Bir toplumun ve o topluma mensup sanatçıların görüşleri, kendi çıkarlarıyla örtüşmeyince, elindeki gücü orantısız kullanarak çözümü yasaklar ve cezalarda bulan totaliter bir rejimin ortaya çıkardığı bir oyun Ayna.&nbsp;Ne izliyoruz?&nbsp;Bütün sanat eserlerinin Kültür Bakanlığı onayından geçmesi gerektiği ve elbette ki çoğunluğunun bu onayın gerekliliklerini karşılamadığı için yasaklandığı bir iklimde, oyun sahnelemeye çalışan bir tiyatro ekibini izliyoruz. Ekip, yasaklı bir oyun metnini sahnelemek için çareyi tiyatroyu bir düğün salonuna dönüştürmekte buluyor. Bizler de bu yolla, bir başkaldırının öznesi olmaya davet ediliyoruz.&nbsp;Aslında eski bir asker olan oyun yazarı&nbsp;Adem (Uğur Uzunel), yazdığı bir oyun yüzünden ve biraz da iyi bir kalemi olduğu düşüncesiyle, Kültür Bakanlığı direktörü Çelik (Aytek Şayan) ile görüşmeye çağrılır. Ancak Adem, hem yazdıkları hem de söyledikleriyle burada olmaya pek uygun bir karakter değildir. Yasaklı kelimelerle yazdığı oyun üzerine Çelik’ten aldığı revizyonlar Adem’in gerçekçi kalemine etki etmez. Hatta Çelik’in sözlerini, bakanlığın talebiyle yeniden düzenlediği oyununda kullanarak onu kendisiyle yüzleşmeye iter.&nbsp;Bu, Picasso’nun savaşı resmettiği Guernica tablosu için bir Nazi subayına “Bu tabloyu ben değil siz yaptınız” demesi gibidir neredeyse. Adem, Çelik’in ve bakanlığın baskıcı taleplerine, onlara ayna tutarak karşılık vermiştir.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tam bu noktada, belki de maruz bırakıldıkları yüzünden seyirciyle özdeşliği en kolay olan bu karakterin ve oyunun temel sorularından biri doğar: Bir sanatçı gerçekleri olduğu gibi anlatmalı mıdır, yoksa kendi kimliğinden vazgeçmek pahasına, bir üst akılın gölgesinde kalarak çarpıtmalı mıdır?&nbsp;</li></ul>Bu sorunun cevabını vermek pek çok yazar ve sanatçı için kolay olmadığı gibi, ünlü yazar Bax (Barış Gönenen) için de kolay olmaz. Çünkü o idealize edilmiş iyi bir yazar figürüyken, toplumun gerçekliği ve kendisinin toplumdaki karşılığıyla yüzleşince yaşadığı aydınlanmayla, yazar kimliğini sorguladığı bir konuma geriler. Bu yolla, iki eski asker olan ve “gerçeği" ağır koşullarda deneyimlemiş Adem ve Mei (Begüm Akkaya) ile aynı fikir düzleminde buluşmuş olur.&nbsp;Peki kimin kaybedecek daha çok şeyi var? Bu farkındalıkla birlikte bugüne dek yaşadığı hayatın bir yanılsama olduğuyla yüzleşen Bax'ın mı, yoksa hayatı zaten hakikatin koşullarıyla sınırlandırılmış olan Adem’in mi? Bax'a sorarsak onun yazar sancıları Adem'in yasaklı kelimelerle oyun yazdığı için kesilen parmaklarından daha acı verici... Çünkü artık ülkesini çok daha iyi gösterebileceği oyunlar yazmaktan haz alamayacak.Kara komik olarak nitelendirebileceğimiz metnin de çokça altını çizdiği gibi, tiyatroda geçireceğimiz bir gece bize her zaman keyifli bir deneyim vadetmiyor. Bu oyunda seyirci, bu gösteriye katılarak bastırılmaya çalışılan bir düşünceden taraf olmayı seçmiş ve aldığı riski kabul etmiş sayılıyor. Çünkü bu oyun, “Herhangi bir yerde biraraya gelmiş bir topluluk ne kadar kalabalıksa isyan etmeye o kadar yakındır ve birlikte hareket ederek güçlenir” düşüncesinden korkan bir rejime karşı oynanıyor.&nbsp;Metnin bu çatışması bize Brecht’in “kurtuluş yok tek başına, ya hep beraber ya hiçbirimiz” dizelerini anımsatıyor. Bu anlamda oyunun yazarı Sam Holcroft’un, oyun içinde oyun içinde oyun yapısını ustalıkla kullandığı bu metinle, izleyiciyi çokkatmanlı bir düşünce ağının içine çektiğini ve bir matruşka bebeğinin içinde özgürlük arayışına sürüklediğini söylemek mümkün.Ayna, Holcroft’un bir seyahat deneyiminden ilham alarak yazdığı bir oyun. Bu oyunun çıkış noktasını anlatırken, totaliter rejimin Shakespeare oyunlarını dahi yasakladığı bir ülkede oyun yazmaya çalışan yazarlardan bahsediyor. Böyle yasaklı bir oyunda seyirci olmayı deneyimleyen Holcroft, yaşadığı gerilimi Ayna seyircisine de aktarmak istemiş. Bu deneyimden sonra, aynı koşullarda yazmaya devam edebileceğinden şüphe duymuş ve bu baskı altında oyun sahnelemeye devam eden yazarların aldığı hayati riskin yanında, kendi koşullarını ancak “çürük bir egoyu riske atmak” olarak tanımlayabilmiş.İlksen Başarır çevirisi ve İlham Yazar yönetmenliğinde sahnelenen oyunun oyuncuları Aytek Şayan, Barış Gönenen, Uğur Uzunel, Begüm Akkaya ve Serhat Barış, oyunun bu katmanlı yapısına bir katman daha kazandırmış. Öyle ki sahnedeki her anı ve her boşluğu, organik bir gerçeklikle dolduran oyunculuklar seyrediyoruz. Özellikle Barış Gönenen ve Aytek Şayan, her projede seyircisini peşinden sürükleyecek bir oyunculuk etkisi bırakıyor. Finalde, seyirci artık tam anlamıyla oyunun bir parçası haline gelirken, bir düğün davetiyesi aracılığıyla kabul ettiğimiz bu suç ortaklığı, tarihe iz bırakacak bir eylemle sonuçlanıyor.Not almalı:&nbsp;DasDas’ın yeni sezon açılışıyla birlikte 20 Eylül’de prömiyer yapan Ayna, sezon boyunca DasDas Sahne’de düşünce özgürlüğü üzerine düşünmeye davet ediyor.

