7 Ekim’de Hamas’ın İsrail’e yönelik saldırılarının ardından başlayan, şu anda İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırılarıyla devam eden İsrail-Hamas savaşı; sivil ölümleri ve medyaya yansıyan/yansımayan birçok hak ihlali nedeniyle birtakım kavramları ve kurumları yeniden tartışmaya açtı.&nbsp;Savaş suçu, savaş kanunu kavramları İsrail ve Hamas üzerinden değerlendirilirken Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi yapıların da neler yapabileceğine ilişkin birtakım soru işaretleri yeniden oluştu.&nbsp;Peki bu kavramlar ve kurumlar neler? Neler yapabilir?&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Savaş suçu</h2>Savaş suçu kavramı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından da gündeme geldi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından sivillere yönelik saldırılarının “savaş suçu” olarak nitelendirildiği bildirildi.&nbsp;Nedir? Savaş suçu kısaca; askerî veya sivil, kişi veya kişilerin, savaş kanunlarını ihlal nedeniyle uluslararası ceza hukuku çerçevesinde yargılanıp cezalandırılabileceği suçlar olarak tanımlanıyor. Buna göre;&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Siviller:&nbsp;Sivillere kasten saldırılamaz. Sivillerin öldürülmesi, kötü muameleye tabi tutulması, zorla çalıştırılması kamu ve özel kişilerin mallarının yağmalanması savaş suçu teşkil eder. Sivillerin hayatta kalmaları için hayati önem taşıyan altyapılara da saldırılamaz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Savaş esirleri:&nbsp;Savaş esirlerinin öldürülmesi ya da kötü muameleye tabi tutulması, rehinelerin öldürülmesi gibi eylemler savaş suçu olarak kabul edilir. Ayrıca yaralı esirlerin tedavisi zorunludur. Savaş esirlerine ve sivillere karşı kötü davranmak da savaş suçu oluşturan davranışlar arasında yer alır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Saldırı:&nbsp;Savaş hukuku sınırları içinde, yerleşmiş güvenliğinin ihlali, çatışma sırasında kabul edilmiş prosedürlerin ve kuralların çiğnenmesi, örneğin ateşkes bayrağını kaldıranlara saldırmak veya ateşkes bayrağını yanıltıcı şekilde kullanıp saldırmak, savaş suçu sayılır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Silahlar: Yasa dışı silahların kullanımı 'amasız, fakatsız' yasaktır. Sivil nüfusun yoğun olduğu bölgelerde, yani şehirlerde ağır patlayıcı silahların kullanılmasından kaçınılmalıdır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Savaş kanunlarının ihlali: Ülkelerarası çatışmalarda savaş kanunlarının ihlali de savaş suçu olarak kabul edilir.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bununla birlikte:&nbsp;Savaş suçları toplu katliam ve soykırım olaylarının bir parçası olmasına rağmen, bu tip suçlar genel olarak uluslararası insani hukuk çerçevesinde "insanlığa karşı suçlar" kapsamına girer.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Savaş Hukuku</h2>Savaş hukuku, Birinci Dünya Savaşı’na kadarki dönemde birden fazla sözleşmeden oluşturulmuştur. Oldukça ayrıntılı düzenlemeler getiren bu sözleşmeler ile savaşın yürütülmesi konusundaki hukuksal boşluklar kapatılmaya çalışılmış ve bunun için “Martens hükmü”nden <a fr-original-style="" href="http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2008-79-470" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yararlanılmıştır</a>.Ancak bu yazıda temel alacağımız sözleşme olan Cenevre Sözleşmesi; İsviçre'de imzalanan dört anlaşmadan oluşur.Silahlı çatışma mağdurlarının korunmasına yönelik kurallar getiren <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2019/08/12/cenevre-sozlesmeleri-nin-70-yilinda-savas-suclari-ve-sivillerin-korunmas-nda-dunya-ne" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cenevre Sözleşmeleri'nde</a> yer alan ağır ihlaller ise kasten öldürme, işkence, &nbsp;insanlık