İstanbul Sanayi Odası (İSO), İSO 500 araştırmasının sonuçları ile 2022 yılında Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun listesini yayımladı. Yayımlanan sonuçlara göre 2022 yılında İSO 500 firmalarının üretimden satışları %119 artışla tarihin en yüksek seviyesine ulaşırken, ödenen maaş ve ücretlerin net katma değerden aldığı pay %26,9 ile son yılların en düşük seviyesine&nbsp;geriledi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Üretimden satışlar, imalat sürecinden geçirilmeden alındığı gibi satılan malları (ticari malları) kapsamayan satışlar olarak tanımlanıyor.</li></ul>Yayımlanan listeye göre 2022 yılının en büyük sanayi kuruluşu 10 yıldan uzun süredir olduğu gibi bu yıl da Tüpraş oldu. 2022 yılında 418,3 milyar liralık üretimden satış gerçekleştiren ve toplam üretimden satışların %9,3’ünü tek başına karşılayan Tüpraş’ı, 189,1 milyar liralık üretimden satış ile Star Rafineri izledi. Star Rafineri’yi 140 milyar liralık üretimden satışla Ford Otosan, 87,7 milyar liralık üretimden satışla İstanbul Altın Rafinerisi, 69,4 milyar liralık üretimden satışla Ereğli Demir Çelik ve 66,9 milyar liralık üretimden satışla İskenderun Demir Çelik takip etti.2022 yılında en büyük 500 firmanın üretimden satışları yıllık bazda %119 artışla 4 trilyon 438 milyar liraya ulaşarak rekor kırdı. Aynı dönemde firmaların vergi öncesi kârı %80,6 artışla 519,7 milyar liraya, özkaynakları %123,8 artışla 1 trilyon 396 milyon liraya, aktif toplamı %83,4 artışla 3 trilyon 908 milyar liraya ulaştı. İSO 500’ün gayri safi yurt içi hasıladan aldığı pay ise bu dönemde %7,2’ye ulaşarak bugüne kadarki en yüksek seviyesine çıktı.2022 yılında İSO 500’ün toplam ihracattan aldığı pay &nbsp;97,9 milyar dolarlık ihracatla %38,5 seviyesine yükseldi. İSO 500’e dahil olan firmaların sektör dağılımlarına göre yılın en çok ihracat yapan sektörü ise 23,5 milyar dolarlık ihracatla otomotiv sektörü oldu. Otomotiv sektörünü 18,6 milyar dolarlık ihracatla ana metal sanayi ve 8,7 milyar dolarlık ihracatla elektrikli teçhizat imalatı sektörü izledi.&nbsp;2022 yılında en çok ihracat yapan İSO 500 firmaları ise sırasıyla 7,4 milyar dolarlık ihracatla Tüpraş, 6,2 milyar dolarlık ihracatla Ford Otosan, 3,4 milyar dolarlık ihracatla Toyota Otomotiv, 2,5 milyar dolarlık ihracatla Oyak-Renault ve 2,3 milyar dolarlık ihracatla Arçelik oldu.&nbsp;Tekstil imalatı, giyim imalatı, mobilya, ağaç ürünleri, kauçuk ve plastik, bilgisayarlar ve optik ürünlerin imalatı, mücevherat ve diğer imalatlar sektörlerinin yıllık ihracatları ise yıllık bazda azalış gösterdi. &nbsp;İSO 500 firmalarının toplam borçları 2022 yılında yıllık bazda %66,6 artış gösterse de ödenen faizlerin artış hızı %104,7’den %46,9’a geriledi. Bu dönemde İSO 500 firmalarının borçlar/özkaynak oranı ise %241,5’ten %179,8’e gerileyerek 2017 yılından bu yana en düşük seviyesini kaydetti.Net katma değerin faktör gelirlerine göre dağılımına bakıldığındaysa emeğin payının son yılların en düşük seviyesine gerilediği, sermayenin payının ise en yüksek seviyesine yükseldiği görüldü. 2022 yılında net katma değerden milli gelir anlamında kârın aldığı pay %39,7’den %54,5’e yükselirken, ödenen maaş ve ücretlerin payı %32,2’den %26,9’a geriledi. Ödenen faizlerin aldığı pay ise %28,1’den %18,6’ya düştü.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AR-GE ve Teknoloji</h2>2022 yılında AR-GE harcaması yapan İSO 500 firmalarının sayısı 263’ten 260’a gerilerken, firmaların toplam AR-GE harcamalarıysa nominal olarak %81,8 artışla 16,3 milyar TL düzeyine ulaştı. Yİ-ÜFE’den arındırıldığında firmaların AR-GE harcamalarının 2021 yılına kıyasla reel olarak %8 oranında azaldığı görüldü. Firmaların AR-GE harcamalarının üretimden satışlara oranı ise yine aynı dönemde %0,44’ten %0,36’ya indi.En çok AR-GE harcaması yapan sektörler sırasıyla 7,1 milyar liralık harcamayla otomotiv sektörü, 2,1 milyar liralık harcamayla elektrikli teçhizat imalatı sektörü ve 1,5 milyar liralık harcamayla bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı sektörü oldu.&nbsp;Teknoloji dağılımı bazında bakıldığındaysa geleneksel trendde büyük bir değişim yaşanmadığı görüldü. Düşük yoğunluklu sanayilerin toplam katma değerden aldığı pay %33,3’ten %28,9’a gerilerken, orta düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin aldığı pay %32,4’ten %37,7’ye, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı ise %6,1’den %6,2’ye yükseldi. Orta yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı ise %28,3’ten %27,2’ye geriledi.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yorumlar</h2>Uzmanlar İSO 500 araştırmasının 2022 sonuçlarını İstanbul Sanayi Odası’nın Eylül ayı olağan toplantısında ve toplantının ardından düzenlenen panelde değerlendirdi. Toplantının açılışında konuşma yapan İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan konuşmasında 2023 yılında gittikçe sıkılaşan parasal koşulların altını çizerek bu yılın geçtiğimiz kıyasla daha zorlu geçebileceğine işaret etti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Araştırmamız sanayimizin zorlu bir yılı güçlü bir performansla tamamladığının bir kanıtı niteliğindedir. Zira sanayi devlerimizin birçok temel göstergede azımsanmayacak iyileşmelere imza attığı görülüyor. Ancak dünyada yaşanan gelişmeler ve mevcut ekonomik şartlar göz önüne alındığında 2023’ün sanayicilere çok daha zorlu koşullar sunduğunu bize gösteriyor. Özellikle yeni siparişler ve yeni ihracat siparişleri gibi alt kalemlerde yaşanan sert düşüşler önümüzdeki aylara ilişkin iyimserliği sınırlıyor.”