Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Mayıs ayına ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre, Mayıs’ta tüketici fiyatları %0,04 artarken, yıllık enflasyon ise %39,59’a geriledi. Böylece aylık bazda tüketici fiyatlarındaki artış 53. aya taşındı.

Detaylar: Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Aralık 2022'ye göre %15,26, 12 aylık ortalamalara göre %63,72 oranında arttı.

• Ana harcama grupları itibarıyla yıllık bazda en az artış gösteren ana grup %19,49 ile giyim ve ayakkabı olurken, artışın en yüksek olduğu ana grup ise %68,98 ile lokanta ve oteller oldu.
• Aylık bazda en az artış gösteren ana grup %-13,79 ile konut oldu.
• Bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %9,85 ile giyim ve ayakkabı oldu.
• İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE'deki değişim, bir önceki aya göre %3,60, bir önceki yılın Aralık ayına göre %19,51, bir önceki yılın aynı ayına göre %47,70 ve on iki aylık ortalamalara göre %60,94 olarak gerçekleşti.

Üretici fiyatları

TÜİK tarafından yayımlanan Mayıs ayı verilerine göre, aylık üretici enflasyonu %0,65, yıllık üretici enflasyonu ise %40,76 oldu. Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), Aralık 2022'e göre %7,81, 12 aylık ortalamalara göre %95,80 arttı.

Bir adım geriden: Üretici enflasyonu, Ekim 2022'de %157'yi aşmıştı.

Dahası: Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; imalatta %42,34, madencilik ve taş ocakçılığında %56,84, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %0,53 ve su temininde %66,27 artış olarak gerçekleşti.

• Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %35,82, dayanıklı tüketim malında %49,10, dayanıksız tüketim malında %64,92, enerjide %9,62 ve sermaye malında %49,97 artış oldu.

ENAG’dan iki senaryo

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), TÜİK’in seçimden önce ücretsiz verilen doğal gazı enflasyon hesaplamasında “yok sayması” nedeniyle iki farklı enflasyon verisi açıkladı.

• ENAG’a göre, doğal gaz fiyatının Mayıs'ta değişmediği varsayımında aylık tüketici enflasyonu %7,35, yıllık enflasyon ise %109,01 olarak hesaplandı. Ocak-Mayıs dönemi enflasyon oranı ise %38,06 oldu.
• Doğal gaz fiyatının Mayıs’ta sıfır lira olduğu varsayımında ise enflasyon, aylık bazda %5,68, yıllık bazda ise %105,45 oldu. Ocak-Mayıs dönemi enflasyon oranı ise %36,59 olarak gerçekleşti.

Ne olmuştu? TÜİK, doğal gazın bir ay ücretsiz verilmesi nedeniyle mayıs ayında TÜFE hesabında “sıfır fiyat” yöntemi uyguladı. Bu nedenle Mayıs’ta aylık enflasyonun %0 civarında gelmesi, yıllık enflasyonun %40'ın altına çekilmesi bekleniyordu. Karar, Temmuz ayında asgari ücretliye, memura ve emekliye yapılacak zamdan önce geldiği için bazı kesimler tarafından eleştirilmişti.

Zamlar

TÜİK’in enflasyon verileri ile birlikte, emekli ve memurun zam senaryoları da netleşmeye başladı. Verilere göre, Mayıs ayı doğal gaz tüketiminin sıfırlanması nedeniyle 2023 yılı Mayıs ayında bir önceki yılın Aralık ayına göre %15,26 olarak gerçekleşti.

Haziran'da enflasyonun artmaması durumunda işçi emeklileri %15,26, memurlar ise %7,26 zam alacak.

Nasıl hesaplanıyor? İşçi emeklisi Temmuz ayında, ilk altı ayda gerçekleşen enflasyon kadar kadar zam alacak. Memur ve memur emeklileri ise 2023 yılı için toplu iş sözleşmesine göre ilk altı ay için %8, ikinci altı ay için %6 zam ve enflasyon farkını alacak.

Bir adım geriden: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hak-İş Genel Kurulu'nda yaptığı açıklamada, "En düşük memur maaşı 22 bin lirayı bulacak. Memur maaşlarındaki bu artışlar otomatik olarak emeklilerine de yansıyacak. Bakanımıza yasal tarih olan temmuz ayına kadar bu çalışmanın tamamlanması için gereken talimatı verdim" açıklaması yapmıştı.

