Masmavi, üzerinde dalga dalga beyaz bulutların görüldüğü gezegene yaklaşan uzay gemisi yörüngede, gezegenden fark edilmeyecek bir uzaklıkta beklemeye başladı. Yıllar önce komşu bir yıldız sisteminden yola çıkan ve görevi yaşam barındıran yeni gezegenleri araştırmak olan araştırma ekibi gezegenin yaşam için uygun koşullara sahip olup olmadığını anlamak için önce uzaktan bir analiz yaptı. Sonuçlara göre gezegen yüzeyinin %71’i suyla kaplı, geri kalan bölgeler ise kara yüzeyiydi. Kara yüzeyinin bir bölümü bitki örtüsüyle kaplıyken geri kalan bölümü ise oldukça çorak görünüyordu. Atmosferin %78’i azot, %21’i oksijen, %1’i argon ve geri kalanı da başta karbon dioksit olmak üzere diğer gazlardan oluşuyor, ortalama 14 derece olan sıcaklık ekvatordan kutuplara gittikçe doğal olarak düşüyordu.Bu verilere göre gezegene iniş yapabileceğine karar veren ekip gezegen üzerindeki uygarlık belirtilerinin en az, dolayısıyla da fark edilme olasılığının en düşük olduğu bir bölge aradı. Bunun için gezegen yüzeyindeki en büyük okyanusun ortasında, en yakın kara parçasından 6 bin km uzaklıkta yer alan ıssız bir adayı seçerek detaylı analizler yapabilmek amacıyla buraya iniş yaptı.Birkaç kilometre en ve boyda olan ve üzerinde hiçbir uygarlık izi bulunmayan ada el değmemiş bir ormanla kaplıydı ve dört bir yanı beyaz kumlu kumsallarla çevriliydi. Buranın gezegenin doğası hakkında detaylı bilgi toplamak için çok uygun olduğunu düşünen araştırma ekibi hemen analizlere başladı. Gerçekleştirilen analizler sonucunda adada birçok bitki türü ile başta kuşlar olmak üzere bazı hayvanların yaşadığı, bu küçük kara parçasını çevreleyen ve sonsuzmuş gibi dört bir yana uzanan okyanusun ise kelimenin tam anlamıyla canlılarla kaynadığı sonucuna varıldı. Adanın iç kısımları oldukça verimli bir toprakla, kıyılar ise incecik, bembeyaz bir kumla kaplıydı. Bu özellikleri adayı yalnızca zengin bir yaşam alanı yapmakla kalmıyor, aynı zamanda son derece güzel bir manzara da oluşturuyordu. Bütün bu sonuçların arasında araştırma ekibinin bir türlü diğer bileşenlerle ilişkisini çözüp anlamlandıramadığı bir madde öne çıkıyordu. Özellikle kıyıdaki kumların içinde her boyutta, hatta gözle görülmeyecek kadar küçük parçacıklar olarak yer alan bu madde, okyanus suyunun içinde, deniz canlılarının, kuşların, hatta böceklerin bünyelerinde de bulunuyor, ancak ekosistem içindeki işlevi bir türlü anlaşılamıyordu.Araştırma ekibinin bu madde ilgili varabildiği sonuçlar maddenin hidrokarbonlardan, yani petrol ürünlerinden oluştuğu ve çevrede bulunan tüm katı maddelerden çok daha uzun ömürlü olduğundan ibaretti. Yapılan detaylı analizler bu maddenin çevredeki canlılara hiçbir faydası olmadığını, onlara zarar verdiğini, hatta bazı canlıların bu madde yüzünden ölmekte olduğunu ortaya koydu. Bu öyle bir maddeydi ki tuzlu suda, kızgın güneş altında, hatta toprağa gömüldüğünde bile bozulmuyor, yüzlerce yıl olduğu gibi kalmaya devam edebiliyordu.Araştırma ekibi bu maddeyle ilgili daha da çarpıcı bir keşif yaptı: Madde çürümediği için doğada kalmaya devam etmekle kalmıyor, miktarı da her geçen gün artmaya devam ediyordu. Bu artışa bakılırsa bu maddenin bir kaynağı olmalıydı. Okyanus akıntıları ve rüzgarları günlerce izleyen araştırma ekibi bu maddenin akıntılar ve dalgalarla uçsuz bucaksız görünen okyanusta her yönden adaya gelmeye devam ettiğini gördü. Madde bu bölgede oluşmuyor, anlaşılan o ki çok uzak mesafelerden akıntı ve rüzgarlarla buraya taşınıyordu.Yapılan tüm araştırmaların kesin olarak ortaya koyduğu tek şey bu maddenin ada ve çevresindeki okyanustaki doğal hayata ciddi zarar verdiği, başta da deniz canlıları ve kuşların ölümüne neden olduğuydu. Bu nedenle geminin kaptanı tüm ekibe bu maddeyi özellikle besinlerinden uzak tutma ve asla gemiye getirmeme emrini verdi.Araştırma gemisinin mavi gezegende geçirebileceği zamanın sonu gelmişti. Programlarında başka gezegenleri de ziyaret etmek olduğu için gezegendeki çalışmalarını tamamlayarak kalkış için hazırlıklarını sonlandırdılar. Araştırma ekibi yaptıkları çalışmalara dair çok detaylı bir rapor hazırladı. Bu raporda gezegenin atmosferi, okyanuslar, toprak, indikleri ada ve çevresindeki ekosistemin özellikleri, bitki ve hayvan türleri hakkında çok detaylı bilgiler yer alıyordu. Rapor ayrıca gezegendeki yaşam biçimlerinin birbiriyle ilişkisi, ölüm ve yaşam arasındaki kusursuz denge, besin zinciri ve etkileşimden oluşan, hiçbir şeyin yararsız ya da işlevsiz olmadığı süreçleri de tüm detayıyla anlatıyordu.Raporun son kısmına ise “açıklanamayan tehlikeli olgular” başlığıyla bir not düşülmüştü. Bu notta kusursuz bir uyum içinde var olan süreç ve canlılardan tamamen bağımsız, bunların hiçbiri tarafından üretilmeyip uzaklardan akıntılarla bu bölgeye gelen son derece dayanıklı bir maddeden bahsediliyordu. Bu madde tüm çevredeki en dayanıklı madde olmasına rağmen çevredeki yaşam için bir faydası olmak bir yana, tüm canlılara büyük zarar veriyor, ölümlere neden oluyor ve sürekli artmaya devam ediyordu. Madde o kadar çoktu ve araştırma ekibinin kafasını o kadar kurcalamıştı ki kendi aralarında gezegeni bu isimle anmaya başlamışlardı. Araştırma ekibinin gezegendeki en yaygın ve dayanıklı madde olduğu sonucuna vardıkları bu maddeye verdikleri isim raporda hidrokarbon polimer [1] olarak kaydedilmişti. <a fr-original-style="" href="#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title=""> </a><hr align="left" size="1" width="33%" fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">&nbsp;[1] Plastik