</blockquote>Toplantının ardından düzenlenen panelde İSO 500 sonuçlarını değerlendiren Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova, 2023 yılına ilişkin açıklanacak sonuçlarda kredi maliyetlerinin yüksek kalması nedeniyle firmaların özkaynaklarını daha fazla kullandığı bir sonuç görüleceğini tahmin ettiğini ve hane halkı tüketiminin gerilemesi dolayısıyla satışların 2022 yılındaki kadar yüksek olmayabileceğini belirtti.Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Erhan Aslanoğlu ise panelde İSO 500 sonuçlarıyla ilgili yaptığı değerlendirmesinde şu ifadeleri kullandı;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Yüksek enflasyon ortamının firmaların kârlılıklarını ve büyümelerini olumsuz etkilediğini görüyoruz. Ancak şirketlerin kârlılığını artırması gerekiyor ki sanayicilerimiz gelecekte yatırımlarına kaynak ayırabilsin. Çünkü dünyadaki rakiplerimiz büyük yatırımlar için kaynak ayırabiliyor ve bizim önümüze geçiyor. Ancak uygulanan para politikasının bizim kaynak bulmamızı zorlaştırdığı görülüyor. Bizim bu dengesizliği düzeltmeye gitmemiz gerekiyor. Bu sorunu çözmek için faizin yükseldiği ve iç talebin hissedilir bir şekilde yavaşladığı bir sürece hazırlıklı olmamız gerekiyor.”</blockquote> adfa

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

İSO 500 araştırmasının sonuçlarına göre firmaların kârlılığı rekor kırarken; emeğin aldığı pay ise son yılların en düşük seviyesine geriledi.

Kârlı zirve: İSO 500’de emeğin payı eridi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Eylül ayı Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini beklentilere paralel bir şekilde 500 baz puan artırarak %30 seviyesine çıkardı.TCMB, bu kararıyla politika faizini son 20 yılın zirve seviyesine yükseltirken, faiz oranlarına ilişkin yapılan basın duyurusunda sıkılaştırma ve sadeleştirme mesajları yinelendi. Piyasanın karara verdiği ilk tepkiler ise olumlu oldu.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Beklentiler ne yöndeydi?</h2>Faiz artışı yerli ve yabancı yatırımcıların beklentileriyle birebir uyumlu gerçekleşti. Reuters, AA Finans, Bloomberg HT ve Foreks Haber tarafından düzenlenen anketlerde medyan beklenti TCMB’nin 500 baz puanlık faiz artışına gitmesi yönünde olmuştu.Bunun yanı sıra yabancı yatırım bankaları JP Morgan, Standard Chartered ve Morgan Stanley de 500 baz puanlık artış tahmininde bulunmuşlardı. Societe Generale ve Barclays ise tahminlerini sırasıyla 600 baz puan ve 250 baz puan olarak açıklamıştı.&nbsp;Faiz artışının beklentilere paralel gerçekleşmesi üzerine Borsa İstanbul’da alımlar hızlandı. BIST 100 endeksi günü %3,64 artışla 8.000 puandan kapatırken, BIST Bankacılık Endeksi (XBANK) %3,32 artışla 8.018 puandan tamamladı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Metinde neler var?</h2>Metinde enflasyon görünümüne ilişkin,&nbsp;“Enflasyon Temmuz ve Ağustos aylarında öngörülenin üzerinde gerçekleşmiştir. Yurt içi talepteki güçlü seyir ve hizmet fiyatlarındaki katılık devam ederken, petrol fiyatlarındaki artış ve enflasyon beklentilerinde süregelen bozulma enflasyonda ilave yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. Bu unsurlar, enflasyonun yıl sonunda Enflasyon Raporu’ndaki (Rapor) tahmin aralığının üst sınırına yakın seyredeceğine işaret etmektedir.” ifadelerine yer verilirken, “Son dönemde etkili olan ücret ve kur kaynaklı maliyet yönlü baskılar ile vergi düzenlemelerinin ise enflasyona önemli ölçüde yansıdığı ve aylık enflasyonun ana eğiliminde düşüşün başlayacağı değerlendirilmiştir” denilerek Eylül ayı enflasyonunun bir önceki aylara kıyasla bir miktar daha yavaş gerçekleşebileceğinin altı çizildi.Metinde makroihtiyati tedbirlerin kademeli bir şekilde sadeleşmeye devam edeceğine işaret edilerek, “Kurul, mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçeveyi, piyasa mekanizmalarının işlevselliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek şekilde sadeleştirmektedir. Sadeleşme süreci, etki analizleri dikkate alınarak kademeli olarak devam edecektir. Bu kapsamda, Türk lirası mevduat payının artırılmasına yönelik düzenlemeler parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmektedir” ifadelerine yer verildi.Metinde ayrıca Haziran ayı toplantısından bu yana her toplantı metninde yapıldığı gibi, “Enflasyon ve enflasyonun ana eğilimine ilişkin göstergeler yakından takip edilecek ve Kurul, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.” ifadelerinin kullanıldığı görüldü.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h2>Konuyla ilgili Aposto’ya konuşan ALB Yatırım Başekonomisti Doç. Dr. Filiz Eryılmaz, 500 baz puanlık artış kararının piyasa beklentilerine paralel olduğunu ve Merkez Bankası’nın çok net bir iletişim dili kullandığını söyledi.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Faiz karar metnine baktığımızda ise gayet kısa ve çok net bir metin olduğunu görüyoruz. Bu bakımdan Merkez Bankası'nin çok net bir iletişim dili olduğunu söyleyebirim. Ayrıca metinde enflasyonun son dönemdeki seyrine ilişkin doğru bilgilendirmelerin yapılmış olması da Merkez Bankası kredibilitesini artıran çok önemli bir unsur diye düşünüyorum.”