İranlı ve Afganistanlı bir grup hukukçu ve insan hakları savunucusu kadın, bir araya gelerek 8 Mart 2023 tarihinde uluslararası bir açık mektup <a fr-original-style="" href="https://endgenderapartheid.today/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımladı</a>."Cinsiyet ayrımcılığı" (gender apartheid)&nbsp;teriminin uluslararası hukukta tanınması ve cinsiyet ayrımcılığı yapan ülkelerin, uluslararası hukuk kapsamında suç işlediklerinin kabul edilmesi üzerine yürütülen kampanya şimdiden çok sayıda imzaya ulaştı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Cinsiyet ayrımcılığı" ve "cinsiyet eşitsizliği"</h3>Cinsiyet eşitsizliği her toplumda ve hayatın her alanında kadınların sıklıkla karşılaşabildikleri bir durumken, cinsiyet ayrımcılığı, devletlerin yasalarla, sistematik bir şekilde kadınları ve erkekleri ayırmasıdır. Cinsiyet ayrımcılığına bazı örnekler şu şekilde sıralanabilir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Taliban rejiminde, kadınların eğitim almalarının, STK'larda ve hükümette çalışmalarının, erkek bir vasi olmadan uzun mesafeler seyahat etmelerinin yasaklanması.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İran rejiminde kadınların birçok alanda eğitim görmelerinin, spor yapmalarının, kocalarının izni olmadan ülke dışına çıkmalarının yasaklanması.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İran rejiminde, kadınların mahkemedeki ifadesinin erkeklerle aynı değerde sayılmaması.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İki rejimde de kadınlara dayatılan kıyafet zorunlulukları.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/4/2/1685458565256.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: iStock<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Cinsiyet ayrımcılığını bitireceğiz" kampanyası</h3>Ayrımcılık (apartheid) terimi, 1948-1990 yılları arasında Güney Afrika'da yaşanan sistematik ırkçılıkla ortaya çıktı. Bu dönemde Güney Afrika hükümeti, çıkardığı yasalarla siyah ve beyaz Afrikalıları birbirinden ayrıştıracak adımlar attı. Bundan sonra uluslararası hukuk "ayrımcılık"(apartheid) terimini, bu aksiyonları illegal hâle getirmek adına bir çatı terim olarak kullandı. Uluslararası hukuk, ayrımcılığı bir insanlık suçu olarak tanımladıktan sonra, ülkeler de buna uygun olarak Güney Amerika rejimine karşı aksiyon almak zorunda kaldılar. Dışarıdan ve içeriden gelen baskılara dayanamayan Güney Afrika hükümeti, 1991 yılında ayrımcılığı yasallaştıran yasaları yürürlükten <a fr-original-style="" href="https://legal.un.org/avl/ha/cspca/cspca.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaldırdı</a>.Aktivist kadınlar da bu yılın başından beri sürdürdükleri kampanya ile benzer bir strateji izlemeye <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=r74ZcTYNol4" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başladılar</a>. "Ayrımcılık" terimi şu an dünyada sadece ırk ayrımcılığı özelinde tanımlanıyor ve cinsiyet ayrımcılığı konusunda herhangi bir özel yaklaşım benimsenmiyor.Kampanyanın kurucularından, insan hakları avukatı Gissou Nia kampanya hakkında şunları <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/society/2023/mar/08/campaign-calls-for-gender-apartheid-to-be-under-international-law" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(240, 129, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(240, 129, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Uluslararası hukuka göre, ayrımcılık (apartheid) suçu yalnızca ırksal hiyerarşiler için geçerlidir, cinsiyete dayalı hiyerarşiler için geçerli değildir. Bu kampanya, cinsiyet ayrımcılığı sistemlerine karşı uluslararası eylemi harekete geçirmek ve nihayetinde sona erdirmek için mevcut olan ahlaki, politik ve yasal araçları genişletmeyi amaçlayacaktır.”</blockquote>Bu hareketin 2024 hedefi uluslararası hukukta cinsiyet ayrımcılığını bir insanlık suçu olarak tanımlatarak bunu uygulayan ülkelere karşı yaptırımların şeklini ve metodolojisini belirleme yönünde atılacak adımların yolunu açmak.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonraki adım ne?</h3>Eğer kampanya başarılı sonuçlanırsa, İran ve Afganistan'a karşı tarafsız tutum alan ve kadınların bu coğrafyada yaşadıkları zorlukları önceliklendirmeyen ülkeler, uluslararası hukuk kapsamında aksiyon almaya zorlanabilecek.İnsan hakları aktivisti Masih Alinejad'ın çağrısı bu kampanyanın ruhunu özetler nitelikte:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(240, 129, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(240, 129, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Batı'nın bizi kurtarmasını istemiyoruz ama zalimlerimizi kurtarmayı bırakmalarını istiyoruz."<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/alinejadmasih/status/1601726675930480641?lang=eu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2023/4/2023-05-30T14:51:49.274Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.64" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a></blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kampanyaya katılmak için <a fr-original-style="" href="https://endgenderapartheid.today/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">websitesini</a> ziyaret edebilirsiniz.

