8 Mart Dünya Kadınlar Günü haftası, eşitliğe inanan ve kadın haklarını savunan herkes için son derece önemli. Bu haftada, 8 Mart Gece Yürüyüşü dışında türlü türlü etkinlikler yapılır, paneller, söyleşiler, çalıştaylar düzenlenir. 2025’in 8 Mart’ına ise “Aile Yılı” garabetiyle giriş yaparken Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın yalnızca &nbsp;“Aile Yılı”na odaklandığı ve bu çerçevede 81 ilde etkinlikler düzenlediğini görüyoruz.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nitekim, Bakanlık “2025 Aile Yılı kapsamında aile kurumunu güçlendirmek ve değerlerimizi gelecek nesillere aktarmak için her ay farklı etkinliklerle vatandaşlarımızla buluşuyoruz” şeklinde bir duyuru da yaptı. 8 Mart’ın adını anansa maalesef olmadı.</li></ul>Bilindiği üzere yıllardır 8 Mart ve 25 Kasım yürüyüşleri engelleniyor. Kadınlar polis şiddetine maruz bırakılıyor, yürüyüşte açılan pankartlar üzerinden şeytanlaştırılıyor. Feministler daimi olarak Erdoğan’ın hedefinde. Kendisinin en eski söylemlerinden birini hatırlayalım:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Ben kalkıyorum kadının Allah'ın erkeklere bir emaneti olduğunu söylüyorum. Bu feministler filan var ya. ‘Ne demek diyor kadın emanetmiş, bu hakarettir’ diyor. Ya senin bizim medeniyetimizle, bizim inancımızla, bizim dinimizle ilgin yok ki.”</blockquote>Bir diğeri:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Anne başka bir şey. Ve makamların o ulaşılamazıdır. Ama bunu anlayanlar olur anlamayanlar olur. Bunu feministlere anlatamazsın mesela, onlar anneliği kabul etmiyor. Ama anlayanlar yeter bize diyoruz, onlarla yola devam ederiz."</blockquote>Bu söylemler 2014-2015 yıllarından kalma. O tarihlerde tohumları atılan "aile dayatması", anne olmak veya evlenmek istemeyen kadınlara uygulanan psikolojik bir şiddet niteliğindeydi aynı zamanda. Nitekim Erdoğan’ın meşhur “Anne olmayan kadın yarımdır, eksiktir” cümlesi de ciddi bir hakaret ve ötekileştirme teşkil etmekteydi. Her fırsatta “en az 3 çocuk” söylemi de o yıllarda ağızlara pelesenk olmuştu.&nbsp;Yine aynı yıllarda TBMM’de boşanmalara çözüm aramak üzere bir boşanma komisyonu kurulmuş ve komisyon raporunda kadınların kazanılmış haklarına yönelik saldırı niteliğinde çok sayıda yasal değişiklik önerisi yer almıştı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aile Enstitüsü'nün kökenleri</h2>Gelin görün ki bunların yalnızca buzdağının görünen yüzü olduğunu, görünmeyen kısmının çok daha eskiye dayandığını şimdilerde görüyoruz.&nbsp;Şöyle ki, İslam Dünyası Sivil Toplum Kuruluşları Birliği adında bir kuruluş var Türkiye’de. Adı üstünde, temelini İslam dünyasından birçok sivil toplum kuruluşunun oluşturduğu bir birlik bu. Kuruluşun sitesi incelendiğinde “aile” çalışmalarının tarihinin 2011 yılına kadar dayandığı görülüyor. Örneğin 7-8 Mayıs 2011 tarihinde Endonezya’da 15 ülkeden 150 STK temsilcisi, akademisyen ve bürokratın katılımı ile “İslam Dünyasında Aile Sorunları: Genel Bakış” konulu 1. İslam Dünyası Uluslararası Aile Konferansı düzenlenmiş. 21 Ocak 2012'de “Aileye Bakış” konulu 1. Aile Çalıştayı İstanbul’da düzenlenmiş. 26 Mayıs 2012’de “Beni Kaybetmeden Biz Olmak”, “Haklar ve Sorumluluklar”, “Sınırların Bilinmesi” ve “Ailede Sorun Çözme Sanatı” başlıklarının müzakere edildiği 2. Aile Çalıştayı yapılmış.