</blockquote>Toplantının ardından yayımlanan karar metnindeki farklılıklara dikkat çeken Eryılmaz, metne eklenen bölümleri şu şekilde sıraladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bu ayki faiz karar metninin geçen ayki metinden farklılığı şu; bu ayki metinde ücret ve kur artışının yanı sıra vergi düzenlemelerinin enflasyona büyük ölçüde yansıdığı, bu nedenle aylık enflasyonun ana eğiliminde düşme beklendiği belirtilmiş. Yine bu ayki metne enflasyon raporunda 2024’te başlayacağı belirtilen dezenflasyonda kararlı olunduğu vurgusu da eklenmiş. Son olarak TL varlıklara yurt içi ve yurt dışı talebin artmaya başladığının da vurgusu bu ayki metinde yerini almış."</blockquote>Eryılmaz, piyasanın gelecek toplantılara ilişkin beklentilerini ise şekilde ifade etti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Metinde gelecek toplantılar için gerektiği zamanda ve gerektiği ölçüde kademeli olarak parasal sıkılaşmanın devam edeceği yinelenmiş. Bu nedenle piyasa şimdilik ağırlıklı olarak önümüzdeki bir ya da iki toplantıda toplamda 500 baz puanlık artışla tepe faizin yüzde 35'e çıkacağını fiyatlıyor."</blockquote>Konuyla ilgili yorum yapan&nbsp;Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Müdürü Orkun Gödek ise TCMB’nin piyasa beklentisine paralel hareket etmesini iletişim açısından doğru bulduğunu ifade ederek konuyla ilgili düşüncelerini şu şekilde açıkladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ağustos ayındaki sürprizin ardından Merkez Bankası’nın piyasa konsensüsü paralelinde hareket etmesini iletişim açısından doğru buluyoruz. Paylaşılan metin de gayet sade. Beklentilerdeki bozulmaya yapılan atıf korunurken, aylık enflasyon seyrine dair de değerlendirmeye yer verilmiş. Benzer şekilde miktarsal sıkılaştırma iletişimi de korunuyor. Yıl sonu enflasyonu için de Enflasyon Raporu sunumunda yer alan patika işaret ediliyor. OVP’nin ardından gayet doğal. PPK ile birlikte Türk varlıklarında TCMB kaynaklı bir fiyatlama riski öngörmüyoruz.”</blockquote>Sonuç olarak uzmanlar kararı beklentilere paralel ve olumlu bulmakla birlikte, kararın ardından kamuoyuna sunulan duyuru metnini de oldukça sade ve net bulduğunu ifade ediyor. Yayımlanan metnin Üçüncü Enflasyon Raporunda öngörülen dezenflasyon patikasına işaret ettiğine değinen uzmanlar, bu bağlamda parasal sıkılaşma sürecinin de gerektiği ölçüde devam etmesini bekliyor.

TCMB'nin faiz oranlarına ilişkin yaptığı basın duyurusunda sıkılaştırma ve sadeleştirme mesajları yinelendi

20 yılın zirvesi

Uzun zamandır hem yerli, hem de yabancı yatırımcıların heyecanla beklemekte oldukları Orta Vadeli Program (OVP) Çarşamba günü Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklandı. Programda yer alan öngörü ve reform hedefleri ekonomistler ve iş insanları tarafından genel olarak olumlu karşılansa da, birtakım yatırımcılar dolar/TL paritesi ile ilgili endişelere ve hedefleri tutturmanın imkansızlığına değinerek olumsuz görüş bildirdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hedefler</h2>Programın en çarpıcı ve en çok öne çıkan tahmini tabii ki ortalama dolar/TL paritesi üzerine yapılan tahmin oldu. Programda yer alan tahminlere göre ortalama dolar kurunun 2023 yılında 23,9 TL, 2024 yılında 36,8 TL, 2025 yılında 45,9 TL, 2026 yılında ise&nbsp;47,8 TL olması bekleniyor.Programda yer alan tahminlerde enflasyonun ise üç yıl içinde tek haneye ineceği varsayılıyor. Programın 2023 yılı enflasyon hedefi %65 olarak açıklanırken, 2024 hedefi %33, 2025 hedefi %15,2, 2026 hedefi ise %8,5 olarak öne çıkıyor.Ekonomik büyümede ise istikrarlı bir artış bekleniyor. 2023 yılı için ekonomik büyüme beklentisi %4,4 olurken, 2024 yılı için %4, 2025 yılı için %4,5, 2026 yılı içinse %5 ekonomik büyüme bekleniyor. Bu büyüme rakamları doğrultusunda gayri safi yurt içi hasılanın 2023 yılında 1,06 trilyon dolar, 2024 yılında 1,1 trilyon dolar, 2025 yılında 1,2 trilyon dolar, 2026 yılında ise 1,3 trilyon dolar olacağı öngörülüyor.Kişi başına düşen millî gelir tarafında da bir artış beklentisi mevcut. Kişi başına düşen millî gelirin 2023 yılında 12 bin 415 dolara, 2024 yılında 12 bin 875 dolara, 2025 yılında 13 bin 717 dolara, 2026 yılında ise 14 bin 885 dolara çıkması bekleniyor.İşsizliğin ise nispeten dalgalı bir seyir izlemesi bekleniyor. Programda 2023 yılı için ifade edilen işsizlik oranı hedefi %10,1’ken, 2024 yılı için %10,3, 2025 yılı için %9,9, 2026 yılı içinse %9,3 olarak öne çıkıyor. Cumhurbaşkanı Cevdet Yılmaz’ın program sunumu sırasında her yıl 900 bin kişilik istihdam artışı beklediklerini ifade ettiğini de not etmekte fayda var.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yapısal reformlar</h2>Programda değinilen bir diğer konu da yapısal reformlar. Reform için yedi yapısal alan belirlendiğini söyleyen ekonomi yönetimi, bu alanları; büyüme ve ticaret, beşeri sermaye ve istihdam, fiyat istikrarı ve finansal istikrar, kamu maliyesi, afet yönetimi, yeşil ve dijital dönüşüm ile iş ve yatırım ortamı şeklinde sıralıyor.Programda bu yedi başlık altında KKM’nin zaman içinde TL mevduata dönüştürülerek sonlandırılması, finansal çerçevenin sadeleştirilmesi, reel sektöre uygun maliyetli finansman imkanı sağlanması, Türk Lirası cinsinden yatırım araçlarının cazibesinin artırılması, kamu alımlarında yeknesaklığın sağlanması ve öngörülebilirliğin artırılması, Ar-Ge teşviklerinin stratejik teknoloji alanlarında ülkede birikim oluşumuna katkı sağlayacak şekilde güdümlü hale getirilmesi, devlet yardımlarının etkilerinin ölçülmesi ve uygulama süreçlerinin iyileştirilmesi, jeotermal enerji kaynaklarının bulunduğu uygun alanlarda Sera Organize Tarım Bölgeleri (OTB) kurulması gibi reformlar yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h2>Orta Vadeli Program hedeflerinin Türkiye ekonomisi için neler ifade ettiğini ve mevzubahis hedeflerin yatırımcılar nezdinde ne tarz sinyaller verdiğini sizler için uzmanlara sorduk.