Aposto Gündem

Henüz lise öğrencisiyken jeolojiyle tanışan ve yolu jeoloji duayeni İhsan Ketin ile kesişen Prof. Dr. Celal Şengör, aralarındaki bağı hoca-öğrenci ilişkisinden de öte bir arkadaşlık olarak tanımlıyor. Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın yapısını ortaya koyan jeoloji profesörü İhsan Ketin'i, Şengör'den dinliyoruz.


Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın kaşifi: İhsan Ketin

Türkiye, dün sabaha karşı 04.08'de merkez üssü Düzce'nin Gölyaka ilçesi olan 5.9 büyüklüğündeki deprem ile uyandı. Tekirdağ'dan Ankara'ya kadar birçok ilde hissedilen deprem esnasında yaşanan panik nedeniyle 1'i ağır olmak üzere 93 kişi yaralandı.12 Kasım 1999'da Düzce’de gerçekleşen 7.2 büyüklüğündeki deprem, 17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi'ne neden olan Kuzey Anadolu Fay hattındaki (KAF) kırılmaların Düzce fayının doğu bölümünü tetiklemesi sonucu gelişmiş, depremin ardından Bolu'ya bağlı Düzce ilçesi Türkiye'nin 81. ili olmuştu.Dün gerçekleşen depremin ardından dikkatler yeniden Büyük İstanbul Depremi'ne yöneldi. Düzce depreminin İstanbul'da olası bir depremi tetikleyip tetiklemeyeceği tartışılırken Prof. Dr. Celal Şengör, Fatih Altaylı'ya <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/yazarlar/fatih-altayli-1001/3541250-itiraf-edin-odunuz-patladi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaptığı açıklamada</a> "Düzce'deki fay hattının geriliminin boşaldığı ve uzunca bir süre ciddi bir deprem olmayacağınının düşünüldüğünü; ancak öyle olmadığının görüldüğünü" belirtti. Şengör bunun İstanbul depreminin "bayağı yakınlaştığı" anlamına geldiğini ve asıl stres birikiminin batıya; yani Adapazarı, Gölcük ve İstanbul'a doğru kaydığını ifade etti.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/3/1669228951397.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="İstanbul zemin haritası" ratio="2.37" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">TMMOB Jeoloji Mühendisleri OdasıPeki olası bir İstanbul depreminda yaşanması muhtemel senaryolar neler?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">14 bin ölü, 34 bin yaralı</h2>Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü'nün 2018'de yayımladığı en güncel rapora göre ortalama her bin İstanbulludan birinin depremde hayatını kaybetmesi bekleniyor. Bu da yaklaşık 14 bin kişiye karşılık geliyor. 8 binden fazla ağır yaralının beklendiği belirtilen raporda 40 bine yakın kişinin de yatarak tedavi görmesinin gerekeceği ifade ediliyor.&nbsp;13 bin 500 binanın çok ağır, 34 bin binanın ise ağır hasar görmesi; 146 bini aşkın binanın orta, 300 bini aşkın binanınsa hafif derecede hasarlı hâle gelmesi bekleniyor. Bu da İstanbul'daki 1 milyon 166 bin binanın %17’sinin tekrar kullanılamayacak düzeyde hasar görürken 48 bin tanesinin ise enkaz hâline gelmesi demek oluyor.Hasar görecek binalardan toplam 25 milyon ton enkaz çıkacağı hesaplanırken enkaz kaldırma çalışmaları ve molozun taşınması için kamyonların 1 milyon sefer yapması gerekecek. Yine rapora göre arama kurtarma çalışmalarının yeterli ve sağlıklı biçimde gerçekleştirilebilmesi için 960 bin kişilik bir ekibe ihtiyaç duyulacak.Boğaz köprüleri, Marmaray ve metro hatlarındaysa hasar beklenmiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya sonra?