&nbsp;Erdoğan’ın yukarıda bahsi geçen söylemlerinin altyapısının bu toplantılarda ortaya atılmış olması kuvvetle muhtemel. Devamında, 17 Mayıs 2014 tarihinde de 2. Aile Konferansı içeriğinin oluşturulması ve geliştirilmesi için 10 ülkeden 35 kişilik katılımla iki günlük “Uluslararası Aile Çalıştayı” İstanbul’da düzenlenmiş ve nihayet 24-25 Ocak 2015 tarihlerinde T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı işbirliği ile 30 ülkeden 500 STK temsilcisi, akademisyen ve bürokratın katılımıyla “Değişen Dünyada Bireyler Arası Etkileşim Ağı Olarak Aile/Şefkat, Hürmet, Nezaket, Paylaşım” üst başlığı ile 2. Uluslararası Aile Konferansı yapılmış. Konferansın ardından bir değerlendirme toplantısı yapılmış ve bazı kararlar alınmış.Bu kararlardan en önemlisi, İDSB çatısı altında bir enstitü kurulması ve kurulacak oluşumun adının Uluslararası Aile Enstitü olarak belirlenmesi. Bu toplantıda aynı zamanda uzun vadeli hedefler de konulmuş. Bu hedeflerden en çok dikkat çekenler, Enstitü çalışmaları neticesinde ortaya çıkan sonuçları devlet kurumları ve ilgili mercilerle paylaşmak, devlet politikalarına etki etmek, lobicilik yapmak ve Kur’an ile sünnete dayalı aile modeline imkan sağlayan sosyal politikaların hayata geçirilmesine yönelik çalışmalar yapmak.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hedef kitleler arasında ise T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve İslam dünyasındaki ilgili bakanlıklar, Türkiye ve dünya kamuoyu var. Görünen o ki hedefe de ulaşılmış.</li></ul>Gelelim bugüne: Ağustos 2023’te Adalet Bakanı Yılmaz Tunç “Aile hukukunu sil baştan ele alacağız” şeklinde bir açıklama yapmıştı. Zaten gelişmeler kadınların medeni haklarının tehdit altında olduğunu gösteriyordu. 25 Aralık 2024 tarihinde Nüfus Politikaları Kurulu ile Aile Enstitüsü’nün kuruluşuna dair Cumhurbaşkanı Kararnamesi, Resmî Gazete’de yayınlandı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aile Enstitüsü’nün temel amacı, aile yapısının ve değerlerinin korunması, güçlendirilmesi, ailenin sosyal refahının artırılması, kadın, çocuk, engelli, yaşlı, şehit yakını, gazi ve gazi yakını ile ilgili politikalara veri oluşturmaya yönelik tüm Bakanlık faaliyetlerini kapsayan araştırmaları yürütmek olarak tanımlanıyor. Bu amaçlar çok daha kapsamlı ve ayrıntılı bir şekilde 2024-2028 yıllarını kapsayan Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Vizyon Belgesi ve Eylem Planı’nda da tanımlanıyor.</li></ul>Anlayabildiğimiz kadarıyla tarihi 2011 yılına kadar dayanan Aile Enstitüsü, temel dayanağını İslami değerlerden alıyor. Laik Türkiye Cumhuriyeti’nde toplumun en küçük yapısı olarak tanımlanan aileye İslami değerler dayatılıyor ve neticede toplum bu doğrultuda dönüştürülmeye çalışılıyor. Yukarıda özetlemeye çalıştığımız yol haritasında geçen eğitimlerin, çalıştayların, toplantıların başlıklarının veya konulan hedeflerin hiçbirinde “kadın” kelimesi veya kadınların haklarına yönelik bir şey yok.&nbsp;Bu duruma daha önce 2020 yılında yayımlanan Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Koordinasyon Planı’nda geçen proje ve eğitim başlıklarında da rastlamıştık. Plan; “Aile Danışmanlığı”, “Aile Sosyal Destek Programı”, “Temel Aile Bilinci” gibi projelerin yanı sıra “Huzurlu Aile, Güçlü Toplum, Güvenli Gelecek” projesi dahilinde “Evliliğe İlk Adım Seminerleri”, “Aile İçi Şiddetin Önlenmesinde Dini Referanslar”, “Ailemde Merhamet İstiyorum”, “Ailede Merhametin Sağlanması ve Aile Fertlerinin Şiddetten Korunması” gibi seminer ve eğitim başlıklarını içeriyordu.Sözün özü, iktidarın planında uzun yıllardır “aile” vardı, “kadın” değil. 2011 yılında Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı'nın kapatılarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın kurulmasının sebebi de buydu: Kadını birey olarak değil, ailenin içinde görünmezleşen ve annelik göreviyle tanımlanan bir canlı olarak ele almak.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aile dayatmasının tarihçesi</h2>Türkiye’deki aile dayatmasının tarihçesi maalesef her anlamda sıkıcı. Ancak olanı biteni idrak edebilmemiz için en gerilerden bugüne bakmamız önemli. İktidarın çizdiği hedef doğrultusunda genişleyen bir çember söz konusu.