Başkentte Caz Müziğin Hayalet Durakları

Elif Dilan Nadir

Ankara ve caz müziği hem kültürel hem coğrafi olarak birbirine çok uzak görünmekle beraber geçen yüzyılın ortalarına doğru umulmadık bir şekilde bir araya gelirler.

Canan Aykent’in bu sözlerle ifade ettiği, caz ve Ankara’nın beklenmedik ilişkisi kesinlikle irdelemeye değer. Başkentin kentsel gelişimi kent kültürünü etkilediği gibi, toplumun eğlence pratiklerini de beraberinde dönüştürdü. Yeni kentlinin eğlence pratikleri de elbette bu asri başkentin kuruluş kodları ile paralellik gösterdi.

Yeni ulusun yeni yüzü Ankara, muasır medeniyetler seviyesine ulaşma hedefinde önemli bir yere sahipti. Kentin çehresi nasıl dönüştüyse, kentlinin sureti ve alışkanlıkları da buna benzer özellikler göstermeliydi. Bu bağlamda Batı popüler müziği, bu dönüşümün anahtarlarından biri olarak görüldü. 1950’li yıllara kadar, kentliye yeni bu eğlence pratiği üç ana mekanda hayat buldu: Ankara Palas, Gar Gazinosu ve Karpiç Lokantası.

Ankara Palas

Büyük Millet Meclisi’nin karşı komşusu, meclisin hararetli tartışmalarının tatlıya bağlandığı mekan Ankara Palas. Mimar Vedat Tek imzasını ve I. Ulusal Mimarlık akımı özelliklerini taşıyan bu yapı 1928 yılında kullanılmaya başlandı. Erken Cumhuriyet döneminin belki de en önemli ve en prestijli kabul salonu olan Ankara Palas; yalnızca bürokrasinin mekanı olmakla kalmadı, aynı zamanda genç başkentin Batılı anlamdaki ilk sosyal kulübü olarak öne çıktı. Cumhuriyet balolarının gözde mekanı Ankara Palas, yerli ve yabancı pek çok orkestraya da ev sahipliği yaparak kentlinin Batılı müzikle tanıştığı, belki de caz müziği ilk kez deneyimlediği önemli bir sahne oldu. Günümüzde Cumhurbaşkanlığı Müzesi olarak işlevlendirilen bu yapıya yolunuz düşerse, kulaklıklarınızı takıp Blue Rondo a La Turk dinlemenizi tavsiye ederim. Caz müzik tarihinin ilk 9-8 ritimli bestesi olan, Dave Brubeck Orkestrası imzalı bu şarkı sizi zaman yolculuğuna çıkaracak.

Ankara Gar Gazinosu-Ankara Gar Restaurant, SALT Araştırma.

Gar Gazinosu

Ankara’ya trenle gelmeyi tercih eden ziyaretçilerin ilk ayak bastığı yer Ankara Garı. Hemen yanı başında ise saat kulesi ile zarifçe yükselen Gar Gazinosu. Genç mimar Şekip Akalın tarafından tasarlanıp 1937 yılında kullanılmaya başlanan bu yapı kompleksi, dönemin estetik anlayışını mütevazi bir tavırla sergiliyor. Gazinodaki etkinlikler Ankara Palas’ın eğlence programına benzese de ziyaretçileri çok çeşitli. Dönemin sosyal yaşantısını renklendiren bu yapı, dönemin önemli bir caz sahnesi olarak karşımıza çıkıyor. Bugün Gar Lokantası olarak hizmet veren yapıya güzel bir Ankara havasında yolunuz düşerse bahçesinde vakit geçirebilir, hava serinse üst kat kabul salonunda oturup yemeğinizi yiyerek eski günlerin hayalini kurabilirsiniz.

Karpiç Lokantası. Kaynak: VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi, Envanter No: 3048.

Karpiç Lokantası

1923’ten 1953’e kadar Ankara’nın en iyi lokantası olan Karpiç, yalnızca bir lokanta değil. Aynı zamanda bir şehir kulübü. İlk yeri Ankara Taşhan’da bulunan bu gözde mekan Georges Karpovitch’in gözbebeği. Yemek sunumundan atmosferine kadar bir Avrupa lokantasını aratmayan Karpiç, akşamlarına eşlikçi Batı müziği ile de öne çıkan bir eğlence mekanı. Günümüzde ise yerinde Sümerbank, bugünkü kullanımı ile Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi bulunuyor.

Erken Cumhuriyet dönemi Ankara’sında cazın önemli tanıklarından olan bu noktada, yine Dave Brubeck Orkestrası’ndan bir öneri: kült caz eseri Take Five. 5 dakikalığına kendinizi bu müziğin ritmine bırakmanızı ve caz rotasının hayalet durakları arasında dolaşmanızı öneriyorum.