&nbsp;Konuyla ilgili görüşlerini Aposto’ya aktaran&nbsp;ALB Yatırım Başekonomisti&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/erylmaz_filiz" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doç. Dr. Filiz Eryılmaz</a>, açıklanan OVP’yi önceki programlara kıyasla daha inandırıcı, daha gerçekçi ve daha çaba sarf edilmiş bulduğunu söyledi.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İlk dikkatimi çeken şey, bu yılın enflasyon tahmininin piyasa tahminlerini yakalayacak şekilde yukarı yönlü revize edilmiş oluşu. Bu oldukça olumlu bir adım. 2024 yılı enflasyon tahmini %33 olarak devam etmiş. Buradan da, 2024 yılında güçlü bir dezenflasyonist süreç için parasal sıkılaşmanın devam edeceğini anlıyoruz.”</blockquote>Eryılmaz ayrıca, programdaki hedefleri iyimser bulduğunu söyleyerek, hedeflere ilişkin kuşkularını şu şekilde ifade etti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Enflasyon tahminleri ile birlikte düşündüğünde bize sunulan büyüme tahminlerini bir miktar iyimser bulduğumu söyleyebilirim. Enflasyonu 2024 yılında %33'e düşürmek için uygulayacağınız sıkılaştırıcı politikalar varken nasıl olacak da 2024’te %4 büyüyebileceksiniz? Yine güçlü bir dezenflasyonist ortamda 3 yılda ortalama %4,5 büyüme nasıl sağlanacak? Burada bir miktar iyimserlik olduğunu düşünüyorum.”</blockquote>Eryılmaz, konuşmasına hedefleri gerçekleştirme konusundaki zorluklara işaret ederek devam etti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yine 2024 büyümesinin alt detaylarında tüketim ve yatırımda ciddi düşüş beklentisi var. Demek ki %4’lük büyüme dış talepteki ciddi artış ile planlanıyor. Eğer böyle ise ihracat nasıl çok artırılıp, ithalat ciddi azaltılıp net ihracatın büyümeye güçlü pozitif katkı sunması sağlanacak? Burası da bir miktar zor gibi.&nbsp;2024 büyümesinde tüketim ve yatırımdaki güçlü azalma, seçim sonrası süreçte ciddi kemer sıkma politikalarının uygulamaya konacağının bir işareti olarak da okunabilir.Yine bir diğer ilgi çeken kısım olarak kurlarda 2026 yılına kadar artış beklentisi olduğunu anlıyoruz. Özellikle 2024’te %54 kur artış beklentisi var. Peki kur %54 artarken nasıl olacak enflasyon %34’e gerileyecek? Bir diğer deyişle ortalama kur tahminleri ile enflasyon hedefleri arasında da bir tutarsızlık var.”</blockquote>Eryılmaz, programda yer alan yapısal reform öneri ve hedeflerinin yeterince ikna edici olmadığını ve atılacak adımların takip edileceğini ifade etti.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“7 öncelikli alanda yapısal reform önerisi bu OVP’ye yeni eklenen bir kısım. Olumlu bir adım olsa da piyasaya göre bu kısım yapılmış olmak için yapılmış gibi görünüyor. Bu kısım yeterince ikna edici olmadı şimdilik.”</blockquote>Eryılmaz, programın yerli ve yabancı yatırımcı üzerindeki etkisine ilişkin ise şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yatırımcı tarafinda gerek içerideki gerekse dışarıdaki yatırımcı için geçmişe göre daha gerçekçi hedeflerin olması olumlu karşılanacaktır. Fakat enflasyon düşerken büyümeden olması gerektiği gibi vazgeçilemiyor olması ve bu bağlamda büyüme ile enflasyon tahminleri arasındaki tutarsızlık sorgulanacaktır. Haliyle özellikle bu sorgulama beklenen pozitif etkiyi azaltabilir.”</blockquote>Konuyla ilgili Aposto’ya görüşlerini aktaran&nbsp;Ussal Consultancy Yönetici Ortağı&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/ussal" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ussal Şahbaz</a>, yeni OVP’nin uygulanma ihtimalini yüksek gördüğünü söyleyerek, “Cevdet Yılmaz zaten planlamadan gelen biri ve bu işi biliyor. Yeni ekonomi yönetimine bir alan da tanınmış gibi görünüyor. Dolayısıyla bu seferki metnin icraate geçirilme olasılığının daha yüksek olduğuna inanıyorum.” ifadelerini kullandı.&nbsp;Şahbaz metnin yabancı yatırımcılar üzerindeki etkisine ilişkin sorduğumuz soruya ise uygulamanın önemine dikkat çekerek yanıt verdi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yatırımcılar metinden ziyade uygulamaya bakacak. Metin bir başlangıç. Eğer böyle bir çerçeve olmasaydı önlerinde bir vizyon da olmayacaktı ama ben böyle bir program açıklandı diye hemen herkesin inanıp Türkiye’ye para getireceğini düşünmüyorum. Adımlar atılmaya başlandıkça onların da inancı artacaktır.Metnin hazırlanma süresi ve kapsamı bence etkileyici. Daha yeni bir ekonomi yönetimi geldi ve bir buçuk ay içinde böyle bir program ortaya koymayı başardı, bence bu önemli. Fakat yatırımcılar her zaman uygulamaya bakacaktır.