Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Nisan ayı enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre, Nisan’da tüketici enflasyonu (TÜFE) aylık bazda %2,39 olurken yıllık enflasyon ise %43,68 olarak gerçekleşti. Tüketici fiyatları Aralık 2022’ye göre %15,21 ve 12 aylık ortalamalara göre %67,20 arttı. asda

Neden önemli? Bu verilerle yıllık enflasyon üst üste 6’ncı ayda da gerileyerek Aralık 2021’den bu yana en düşük seviyesine düştü. Tüketici fiyatları Mart ayında yıllık %50,5 artış göstermişti.

Bununla birlikte: İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'deki değişim, 2023 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %2,74, bir önceki yılın aynı ayına göre %48,02, bir önceki yılın Aralık ayına göre %15,36 ve on iki aylık ortalamalara göre %62,48 olarak gerçekleşti.

Öte yandan: Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre, Nisan’da aylık enflasyon (E-TÜFE) %4,86 olurken yıllık enflasyon ise %105,19 olarak hesaplandı. Ocak-Nisan dönemi enflasyon oranı ise %29,27 olarak gerçekleşti. E-TÜFE göstergesi Mart'ta yıllık bazda ise %112,51 artmıştı.

Detaylar: Ana harcama grupları itibarıyla Nisan ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup konut oldu. Konut fiyatları TÜİK verisine göre %1,47, ENAG verilerinde %0,90 düşüş gösterdi.

• Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ise aylık bazda TÜİK’e göre %3,95, ENAG verilerinde %5,55 arttı. TÜİK verilerine göre, gıda enflasyonu Nisan’da yıllık %53,92 oldu.

Gelen açıklamalar

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, sosyal medya hesabından "Enflasyon ile kararlı mücadelemizin bir sonucu olan bu hızlı gerilemenin, önümüzdeki aylarda da devam etmesini ve yıllık enflasyonun bu yıl içinde çok daha düşük seviyelere gerilemesini bekliyoruz" ifadelerini kullandı.

• Nebati, "Tüm dünya resesyon endişeleri ve istihdam kayıpları ile boğuşurken, bizler üretimden, istihdam ve büyümeden taviz vermeden enflasyonla mücadelemize kararlı bir şekilde devam ediyoruz" diye ekledi.

Bir adım geriden: Nebati, geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada, tüketiciye koyun eti önerisinde bulunmuştu. Nebati, "Türkiye'de damak tadı değişti. Koyun eti ucuz ama tercih edilmiyor, kokusundan dolayı. Bunu da değiştirmek lazım" ifadelerini kullanmıştı.

• Ancak aylık bazda fiyatların en çok arttığı ürün kuzu eti oldu. Kuzu eti fiyatları, TÜİK verilerine göre Nisan’da %21,47 arttı. Kuzu eti fiyatlarındaki artışı %13,34 ile dana eti takip etti. ENAG verilerinde de gıda grubu ürünlerine bakıldığında kuzu eti fiyatlarının Nisan ayında %11,40 artış gösterdiği görüldü.

Bununla birlikte: Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan, "Kalkınmak için de öncelikle sağlıklı ve sürdürülebilir bir büyüme ortamına ihtiyacımız var. Bu sürece erişebilmemiz için ilk atmamız gereken adım, öncelikle enflasyonu düşürmek" dedi.

• Koç Üniversitesi ve TÜSİAD ortaklığı ile oluşturulan Ekonomik Araştırma Forumu’nun (EAF) 2 Mayıs’ta gerçekleştirdiği “Türkiye Ekonomisinde Verimlilik” seminerinde konuşan Turan, "Merkez Bankası’nın kurumsal bağımsızlığı ve iktisadi politikaların tutarlılığı makroekonomik istikrar açısından azami öneme sahip" ifadelerini kullandı.

Yorumlar: Ekonomist Baki Demirel, gıda fiyatlarındaki artışın manşet enflasyonun üzerinde olduğunu ve bu durumun ücretler üzerindeki baskıyı devam ettireceğini vurguladı.

• Ekonomi yazarı Uğur Gürses, "Yıllık enflasyon, ölçümde baz etkisiyle düşer evet; ama alım gücü erişilebilir olmaktan uzaklaşır. İTO'nun geçinme sepetine göre 2016'da ortalama 100 olan fiyat seviyesi 2023 Nisan'ında 534 oldu. Eşdeğer bu sepetle geçinen birinin geliri 5.5 kat artmamışsa yoksullaşmış demektir" ifadelerini kullandı.
• Ekonomist Tuğba Özay, "Gıda, barınma, sağlık ve eğitim en önemli temel ihtiyaçlardır. Enflasyonda hem aylık hem yıllık bazda düşüş olmasına rağmen temel ihtiyaçlarda hayat pahalılığı devam ediyor" dedi.