Ayrıca Erdoğan emeklilere ilişkin olarak da, "Seçimden sonra, yeni Meclisin yasama faaliyetlerine başlamasıyla 7 bin 500 liranın üzerinde emekli maaşı alan vatandaşlarımızı da sevindirecek haberi milletimizle paylaşacağız. Temmuzda enflasyon farkı yanında, refah payı artışını da dikkate alan bir düzenleme yapacağız" ifadelerini kullanmıştı.

Merkeziyetsiz varlık cüzdanı Atomic Wallet'a düzenlenen saldırı sonucunda kullanıcılardan en az 35 milyon dolar değerinde kripto varlık çalındığı bildirildi. Atomic Wallet, cumartesi günü yaptığı açıklamada saldırıyı kabul ederek güvenlik açığını araştırmak için elinden gelen her şeyi yaptığını belirtirken, saldırıda meydana gelen en büyük beş kaybın 17 milyon dolara tekabül ettiği bildirildi.

Geniş açı: Çalınan kripto fonlarının izini sürmesi ve saldırıya uğrayan projelere yardım etmesiyle tanınan ZachXBT isimli Twitter hesabı tarafından Atomic Wallet saldırısı üzerine yürütülen bağımsız bir soruşturmaya göre, saldırının en büyük kurbanının Tether'de 7,95 milyon dolar kaybettiği tespit edildi. ZachXBT, "Ne yazık ki giderek daha fazla kurban bulmaya devam ediyoruz," diyerek kaybın tam boyutunun 50 milyon doları aşabileceğini düşündüğünü belirtti.

• Cointelegraph'a konuşan Türkiye'den Emre isimli bir siber güvenlik uzmanı da saldırıda hata ödül programlarından elde ettiği yaklaşık 1 milyon dolar değerindeki kripto varlığını kaybettiğini bildirdi. Çalınan token'ları arasında Bitcoin, Dogecoin, Litecoin, Ether, USDT, USD Coin, BNB ve Polygon bulunun ve bu fonlarla Türkiye'de bir siber güvenlik firması kurmayı planlayan Emre, olayı araştırdıklarını söylemelerine rağmen Atomic Wallet'ın elinde herhangi somut bir şey olmadığını da sözlerine ekliyor.
• Konuyla ilgili olarak Atomic Wallet'tan şimdilik çok az bilgi geldi. Şu ana kadar destek ekibinin mağdur adreslerini topladığını belirten Atomic Wallet, çalınan fonların izini sürmek ve bloke etmek için de büyük borsalar ve blokzinciri analiz şirketleriyle de iletişime geçildiğini bildirdi. Bunu takip eden bir açıklamada ise Atomic Wallet, saldırının, aylık aktif kullanıcılarının %1'inden daha azını etkilediğini aktardı.

Sonuç: CoinGecko verilerine göre, Atomic Wallet'ın ERC-20 token'ı AWC, birkaç gün önce 24 saat içinde %13'ün üzerinde bir düşüşle 0,22 dolara geriledi. Bu, AWC için tüm zamanların en yüksek seciyesi olan Mayıs 2021'de belirlenen 7,26 dolara kıyasla %96'dan büyük bir düşüşü temsil ediyor.

Bununla birlikte: Dünya çapında 5 milyon kullanıcısı olan, velayetsiz/merkeziyetsiz bir cüzdan olarak öne çıkan Atomic Wallet'ın Hizmet Şartları, tüm benzer cüzdanlarda olduğu gibi kullanıcıların uğradığı zararlar için herhangi bir sorumluluk kabul etmez; başka bir deyişle, cüzdanda saklanan varlıkların tüm sorumluluğu, mal sahibine aittir. 

• Bununla birlikte, kullanıcıların şifrelenmiş ve insanların cihazlarında saklanan özel anahtarları gibi hassas bilgilere erişmemesini gerekçe gösteren Atomic Wallet, ürününün kısmen güvenli olduğunu iddia ediyor; ancak bir denetim firması olan Least Authority, Şubat 2021'de Atomic Wallet'ın "kullanıcı varlıklarını ve özel verileri korumada yeterince güvenli olmadığını" belirterek uyarıda bulunmuştu.

_{Bu yazı orijinal olarak Quando'nda yayımlanmıştır. Daha fazlası için şimdi abone olun.}

Zenginleri vergilendirmek ve fosil yakıtları aşamalı olarak kaldırmak için hükümetlere baskı yapmak adına Twitter'ı kullanıyorduk. Şimdi platformun kendisinin güvenli ve adil bir yere getirilmesi için kampanya yürütmek zorundayız.