&nbsp;Kadın ve LGBTİ+ karşıtı çıkışlarıyla bilinen Nevzat Tarhan’ın kurucu rektörü olduğu Üsküdar Üniversitesi’nde AİLEMER (Aile Uygulama ve Araştırma Merkezi) kurulmuş durumda. Bilimsel ve eşitlikçi bir eğitim vermesi beklenen bu üniversite, ne yazık ki kendine “değişen ve dönüşen Türk aile yapısının güncel ve öncelikli ihtiyaçlarını belirleyip, teorik ve klinik bilgiler ışığında koruyucu çalışmalar yapmak” gibi bir amaç edinmiş durumda.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aileyi odağa alan vakıflar ve dernekler açılıyor peş peşe. Hatta Bakan, Aile Yılı boyunca ailelerin THY ile indirimli uçacağını duyuruyor.</li></ul>İktidar "aile" diye tutturadursun bu esnada kadınlar katledilmeye, çocuklar istismar edilmeye, katillere ve tecavüzcülere indirimler verilmeye, cezasızlık yayılmaya ve cinayet biçimleri giderek vahşileşmeye devam ediyor.&nbsp;Yakın zamanda TÜİK’in bir istatistiği açıklandı: Son 5 yılda 61 bin 136 çocuk evlendirilmiş. İktidar, evlilik adı altında çocuk istismarına göz yumuyor. 2016 yılında ve devamında istismar faili ile mağdurunun evlenmesi hâlinde failin cezasının affedileceğine ilişkin yasa teklifini ortaya koyan da iktidardı. İktidar yıllardır istismara, şiddete, her şeye rağmen aile olsun da ne olursa olsun şiarıyla hareket ediyor. Oysa bizler biliyoruz ki kadınlara ve çocuklara en ağır kötülükler çoğunlukla ailenin içinden geliyor.&nbsp;Diğer yandan insanların soruları bambaşka: “En az 3 çocuk diyorsunuz da bu çocuklar ne yiyecek, nasıl okuyacak, yetişecek?" Bu sorunun cevabı kocaman bir boşluk.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">TCK'da planlanan değişiklik</h2>Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı geçen günlerde “Aile meselesini bir millî güvenlik meselesi olarak görüyoruz” dedi. Bu çerçevede feministlerin de LGBTİ+'ların da "terörist" olarak yaftalanması mümkün. Bu vahim tablonun devamında ise Türk Ceza Kanunu’nda yapılması planlanan değişiklikler geliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tasarıya göre, mevcut durumda 18 olan cinsiyet uyum sürecine başlayabilme yaşı 21'e yükseltilecek. LGBTİ+ ifadesi "hayasızlık" olarak nitelendirilecek ve bu ifadeleri görünür kılmak, genel ahlaka aykırı tutum ve davranışta bulunmak cezalandırılacak. Eşcinsellerin nişan veya evlenme törenleri yapmaları cezalandırılacak.&nbsp;</li></ul>Tasarıda insan haklarına aykırı başkaca değişiklikler de öngörülüyor fakat bu bahsettiklerimiz açıkça LGBTİ+'lara yaşam alanı tanımayan, onlara temas eden ve bu konuda haber dahil söz söyleyen herkesin ceza almasına sebep olabilecek düzenlemeler. Altına imza attığımız uluslararası metinlere, Anayasa’ya ve dahi vicdana sığmaması da cabası...Kadın hakları mücadelesi,&nbsp;LGBTİ+ hareketiyle omuz omuza&nbsp;ilerler. Birine gelen zarar diğerini de etkiler, asla ayrı tutulamaz. Neticede yönelimi, cinsiyeti veya cinsiyetsizliği fark etmeksizin her insan eşittir ve yıllardır maruz kaldığımız sistematik saldırı, toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik bir saldırıdır. Dolayısıyla, mücadelemiz de bir olacaktır.2025 yılının 8 Mart haftasına kadınların daha çok görmezden gelindiği, bireysel hak ve özgürlüklerinin aile tanımı içinde hiçleştirildiği, medeni haklarına göz dikildiği ve toplumsal cinsiyet eşitliğine topyekun saldırıldığı bir noktadan giriş yapıyorsak da her ne pahasına olursa olsun eşit bireyler olarak haklarımızı savunmaktan asla vazgeçmeyeceğimiz, meydanlarda olmaya devam edeceğimiz ve dayanışmayı yaşatacağımız kuşkusuz.&nbsp;Kadınlar var oldukça umut da vardır. Yaşasın 8 Mart, yaşasın kadın mücadelemiz!

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

2025 yılının 8 Mart haftasına kadınların ve LGBTİ+'ların daha çok görmezden gelindiği, bireysel hak ve özgürlüklerinin aile tanımı içinde hiçleştirildiği, medeni haklarına göz dikildiği ve toplumsal cinsiyet eşitliğine topyekun saldırıldığı bir noktadan giriş yaptık. Gene de kadınlar var oldukça umut da vardır.