“</blockquote>Konuya ilişkin Aposto’ya konuşan&nbsp;Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Direktörü&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/orkungodek" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Orkun Gödek</a> ise, “OVP’de kuşkusuz tüm piyasa işlemcilerinin odak noktası büyümedeki patikanın ne olacağıydı. Zira buradaki muhtemel yukarı yönlü hedefleme enflasyon açısından da mevcut riskleri artırma potansiyeli barındıracaktı.” ifadelerini kullanarak şöyle devam etti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“2024’te GSYH’nin %4 olarak belirlenmesi ve %5 düşüncesinden uzaklaşılması yatırımcıları rahatsız etmedi. Ek olarak, harcamalarda frene basılacak olması ve iç tüketimdeki hızın %3’lere gerilemesinin öngörülmesi artı gelişme olarak kaydedilebilir. Temmuz’daki ER sunumunun aksine 2023 TÜFE tahmininin %65 olarak belirtilmesi ise sürpriz değil. Son 2 ayda petrol fiyatlarındaki artış, vergi ayarlamaları ve aylık enflasyonlardaki ciddi baskılar zaten riskleri %65 civarında bir noktaya taşımıştı ve TCMB de son dönemdeki iletişiminde kendi tahminlerinin üzerinde bir riskten söz etmişti.”</blockquote>Gödek programda yer alan cari açık/bütçe açığı hedeflerine de değinerek konuşmasını şu şekilde tamamladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Dikkatimizi çeken bir diğer husus yine OVP’de 2025 ve sonrasında bütçe disiplini ve faiz dışı dengeye geri dönülmüş olması, odak noktasına alınması. Programa göre GSYH oranla faiz dışı denge 2025’te önce %0, devamında ise %0.7’ye geliyor. Yine iç tüketimin dizginlenmesi hedefiyle cari açıktaki öngörünün 30 milyar dolar seviyelerine kaydırılması da dengeli.Ancak, burada petrol fiyatları başta olmak üzere emtia piyasasının gelişimi tahminlerde sapmaya neden olabilir. Net/net OVP’den fiyatlamalar için herhangi bir negatif başlık çıktığını düşünmüyoruz. Cuma günü takvimde yer alan Fitch kredi notu gözden geçirmesi, çok daha kritik bir başlık.”</blockquote>Uzmanlar hedefler konusunda temkinli olsalar da, uygulanması durumunda programın doğru yönde bir adım olduğu konusunda hemfikir.

Orta Vadeli Program ekonomistler ve iş insanları tarafından olumlu karşılansa da, hedeflerin gerçekçiliği tartışma konusu oldu.

Orta Vadeli Program: Hedefler gerçekçi mi?

Haziran başında göreve başlayan yeni ekonomi yönetiminin sıklıkla vurguladığı “rasyonele dönüş”&nbsp;adımlarının, uzun süredir Türk piyasalarından uzak duran yabancı yatırımcıların ilgisini tekrardan ülkemize çekmeye başladığı görülüyor. Yabancı haber ajansları tarafından yapılan birtakım haberler de bu durumu doğrular nitelikte.&nbsp;Örneğin Reuters’ın 29 Ağustos'ta yayımladığı bir makalede, TCMB tarafından alınan 750 baz puanlık faiz artışı kararının ardından yabancı yatırımcıların Türk piyasalarına geri dönmeyi değerlendirdiği aktarıldı.Ajansa açıklamalarda bulunan yabancı yatırımcılar son faiz artırımının ardından genel tablo açısından daha rahatladıklarını ifade ederken, ortodoks politikalara dönüş konusunda ne kadar adım atılırsa Türkiye’ye yatırımda bulunma ihtimallerinin o kadar artacağını belirtti.Yayımlanan makalede her yatırımcının da tekrarladığı gibi “rasyonel politikalarda süreklilik” vurgusu yapılırken, ekonomideki gidişatın değişmesine rağmen yatırımcıları ikna etmenin kolay olmayacağı da ifade edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Veriler ne söylüyor?</h2>Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan aylık ödemeler dengesi istatistiklerine göre yeni ekonomi yönetiminin göreve başladığı Haziran ayında Türkiye’ye; 135 milyon dolarlık kısmı doğrudan, 1,8 milyar dolarlık kısmı ise portföy kaynaklı olmak üzere totalde 1,9 milyar dolarlık yabancı yatırım girişi kaydedildi. Söz konusu yatırımların 1,1 milyar dolarlık kısmının hisse senedi piyasasından net alım şeklinde gerçekleştiği ifade edilirken, devlet borçlanma senetleri piyasasına ise 46 milyon dolarlık giriş kaydedildiği belirtildi.Yine TCMB tarafından açıklanan haftalık menkul kıymet istatistiklerine göre yurt dışında yerleşik yatırımcılar, yeni ekonomi yönetiminin göreve başladığı 2 Haziran tarihinden bu yana Borsa İstanbul’dan toplamda 1,7 milyar dolarlık net alım yaptı. Borsa İstanbul’daki yabancı yatırımcı payı aynı süre içinde tekrardan %30 düzeyinin üzerine çıkarken, DİBS piyasasında ise uzun süredir görülmeyen güçlü girişler kaydedildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h2>Yabancı yatırımcının son hamlelerden ne yönde etkilendiğini ve TCMB’nin aldığı 750 baz puanlık faiz artış kararının yabancı yatırımcı ilgisini çekme konusunda ne derece etkili olduğunu sizler için uzmanlara sorduk.Konuya ilişkin Aposto’ya konuşan Sagam Strateji Danışmanlık Yönetim Kurulu Üyesi Murat Sağman, yabancı yatırımcının Türk piyasalarına ilgisinin gittikçe arttığını fakat yatırımcının birtakım kuşkulara sahip olduğunu ve konuyla ilgili biraz daha zamana ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. Yabancı yatırımcının faiz artışlarının devamını beklediğini söyleyen Sağman, gözlerin 21 Eylül’deki PPK toplantısının sonucuna çevrili olduğunu da belirtti.Konuya ilgili görüşlerini Aposto’ya aktaran Rota Portföy Yatırım Danışmanlığı Direktörü Kerem Aksoy, yeni yönetimin göreve başladığı ilk günden bugüne kadar söylemlerinde her zaman ‘makro finansal istikrar’ kavramını öne çıkardığını ifade ederek, “Dengeli ve sürdürülebilir bir büyümeyle beraber enflasyonun kontrol altına alınması, cari açığın dizginlenmesi, üretim ve ihracat odaklı bir politika seti uygulayacakları mesajını sürekli verdiler. Ayrıca para politikasında normalleşme ve mali disiplin alanında atılan adımlar da piyasalar tarafından yakından takip edildi” ifadelerini kullandı.