— Dominika Lasota (İklim aktivisti)

TikTok'un iklim dezenformasyonuna yönelik içeriklerin yaygınlığını artıracağı haberleri, Twitter'ın saygın bir sosyal medya platformu olarak konumunu daha da zayıflattığı bir döneme denk geliyor. Hakikat sonrası dönemde, sosyal medya uygulamalarının baskın varlığıyla geçen çevrimiçi faaliyetlerinin etkileri ve geleceği, iklim aktivizmini özellikle etkiliyor.

TikTok: Zararlı içerik suçlamaları

TikTok, son bir yılda veri mahremiyeti ihlalleri, tehlike arz eden yarışmaları destekleme ve zararlı içerik yayma konusunda suçlamalarla karşı karşıya kaldı. 

Bir adım geriden: Şubat 2019'da çocukların kişisel bilgilerini yasadışı bir şekilde topladığı gerekçesiyle Federal Ticaret Komisyonu tarafından 5,7 milyon dolarlık bir cezaya çarptırıldı. ABD ordusu, bu cezanın üzerinden altı ay geçtikten sonra, ulusal güvenlikle ilgili endişeler sebebiyle uygulamanın kullanımını yasakladı. 

Popülerliğine rağmen bunlar göz önüne alındığında uygulamanın geleceği hakkında endişeler vardı. Akabinde, Nisan 2023'te, TikTok'tan gelen bir açıklamayla durum değişti. 

Bir adım ileri: Platform, Dünya Günü'nün arifesinde, iklim değişikliği hakkındaki yanıltıcı bilgilerin önüne geçeceğini duyurdu. Buna göre bilime dayalı iddiaları öne çıkaran yeni arama özellikleri olması ve iklimle ilgili yanılsamaların yayılmasını sınırlayacak yanıltıcı bilgilerin kaldırılacağı ifade ediliyordu. 

TikTok'un yaptığı açıklamada, bu adımın "gerçekçi iklim tartışmalarını destekleyeceğini" ve "zararlı yanıltıcı bilgileri azaltacağını" yazıldı. Yani uygulama, doğruluğu bilimsel olarak desteklenen bilgilerin önünü açarak çevresel konularda daha bilinçli bir tartışma ortamı oluşturmayı hedeflediğini belirtti.

Bu ne anlama geliyor?: Bir milyardan fazla kullanıcısı bulunan ve en popüler sosyal medya platformlarından biri olan TikTok'un, iklim değişikliğiyle ilgili yanıltıcı bilgilere karşı durma girişimi, öneminin çok ötesinde bir etki yaratabilir. Ancak TikTok'un bilim temelli bilgileri yayma konusunda ilerleme emareleri gösterdiği bir dönemde, bir diğer sosyal medya devi Twitter'ın itibarı sorgulanmaya başlıyor.

Twitter: Elon Musk sonrası

Ekim 2022'den beri Elon Musk'la değişen Twitter, kullanıcılarının sahte hesapları ve yanıltıcı bilgilerin yayılmasını engellemek amacıyla tasarlanmış olan doğrulama sembolü olan mavi tıkların bir gecede kaybedilmesine yol açtı. Bu durum, Greta Thunberg ve Vanessa Nakate gibi iklim alanında öne çıkan isimleri de içine alacak şekilde birçok kişiyi etkiledi.

Daha sonra Musk yönetimi, hesapların etkili kişi ve kuruluşları taklit edip yanıltıcı bilgiler yaymalarının daha kolay olabileceği endişelerine karşın, mavi tıkları aylık 8 dolara satın alınabilir hâle getirdi. Bu, bir milyonun üzerinde takipçisi olan birkaç ünlü için gerçekleştirildi.

Platform nefret söylemi ve yanıltıcı bilgileri kontrol etme, kullanıcı verilerini yeterince koruma ve içerik moderasyon politikalarını tutarlı bir şekilde uygulama konularındaki başarısızlığı nedeniyle eleştirilere de maruz kaldı. Twitter'ın bu konudaki rahatlığı, dünya çapındaki iklim aktivistleri ve organizatörler için olumsuz yönde etki yarattı.

Güncel durum: Twitter'ın bilgi ve haberlerin yayılmasını demokratikleştirme rolünü deneyimleyen birçok aktivist, sosyal ve çevresel adaletin mesajlarını yaymak için hayati bir aracı kaybettiklerini ifade ediyor.