8 Mart haftasına girerken: LGBTİ+ haklarına yeni sınırlamalar ve Aile Yılı

Geçen günlerde The New York Times’ta art arda iki makale yayımlandı. İlki Sarah Bernstein imzası taşıyan “Berbat Flört Kültürümüz Nasıl Yalnızlığa, Öfkeye ve Donald Trump’a Yol Açıyor?” <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2024/11/30/opinion/dating-bro-culture-manosphere-trump-cinderella.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başlıklı yazı</a>. Yazıda özetle kadınların yükselişinin özellikle genç erkeklerde bir çeşit “erkekliği yitirme” paniğine sebep olduğu ve kırılgan hisseden bu erkeklerin Elon Musk, Joe Rogan, Donald Trump gibi “bro kültürünün” temsilcilerini desteklediği anlatılıyor.&nbsp;Kadınlar, eşitlik mücadelesinde güç kazandıkça ve kadınların iş yaşamı ile kamusal hayata katılımı arttıkça, zengin erkeklerle evlenmek suretiyle “yırtan” fakir kız konulu hikayeler artık anlamını yitiriyor ve bu durum erkeklere güç kaybı hissi ve öfke olarak dönüyor. Bu da kadın düşmanlığının artmasına sebep olarak manosfere yakıt sağlayan ve nefreti körükleyen devasa bir yarık açıyor. Bunların yanı sıra artan yalnızlık ve azalan doğum oranları Trump gibi kadın düşmanı söylemlerle öne çıkan politikacıların desteklenmesine sebebiyet veriyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Manosfer: Kadınların güçlendirilmesine karşı çıkan, feminizm karşıtı, cinsiyetçi inançları destekleyen çevrimiçi erkek topluluklarının ağı. Erküre.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Genç kadınlar ve erkekler arasındaki uçurum</h2>Pew Research’ün <a fr-original-style="" href="https://www.pewresearch.org/short-reads/2023/12/18/fewer-young-men-are-in-college-especially-at-4-year-schools/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmasına</a> göre ABD’de son yıllarda kadınların üniversitelerde sayıca erkeklerden daha fazla olduğu tespit edildi. 2022 yılı rakamlarına göre, 18-24 yaş arası öğrencilerin yalnızca %42’si erkek ve mezuniyet oranları da kadın öğrencilerden düşük. 2019 yılından bu yana iş gücünde de erkeklerden daha fazla sayıda üniversite eğitimli kadın var.&nbsp;Kadınlar ekonomik bağımsızlığa kavuştukça "ancak bir erkekle evlenerek güvende olabilecekleri" miti de hâliyle yıkılıyor. Öte yandan, erkekler eşleri kendilerinden daha fazla kazandığında pek de mutlu olmuyor. Nitekim 2019 yılında yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31658879/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmaya</a> göre, eşleri aile gelirinin %40’ından fazla gelir elde ediyorsa erkeklerin endişelerinin arttığı tespit edilmiş. Bu da bize kadınların hayata katılımı gelişse de ataerkil kodların halen yerinde durduğunu gösteriyor.Gelinen noktadaysa erkekler, hem romantik anlamdaki karamsarlıkları hem de hegemonilerini yitirmiş hissetmeleri nedeniyle kadınların güvenilmez olduğu düşüncesine kapılmış durumda. Artık en özgürlükçü-eşitlikçi görünen erkeklerde bile gizli bir kadın düşmanlığı sezmek mümkün. Şiddet vakalarında kadınlar hakkında “Acaba ne yaptı da böyle oldu?” diye düşünülüyor. Modern cadı avları devam ediyor.Kadınları suçlayan şeytanlaştırıcı tutumun en uç örneğini “involuntary celibate” yani “incel”lerde&nbsp;görmek mümkün. Onların da çıkış noktaları, yalnızlıklarının müsebbibi olarak kadınları suçlamaları. Ne yazık ki bu kavramı Türkiye’de de İkbal ile Ayşenur’un vahşice katledilmesinin ardından konuşmaya başladık ve kadın düşmanlığının ne derece tehlikeli bir boyuta varabileceğini gördük.Cinsiyet rollerinin kendilerini sosyal ve ekonomik olarak geride bıraktığını en çok hisseden kesim de genç erkekler. The New York Times’ta <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2024/08/24/upshot/trump-polls-young-men.