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“TCMB, 22 Haziran, 20 Temmuz ve 24 Ağustos tarihlerindeki PPK (Para Piyasası Kurulu) toplantılarında bir hafta vadeli repo faiz oranını (politika faizi) toplamda 1.750 bp artırarak %8,50’den %25 seviyesine çıkarttı. Bu toplantılardan özellikle 24 Ağustos toplantısı karar notunda gelecek döneme ilişkin yönlendirme yapılırken ‘Politika faizi, enflasyonun ana eğilimini geriletecek ve enflasyonu orta vadede yüzde 5 hedefine ulaştıracak parasal ve finansal koşulları sağlayacak şekilde belirlenecektir. Enflasyon görünümünde belirgin iyileşme sağlanana kadar parasal sıkılaştırma gerektiği zamanda ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilecektir.’ cümlesiyle kararlı duruşun sürdürüldüğünü ve sıkılaşmaya ilişkin piyasaya net mesaj verildiğini görüyoruz.”</blockquote>Atılan rasyonelleşme adımlarının yabancı yatırımcılar üzerindeki etkisine de değinen Aksoy, konuyla ilgili şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bu bağlamda gerek yerli gerek yabancı yatırımcıların da verilen bu mesajı aldığını Türkiye ülke risk primi 5 yıllık CDS rakamlarındaki gevşeme (düşme) bize net bir şekilde gösteriyor. Mayıs sonu itibarıyla 700 bp seviyelerine kadar çıkan ülke risk primi CDS an itibarıyla 380 bp seviyelerine kadar gevşedi.Sıkılaşma ve mali disiplin kanadında atılan adımların devamı, makro ihtiyati tedbir setinin yumuşatılması, bankalara alan açılması ve büyümenin dengeli dağılımı sağlanmaya devam ederse CDS risk primindeki düşmeyle beraber özellikle uzun vadeli yabancı yatırımcı ilgisinin de artacağını öngörmek yanlış olmayacaktır.&nbsp;Yeni ekonomi yönetiminin atmış olduğu adımların piyasalar nezdindeki net etkilerini gördüğümüz iki kalem bulunuyor. Bunlar;&nbsp;5 yıllık CDS rakamları; Mayıs 2023’ten bugüne bakıldığında 700 bp seviyelerinden 380 bp seviyelerine kadar geri çekilme yaşandı.Borsa İstanbul’daki yabancı takas oranı haziran ayı başında %27,40 seviyelerinden an itibarıyla %31,64 seviyelerine kadar yükseldi. Özellikle son faiz artırım sürecinde yabancı payının %1 daha arttığını gözlemledik.”</blockquote>Aksoy, TCMB tarafından Ağustos ayı toplantısında alınan 750 baz puanlık artış kararın yabancı yatırımcı üzerindeki etkilerini nasıl yorumladığına ilişkin sorumuza ise şu şekilde yanıt verdi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yabancı yatırımcı nezdinde en önemli kavram olan ‘öngörülebilirlik’ özellikle son faiz artışı sonrası iyiyden iyiye fiyatlanmaya başladı diyebiliriz. Orta/uzun vadede hem CDS rakamlarındaki düşüş hem de BIST yabancı payındaki artışı görmemiz portföy girişleri adına kritik öneme haiz olacak. Ayrıca son olarak yeni ekonomi Yönetimi tarafından açılanacak OVP (Orta Vadeli Program) de yabancı yatırımcı tarafından ilgiyle takip edilecektir.”</blockquote>Konuyla ilgili Aposto’ya görüşlerini aktaran ALB Yatırım Başekonomisti Doç. Dr. Filiz Eryılmaz ise, rasyonel politikalara geçişin ardından CDS’lerdeki gerileme ile birlikte Türkiye’ye yabancı yatırımcı girişinin hızlandığına işaret ederek şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yabancı yatırımcı bir miktar bekle-gör modunda. Daha güçlü giriş için rasyonelleşme yolunda uygulamaya konan politikaların devam ettirilip ettirilmeyeceğini izliyor.&nbsp;Bu bağlamda geçen haftaki KKM kararları ve güçlü politika faizi yabancı açısından kritik önemli pozitif gelişmeler oldu. Eylül ayında açıklanacak olan OVP'yi bekliyor şimdi yatırımcı. OVP yabancıyı tatmin ederse girişler hızlanabilir.&nbsp;Yine Eylül ayında SP ve Fitch'in Türkiye not değerlendirmesi var. Kredi notunda bir artış olmasa bile kredi not görünümünde iyileşme yine yabancı girişini artıran önemli bir gelişme olabilir.”</blockquote>Eryılmaz, yabancı yatırımcı ilgisindeki artışın sebeplerini ise şu şekilde sıraladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Rasyonel ve öngörülebilir politikalara yani ortodoks politikalara dönüyor olmamız en büyük etken diyebilirim. Bu sayede enflasyon ve cari açıkta azalma yine bütçe açığında azalma ile makroekonomik dengelenmenin sağlanacağı ve kur üzerindeki baskının da azalacağını düşünüyorlar. &nbsp;Bu arada özellikle CDS'te geri çekilme büyük yabancı fonlar için çok önemli. CDS düştükçe yabancı girişleri başta bankacılık ve holding hisseleri olmak üzere Türkiye'de kurumsallaşmış, iyi yönetilen ve özkaynak karlılığı dolar bazında güçlü olan şirketlere yönelim artacaktır.”</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><div data-qa="slack_kit_scrollbar" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa="slack_kit_list" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-item-key="1693491465.910489" data-qa="virtual-list-item" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" tabindex="0"><div data-qa="message_container" data-qa-placeholder="false" data-qa-unprocessed="false" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa-hover="true" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"></div></div></div></div></div></blockquote>

Yeni ekonomi yönetiminin sıklıkla vurguladığı “rasyonele dönüş” adımlarının, uzun süredir Türk piyasalarından uzak duran yabancı yatırımcıların ilgisini tekrardan ülkemize çekmeye başladığı görülüyor.