Uçan Süpürge'nın Muhabirler Ağı, toplumsal cinsiyet eşitliğini ana odağa alarak kadınların sesinden haberlere ulaştırır.

Yerel Kadın Muhabirler Ağı

Cinsiyet ayrımcılığının uluslararası hukukta tanınması ve cinsiyet ayrımcılığı yapan ülkelerin, uluslararası hukuk kapsamında suç işlediklerinin kabul edilmesi için bir kampanya.

İran ve Afganistanlı kadınların hukuki mücadelesi

14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekilliği seçimi için yurt dışındaki vatandaşlar sandığa erken gitti.Seçmen kaydı yurt dışında görünen vatandaşlar, 74 ülkedeki 177 temsilcilikte kurulan sandıklarda oylarını kullandı. Yurtdışında oy kullanma sürecinde sandıklarda sık sık karşılaşılan durumlardan biri, seçmenlerin kaydının yurt dışında görünmemesi ve bu sebeple oylarını kullanamamaları.Almanya ve Avusturya'da müşahitlik yapan kadınlarla yaptığımız görüşmeler sonucu edindiğimiz bilgilere göre;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İki gün boyunca Köln'de&nbsp;müşahitlik yapan İlayda Taşçı'nın gözlemlerine göre 10 kişiden yaklaşık biri bulunduğu sandıkta adres beyanı sebebi ile oy kullanamamış.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Berlin&nbsp;sandıklarında müşahitlik yapan B.'nin belirttiğine göre, görevli olduğu sandıkta 4 saat içinde 5 kişi, yurtdışı kaydı bulunmadığı için geri çevrilmiş.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Viyana'da&nbsp;13 gün müşahitlik yapan Elif Bozlak, görevli olduğu sandıkta, her gün en az 15 ila 30 kişinin bu sebeple oy veremediğini söylüyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Berlin'de&nbsp;sandık müşahitliği yapan Özlem G.'nin ifadesine göre gün boyunca bu sebeple oy kullanamadan dönen insanların oranı %5 ile %10 arasında.</li></ul>Kadın müşahitlerin gözlemlerine göre, sandığa giden ve oy vermeden geri dönen seçmenlerin çoğunluğu, yurtdışı seçmen kaydını kontrol etmeden sandığa gidenler. Müşahitlerin gözlemlerine göre oy kullanamadan geri dönenlerin çoğunluğunu 60 yaş ve üzeri kadınlar oluşturuyor.Bu seçimde oy kullanamayan yurtdışı seçmen iki kategoride karşımıza çıkıyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yurtdışına yeni göç eden ve seçmen kaydını henüz yurtdışına almamış seçmenler,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yıllardır yurtdışında yaşayan ve bir önceki seçimlerde oylarını yurtdışında kullanmış seçmenler. Bu seçmenler mevcut durumda yurt dışı seçmen kayıtları olmadığı için sandıklardan geri dönmüş.</li></ul>İkinci sebeple sandıktan çevrilen pek çok seçmen bu duruma isyan ederek, yıllardır yurtdışında yaşadıklarını, bu beyanı daha öncesinde verdiklerini ve bu sebeple de kontrol etme gereği duymadıklarını söylüyor. Konuştuğumuz müşahitler alandan aldıkları duyumlara göre, yurtdışında yaşayan vatandaşların Türkiye'de yaptırdıkları bazı işlemlerin, yurt dışı kaydının düşmesine sebep olduğunu aktarıyor.Bu bilgi resmi olarak teyit edilemiyor. Bu nedenle yetkililerin bu konuyu incelemesi, eğer sistemsel bir hata mevcut ise bu hatayı gidermeleri gerekiyor. Eğer bu süreç bürokratik bir zorunluluk ise, bu durumda halkın doğru ve etkin bilgilendirildiğinden emin olunmalı.

Burcu Çırtlık