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu konuyu ele alan</a> Claire Cain Miller, geçen Aralık-Haziran aylarında genç erkeklerin Trump’ı 11 puan farkla desteklerken genç kadınların Biden/Harris yönetimini 28 puan farkla desteklediğini öne sürüyor. Her ne kadar <a fr-original-style="" href="https://navigatorresearch.org/2024-post-election-survey-gender-and-age-analysis-of-2024-election-results/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seçim sonuçlarını inceleyen araştırmalara göre</a> genç erkeklerin Trump'a 8 puan farkla, genç kadınların ise Harris'e 10 puan farkla destek verdiği ortaya çıksa da arada hâlâ 18 puanlık büyük bir uçurum bulunuyor.Bununla birlikte, Trump’ı destekleyen genç erkeklerin özellikle üniversite diploması olmayanlar olduğu da tespitler arasında. Yapılan röportajlarda kendilerini değersiz hissettiğini söyleyen ve erkek olmanın zorlaştığını belirten erkeklerin Trump’ın “müdanasız maçoluğuna” kapıldığı artık bilinen bir gerçek.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Trump'ın popülaritesinin sebebi</h2>Trump ve Trump’la aynı pencereden bakan politikacılar, “erkek” gibi hissetmeyen ve sayıları her geçen gün katlanarak artan bu kesime, araştırmacı Christine Matthews’ın tabiriyle “testesteron bileti” veriyor. Trump temsiliyetinde sağ siyaset, erkeklere “Seni görüyorum ve sana değer veriyorum” diyerek geleneksel cinsiyet rollerini pekiştirmeyi vadederken sol, tarih boyunca ikinci cins olarak görülmüş olan kadınların haklarına eğiliyor ve eşitlikçi politikaları benimsiyor.&nbsp;Gelin görün ki, kadını suçlayan bakış açısının eşitlikçi ve özgürlükçü olma iddiasındaki erkekler arasında da yayıldığını söylemek yanlış olmaz. Elbette yayılan yalnızca kadın düşmanlığı değil; homofobi de hızla yayılıyor ve nefretin dozu artıyor.Eril hegemonya, varlığını devam ettirmek isterken kadın düşmanlığına başvuran politikacılara sığınıyor. Tesadüf eseri olmadığı üzere bu kişiler ataerkil zihniyetin taşıyıcıları, kapitalist ve sömürü odaklı, beyaz, heteroseksüel ve dolayısıyla otoriter yöneticiler oluyorlar. Dünyada hızla yayılan otoriter rejimler kendilerini erkeklik kriziyle besliyor, erkeklik krizi diktatörlükleri tırmandırıyor. Bu durumun önüne geçmenin ise tek bir yolu var: Eşitliği daha sıkı savunmak ve geri adım atmamak.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Döngü nasıl kırılır?</h2>Oy kazanmak için erkeklik krizini anlamaya çalışmanın ise sömürünün ve patriyarkal sistemin, dolayısıyla da dünyanın tarih boyu yaşadığı acıların devamı anlamına geleceği kuşkusuz.&nbsp;Geleceğin eşitçe inşasında sorumluluk sadece kadınlara ait değil. Hegemonik/toksik erkeklik olgusunun iş bulmak, evlenmek, askerlik yapmak gibi kültürden kültüre farklılıklar gösteren koşulları da mevcut. Erkekler üzerinde kurulan bu baskıyı reddeden erkekler de eşitliğin inşasında önemli rol oynuyor.&nbsp;Eşitliğin inşası ancak dayanışma ve işbirliği ile mümkün. Bu gerçekleri ne kadar çok paylaşırsak şimdilik hayal gibi görünen bu hedefe varmak da o kadar hızlı mümkün olacaktır.

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Trump'ın ABD Başkanı seçilmesinden bu yana içinde yaşadığımız yumurta-tavuk denklemi iyice su yüzüne çıktı. Peki erkeklik krizi mi otoriter rejimleri tırmandırıyor yoksa otoriterlik mi toksik erkeklik krizini meşrulaştırıyor?

