Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre ülkemiz ekonomisi yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre %4,0 oranında büyüdü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış yıllık büyüme %3,8 olurken, gayrisafi yurt içi hasılada (GSYH) önceki çeyreğe göre büyüme %0,3 oldu.

Detaylarda neler var?

Yılın ilk çeyreğinde %4,0 olarak ölçülen büyüme verisi, %3’lü beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Veriyle birlikte, yıl sonunda 15 trilyon TL seviyesinde bulunan cari fiyatlara GSYH, 17,1 trilyon TL’ye ulaştı. GSYH ilk çeyrekte ise 4,6 trilyon TL olarak ölçülürken bu hacmin USD karşılığı 245,5 milyar USD oldu.

Yayımlanan sete göre, yıllık bazda sektörel büyüme oranları hizmetlerde %12,4; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetlerinde %12,0; finans ve sigorta faaliyetlerinde %11,2; bilgi ve iletişim faaliyetlerinde %8,1, diğer hizmet faaliyetlerinde %7,8, inşaat sektöründe %5,1, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetlerinde %3,6 ve gayrimenkul faaliyetlerinde %1,4 oldu. Tarım sektörü, büyük oranda deprem felaketinin etkisiyle yıllık bazda %3,8 daralırken sanayide yıllık daralma %0,7 oldu. Sanayi kaleminde manşet değer negatif olmakla birlikte imalat sanayiinde %1,6 oranında büyüme söz konusu.

Kaynak: TÜİK

Veri setinde, yılın ilk çeyreğinde özel tüketimin pozitif katkı vermeye devam ettiği ancak dış alem talebindeki ivme kaybının devam ettiği görülüyor. Yılın ilk çeyreğinde özel tüketim büyümeye 10,8 puan katkı vererek çok güçlü seyrini sürdürüyor. Özel tüketimin alt kalemlerinde ise zirve %30’a yakın büyüme ile dayanıklı tüketim harcamalarına ait. Veriyle birlikte özel tüketimin GSYH içindeki payı %75 ile tarihi zirveye ulaşmış durumda. Son veri, özel tüketimin GSYH’ye önceki çeyrekle paralel bir katkı verdiğini gösteriyor buna karşın genel ivmede beklentilere paralel olarak bir gevşeme izlendiğini söylemek mümkün.

Yatırımlar tarafında ise güçlü ivmenin devam ettiği görülüyor. Toplam hacme 1,2 puan katkı veren yatırımlarda en önemli detay makine ve ekipman yatırımlarının %8,0 oranında büyümesi. Bu durum, deprem sonrası toparlanma sürecinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Bunun yanında inşaat yatırımlarında da büyüme %1,3 seviyesinde gerçekleşti. 

İhracat performansındaki düşüşe karşın ithalat hacmindeki güçlü seyir toplam etkiyi negatifte tutmaya devam ediyor. Önceki çeyrekte de daralan ihracat hacminde daralma (azalmakla birlikte) bu çeyrekte de yaşanmış durumda. Öte yandan ithalat tarafında tam ters yönde bir hareket gerçekleştiğinden net dış ticaret kaleminin toplama etkisi -2,7 puan oldu

Bunun haricinde kamu yatırımlarında yavaşlama söz konusu. 2020 yılından bu yana toplam büyümeyi aşağı çeken stoklar kaleminde de ivme yumuşamakla birlikte bir yön değişimi söz konusu değil.

İşgücü ödemeleri

Enflasyonist ortamla birlikte GSYH pastası içinde azalma trendinde bulunan işgücü ödemeleri, 2023 yılının ilk çeyreği itibarıyla %25,2’den %38,0’e sıçradı. Bu sıçrama, ücret artışlarının GSYH artışından daha yüksek olmasının yanında emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası çerçevesinde yapılan kıdem tazminatı ödemeleri ile ilintili. TÜİK, söz konusu payın EYT ödemeleri hariç tutulduğunda %33,5 olarak gerçekleşeceğini tahmin ettiklerini duyurdu.

Kaynak: TÜİK

Yansımalar

Verinin yayımlanmasının ardından Twitter hesabından açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Türkiye’nin Avrupa Birliği ve OECD içinde en hızlı büyüyen ülke olduğunu vurgulayarak küresel ekonomik iklimin ise bu durumun tam aksi yönünde olduğunu ifade etti. Bakan, söz konusu büyümenin istihdam artışı ile desteklendiğini ifade ederken, seçimin de geride kalması ile birlikte, mevcut trendin güçlendirileceğini söyledi.

Ayrıca, potansiyel üretimin artması ve sürdürülebilir büyümenin devamı için önem arz eden makine ve teçhizat yatırımları geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 8,0 büyümüş ve kesintisiz artışını 14’üncü çeyreğe taşımıştır. 