DİSK'ten itiraz

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun araştırma birimi (DİSK-AR), TÜİK'in çeşitli ürünlerin fiyatlarının dönemsel ve karşılaştırmalı olarak görülebildiği madde sepeti ve ortalama madde fiyatları listesini yargı kararına rağmen yayımlamadığını belirtti.

• DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, durumu protesto etti ve "TÜİK’i madde fiyat listesini açıklamaya ve gelir gruplarına göre enflasyon hesaplaması yapmaya çağırıyoruz" dedi.

Bir adım geriden: DİSK-AR, TÜİK’in Haziran 2022’de enflasyona esas madde fiyat listesini açıklamaktan vazgeçmesi üzerine konuyu yargıya taşımış, Ankara 6. İdare Mahkemesi oybirliği ile DİSK tarafından istenen bilgilerin açıklanmasının kurumun görevi gereği olduğunu belirterek bilgi talebinin reddedilmesinin hukuka aykırı olduğuna karar vermişti.

• DİSK, Bu yargı kararıyla TÜİK'in Haziran 2022’de durdurduğu enflasyona esas madde fiyat listesini tekrar açıklamak zorunda olduğunu savunuyor. Ancak TÜİK tarafından konuyla ilgili yapılan açıklamada, iddianın gerçeği yansıtmadığını ve "TÜİK'e karşı açılmış bir dava bulunmadığını" belirtildi.

Üretici fiyatları

TÜİK, yurt içi üretici enflasyonunun (Yİ-ÜFE) Nisan’da aylık bazda %0,81, yıllık bazda ise %52,11 arttığını açıkladı. Üretici fiyatlarındaki artış Aralık 2022'ye göre %7,11, 12 aylık ortalamalara göre %105,50 olarak hesaplandı.

Detaylar: Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %63,87, imalatta %48,24, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %50,27 ve su temininde %72,84 artış olarak gerçekleşti.

• Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %41,11, dayanıklı tüketim malında %50,57, dayanıksız tüketim malında %72,13, enerjide %49,93 ve sermaye malında %51,46 artış olarak açıklandı.

ABD'de bankacılık krizinin üçüncü durağı olan First Republic Bank'ın kapatıldığı, varlıklarının JPMorgan tarafından satın alındığı bildirildi. 

Bir adım geriden: JPMorgan, First Republic'i Pazartesi günü bir devlet ihalesinde satın alarak, haftalarca süren başarısız kurtarma girişimlerini ve Wall Street'in en güçlü yöneticileri ile ABD'li yetkililerin dahil olduğu görüşmeleri sonuçsuz bıraktı. 

• Anlaşma görüşmelerinin son ana kadar devam ettiği, aralarında JPMorgan'ın da bulunduğu dört teklif sahibinin Pazar gecesi yapılan açık artırmanın son turlarına kaldığını belirtildi.

Detaylar: JPMorgan, First Republic Bank satın alımı için Federal Mevduat Sigorta Kurumu'na (FDIC) 10,6 milyar dolar ödeyecek. 

• Anlaşmanın bir parçası olarak JPMorgan, First Republic'in 103,9 milyar dolarlık mevduatının 92 milyar dolarını alacak. 
• Ayrıca, iflas eden bankanın yaklaşık 173 milyar dolarlık kredi ve 30 milyar dolarlık menkul kıymetleri içeren varlıklarının büyük kısmını da satın alacak.
• First Republic'in satılmasının FDIC'ye tarafına ise 13 milyar dolara mal olacağı tahmin ediliyor.

Yorumlar: Bloomberg Intelligence, analizinde "JPMorgan, First Republic'i satın almasıyla, kapanışta 2,6 milyar dolarlık kazanç ve 2 milyar dolarlık yeniden yapılandırma maliyeti hariç olmak üzere, 2023-24 net gelirine %1-2 ekleyebilir" açıklamasında bulundu.

Bilgi notu: 13 Nisan itibarıyla bankanın 229,1 milyar dolarlık toplam varlığa ve 103,9 milyar dolarlık mevduata sahip olduğu kaydedildi. 

• Geçtiğimiz Cuma %50'den fazla düşen hisse fiyatları, yılbaşından bu yana da değerinin yaklaşık %99'unu kaybetti.

IBM CEO'su Arvind Krishna, yapay zeka ile değiştirilebilecek müşteriye dönük olmayan rollerde işe alımları durdurduğunu açıkladı. ABD merkezli uluslararası bilgi işlem şirketi IBM'in, insan kaynakları gibi müşteriye dönük olmayan rollerinde, yaklaşık 26 bin çalışan bulunuyor.

