“İstanbul demek, kesinlikle hız demek. Bu hıza ayak uyduramadığınızda insanlar suç sizdeymiş gibi davranıyorlar.” *&nbsp;İstanbul’un güzelliklerine odaklanmayı seviyorum. Her gördüğümde ilk kez gördüğümü sandığım boğaz, ıhlamur çiçeklerinin kokusu… Arkamdan gelen araba beni kornasıyla uyandırana kadar tabii. Yolun ortasından yürüsem bile kornaya tahammül edemiyorum. Neden yolun ortasından yürüyorum? Çünkü şehir kaldırımda yürümeme engel oluyor! Çünkü kamusal alan engellerle dolu.&nbsp;Çukurlar, tümsekler, bir adımdan yüksek basamaklar, kaldırım rampaları önüne park etmiş arabalar… +90 YouTube kanalına verdiği röportajda İstanbul’da “engellenen” insanların deneyimlerini paylaşan Seben Ayşe Dayı, “En büyük sorun sokakta yürüyebilmek.” diyor. Peki sokaklarında bile yürüyemediğim bir şehre ait hissedebilir miyim? Bu hafta engellerin ve aidiyetin izini sürmek için önce kavramsal bir tartışmaya dalacağız.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Engeller ve sakatlık</h2>Sakat kelimesi riskli, biliyorum. Çoğumuz karşımızda bizden farklı birini gördüğümüzde hassas davranmaya, dünyasını anlamaya ve ruhunu incitmemeye çalışıyoruz. (En azından böyle inanmak istiyorum.) Fakat ülkemizde eksiksiz bir vücut algısıyla tanımlanan “normallik hâli”nden hareketle sakatlığın olumsuz anlamlar getirdiği, utanılması gereken bir durum olduğu kanısı epey yaygın. Bu durumda da “engelli” kavramı, olumsuzluğu maskelemek için lügatimizde sıkça yer buluyor. Engelli kavramı üzerine kafamın içindeki çatışma hâlâ devam ederken MSGSÜ Sosyoloji Bölümü öğretim üyesi Sibel Yardımcı’nın konu üzerine yazdığı yazı; kavramları ve pek tabii insan, toplum, şehir üçgeninde engelleri anlamamı kolaylaştırdı. Yazının bir bölümünde Engelliler.biz Platformu temsilcisi Bülent Küçükaslan’ın bakış açısından söz ediyor Yardımcı. Açıklama o kadar net ki daha iyi ifade edebileceğimi düşünmediğimden hiç bozmadan size aktarmak istedim:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Engelli adlandırması, engelin çevrede değil kişide olduğunu ima ediyor. Oysa “sakat” sözcüğü (sorunlu yanlar içerse de) daha çok bir hâl tespiti yapıyor.”</blockquote>Bu bakış açısından hareketle şehrin engellerini ve ait hissedememeyi düşünüyorum. İstanbul büyüklüğü ve kalabalıklığıyla başta olmak üzere; ülkenin pek çok büyük şehri “normal” üzerinden şekillenen şehir yaşamıyla, ait hissetme konforuna erişebilenleri “engelli mekânlarla” erişemeyenlerden ayırıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şehrin engelli mekânları</h2>Sakatlık başta olmak üzere yaşlılık, kadın ya da çocuk olmak bu şehrin engellerine takılma konusunda tecrübeli olduğunuzun göstergesi. Çünkü bu gruplardan birine dâhilseniz aidiyetinizi -kim bilir kaç kez- sorgulamanız kaçınılmaz. İstanbul, erişilemezliğiyle bu grupları kendinden mahrum bırakıyor, ayrıştırıyor ve dışlıyor. Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği Başkan Vekili Süleyman Akbulut, “O kentten biri olmak istediğinizde “yok sayıldığınız” kentin mimarisi bir engel çıkarır önünüze, takılırsınız, düşersiniz hatta bazen.”&nbsp;diyor. Bu tökezleme ve düşme alanlarının giderilmesi ve erişilebilir, eşitleyici mekânlar yaratılması için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin özellikle toplu taşıma araçları ve istasyonlar konusunda çalışmaları <a fr-original-style="" href="https://erisilebilir.istanbul/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mevcut</a> olsa da henüz bütün İstanbul kapsamında erişilebilir kamusal alanlardan söz etmek pek mümkün değil.