Bilinmelidir ki ilk çeyrekte sadece yüksek büyüme gerçekleşmemiş, aynı zamanda büyümenin kapsayıcılığı da korunmuştur. 2023 yılı ilk çeyreğinde istihdam, geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 1,6 milyon kişi artarken, işsizlik oranı yüzde 9,9’a düşerek tek haneye gerilemiştir.

Öte yandan, dar ve sabit gelirli kesimlere yönelik atmış olduğumuz adımlar sayesinde iş gücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı bir önceki yılın aynı dönemine göre 6,8 puan artarak yüzde 38’e yükselmiştir.

İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, manzaranın ve kapsayıcılığın olumlu seyretmesine karşın ihracatın büyümeye pozitif katkı vermesi için gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiğini söyledi. Ankara Sanayi Odası Başkanı Seyit Ardıç, mevcut küresel makro görünüme karşın güçlü bir büyüme trendinin sağlanmasının önemine vurgu yaparken sürdürülebilir bir enflasyon ve faiz düzeyinin tesis edilmesi gerekliliğini yineledi. Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkan Mahmut Asmalı ise ekonomimizin 11 çeyrektir büyümeye devam ettiğini söyleyerek, ülkemizin jeopolitik avantajlarının etkin bir şekilde kullanılması ile dünya ortalaması üzerinde bir büyüme trendinin korunacağını belirtti.

Özetle

Büyüme, 6 Şubat tarihli deprem felaketine karşın beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Enflasyonist ortamın erkene çektiği talep, hanehalkı harcanabilir gelirinin desteklenmesi ve selektif para politikası adımlarının yarattığı etkinin bir sonucu olarak görülen bu veride ilerleyen dönemlerde ani bir kırılma yaşaması beklenmiyor.

Özellikle deprem bölgesinde devam eden yeniden inşa faaliyetlerinin toplama vereceği güçlü katkı, kredi koşullarında yaşanmaya başlayan sıkılaşmanın daraltıcı etkilerini karşılayacaktır. Ekonomik aktivitedeki ivmelenme öncü verilerle de teyit ediliyor. Öte yandan, kamu yatırım harcamalarındaki yavaşlama bu trendi yumuşatma potansiyeli taşıyor.

Bunların ötesinde, bu hafta sonunda açıklanması beklenen yeni kabine tarafından benimsenecek ekonomi politikasının da söz konusu beklentilere yön vereceği gerçeğini göz ardı etmemek gerekiyor.

Sonuç olarak, ülkemiz ekonomisinin yılı %4+ seviyesinde bir büyüme ile kapatması ana senaryo olarak korunuyor.

Almanya’da tüketici enflasyonu nisan ayında yakıt ve gıda enflasyonundaki düşüşlerin etkisiyle aylık bazda %0,2 azalışla yıllık bazda %6,1 seviyesine geriledi. Piyasa beklentisi manşet enflasyonun yıllık bazda %6,5 seviyesinde gerçekleşmesi yönündeydi. Almanya Federal İstatistik Ofisi (Destatis) verilerine göre AB uyumlu tüketici fiyatları ise aynı ayda aylık bazda %0,2 azalışla %6,3 seviyesine geriledi. 

Fransa’da AB uyumlu TÜFE %6,9'dan mayıs ayında %6'ya gerileyerek beklentilerin altında kaldı ve son bir yılın en düşük seviyesini kaydetti. Salı günü açıklanan verilere göre İspanya'da da manşet enflasyon, %2,9 seviyesine inmiş ve son 2 yılın en düşük seviyesine yaklaşmıştı. İtalya’da ise dün açıklanan verilerde AB uyumlu enflasyon %8,7’den %8,1’e gerilese de bu düşüş piyasa beklentilerinin altında kaldı.

Her ne kadar mevzubahis ülkelerde kaydedilen enflasyon düşüşlerinin Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) faiz artış döngüsüne son vermeyi gündemine alması konusunda etkili olacağı düşünülse de ECB için asıl belirleyici etmen bugün açıklanacak olan Avro Bölgesi çekirdek enflasyon verisi olacak.

Avrupa Merkez Bankası (ECB), tarafından yayımlanan Finansal İstikrar Değerlendirmesi raporunda, “Enflasyonla mücadele için ortaya konulan sıkı finansman koşulları ekonomik görünümün yeniden değerlendirilmesine yol açtı. Finansal koşullar normalleşirken bu durum finansal sistemdeki kırılganlıkları ve fay hatlarını ortaya çıkabilir” ifadelerine yer verildi.

Raporda bölge bankacılık sektörünün ABD ve İsviçre'de yaşanan bankacılık krizlerine karşı sağlam durduğu, fakat yüksek borçlanma maliyetleri ve daha düşük varlık kalitesinin bankaların kârlılığına etki edebileceği ifade edildi.