Çöpsüz bir yaşama adım atmak ve “azalt-yeniden kullan-geri dönüştür” prensibini benimsemek için gereken tüm bilgileri burada bulabilirsiniz.

Dünyadaki çöp sorunun önüne geçmek için tüketim ve atık alışkanlıklarımızı nasıl iyileştirebiliriz?

Çöpüne Sahip Çık

Bu ay çevre konusundaki en önemli sorunlarımızdan birine, hepimizin geleceğini tehdit eden bir konuya değinen kısa bir öyküyle karşınızdayız.


Plastik Gezegeni (Ya da “Hidrokarbon Polimer Gezegeni”)

Yaza az kaldı. Bu yaz da Ege ve Akdeniz kıyıları şehirden kaçan tatilcilerle dolup taşacak; yerli-yabancı tatilciler denizin, kıyıların keyfini doya doya çıkaracaklar. Peki bu gidip keyfini çıkarttığımız kıyılar aslında kime ait? Buralar bizim dilediğimiz gibi kullanabileceğimiz, tesisler yapabileceğimiz eğlence mekânları mı? Rekreasyon alanları mı? Bir bakalım…Kıyı, suyla karanın buluştuğu daracık bir alanın adı. Böyle tanımlayınca alelade bir yerin adı gibi görünmekle beraber, aslında kıyılar çok özel, çok önemli doğa parçaları: Dünyada kara yüzeyinin %20’si kıyı bölgesi olarak tanımlanır. Okyanuslar, denizler, göller ve akarsular bu dar ama biyolojik çeşitlilik ve çevre sağlığı açısından çok önemli alanda birbirine temas eder. Kıyı, suyla karanın buluştuğu yer olmasına rağmen aslında ne sudur ne de kara. Birbirinden çok farklı iki ekosistemin bir araya gelmesi her ikisinden de bambaşka, ikisinden de zengin ve dinamik, farklı bir ekosistem, farklı bir dünya oluşmasına neden olur. Her iki ekosistemin etkilerine açık olan bu alanlar tamamen kendine has bitki ve hayvan türlerine ev sahipliği yaparak dünyanın en zengin biyolojik çeşitliliğine sahip ve genellikle de en güzel doğal alanlarını oluştururlar. Kıyıların bu benzersiz özellikleri ve zenginlikleri nedeniyle kıyı ekosistemleri dünyanın en hassas ve en kolay bozulabilen doğal alanları olarak kabul edilirler. Kısacası kıyıyı tahrip etmek çok kolay, kıza zamanda eski haline getirmek, geri kazanmak ise imkânsıza yakındır.İnsanlar bugün olduğu gibi tarih boyunca da kıyılarda yaşamaya çalışmış, besin, ulaşım ve ticaret olanakları nedeniyle büyük medeniyetlerin çoğu kıyılarda kurulup gelişmiştir. Dünya kara yüzeyinin %20’sini oluşturan kıyı bölgeleri, insan nüfusunun %40’ına ev sahipliği yapar. Nüfusun kıyılarda yoğunlaşması zaten hassas ekosistemleri barındıran bu bölgelerin baskı altında kalması, hatta çoğu zaman tahrip edilmesiyle sonuçlanmaktadır. Dünyanın en büyük 17 metropolünün 14’ü kıyılarda bulunmakta, milyonlarca insan bu alanlarda yaşamakta, bu alanların nimetlerinden yararlanmaktadır. Bu devasa nüfusun, yapılaşmanın, sanayi, ticaret ve turizm gibi insan etkinliklerinin kıyılar üzerinde oluşturduğu baskı ve tahribat son yıllarda katlanarak artmış ve dünyanın kıyılarının önemli bölümü