Bir yumurta-tavuk denklemi: Erkeklik krizi ve otoriter rejimler

25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Haftası, tüm dünya için önemli bir hafta. Kadına yönelik şiddetin konuşulduğu, şiddete ses yükseltildiği, eylemlerin yapıldığı, hepsinden evvel Mirabel Kardeşler’in, namı-ı diğer “Kelebek Kadınlar”ın anıldığı bir hafta.Kadınların hakları için yıllardır kolektif mücadelenin içerisinde olan ve yazan biri olarak, her 25 Kasım yazıma Mirabel Kardeşler’i anarak başlarım, yine öyle yapayım.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mirabel Kardeşler, Dominik Cumhuriyeti’nde faşist Trujillo yönetimine karşı mücadele veriyordu. Trujillo “Ülkenin en büyük iki sorunu kilise ve Mirabel Kardeşler’dir” diyerek Kelebekler’i hedef gösterdi. Akabinde, 25 Kasım 1960 tarihinde Mirabel Kardeşler, tecavüz edilmiş ve uçurumdan atılmış şekilde bulundu. Katilleri bulunamadı. Daha doğrusu bulunmadı. Bu vahşi cinayet, kayıtlara “trafik kazası” olarak geçti. Kısa süre sonra, Trujillo diktatörlüğü de devrildi. 25 Kasım, Mirabel Kardeşler anısına, tüm dünyada, “Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü” olarak anılmakta.</li></ul>Mirabel Kardeşler’in öyküsü üzerine aklımıza gelen hep aynı soru: 1960’lardan bu yana ne değişti? Dünya üzerinde hâlâ diktatörlükler var. Hâlâ diktatörlükler ses çıkaran kadınları hedef alıyor. Hâlâ kadınlar tecavüze maruz bırakılıyor ve öldürülüyor. Hâlâ eşitliğe ulaşabilmiş değiliz. Şiddet hâlâ politik ve hâlâ şiddetin niçin politik olduğunu bilmeyen milyonlarca insan var.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hani iyiye gidecektik?</h2>Örgütlü kadın mücadelesine katıldığım yılların başında, heyecanla oradan oraya koşuştururken, her geçen 25 Kasım’da daha iyi şeyler konuşacağımızı hayal ederdim. Her yıl vereceğimiz kadın cinayetleri sayısının azalacağını, yeni hukuksal kazanımlar elde edeceğimizi ve daha iyilerini hedefleyip çıtayı sürekli surette yükselteceğimizi düşünürdüm. Bunun böyle olmadığını anlamam uzun sürmedi. Kadın hareketi ve kadınlar güçlendikçe eril hegemonyanın da kendini devam ettirmek için sertleştiğine, hatta fazlasıyla çirkinleştiğine şahit olduk ve şahit olmaktayız.Geldiğimiz noktayı idrak edebilmek için geriye bakmak önemlidir. 2024 Türkiyesi’nde kadınların geldiği noktayı görmek için geriye bakmak cesaret gerektirir. Zira, göreceğimiz şey bizi mutlu etmeyeceği gibi umutsuzluğa sürükleyebilir. Yine de tarihin bunun için var olduğunu hatırlayıp Anıt Sayaç’a göre kadın cinayetlerinin en az olduğu (68 kadın cinayeti) 2008 yılına gönderelim kendimizi. AKP hükümetinin henüz niyetini tam belli etmediği, halen AB’ye girme hayallerimizin olduğu yıllar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2009 yılında, Opuz kararıyla AİHM Türkiye’ye ilk kez kadına yönelik şiddet bakımından devlet üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmediği için ceza vermiş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2010 yılında Anayasa referandumu omuş, ortam gerilmiş, kadın cinayetleri sayısı 204’ü görmüş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2011 yılında Opuz kararının utancıyla Türkiye İstanbul Sözleşmesi’ni ilk imzalayan devlet olmuş, kadın cinayetlerinin sayısı 131’e düşmüş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2012 yılında, ulusal hukukta şiddete hızlı bir çözüm üretebilmek adına, İstanbul Sözleşmesi temel alınarak 6284 Sayılı Yasa hazırlanmış ve yürürlüğe girmiş.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2013 yılında Gezi direnişi baş gösterince AKP hükümetinin de bir nevi maskesi düşmüş, işler sertleşmiş, kadın cinayetlerinin sayısı 232 olmuş.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2014 yılında İstanbul Sözleşmesi yürürlüğe girmiş, Anayasa madde 90 gereği uygulanma zorunluluğu başlamış. Kadına yönelik şiddetin temel sebebinin “toplumsal cinsiyet eşitsizliği” olduğunu söyleyen bu önemli Sözleşme’nin öngördüğü detaylı tedbirlerin uygulanması için uyarılarda bulunmaya başlamışız.