Twitter'da düzenlemelerin azaltılması, iklimle ilgili yanıltıcı bilgilerin hızla yayılması anlamına geliyor. Atmos, Twitter'ın arama çubuğuna iklim yazıldığında ortaya çıkan otomatik yanıtın bu durumu örneklendirdiğini ifade ediyor: önerilen arama, iklim krizi değil, iklim dolandırıcılığı olarak geçiyor. 

Sonuçlar: Bu yanıltıcı durumun geniş kapsamı ve etkisi, iklim eylemi çağrısında bulunan aktivistlerin çabalarını baltalıyor ve küresel ısınmanın etkilerini tersine çevirmeye yönelik politikalara yönelik halk desteğini tehlikeye atıyor.

TikTok vs. Twitter: Aktivistlerin çözüm yöntemleri

Muhtemelen daha fazla bilim insanı, konuşmaları sürdürmek için kendi bültenlerini, e-posta listelerini veya forumlarını oluşturmaya çalışacak. İnsanlar uyum sağlar—bu, güvendiğimiz bir şey.

— Kristy Drutman (İklim aktivisti, Brown Girl Green)

Yanıltıcı bilgilerle mücadele konusunda net bir taahhüdü olan TikTok, güveni artırma konusunda öne çıkmış durumda. Son dönemde, 2022'de TikTok videolarının yaklaşık %20'sinin yanıltıcı bilgiler içermesi sebebiyle buna da şüpheci yaklaşılıyor. Dolayısıyla iki platformun da değişkin yaklaşımları nedeniyle bazı aktivistler çoklu platformlarda farklı seçeneklere yöneliyor—Mastodon ve Bluesky gibi niş platformlar yeni ilgi odağı hâline geliyor.

_{Bu yazı orijinal olarak Angst'ta yayımlanmıştır. Daha fazlası için şimdi abone olun.}

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 3 Haziran Cumartesi günü cumhurbaşkanı olarak yemin etmesinin ardından yeni kabinesini açıkladı. Açıklanan yeni kabinede Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy dışında eski kabineden bir isim yer almadı. Kalkınma eski Bakanı Cevdet Yılmaz’ın Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atanmasıysa önümüzdeki dönemde “ekonomiye daha çok odaklanılacağı” şeklinde yorumlandı.

Yeni kabinede en çok dikkat çeken isim ise Hazine ve Maliye Bakanı olarak atanan Ekonomiden Sorumlu eski Devlet Bakanı Mehmet Şimşek oldu. Seçimlerin ardından Erdoğan ile görüşen Şimşek’in ismi uzun süredir yeni kabinede görev alacağı iddiaları ile anılıyordu.

Yeni Bakan Şimşek, bakanlıkta düzenlenen devir teslim töreninde gerçekleştirdiği ilk konuşmasında, “Türkiye'nin rasyonel bir zemine dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır. Kurala dayalı, öngörülebilir bir Türkiye ekonomisi, özlenen refaha ulaşmamızda anahtar olacaktır." ifadelerini kullanarak ortodoks politikalara dönüş mesajı verdi. Şimşek ayrıca, "Vakit kaybetmeden orta vadeli finansal çalışmalarımıza başlayacağız. Orta vadede enflasyonun yeniden tek haneye düşürülmesi, her alanda öngörülebilirliğin artırılması, cari açığı azaltacak yapısal reformlar hayatidir.” dedi.

Mehmet Şimşek kimdir?

Hazine ve Maliye Bakanı olarak atanan Mehmet Şimşek maliye konusunda tecrübeli bir isim olmasının yanı sıra “piyasa dostu” biri olarak biliniyor. 1988 yılında Ankara Üniversitesi İktisat bölümünden mezun olan Şimşek, 1993 yılında University of Exeter’de finans alanında yüksek lisansını tamamladı. 

1994 yılında ABD Büyükelçiliği’nde kıdemli ekonomist olarak çalışmaya başlayan Şimşek, kariyerine UBS, Deutsche Bank ve Merill Lynch gibi uluslararası yatırım kuruluşlarında devam etti. 2005 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanlığı görevine getirilmek istenen Şimşek, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in itirazı üzerine görevi alamadı.

Şimşek 2007 yılında siyasete atılarak Gaziantep’te AK Parti sıralarından milletvekili seçildi ve aynı yıl kurulan yeni kabinede Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanlığı görevine getirildi. Şimşek 2011’de kurulan kabinede Maliye Bakanlığı görevini alırken, 2015’te ise Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak atandı. 