Raporda yükselen borçlanma maliyetlerinin özellikle gayrimenkul sektörü başta olmak üzere hanehalkı, özel sektör ve hükümetleri test etmekte olduğu ifade edildi.

Raporun önsöz kısmında yer alan ECB Başkan Yardımcısı Luis de Guindos'a ait yazıda ise,  "Fiyat istikrarı, finansal istikrarın kalıcı olarak korunması açısından her zamanki gibi önemini korumaktadır." ifadeleri kullanıldı.

👉 Öte yandan:  Raporda ayrıca Avro Bölgesi ülkelerinin bütçe açıklarının gerilemekte olan enerji fiyatları nedeniyle 2023 yılında %3,4'e, 2024 yılında %2,4'e gerilemesi, 2025 yılında ise sabit kalmasının beklendiği ifade edildi. Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle yükselen enerji fiyatları Avrupalı hükümetleri yüksek maliyetli sübvansiyon ve destek paketleri uygulamak zorunda bırakmış, bu da bölgenin bütçe açıklarının artmasına sebep olmuştu.

Çin’de imalat sektörü aktivitesi nisan ayının ardından mayıs ayında da küçülme gösterdi ve Covid-19 kısıtlamaları sonrası ekonomik toparlanmadaki kırılganlığın sürdüğüne işaret etti. Çin Ulusal İstatistik Bürosu'nun verilerine göre, imalat PMI 0,4 puan azalarak 48,8'e, imalat dışı PMI ise 1,9 puan düşüşle 54,5'e geriledi.

17 Mayıs’ta Çin ekonomisine ilişkin bir değerlendirme yayımlayan Morgan Stanley analistleri imalatta zayıf gelen verilerin politika gevşemesinin bir habercisi olduğunu ifade etmişti.

👉 Öte yandan: Japonya hükümeti ülkede perakende satış hacminin nisan ayında beklentilerin oldukça altında kalarak %5 seviyesinde gerçekleştiğini duyurdu. Veriyle ilgili piyasa beklentisi %7 iken, mart ayında satış hacmi %7,2 seviyesinde gerçekleşmişti.

Avustralya enflasyon

Avustralya’da manşet enflasyon nisan ayında aylık bazda %0,2 artışla yıllık bazda %6,8 seviyesine geriledi fakat beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Nisan ayında enflasyona en yüksek katkı barınma, gıda ve ulaşım grubundaki artışlardan geldi. Enflasyon verisine ilişkin ankete katılan 19 ekonomistin beklentileri %5,9 ile %6,6 arasında değişmekteydi.

Tayland’da faiz artışı

Tayland Merkez Bankası mayıs ayı toplantısında oy birliği ile politika faizini 25 baz puan artırarak %2’ye yükseltti. Böylece ülkede politika faizi son 8 yılın zirvesine çıkmış oldu. Ülkede 2022 Ağustos’da %7,8 ile zirveyi kaydeden manşet enflasyon aylar içinde kademeli olarak geriledi ve Nisan 2023’te %2,7’ye düşerek bankanın hedefi olan %1,00-3,00 aralığında gerçekleşti. Fakat ülke merkez bankası tedbiri elden bırakmamak ve talep yönlü riskleri bertaraf etmek adına faiz artışlarını sürdürüyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, her ayın son gününde yaptığı gibi dün de gelecek üç aya ilişkin iç borçlanma stratejisini yayımladı. Buna göre, haziran-ağustos döneminde 311,2 milyar TL tutarında iç borç servisine karşılık 215,0 milyar TL tutarında borçlanma planlanıyor.

Plana göre haziran ayında 41,7 milyar TL’si anapara olmak üzere toplam 57,0 milyar TL tutarında iç borç ödemesi gerçekleştirilecek. Bu dönemde iç piyasadan 50,0 milyar TL borçlanma yapılması hedefleniyor. Temmuz ve ağustos ayları ise haziran ayına kıyasla daha yoğun bir takvim içeriyor. Toplam iç borç ödemesi temmuz ayında 123,3 milyar TL (111,4 milyar TL’lik kısmı anapara); ağustos ayında ise 130,9 milyar TL (70,3 milyar TL’lik kısmı anapara). Bu aylarda sırasıyla 80,0 ve 85,0 milyar TL tutarında iç borçlanma yapılacak.

Nakit bazlı faiz dışı denge, özelleştirme gelirleri, 2/B satış gelirleri, TMSF'den sağlanan gelirler, devirli/garantili borç geri dönüşleri, kasa banka değişimi ve kur farkı kalemlerini ile uluslararası ek finansman pencerelerini kapsayan borçlanma dışı kaynaklar ise bu dönemde aylık bazda sırasıyla 14,8; 63,0 ve 59,8 milyar TL olarak gerçekleşecek.

Hazine, ihraç serisine 12 Haziran tarihinde 1539 gün vadeli sabit faizli tahvil ile başlayacak.