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Daha önce hiç bir düğün sizi bir başkaldırının öznesi olmaya davet etmiş miydi? DasDas’ın yeni sezon açılışıyla birlikte 20 Eylül’de prömiyer yapan "Ayna", sezon boyunca DasDas Sahne’de düşünce özgürlüğü üzerine düşünmeye davet ediyor.

Matruşkanın içinde özgürlük arayışı: Ayna

Türkiye'de tiyatronun ve feminist belleğimizin yapı taşlarından olan, bugüne dek sayısız kadının sahneye çıkabilmesine, var olma mücadelesiyle öncü olmuş bir kadın, Afife Jale. İşgal altındaki İstanbul’un işgal altındaki kimliklerinden yalnızca biri. Müslüman, Türk ve aynı zamanda bir de kadın… Yakılacak, yok sayılacak ne çok sıfata sahip… Ama o, yalnızca geceleri görülebilen bir ateş böceği olmayı reddediyor. O, ateşi ve kendisini, cesaretini takip edeceklerin yolunu aydınlatmak için yakmaya hazır. İşte bu yüzden ruhu sahnelerde hâlâ.Proje tasarımı Demet Evgar ve Serdar Biliş&nbsp;tarafından yapılan, Afife Tiyatro &amp; Zorlu PSM ortak yapımıyla çıkan oyun, işgal döneminde ayakta kalmaya çalışan bir kumpanyanın kulisinde geçiyor. Hemen her karakterin farklı bir mücadele sürdürdüğü bu kumpanyada işler, hastalanan bir oyuncunun yerine şans eseri Afife’nin ekibe dahil olmasıyla seyir değiştiriyor. İngiliz işgali altındaki İstanbul’da, kolluk kuvvetlerinin bir derdi de Müslüman Türk kadınların gözle görünür olması.&nbsp;Kumpanya defalarca baskına uğruyor. Afife, kimliğini Jale ismiyle saklamaya çabalasa da sahneye çıkması engellenmeye çalışılıyor fakat o tiyatro tutkusundan hiç vazgeçmiyor. Yalnızca devlet eliyle de yok sayılmaya çalışılmıyor Afife; toplumsal baskıyla, ailesi ve zaman zaman arkadaşları tarafından da hırpalanan bir hedef tahtasına dönüşüyor. Öyle bir baskı ki bu, kendisinin bile kontrol edemeyeceği güçlü bir duygu yüzünden de suçlanıyor, âşık olması dahi istenmiyor. Hayalî bir kumpanyada, yazık ki çok gerçek bir baskının tohumlarını taşıyor üzerinde.&nbsp;Cumhuriyetin ilk yıllarında tiyatrocu kadınların varlığını korkusuzca ortaya koyması ve kadınların her alanda özgürce yaşaması için mücadele vermiş, bugün kadın hareketi içinde edindiğimiz pek çok kazanımın simgelerinden biri Afife Jale. Oyunu izlerken, sanki yüzyıllar boyu bunca yol kat etmemişiz gibi, hâlâ aynı mücadeleyi vermek zorunda olduğumuzdan, buruk bir his kalıyor içinizde; sahneden çekip çıkarmak istiyorsunuz o yasakları, yasakların dile getirildiği vücutları. Afife’nin yanında durup karşısına geçmek istiyorsunuz her birinin. “Varız ve var olmaya devam edeceğiz”&nbsp;diye bağırmak istiyorsunuz yüzlerine.Oyun, Afife’nin etrafını saran bu dikenli çemberin sizi de içine aldığını hissettirip, her adımında Afife’yle duygudaşlık kurmanızı sağlayacak bir incelikle sahneye konmuş. Öncelikle, bu inceliğin, yönetmen bakışı, kostüm, dekor, müzik gibi pek çok bileşenle katman kazanmasına olanak sağlayan bir metin var karşımızda.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Selin Cankı Ceylan’ın yazdığı metin, Serdar Biliş’in rejisi ve büyüleyici bir dekor, kostüm, müzik tasarımıyla hayat bulmuş.