Yabancı, rasyonale dönüşü satın aldı mı?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası&nbsp;(TCMB), Ağustos ayı Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında piyasa çevrelerini şaşırtan sürpriz bir karara imza attı. Banka, politika faizini 750 baz puan artırarak piyasa beklentilerinin çok üzerinde bir oran olan %25’e çıkarttı. Beklenti, faizin 250 baz puan artırılarak %20 düzeyine çıkarılması yönündeydi.Karar sonrasında Dolar/TL sert bir geri çekilme ile 25,80’e kadar düşerken, Euro/ TL %2,50’den fazla azalışla 27,90 bölgesine çekildi. Borsa İstanbul’da alımlar hızlanırken, BIST Bankacılık Endeksi (XBANK) ise tavan bölgesine doğru hareket etti.Karara ilişkin ekonomist ve yatırımcılardan art arda olumlu tepkiler geldi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise Twitter üzerinden yaptığı açıklamasında, “Kararlıyız! Fiyat istikrarı en büyük önceliğimiz…” ifadelerini kullandı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Metinde neler var?</h2>Kararın ardından yayımlanan duyuru metninde, öncelikle “Kurul, dezenflasyonun en kısa sürede tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın kontrol altına alınması için parasal sıkılaştırma sürecinin devamına karar vermiştir.” ifadeleri kullanıldı.&nbsp;Yurt içi talepteki güçlü seyir, ücret ve kur kaynaklı maliyet yönlü baskılar, hizmet enflasyonundaki katılık ve vergi düzenlemelerinin enflasyonun temel belirleyici faktörleri olarak belirlendiği metinde, ayrıca bir önceki karar metinlerinde de yer alan “Enflasyon görünümünde belirgin iyileşme sağlanana kadar parasal sıkılaştırma gerektiği zamanda ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilecektir.” ifadelerine yer verilerek sıkılaştırma mesajları güçlendirildi.&nbsp;Sadeleşme sürecinin kademeli olarak devam edeceği ve miktarsal sıkılaştırma kararlarının süreceğinin belirtildiği metnin son cümlelerinde ise, “Enflasyon ve enflasyonun ana eğilimine ilişkin göstergeler yakından takip edilecek ve Kurul, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir. Kurul, kararlarını öngörülebilir, veri odaklı ve şeffaf bir çerçevede almaya devam edecektir.” ifadeleri kullanıldı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h2>Kararın ekonomide ne gibi etkilere yol açabileceğini ve Merkez Bankası’nın bundan sonra ne gibi hamleler yapmasının beklendiğini sizler için uzmanlara sorduk.&nbsp;Alınan karar ve kararın etkileriyle ilgili Aposto’ya konuşan anonim finans yazarı <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/e507" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Beşyüzyedi</a>, faiz dışında tutar bazlı sıkılaştırma yapılacak olmasının da enflasyonun düşüşüne destek vereceğini söyleyerek, “Piyasa beklentilerinden çok daha yüksek artış yapılması, TCMB'nin yeni yönetiminin amaçlarıyla kararlarının uyuşmaya başladığını gösteriyor.” ifadelerini kullandı.&nbsp;Beşyüzyedi Merkez Bankası’nın yoluna nasıl devam edebileceğine ilişkin sorumuza ise şu şekilde cevap verdi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Ağustos enflasyonu muhtemelen %10'a yakın gelecek ve enflasyon dipten sert biçimde yukarı dönecek; buna da ön hazırlık olarak bu karar olumlu. İlk açıklamada yer alan "kademeli artış" teriminin bundan sonraki artışları 1-2 puanlık anlamsız seviyelere geri çekmemesi halinde, dezenflasyon sürecinin gerçek anlamıyla başladığını düşünebiliriz. Sadece bunun ilk adımlardan biri olduğu unutulmamalı. 2 yıllık yüksek enflasyonu makul düzeyde indirmek için en azından 12-16 aylık bir süre gerekir. Bundan sonra uygulanacak maliye politikaları da çok önemli. Tek başına faizle yapılabilecekler sınırlı.”</blockquote>Görüş aldığımız bir başka uzman olan Yatırım Finansman Başekonomisti <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/erolgrcn" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Erol Gürcan</a> ise TCMB tarafından yapılan sürpriz faiz artışının genel algı açısından olumlu olacağını düşündüğünü söyleyerek şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Enflasyon görünümü ve beklentilerindeki bozulmanın hızlanması, yakın dönemde küresel risk iştahındaki düşüşün gelişmekte olan ülke para birimleri üzerinde oluşturduğu baskı, PPK üyelerinin değişmesiyle rasyonel politikalara dönüşün hızlanacağı yönünde artan beklentiler ve haftasonu açıklanan KKM’den TL Mevduata geçiş hedefi gibi unsurlar, güçlü bir faiz artışı ihtiyacını işaret etmekteydi. Mevcut enflasyon görünümü altında yapılan artış ile politika faizinde gelinen seviye henüz yeterli olmasa da, TCMB’nin uzun bir aradan sonra gerçekleştirdiği güçlü pozitif sürpriz genel algı açısından olumlu olacaktır.Söz konusu adımın yeni PPK üyeleriyle yapılan ilk toplantıda gerçekleşmesi de yeni ekonomi yönetiminin kredibilitesine katkı sağlayacaktır. Karar sonrasında Dolar/TL ve CDS tarafında gözlenen hareket de bunu teyit eder nitelikte.”</blockquote>Gürcan ayrıca önümüzdeki süreç için TL mevduat faizleri ve Orta Vadeli Program’ın önemine işaret ederek, “Kısa vadede borsa tarafında bir miktar aşağı yönlü baskı görülebilecek olsa da, hem mevcut politika faizinin enflasyon beklentileri çıpalamak için yeterli düzeyde olmaması hem de risk primindeki gerilemenin sürmesi (not artışı beklentilerini de canlandırabilir) durumunda olası yabancı girişi etksiyle ana eğilimini yukarı yönlü olarak korumayı sürdürebilir. Bu açıdan TL mevduat faizlerinin oturacağı seviyeler ile Eylül ayının ilk yarısında açıklanması beklenen OVP’nin ikna ediciliği kritik önemde olacak.” dedi.Konuyla ilgili görüşlerini Aposto’yla paylaşan Fortuna Capital CEO’su <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/altugozaslan" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Altuğ Özaslan</a> ise “Kararın benim için özeti, enflasyonun kontrol altına alınıp, ciddi bir düşüş patikasına inene kadar öngörülebilir süre içerisinde Türkiye'de para politikasının artık sıkı kalacağının perçinlenmiş olmasıdır.” ifadelerini kullandı.