Detaylar: Krishna Bloomberg'e verdiği röportajda, "Beş yıllık bir süre içinde bu rollerin %30'unun yerini yapay zeka ve otomasyonun alabileceğini rahatlıkla görebiliyorum" ifadelerini kullandı. Bu rakam, yaklaşık 7 bin 800 kişiyi temsil ediyor. Hâlihazırda bu görevlerde bulunan kişilerin işten çıkarılmayacağı belirtilse de, bir IBM sözcüsü olası bir işten ayrılma durumunda boşalan görevlerin doldurulmayacağını vurguladı.

Bir adım geriden: Yaklaşık 260 bin çalışana sahip şirket, bu yılın başlarında işgücünün %1,5'ine denk gelen işten çıkarmalar yapmıştı.

Öte yandan: Bir şirket sözcüsünün Insider'a yaptığı açıklamada ise "Genel bir işe alım 'duraklaması' söz konusu değildir. IBM, gelir getirici rollere odaklanarak işe alımlarda bilinçli ve düşünceli davranıyor. Şu anda binlerce pozisyon için aktif olarak işe alım yapıyoruz" ifadelerini kullandı.

Arka plan: Son aylarda, OpenAI’ın sohbet robotu ChatGPT ile başlayan teknoloji yarışı Google, Baidu, Alibaba ve Amazon’un kendi yapay zeka sohbet robotlarını piyasaya sürmesiyle devam etti. Mart ayında uzmanlar ve sektör liderleri, yapay zeka teknolojilerine karşı regülasyon ve düzenleme getirilmesi için 6 aylık “yapay zekaların geliştirilmesinin durdurulması” talebinde bulundukları bir açık mektup imzalamıştı. Dünya Ekonomik Forumu’nun bu hafta yayımladığı “Mesleklerin Geleceği 2023” raporunda yapılan anketlerde, önümüzdeki 5 yılda iş gücünün %23’ünün yapısal olarak yapay zeka sistemlerinden etkileneceği öngörülmüştü.

Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü, 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü kapsamında 2023 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'ni yayımladı, rapora göre Türkiye 180 ülke içinde 165'inci sırada yer aldı. Bununla birlikte, Türkiye Gazeteciler Sendikası'nın (TGS) hazırladığı 2022-2023 Basın Özgürlüğü Raporu'na göre; 3 Mayıs itibarıyla son bir yılda 32 gazeteci tutuklandı, 47 gazeteci ise hâlâ cezaevinde.

16 sıra geriledi: RSF'in her yıl 3 Mayıs'ta yayımladığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde Türkiye, geçen yıla göre 16 sıra geriledi. RSF Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu, bu durumu, "Gazetecilere yönelik keyfi davalar, toplu tutuklamalar, internet yasakları, caydırmaya dönük RTÜK cezaları, ayrımcı basın kartı ve ilan hamleleri, habercilere karşı suçlarda cezasızlık gibi süregelen ihlallerden sonra gazeteciliğin içinde bulunduğu siyasi kutuplaşma kaynaklı tehditkâr, sosyal iklim sıralamada Türkiye’yi daha da geriletmiş oldu" olarak değerlendirdi. 

"Vahim" kategorisi: Ülkelerin basın özgürlüğü durumunu kategorilere ayıran RSF raporuna göre Türkiye, bu sene "sorunlu" kategoriden "vahim" kategorisine geçti. Önderoğlu, Türkiye'nin bu sıralamayla ilk defa vahim kategorideki ülkeler arasına katılmış olduğunu söyledi.

Geniş açı: Raporun değerlendirdiği 180 ülkenin durumuna bakıldığında ise basın özgürlüğü; 31 ülkede "vahim", 42 ülkede "zor", 55 ülkede "sorunlu", 52 ülkede ise "iyi" veya "tatmin edici". Başka bir deyişle, basın özgürlüğü her 10 ülkeden 7'sinde "kötü", 3'ünde ise "tatmin edici". 

• Listenin ilk üç sırasında Norveç, İrlanda ve Danimarka; son üç sırasında ise Kuzey Kore, Çin ve Vietnam var. Bu yılki raporda 16 sıra gerileyen Türkiye'nin önünde 164'üncü sırada da Rusya yer alıyor. 

                                                                                                    ^RSF

Dahası: RSF, Türkiye'de ulusal medyanın %90'ının hükümet kontrolünde olduğunu ve 14 Mayıs seçimleri öncesi gazetecilere yönelik baskının arttığına dair dikkat çekti.