ya tahrip edilmiş ya da doğal özelliklerini kaybetmişlerdir.Kıyılar, aynı zamanda karada oluşturduğumuz tüm atıkların eninde sonunda denizlere karıştığı, denize attığımız atıkların da iklim olayları nedeniyle yeniden karaya vurduğu alanlardır. Bu nedenle dünyanın çöp sorunu ile genellikle en çok kıyılarda karşılaşılır. Ya da çöp sorunumuz en açık şekilde kıyılarda yüzümüze çarpar. Okyanuslardan, kıyılardan binlerce km uzaktaki yerlerde çevreye atılan çöplerin kıyı ve okyanuslarda bulunması bir tesadüf değil, doğadaki milyarlarca yıllık birikimin sonucudur.Gelelim insanın kıyıya duyduğu yakınlığın diğer bir boyutuna: Yaz tatili…Dünyanın her yerinde, özellikle sıcak ve ılıman kıyı bölgelerinde her yıl milyonlarca insan birkaç günlüğüne de olsa kıyılara, kumsallara, buralarda bulunan tesislere koşup denizin, güneşin ve bu bölgelerdeki diğer aktivitelerin tadını çıkarıyor. Bunu yaparken de çoğunlukla kıyıların, denizin tadını kaçırıyor.Ne kadar hassas olduklarından özellikle bahsettiğimiz bu doğal alanlar artık dev bir endüstriye dönüşmüş olan yaz turizmi nedeniyle otellerle, eğlence merkezleriyle ve güya doğayla uyumlu günübirlik tesislerle dolduruluyor. Bu kıyılar, buralara gelen insanların “ihtiyaçları” göz önünde bulundurularak tüketim kültürünün her türlü nimeti ve bunun sonucunda da atıklarıyla donatılarak kirleniyor, doğallıklarını tamamen kaybediyorlar. Buralarda yaşayan, üreyen hayvan ve bitki türleri bir daha dönmemek üzere buraları terk ediyorlar.Oysa kıyı alanlarının tadını kaçırmak yerine tadını çıkarmak, bu alanlarda doğayla barışık olarak bulunmak mümkün. Bunun için bu alanlarda yalnızca ziyaretçi olduğumuzu unutmamak, buraların asıl sahiplerinin yaşam hakkına saygı duyacak şekilde davranmak yeterli. Elbette devasa turizm endüstrisinin, kitle turizminin bu alanlara verdiği zararı bireysel olarak bir çırpıda değiştirmemiz mümkün değil. Ancak en azından bu alanlara gittiğimizde beklenti ve taleplerimizi sınırlayarak buralardaki tüketimi ve buna bağlı atık oluşumunu azaltmamız, her güzel kıyı parçasını “tesislerle” donatmak yerine doğal haliyle keyfine varmamız, bu alanlardaki tüketimi ve dolayısıyla da atık üretimini azaltacak alışkanlıklar edinmemiz gayet kolay.Yapmamız gereken en temel şey doğanın, kıyıların bizim eğlence ve tatil mekânımız olmaktan ibaret olmadığını, milyonlarca canlının yaşam alanı olduğunu unutmamak. Buralara gittiğimizde amacımızın sadece ziyaretçi olmak, yapmamız gerekenin de geriye bir şey bırakmadan getirdiğimizi yanımızda geri götürmek olduğunu unutmamalı.Sadece kıyılar değil, tüm dünya her geçen gün daha çok çöple doluyor, zamanımız giderek daralıyor. Umutsuzluğa kapılmanın bir anlamı yok, çünkü sorunun kaynağı gibi çözümün kaynağı da biziz. Hepimiz…

Emrah Bilge