&nbsp;Peki engelleyen mekânlar en çok nerelerde karşımıza çıkıyor? Elif Çak’ın çizimlerini üstlendiği Engelleyen Mekânlar Kataloğu bize bu konuda kapsamlı bir rehber sunuyor. Kataloğa göre, şehirlerde “engelsiz” mekânlara rastlamak oldukça güç. Bu da bana ait olamama hissinin şehirlerde ne kadar yaygın olabileceği konusunda korkutucu bir öngörü sunuyor. Taksiler de dâhil, toplu taşıma araçlarında ve yollarda düşündüğümüzden çok daha fazla engel var. Hem şoförlerin hem de yolcuların konuya yaklaşımları, araçları tekerlekli sandalye ya da bebek arabasıyla kullanmanın imkânsızlığı, vapurlarda herhangi bir sesli uyarı sisteminin olmaması, çalışmayan metrobüs asansörleri, kaldırımları işgal eden tabelalar, çöp kovaları hatta duraklar… Bir şekilde tüm bu engelleri aşarak olmak istediğiniz yere ulaşsanız bile eğitim kurumları da dâhil olmak üzere sosyalleşme alanları diyebileceğimiz kültür-sanat mekânları, restoran ve kafelerin çoğu erişilebilirlik açısından eşitleyici değil. Yani bu şehirde evden çıkmak, bir kahve içmek ve hatta tuvalete gitmek için engelleri aşmak bir ön koşul.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Herkes için erişilebilirlik mümkün mü?</h2>“Bu tablo karşısında umutsuzluğa düşmemek elimde değil” düşüncesi vücudumun her hücresine yayılsa da aslında kapsayıcı bir bakış açısıyla hem umudu hem de mücadele gücünü yeşertmek mümkün. Erişilebilirlik; konut, ulaşım ve kaldırım hakkıyla güvenli kamusal alan kullanımı gibi konularda insan hayatına artı değer katan; herkes için erişilebilirliğin nasıl hayata geçirileceğine dair araştırmalar yapan farklı “eşitleyen mekânlar” var. Yine de bu çalışmaların bize kazandırdığı bakış açısıyla bence şehirdeki engelleri kaldırmak, sakat olma hâliyle ait olamamayı birbirinden ayırmak bireysel bir çabayla da mümkün. Hatta erişilebilirlik her ne kadar altyapı ve planlamayla doğrudan bir ilişki kursa da eşitleyen mekânlar yaratmak bence önce bireysel düzeyde birbirimize ve şehre duyduğumuz aidiyetle başlıyor. Kamusal alanda ait hissedemeyen insanları adapte olamadıkları için suçlayan ve ait hissetmeleri için herhangi bir çaba sarf etmeyen bir zihniyetle mücadele, yaşamlarımızı yeniden kuracak bir güce ve potansiyele sahip.&nbsp;Mekanda Adalet Derneği’nin yazıyı yazmamam için bana ilham veren yayını Beyond.İstanbul’un Mekânda Adalet ve Sakatlık sayısına <a fr-original-style="" href="https://drive.google.com/file/d/1adii_EmNF9asScyo7TAK9iyXZKZl7g0b/view" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> erişebilirsiniz.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kaynakça*&nbsp;Seben Ayşe Dayı, Türkiye'de engelli olmak: Toplumun yarattığı engeller | "Yollar mayın tarlası gibi", +90, YouTubeYardımcı, S. (2017). Özürlü mü, Engelli mi, Sakat mı? Beyond.İstanbul Mekânda Adalet ve Sakatlık, (01).&nbsp;Akbulut, S. (2017). Normallerin Narsisizminin Yarattığı Kentte, Engelli Kentin Yalnızıdır! Beyond.İstanbul Mekânda Adalet ve Sakatlık, (01).&nbsp;Çak, E. (2017) Engelleyen Mekanlar Kataloğu. Beyond.İstanbul Mekânda Adalet ve Sakatlık, (01).&nbsp;

Engelliler.biz ile ilgili hikayeler