&nbsp;</li></ul>Özellikle, Afife’nin hikayesini şimdiki zamanda lineer bir yapıyla takip ederken, bir yandan zaman zaman zihninin içine girdiğimiz, korkuları, endişeleri, umutları ve hayalleriyle tanıştığımız video tasarımı da dikkat çekiyor. Demet Evgar’ın, bizi henüz bir duygunun etkisinden kurtulamamışken diğerine sürüklediği mükemmel oyunculuğunu, sahne üzerindeki canlı çekimle bir başka düzlemde de izliyoruz. Video tasarımının yanı sıra Cem Yılmazer’in ışık tasarımı da oyunun çoklu zaman algısını neredeyse “sinemanın imkanları”nı kullanır gibi yansıtmaya olanak tanımış.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Özellikle Afife’nin geçmişine gittiğimiz sahnelerde, ışığın iki zaman arasındaki organik geçişleri, sahnenin sihrini “-mış gibi” olmaktan çıkarıp sinematografik bir akışa yaklaştırmış.</li></ul>Ekibin tamamı bu duygu yolculuğuna kusursuz eşlik ederken, Tilbe Saran ve Necip Memili’yi de sahnede izlemek büyük şans. Demet Evgar’ın Tilbe Saran’la aynı sahnede buluşmasının etkisi, Necip Memili’nin birden fazla rolü kusursuz üstlenmesi, Bora Akkaş ve İdil Sivritepe’nin yalın performansları, oyunla bağınızı daha da kuvvetlendiriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Keza Bedir Bedir, Atılgan Gümüş, Orkuncan İzan, Ekremcan Arslandağ, Öykü Su Okur, Bilge Çınar ve Basma Seiba’dan oluşan ekip de pürüzsüz oyunculuklarıyla dikkat çekiyor.&nbsp;</li></ul>Oldukça iyi çalışılmış Ermeni aksanının da oyunculukları bir üst seviyeye taşıdığını söylemek gerek. İyi oyunculukların yanı sıra oyuna katman kazandıran bir diğer etken ise canlı müzik ve dans. Sahnede canlı orkestra tarafından çalınan şarkılar Ilgın Kopuz ve Sezen Aksu tarafından yazılmış; Demet Evgar’ın vokaliyle büyüleyici bir performansa dönüşmüş. Şarkılar, tam sahnenin duygusuna kapılıp gitmişken, size yeni bir düşünce alanı açarak göğsünüze oturan o duygunun fonu hâline geliyorlar. Oyunun büyük çoğunluğuna eşlik eden dans sanatçıları ve Atılgan Gümüş’ün Maxim Gazinosu’ndaki drag queen performansı da, bizi büyük bir şovun parçası hâline getiriyor.Çağdaş tiyatronun imkanlarının geleneksel olanla harmanlandığı ve her ayrıntısıyla ayrı ayrı akılda kalıcı bir rejiyle Serdar Biliş, sezonun görülmesi gereken işlerinden birine imza atmış. Uzun soluklu olacağı şimdiden belli, akıllarda yer edinecek bir prodüksiyon eklendi tiyatro arşivimize.&nbsp;Afife’nin ruhu daha çok duyacak bu alkışları.

İstanbul'dan seçilmiş etkinlikler, kültür sanat ajandası, şehir gündemi, tematik rehberler ve şehrin sınırlarından taşmaya değecek davetler her hafta e-posta kutunda.

İstanbul'un sokağa çağıran ve kalabalıkların arasına karışan etkinlik rehberi. 

Aposto İstanbul

İşgal altındaki İstanbul’un işgal altındaki kimliklerinden yalnızca biri: Afife Jale. O, ateşi ve kendisini, cesaretini takip edeceklerin yolunu aydınlatmak için yakmaya hazır. İşte bu yüzden ruhu sahnelerde hâlâ.

Senem Birlik