O sene ne yaşanırsa yaşansın, Diyarbakır’da her şeyi temize çekmenin en uygun tarihi 21 Mart. Sur dibinde, boş arsalarda, arka bahçelerde ufak ufak yakılan ateşler bazen alanlara taşınır, bazen de büyük çatışmalara... 2025 yılının 21 Mart’ına ise umut, beklenti, kaygı ve şaşkınlık hâkim. Tarih bu sefer farklı yazılıyor ve ülkenin doğusu, batısından gelen haberleri tedirginlikle bekliyor.

Diyarbakır’ın kendine has bir havası, hâli var şüphesiz. Osman Baydemir’in belediye başkanlığı döneminden başlayarak hayatın ufak alanlarına sızan bu nefes alışlar bugün baştan aşağı şehre rengini vermiş durumda.

Havaalanı çıkışından itibaren her taraf “Newroz Pîroz Be” afişleriyle bezeli. Afişte Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanları Serra Bucak ve Doğan Hatun geleneksel kıyafetleri içinde, dört dilli kutlamanın yanında poz veriyor. Bu, madalyonun gülümseyen yüzü. Bir de acı yüzü var elbette. Havaalanından itibaren başlayan güvenlik önlemleri, bir sonraki günün habercisi. Tepede uçan helikopterler, yavaş yavaş abluka altına alınan kentteki iyimserliğin üzerine sis gibi çöküyor.

Bindiğim taksinin şoförü, İstanbul’dan geldiğimi öğrenince biraz da dalga geçerek, “Nasılmış OHAL” diyor. Olağanüstü hâl ile yaşamayı normalleştirmiş bir coğrafya için anlaşılır bir soru bu. “Böyle işte, her yer kapalı” diyorum.

Dağkapı’dan girdikten sonra, artık sur içinde kalmanın rahatı çöküyor insanın üzerine. Çok değil, on yıl önce burada yaşananlar şimdi uzak ve kötü bir hatıra gibi. Bu tanımlamayı ben yapmıyorum, Behiç yapıyor. Behiç bir kafede garson:

“Hendek olayları zamanında buralar çok sıkıntılıydı. Her an başınıza bir şey gelebilirdi, ailelerimiz okula bile gitmemizi istemezdi. Şimdi o günler uzak geliyor. Burada 1 yıl, 5 yıl gibi yaşandığı için.”

Helikopterler tıkıdı tıkıdı gezerken, kulakları bu seslere alışkın olanlar için hayat sakince akıyor.

Biz seçiyoruz onlar alıyor

Sur, Diyarbakır’ın tarihi. UNESCO tarafından 2015 yılında Dünya Kültür Mirası listesine alınan bölgeyi 1930’da toplarla yıkmaya kalkışan Vali Faiz Ergun bugün bile anlatılıyor. Valinin böylece bu şehirde unutulmaz bir etki bıraktığı aşikar. Bütün bir şehrin hikayesi buradan başlamış sanki. Ama Sur dışında da büyüyen, gelişen koskoca bir şehir var. Kayapınar bu şehrin gözde semtleri arasında.

Kayapınar’a doğru giderken yine yol boyu bolca afiş, çağrı ve pankart çıkıyor karşımıza. Bir de kapısında Alparslan Türkeş ve Devlet Bahçeli’nin olduğu MHP binası. Devlet Bahçeli’nin çağrısıyla yumuşayan ilişki, taksi şoförü Mazlum’a göre de ilginç:

“Vallahi bana deseler ki Kürtlerin sorunlarının çözümü için biri çağrı yapacak, al sana 10 tane isim hakkı, aklıma Devlet Bahçeli gelmezdi. 100 isim hakkı verseler yine gelmezdi. Ama demek ki artık bu sorun herkesin canına tak etti. Ben yaşananlardan bunu anlıyorum.”

Benim Diyarbakır’a haber izlemek için geldiğimi öğrenince keyifleniyor ve arkadaşını arıyor. Arkadaşı Karadenizliymiş, burada çalışıyormuş:

“Bak Dağkapı’dan Çerkes bir arkadaş aldım, buraya sırf Newroz izlemek için İstanbul’dan gelmiş. Artık senin de gelmen şart. İnsanlar nerelerden geliyor.”

Mazlum, Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla sonuçlanan sürece de şaşkınlıkla bakıyor:

“Geçen kızım Gülizar bana bir video göndermiş. Bir tane çocuk diyor ki ‘Kürtler niye belediye başkanı seçiyor ki, biz başkanı en fazla 3 ay görüyoruz, sonra kayyum geliyor.’ Çok üzücü ama gerçek de. Seçimlerden bu yana her hafta bir yere kayyum atandı. Biz seçiyoruz onlar alıyor, biz seçiyoruz onlar alıyor. O zaman bana de ki ‘Kardeşim demokrasi bize kadar, size yok.’ Vallahi daha az yoruluruz. Gerçi biz alışkınız yorulmayız da. Buna rağmen İmamoğlu’nun gözaltına alınmasına ben de şaşırdım. Demek ki ‘Seni başkan yaptırmayacağız’ diye kim derse desin sorun oluyor.”

Oruçtur millet

Kayapınar dönüşü bu kez dolmuşa biniyorum. Dolmuşun gündemi de alana nasıl gidilecek, kaçta gidilecek, okula mı gidilecek, alana mı gidilecek. Herkes kendi muhasebesini yaparken dolmuş şoförü tartışmaya kendi noktasını koyuyor: “Oruçtur millet, çok gidemez, gitse çok slogan atamaz.” Bu cümleye itiraz yanında oturan arkadaşından geliyor:

“Oruçtur ama gitmemezlik de etmez, sen ne zaman gördün öyle olduğunu?”