RSF Türkiye temsilcisi Önderoğlu, Türkiye'nin rapora yansıyan durumunu:

"Gazetecilere yönelik keyfi davalar, toplu tutuklamalar, internet yasakları, caydırmaya dönük RTÜK cezaları, ayrımcı basın kartı ve ilan hamleleri, habercilere karşı suçlarda cezasızlık gibi süregelen ihlallerden sonra gazeteciliğin içinde bulunduğu siyasi kutuplaşma kaynaklı tehditkar, sosyal iklim sıralamada Türkiye’yi daha da geriletmiş oldu" sözleriyle anlattı.

Bir adım geriden: Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nin ilk kez yayımlandığı 2002 yılında Türkiye 100'üncü sıradaydı; 2005 yılında 98'inci sıraya yükselmişti, 2010 yılında 138'inci sıraya, 2020'de ise 154'üncü sıraya gerilemişti. RSF, "Bu gerilemede haberciliğe dönük yoğun ve çeşitli baskılar etkili oldu" diyor.

Türkiye Gazeteciler Sendikası'nın raporunda ise 3 Mayıs itibarıyla 47 gazetecinin "gazetecilik faaliyetleri" nedeniyle cezaevinde bulunduğu bildirildi. Tutuklu gazetecilerin yüzde 80’i ise "Silahlı Örgüt Üyeliği Suçu" ile suçlanıyor.

Raporda başka neler yer alıyor? 

• 97 gazeteci gözaltına alındı. Gazeteciler gözaltında toplamda 1087 saat kaldı.
• 96 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı.
• 4 bin 148 habere ve 46 haber sitesine erişimin engellenmesine karar verildi.
• RTÜK’ten 58 ayrı idari para cezası kararı çıktı. Toplamda 13.703.913,56 TL idari para cezası kesildi. 33 defa yayın durdurma cezası verildi.

Bununla birlikte: RSF raporu da, Türkiye'de zemin kazanan ve muhalif görüşleri baltalamaya çalışan otoriterliğin yanı sıra, insanların son beş yılda ülkedeki gelişmeleri öğrenmek için eleştirel veya bağımsız medya kuruluşlarına yöneldiğinin altını çizdi. 

• RSF'in sıraladığı bu kuruluşların arasında Fox TV, Halk TV, Tele1, Sözcü, BBC Türkçe, VOA Türkçe ve Deutsche Welle Türkçe yer alıyor.

NBA, En Değerli Oyuncu (MVP) ödülünün 2022-23 sezonundaki sahibini açıklandı. Philadelphia Sixers‘ın 29 yaşındaki uzunu Joel Embiid, MVP ödülünün sahibi oldu.

Embiid, 73 birincilik oyu alırken, Denver Nuggets oyuncusu ve iki kez MVP olan Nikola Jokic 15 oyla ikinci oldu. Milwaukee Bucks'tan Giannis Antetokounmpo üçüncü oldu.

Öte yandan: Joel Embiid, kariyerinde 6 kez all-star seçildi, normal sezonun MVP'si ödülünü ilk kez aldı. Jokic, 2021 ve 2022'de, Antetokounmpo ise 2019 ve 2020'deki ödülü kazanmıştı.

^Mirror

Joel Embiid'in ödülü alırken yaptığı açıklama;

Gelmeyeli uzun zaman oldu. “Çok çalışmak. Çok şey yaşadım. Sadece basketboldan bahsetmiyorum. Hayatım hakkında konuşuyorum. Benim hikayem. Ben nereden geliyorum? Buraya nasıl geldim ve burada olmak benim için nelere mal oldu.

Son 2 sezonun MVP'si Nikola Jokic, ikinci sırada yer alarak üst üste 3 kez MVP ödülü kazanma şansını kaybetmiş oldu. NBA tarihinde Larry Bird'ün dışında MVP ödülünü 3 kez üst üste kazanan diğer 2 oyuncu ise Wilt Chamberlain ve Bill Russell oldu.

Dahası: Joel Embiid, 2000-01’de Allen Iverson’dan bu yana ödülü kazanan ilk Philadelphia Sixers oyuncusu oldu. 1981'de Julius Erving, 1983'te Moses Malone ve 1966-1968'de Wilt Chamberlain, NBA MVP ödüllerini kazanan diğer Sixers oyuncuları.

Başarılı pivot, bu sezon sahaya çıktığı 66 maçta 33.1 sayı, 10.1 ribaunt, 4.2 asist, 1.7 blok, 1.0 top çalma, %55 şut isabetiyle mücadele etmiş ve Philadelphia’yı Doğu’nun üst sıralarına taşımıştı.

Altı kez All Star olan oyuncu, Sixers'ın son iki maçını dizindeki bağ burkulması nedeniyle kaçırdı.

Bilgi notu: 12 yıl önce bugün Derrick Rose, tarihinin en genç MVP'si olmuştu.

Embiid'in ödülü aldıktan sonraki konuşmasını buradan izleyebilirsiniz.