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2015 yılında, Özgecan Aslan öldürülmüş. TBMM’de artan boşanmaların önüne geçilmesi için çözümler üretmek üzere bir “Boşanma Komisyonu” kurulmuş, kadın cinayetlerinin sayısı 294 olmuş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu Komisyon’un 2016 yılında verdiği raporu görünce başımızdan aşağı kaynar sular dökülmüş. Zira, raporda kadınların kazanılmış haklarına saldırı niteliğinde birçok önermenin yer aldığını görmüşüz. Nafakanın sınırlandırılmasından, aile arabuluculuğuna, müftülük nikahından, istismar mağduru çocuk ile failin evlenmesi halinde cezanın affedilmesine kadar bir dizi felaket bu raporla önümüze konulmuş. O arada darbe girişimi de olmuş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2017 yılında kadın cinayetlerinin sayısı 354’e fırlamış.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018 yılında, 6284 Sayılı Yasa bir kısım gerici gazeteye her gün “Yuva Yıkan Yasa” diye manşet edilmiş. Bu Yasa’ya göre aldığımız koruma kararlarında sorunlar ortaya çıkmaya başlamış. Uzaklaştırma süreleri 6 aydan 1 aya düşürülmüş, hatta kimi zaman taleplerimiz reddedilmeye başlanmış. Şule Çet öldürülmüş. “Şüpheli ölüm” kavramı lugatımıza eklenmiş, çünkü failler ustaca suçlarını örtmeyi öğrenmişler.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2019 yılında muhalefetin yerel seçim başarısının hemen ardından iktidar tarafından açıklanan ilk hedef İstanbul Sözleşmesi olmuş, kadın cinayetleri sayısı 425’i bulmuş. Emine Bulut’un boğazının kesilerek öldürüldüğü o video herkes tarafından izlenmiş ve toplumda travmatik bir etki yaratsa da faile yine de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine müebbet hapis cezası verilmiş.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2020 yılında pandemi başlamış. Gülistan Doku kaybolmuş (hâlen bulunamadı). “Kayıp kadınlar/çocuklar” kavramı lugatımıza girmiş. Pınar Gültekin vahşice katledilmiş. Katillerin kadınları katletme yöntemleri giderek vahşileşiyor ve birbirine benziyormuş. Pandemi boyunca İstanbul Sözleşmesi’ni ve önemini anlatmışız.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2021 yılında İstanbul Sözleşmesi’nden bir gece yarısı çekilivermiş Devlet. Kadın cinayetleri sayısı 433’te seyrediyormuş. Artık kesin kadın cinayetleri kadar şüpheli ölümler de varmış.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2022 ve 2023 “En azından 6284’ü koruyalım” tedirginliğiyle geçmiş.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gelelim 2024’e</h2>Narin’in katli ve katillerinin halen bulunamayışı veya bulunmayışı… İkbal ve Ayşenur’un katli, şu ana dek şahit olduğumuz belki de en vahşi cinayetlere şahit oluşumuz… 2024 tamamlanmadan kadın cinayetlerinin 400’ü aşması… 2008’den 2024’e ne derece gerilediğimizi&nbsp;görmek çok ama çok acı verici. Hem ülke adına hem kadınlar ve çocuklar adına. Burada dikkat çeken en önemli husus şu: Ülke siyaseti gerginleştikçe, iktidar politikaları sertleştikçe, kadınların haklarına kastedildikçe kadın cinayetleri artıyor ve cinayet biçimleri vahşileşiyor.Zaman akışında yazılanların hepsi gerçek, hepsini biz yaşadık, hepsi gözümüzün önünde gerçekleşti. Kadın cinayeti sayıları ise ortada. Kadına yönelik şiddetin politik olduğunu&nbsp;daha nasıl anlatabiliriz? Her şey yeterince açık değil mi? Şu durumda, kadına yönelik şiddete karşı olduğunu söyleyen ve “sıfır tolerans” diyen iktidara nasıl inanabiliriz? Samimiyetsiz oldukları, kadınların canlarını dahi önemsemedikleri apaçık ortada değil mi?&nbsp;Bu yazı yazılmadan birkaç saat önce bir savcının 30 yerinden bıçaklanarak katledilmiş bir kadının katili için hâlâ haksız tahrik indirimi isteyebiliyor olması kadınların bu iktidarın umurunda olmadığının bir kanıtı değil mi? Yıllarca kadınlar için mücadele eden herkesin, uluslararası sözleşmelerin, Anayasa’nın ve ulusal yasaların önerdiği tüm tedbirleri almayı reddeden bir iktidarın bundan sonra bir şey yapabileceğine inanılır mı? Kültürel iktidarlarını ve iktidarlarının bekasını sağlamak için kendilerine özel genç nüfus üretmek üzere kadınların bedenini araçsallaştıran bir iktidarın niyetine güvenilebilir mi? Kadınların doğum şekline dahi karışan, anne olmayan kadını yarım gören, feministleri şeytanlaştıran, hakkını savunan kadınları “sürtük” ilan eden, yaşı küçükse de evlensin, şiddet görse de yuvasını bozmasın diyen bir iktidar kadınları koruyabilir mi?