Bakanlık görevlerinin yanı sıra Ekonomi Koordinasyon Kurulu, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, Yüksek Planlama Kurulu, Özelleştirme Yüksek Kurulu, Savunma Sanayi Yüksek Koordinasyon Kurulu ile Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu üyeliği görevlerini de yürüten Şimşek, 2007-2009 yılları arasında Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası Türkiye Guvernörlüğü görevlerinde de bulundu.

Şimşek 2013 yılında Emerging Markets dergisi tarafından "Yükselen Avrupa'da Yılın Maliye Bakanı" seçilirken, aynı yıl Foreign Policy dergisi tarafından dünyanın en etkili 500 kişisinden biri olarak gösterilmişti.

_{Bu yazı orijinal olarak Exante'de yayımlanmıştır. Daha fazlası için şimdi abone olun.}

Formula 1 İspanya Grand Prix'sini Red Bull pilotu Max Verstappen kazandı. Mercedes'ten Lewis Hamilton ikinci, George Russell üçüncü sırada yer aldı. Max Verstappen, önde götürdüğü yarışı ilk sırada tamamlayarak sezonun beşinci yarış galibiyetini elde etti.

İspanya'daki Barselona-Katalonya pistinde gerçekleştirilen sezonun 8. etabında  Max Verstappen, önde götürdüğü yarışı ilk sırada tamamlayarak sezonun beşinci yarış galibiyetini elde etti. Tüm yarışı önde götüren Verstappen, en hızlı turu da atarak Grand Slam yaptı. Red Bull pilotu bununla beraber kariyerinde 3. kez Grand Slam yapmış oldu.

İspanya GP’sine 4. sırada başlayan Mercedes pilotu Lewis Hamilton yarışı 2. sırada tamamlayarak günün sürücüsü seçildi.

Lewis Hamilton: Podyuma geri döndüğüm için çok mutluyum. Takımım çok çalışıyor. Bu pistte hızlı olursanız diğer pistlerde de hızlı olursunuz.. Ama daha fazlasını yapabiliriz. Daha büyük adımlar atabiliriz.

Ferrari pilotu Charles Leclerc ise, 2021 Rusya GP’den sonra ilk kez tamamladığı bir yarışı puan barajının dışında bitirdi. Yuki Tsunoda, Guanyu Zhou'yu pist dışına doğru ittiği için 5 saniye zaman cezası aldı ve 9. sıradan 12. sıraya geriledi.

_{Bu yazı orijinal olarak Punto'da yayımlanmıştır. Daha fazlası için şimdi abone olun.}

Anne-Sophie Mutter & Mutter's Virtuosi

Ne zaman, nerede? 13 Haziran Salı, Atatürk Kültür Merkezi'nde.
Ne oluyor? Festivalin Yaşam Boyu Başarı Ödülü sahibi ve çağımızın en büyük keman virtüözlerinden Anne-Sophie Mutter, kendi adını taşıyan vakfının desteklediği genç müzisyenlerden oluşan Mutter's Virtuosi yaylı orkestrasıyla birlikte Vivaldi, Previn, Bach ve Bologne'den eserler seslendiriyor.

^{Serenad Bağcan | Fotoğraf: Ozan Çağatay}

Fazıl Say & Serenad Bağcan "Dünya Anne"

Ne zaman, nerede? 8 Haziran Perşembe Atatürk Kültür Merkezi'nde ve 14 Haziran Çarşamba Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu'nda.
Ne oluyor? Dünyaca ünlü piyanist ve besteci Fazıl Say, bugüne kadar Türk edebiyatında derin izler bırakan şair ve yazarların eserlerinden esinlenerek bestelediği şarkılarına bu kez kadın şairlerin eserlerini ekliyor; Serenad Bağcan ile süregelen işbirliklerinde yeni bir sayfa açılıyor.

^{Disko Klasik | Fotoğraf: Andreas Graf}

Disko Klasik

Ne zaman, nerede? 16 Haziran Cuma, Babylon'da
Ne oluyor? Çellist Jamal Aliyev ve yenilikçi klasik müzik topluluğu Orchester Im Ptreppenhaus, bir seriye dönüşecek Disko Klasik'in parti havasındaki ilk konseriyle klasik müzik ile gece kulübü kültürünü harmanlıyor.

_{Bu yazı orijinal olarak Duende'de yayımlanmıştır. Daha fazlası için şimdi abone olun.}