dışı muamele, kasten ciddi yaralanmalara yol açma, askerî gerekliliğin haklı kılmadığı, hukuka aykırı ve keyfi olarak gerçekleştirilen yıkım ve mülkiyete el konulması, bir savaş esirini ya da korunan birini yabancı kuvvet emrinde hizmete zorlama, bir savaş esirini ya da korunan bir kişiyi adil ve olağan yargılanma hakkından kasten mahrum etme, korunan bir kişiyi hukuka aykırı olarak sürgün, nakil ya da tecrit etme, rehin alma gibi gruplara ayrılıyor.Herhangi bir savaş ilanı ya da milletler arasındaki bir çatışma hâlinde; bir ulusun kısmen veya tamamen başka bir ülke ordusu tarafından işgal edildiği durumlarda, bu işgallere karşı silahlı bir direniş olmasa dahi Cenevre Sözleşmeleri geçerli oluyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Ceza Mahkemesi</h2><a fr-original-style="" href="https://hukukbook.com/uluslararasi-adalet-divani/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Adalet Divanı</a>&nbsp;(UAD), Birleşmiş Milletler’in (BM) başlıca yargı organı olan ve problemleri çözmede kullanılan uluslararası bir mahkemedir. Görevi, devletler arasındaki anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak ve BM ve ona bağlı özel teşkilatlara hukuk müşavirliği hizmeti vermektir. BM’ye üye olan devletlere açık olan UAD kişi ve uluslararası örgütlere açık değildir. Lahey Divanı olarak bilinen divan, 1946 yılında kurulmuştur. UAD, ceza mahkemesi değildir. Sivil bir mahkeme olan UAD, hükümetler arasındaki çatışmalar üzerinde yoğunlaşmakta, bireysel suçluların üzerinde hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Divan, kara ve deniz sınırları ve bölgesel özerklik gibi konulara barışçıl çözümler getirerek, anlaşmazlıkların tırmanmasını önlemektedir. UAD, savaş suçlularını yada insanlığa karşı suçlar gibi bireyler üzerinden yürütülen konuları yargılayamaz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/cp06j3ynm94o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Ceza Mahkemesi</a>&nbsp;(UCM), kuruluş belgesi Roma Statüsü olan, savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçlarına bakan uluslararası bir mahkemedir. 1 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır. Mahkeme binası "Ev Sahipliği Anlaşması" yaptığı Hollanda'nın Lahey kentinde bulunmaktadır. UCM yargılamasında, suçun faili eğer kendi uyruğunda olduğu devletin yargılamasına tabi olmuşsa, bu durumda UCM'de ikinci kez yargılanması söz konusu olamayacaktır. Bunun sebebi ise; bir kişi bir suç için iki kez yargılanmaz (non bis in idem ilkesi)İsrail'deki saldırılarıyla Hamas'ın ve işgal altındaki Filistin topraklarına yönelik saldırılarıyla İsrail'in savaş suçu işlediği iddia ediliyor. Tarafların kendi ülkelerinde yargılanmaması hâlinde, Lahey'deki UCM, devreye girebilecek tek uluslararası hukuki organ.

Aposto Gündem

Savaş suçu, savaş kanunu kavramları İsrail ve Hamas üzerinden değerlendirilirken Uluslararası Adalet Divanı, Uluslararası Ceza Mahkemesi gibi yapıların da neler yapabileceğine ilişkin birtakım soru işaretleri yeniden oluştu.

Savaş suçu nedir? Neler yapılabilir?

• İsrail-Hamas savaşı 28. gününde de devam etti. İsrail’in Gazze’ye yönelik saldırıları devam ederken; Filistin Sağlık Bakanlığı, İsrail'in Gazze'ye saldırılarında şu ana dek 3 bin 760'ı çocuk, 2 bin 326'sı kadın olmak üzere 9 bin 61 Filistinlinin öldürüldüğünü, 22 bin 219 kişinin yaralandığını açıkladı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Birleşmiş Milletler, İsrail'in Gazze'deki en büyük mülteci kampı Cibaliya'ya art arda düzenlediği ve yüzlerce kişinin öldüğü saldırıları "savaş suçu" olarak nitelendirilebileceğini açıkladı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Editörden:&nbsp;“Savaş suçu nedir ve neleri kapsar?”,&nbsp;Günün Hikayesi kanalında.</li></ul>

Savaş Suçu ile ilgili hikayeler