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hayır. Devasa bir hayır. Göğüs kafesimizden taşan “yeter”ler kadar hayır.</li></ul>Peki yüzde 32’lik kadına yönelik şiddet oranı ile OECD ülkeleri arasında birinci sırada olan Türkiye’de işler ne olacak, nereye varacak? Öncelikle şunu belirtmek gerekir; bu iktidarın kadınların haklarıyla ve eşitlikle olan derdi hiçbir zaman bitmeyecek. Çünkü sömürü düzeni ancak ataerkil yapıyla kendini var edebilecek. Demokles’in kılıcı tepemizde sallanmaya devam edecek. Ülkeyi içine soktukları bu korkunç ekonomik kaosta&nbsp;en çok kadınlar mağdur olmaya devam edecek. Toplumun genelinde gerilim artacak, şiddet tırmanacak ve bu durum yine en çok kadınlara ve çocuklara yansıyacak. Şu ana kadar olan da buydu. Bu uyarıları yıllar önce de yapmaktaydık ve ne yazık ki yanılmadık.&nbsp;Bu vahim tablonun önüne ancak var olan yasaların en etkin şekilde işletilmesiyle ve kadına yönelik şiddet konusunda asla taviz verilmeyeceğine ilişkin bütüncül ve samimi bir tutumla hareket etmekle geçilebileceğini tüm ayrıntılarıyla açıkladık. Bu açıklamalarımız hiçbir zaman dikkate alınmadığı gibi henüz yapılamayan ve yapılmak istenen çok sayıda projeleri olduğunu biliyoruz.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örneğin, nafakayı sınırlandırmak, aile arabuluculuğunu getirmek, istismar mağduru çocuklarla failleri evlendirmek, 6284 Sayılı Yasa’yı pasifize etmek, toplumsal cinsiyet eşitliği kavramını neredeyse yeryüzünden silmek istediklerini biliyoruz. Üstelik bunlar yalnızca bildiklerimiz. </li></ul>Neticede, bu tablonun aydınlığa kavuşması için öncelikle eşitliğe inanan ve samimiyetle kadınların ve dolayısıyla ülkenin kalkınmasını isteyen bir yönetimin varlığı şart.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bekleyen tehlikeler</h2>Sağ popülizm salgınından kurtulamayan ve ABD’yi kedili ve bekar kadınların yönetemeyeceği argümanı üzerinden propaganda yapan Trump’ın tekrar başkan olduğu dünyada da bir ileriye gidişten söz edilemez. Her şeye rağmen kadınların son derece bilinçlendiği dünyada erkeklik krizi de tırmanıyor. Erkeklik, kadınların güçlendiğini fark etti, panikledi ve silahlarını var gücüyle kullanıyor. Umulmadık tuzaklarla döşenmiş bir yolda öncelikle hayatta kalmaya ve yol almaya çalışıyoruz. Üstelik önümüze "tradwife" akımı gibi içimizden engeller de çıkıyor. Bütün bunları bir arada düşünmek, uyanık kalmak ve buna göre hareket etmek durumundayız.&nbsp;Örgütlü kadın mücadelesinde safları gevşetme lüksümüz olmadığı gibi aksine inadımızı elden bırakmamalıyız. Bu inadın yalnız sözle olmadığı aşikar. Her birimizin bulunduğu alanlarda cesaretle bildiğini yapmaya devam etmesi elzem. Tıpkı Tahran’da baskıyı iç çamaşırlarıyla dolaşarak protesto eden kardeşimiz Ahoo Daryai gibi. Uzanabildiğimiz kız kardeşlerimizin ellerini tutmamız hayati. Bu dünyanın Afganistan gibi bir ülkesinde nefes almaya çalışan kadınlar olduğunu unutamayız. Onlar orada nefes almayı kolaylaştırmak için birbirlerinin elinden tutarken, biz de burada inatla dik durarak dolaylı da olsa nefes üflemiş oluyoruz çünkü.Mirabel Kardeşler’den ve çok daha eskiden beri değişmeyen bir şey daha olduğunu hatırlamalıyız: Umut etmek&nbsp;ve uzun vadede engelleri aşarak ilerleme kaydetmek. Evet, çok fazla öldük, kazanımlarımızın bazılarını kaybettik ve yıprandık. Ancak, tarihe baktığımızda dünyanın her yerinde kadınların bu zor zamanları yaşadığını, nihayetinde aştıklarını ve kazanımlar elde ederek bugünlere geldiklerini de biliyoruz. Direnmenin türlü hallerini keşfederek ve yaşayarak kazanmaya devam edeceğiz.&nbsp;Bizi yok etmeye çalışanlara inat, ne demiş Rosa Luxemburg:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Vardım, varım, var olacağım!”</blockquote>

Şöyle bir geriye doğru baktığımızda, 2008’den 2024’e ne derece gerilediğimizi görmek çok ama çok acı verici. Hem ülke adına, hem kadınlar ve çocuklar adına. Burada dikkat çeken en önemli husus ise şu: Ülke siyaseti gerginleştikçe, iktidar politikaları sertleştikçe, kadınların haklarına kastedildikçe kadın cinayetleri artıyor ve cinayet biçimleri vahşileşiyor.

Tuba Torun