Ramazan ayının etkisi elbette var, dükkanların bir kısmı öğlene doğru kepenk açtı. İftara yaklaşan saatlerdeyse şehir sokaklarına bir bahar neşesi geliyor.

Bu neşenin en görünür alametlerinden biri her yanı saran mangal kokusu. Lokantalardan ayrı, sokakta sac mangallar üzerinde de şipşak şişler pişiyor. Çiğ köfte tepsilerinde hararetli bir mesai başlıyor. Bütün bunlara da gittiğiniz her yerde kulağa çarpan türküler eşlik ediyor. Şarkılar farklı olsa da sözler ortak: Newroz, jiyan, azadi, welat...

Şimdi biraz barışı düşünelim

“Barış çok önemli. Her şeyden önemli. Barış sadece insanlara değil, bu coğrafyanın taşına toprağına, kurduna kuşuna bile lazım.”

Hakkari’de yıllar önce tanıştığım Meryem, bugün Diyarbakır’da. O da barış ihtimalinin yükseldiği bu tarihî ana tanıklık etmek istiyor. Abdullah Öcalan yakalandığında iki torunu dağa çıkmış, onunla 8 yıl önceki buluşmamızda da Hendek olaylarının ardından dağa çıkan torununu anlatmıştı. O yüzden barış, yıllardır onun diline pelesenk olan bir özlem:

“Ahmedi Hani, dört büyük halkın kardeşliğini dilde yaşattı, aradan dört yüz yıl geçti, hâlâ dilimiz yasaklı. Türklerin kendisini değiştirmesi lazım, Kürtlere önyargıyla, kaygıyla, korkuyla bakmayı bırakması lazım. Sadece bu yüzden bile bu çağrıyı Devlet Bahçeli’nin yapmasını çok önemli buluyorum. Burada söylenen şeyin doğru anlaşılması gerekiyor, bu Türkiye’nin milliyetçilerine de bir çağrıdır, onların da silahı var. Bu silah nedir? Aşağılamadır, yok saymadır, görmezden gelmedir. Asimilasyon için çaba sarf etmedir. Herkesin canı çok yandı. Artık yeter.”

“İstanbul’da olanlara nasıl bakıyorsunuz?” sorusuna cevabı, aslında Diyarbakır’ın ruh hâlini de özetliyor:

“Zulüm yapana ‘iyi yaptın’ denilmez, ‘niye yaptın’ denilir. Bizim bir sözümüz var, ‘Zulüm ile abad olan sonunda berbat olur’ diyor. Dolayısıyla ‘İyi yaptın’ diyecek hâlimiz yok. Fakat ben bu soruyu da can acıtıcı buluyorum. Ne zaman antidemokratik bir şey olsa o zaman Kürtlere ‘Ne düşünüyorsun?’ diye soruyorlar. Ben de soruyorum, beni namaz üzerinde gözaltına aldıklarında, köylerimizde mallarımızı helikopterden atıp ziyan ettiklerinde, çocuklarımızı okurken sürekli rahatsız edip kaçırdıklarında, belediye başkanlarımız tutuklandığında, meralarımız yakıldığında sen ne diyordun? Bu soruyu nispet olarak sormuyorum, vallahi kendilerine de sorsunlar diye soruyorum. Onlar onu sorgularken biz de biraz barışı düşünelim.”

Özgür Özel’den barış mesajı

Diyarbakır’ın sokaklarını çoktan kutlama ruhuna büründü ama resmî Nevruz, tarihî Cemil Paşa Konağı’nda düzenlenen resepsiyonla başladı. Sembolik olarak ilk ateş orada yakıldı, ilk çağrılar orada yapıldı. Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu tarafından düzenlenen etkinlik, sokakları yeniden düzenlenen, yaraları sarılan Sur ilçesi sınırlarındaydı.

Gazeteci kökenli eski Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Gültan Kışanak, “Bu seneki Newroz, Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı’na halkın bir yanıtı” sözleriyle bu yılı yorumladı.

Resepsiyona CHP Genel Başkanı Özgür Özel de bir mesaj gönderdi, bu yılki kutlamaya malum nedenlerden katılamadığını belirtti. Açıklamasında, “Bugünün adalet, barış ve huzur getirmesini diliyorum, mücadelemiz tıpkı Newroz ateşi gibi harlanacak” sözleri yer alıyordu. Düzenleme komitesi bu sözlere, “Yerel yönetimler üzerindeki vesayet rejimi kaldırılmalıdır” diyerek karşılık verdi.

Dün akşam Dağkapı yönüne doğru yürürken, herkes birbirine erken saatlerde yola çıkmasını tavsiye ediyordu. Şehir ertesi gün yepyeni bir sürecin ilk kutlamasına tanıklık edecekti, geç kalmak olmazdı.

Bugün alanda Abdullah Öcalan’ın çağrısının okunması bekleniyor ve bu çağrı sonraki günlerin konusu olacak.

Hava soğuk, yağmur bekleniyor ama ateşler yanacak, yıllar sonra gelen barış ihtimali tüm yorgunlukları unutturacak.

Biz o sırada sokaktaki çocukların çağrısına kulak verelim: “Biji biji azadi!" yani "Yaşasın özgürlük!"

Elbette tüm halklara…

Osman Baydemir ile ilgili hikayeler