</h2>Yukarıdaki veriler sadece deprem anında oluşacak can ve mal kayıplarını hesaba katıyor. Ya depremin ardından yaşanacak olanlar? Aslında deprem sonrasındaki risk senaryoları da belirlenmiş durumda; ancak bu senaryoların ne kadarının gerçekleşeceği, ne kadar tesirli olacakları ve kesin sonuçları tam olarak kestirilemiyor.Büyük İstanbul Depremi'nin ardından arama kurtarma faaliyetlerinde yaşanacak güçlüklerden ötürü enkaz altında kalan kaç kişinin yaşamını yitireceğini kestirmek güç. Oluşması muhtemel tsunaminin kaç can alacağı da meçhul. Binaların çöktüğü, özellikle de sokakların dar olduğu mahallelerde, enkaz nedeniyle yolların kapanacağı öngörülüyor. Bu durumda sağlık hizmeti götürülemeyecek 8 bini aşkın ağır yaralının kaçı hayatını kaybedecek, kaçı hayatta kalacak bilinmiyor. Depremin ardından şehri araçlarıyla terk etmek isteyecek insanların neden olacağı trafik yüzünden de yolların kapanması beklenebilir.Deprem neticesinde İGDAŞ istasyonlarının %40'ına karşılık gelen 86 bin 500 doğalgaz kutusunun hasar görmesi bekleniyor. Oluşabilecek patlama ve yangınlarda yaşanacak can kaybı ve yaralanmaları hesaplamak da şu aşamada mümkün değil. Ancak istasyonların yalnızca %10'unda yangın çıkması dahi 8 binden fazla eş zamanlı yangın çıkabileceği anlamına geliyor.Depremden sonra 355 doğalgaz şebekesinde hasar meydana geleceği öngörülüyor. Depremin kışın gerçekleşmesi hâlinde hayatta kalanların donma tehlikesiyle karşı karşıya kalıp kalmaması, şebeke hasarlarının o koşullarda giderilebilmesine bağlı olacak. Benzer şekilde, gerçekleşmesi beklenen 463 içme suyu ve 1045 atık su şebeke hasarı nedeniyle -özellikle de deprem yaz aylarında gerçekleşirse- İstanbul salgın hastalık riskiyle karşı karşıya kalacak.7.5 büyüklüğündeki bir depremin ardından yaklaşık her üç trafodan birinin hasar göreceği bir senaryoda şehrin büyük bölümünün elektriksiz kalacağı tahmin edilirken yaklaşık 640 bin haneden ortalama 2 milyon kişi için acil barınma ihtiyacının ortaya çıkacağı öngörülüyor. Bununla birlikte, barınma haricinde su ve gıda ihtiyacının da doğması kaçınılmaz.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h2>Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü'nden Doç. Dr. Ergin Ulutaş, olası bir İstanbul depreminde İzmir'de yaşanan depremi örnek vererek Sığacık'ta gerçekleşen tsunamiye <a fr-original-style="" href="https://www.yenicaggazetesi.com.tr/ilkay-gundogandan-flas-itiraf-600658h.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dikkat çekmişti.</a> Ulutaş, boyları 1,5 metreye ulaşacak dalgaların özellikle Tuzla ve Çınarcık'ta etkili olacağını, bu nedenle depremin ardından deniz kıyısından uzaklaşarak yüksek noktalara gidilmesi gerektiğini ifade etti. "Tsunami deniz tabanındaki bir boşluğun çökmesi sonucu yaşanan dalga oluşumudur." diyen Ulutaş, tsunaminin kıyıdan içeri su basmaları şeklinde gerçekleştiğini belirtti.5 yıl önce katıldığı bir TV programında depremin azami büyüklüğünü 7.6 olarak tahmin ettiklerini söyleyen Prof. Dr. Celal Şengör, "İstanbul’da bir sel olduğunda, kar yağdığında hiçbir yere gidemezsiniz. Deprem olduğu zaman İstanbul’u nasıl besleyeceksiniz?" diye sormuş, eğer bu çapta bir felaket yaşanırsa Türkiye'nin bağımsızlığını dahi kaybedebileceği yönünde <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/prof-celal-sengor-istanbul-depreminin-eli-kulaginda-turkiye-bagimsizligini-kaybedebilir-804219" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uyarıda bulunmuştu</a>.Prof. Dr. Naci Görür ise Twitter'dan yaptığı paylaşımda Düzce ve batısında KAF'ın enerjisinin büyük bir kısmını boşalttığını, ancak Bolu tüneli ile Bolu kenti ve ovası arasındaki fay kolunda kırılma olmadığını söyleyerek, Bolu ve güneyinin riskli bir bölge olarak algılanması gerektiği yönünde uyarıda bulundu. ’99'da yaşanan depremden sonra Düzce'de binaların yönetmeliklere uygun olarak yapıldığı belirten Prof. Görür, bu sayede dünkü depremin az hasarla atlatılabildiğini belirtti. "Güvenli evler inşa ederseniz depremde fazla yara almazsınız. Bilim insanlarını ciddiye alır, öngörüleri doğrultusunda hazırlık yapar, önlem alırsanız, insanlarımızın can güvenliğini sağlarsınız," diyen Naci Görür, sözlerini "Ülkemizin, insanımızın bekası buna bağlı." diyerek noktaladı.

Jeoloji ile ilgili hikayeler