&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Bu minvalde 2024 yılı başında faiz indirimi bekleyenlerin de beklentilerinin artık değişmiş olacağını düşünüyorum. Karar sonrası Sayın Mehmet Şimşek de, "Kararlıyız, fiyat istikrarı en büyük önceliğimiz" diyerek kararın çivisini duvara çakmış oldu.Türkiye'de bundan sonra ekonomi politikasının normalleştiği, sadeleştiği, rasyonelleştiği ve öngörülebilir olduğu bir dönemin taşları döşenmiş oldu. Bu duruş taviz verilmeden devam ederse, enflasyon beklentileri kırılır, TL'ye güven yeniden tesis edilmeye başlar.”</blockquote>Özaslan ayrıca karar metnindeki sadeleşme vurgusuna da dikkat çekerek, sadeleşme ile birlikte Kur Korumalı Mevduat stoğundaki erime hızının takip edilmesi gerektiğini belirtti:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Aynı zamanda politika faizinin artması demek, TL mevduat faizinin de artması anlamına geliyor. Faiz artışları bir süre daha devam edecekse, bankacılık sektörünün KKM'nin vadesi geldiğinde TL mevduata dönüşmesi için tasarruf sahiplerini cezbedici %40-50 arasında mevduat faizi önerebileceği bir döneme de girebiliriz. Bütünsel politikanın en önemli bacaklarından birinin KKM'nin TL mevduata dönüşmesinin başarı oranı olacağını düşünüyorum. Bundan sonraki PPK toplantılarında açıklanacak kararlar ve faiz patikası ile beraber KKM stoğunun erime hızını takip etmemiz gerekir.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Pek çok ekonomist ve yatırımcı Merkez Bankası tarafından alınan kararı olumlu karşılasa da, yapılan yorumlarda sıklıkla “süreklilik” vurgusu yapılıyor.Politika faizi ile birlikte yükselişe geçen kredi faizleri ve TCMB tarafından uygulanacak olan miktarsal sıkılaştırma, talep enflasyonunu baltalamak açısından kritik öneme haiz. Bunun yanında mevduat faizlerinin de yükselecek olması, dolarizasyonun nispeten önüne geçerek maliyet enflasyonunun kur ayağının durdurulmasına ve en önemlisi son birkaç aydır kur farkı ödemeleri nedeniyle piyasada likidite bolluğu yaratan Kur Korumalı Mevduat payının toplam mevduat pastası içinde küçülmesine neden olabilir.&nbsp;Fakat bütün bunların gerçekleşmesi, TCMB’nin sıkılaştırma patikasına nasıl devam edeceğine bağlı. Merkez’in daha güvercin bir duruşla sıkılaştırmasını kademeli ve kısıtlı tutması durumunda bu hedeflere ulaşmak zor gibi görünüyor. Ancak siyasi irade tarafından da desteklenen, kararlı ve etkili bir sıkılaştırma, Türkiye’de uzun yıllardır hasreti çekilen bir dezenflasyonu nihayet sağlayabilir.&nbsp;

TCMB, beklentilerin üzerindeki 750 baz puanlık faiz artışı ile politika faizini %25'e yükseltti.

Merkez'den Ağustos sürprizi

Son dönemde gündemi meşgul eden en önemli konulardan bir tanesi de ev sahipleri ve kiracılar arasında yaşanan anlaşmazlık. &nbsp;Öyle ki her geçen gün bir başka “ev sahibi–kiracı kavgası” haberi gündemimize taşınıyor. Kiracılar, ev sahiplerinin son iki yıl içinde kira için oldukça fahiş bedeller talep etmekte olduklarını söylerken, ev sahipleri ise kira bedellerinin enflasyon ve döviz kurlarına göre eriyip gittiğini, ev kiralamanın eskiden sahip olduğu ‘başlı başına gelir’ özelliğini kaybettiğini savunuyor.Söz konusu anlaşmazlıkların çözümü için birtakım tedbirler de alınmıyor değil. Örneğin hükümet, kiracıları korumak adına geçtiğimiz yıl yürürlüğe giren ve kira bedellerine en fazla %25 artış sınırı getiren düzenlemenin bu yıl da devam ettirilmesi yönünde karar aldı. Ayrıca kira anlaşmazlıklarında 1 Eylül tarihinden itibaren mahkeme öncesinde zorunlu arabuluculuk hizmeti şartı da getirildi. &nbsp;Fakat kaynaklar, hâlihazırda getirilen sınırların ev sahipleri ve kiracılar arasındaki anlaşmazlıkların daha da artmasına neden olduğunu söylüyor. Bu durum haber başlıklarına da yansımış durumda.Konuya ilgili haber başlıklarından bazıları şu şekilde:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İzmir’de bir ev sahibi, kira artışı nedeniyle tartışma yaşadığı 60 yaşındaki kiracısını kolundan ve karnından bıçakladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul’da %100’ün üzerinde kira artışını kabul etmeyip, evden çıkmak istemeyen kiracısını ve misafirini çatalla yaralayan ev sahibi, “Ben buzdolabındaki kavanozları yere attım. Kırılan camların üzerinde misafir olan Nadir Bey bilerek gezdi ve kendisini yaraladı. Bahsedilen çatalı bekar hayatı yaşadığım için yanımda her daim bulundururum. Çatal zaten plastikti" diyerek kendini savundu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İstanbul Gaziosmanpaşa’da kira artışını kabul etmemesi nedeniyle tartıştığı kiracısını silahla vurarak öldüren ev sahibi gözaltına alındı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ankara’da bir ev sahibi, 4 yıllık kiracısına evden çıkması için 200 bin TL hava parası teklif etti. Hâlihazırda 2 bin 450 lira kira ödemekte olan kiracı, bölgede yeni kira bedellerinin çok yüksek olduğunu söyleyerek ev sahibinin teklifini reddetti.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"İki kattan fazla tahliye davası ilk altı ayda açıldı”</h2>Konuya ilişkin Aposto’ya konuşan Gayrimenkul Hukuku Derneği (GHD) Başkanı Avukat Ali Güvenç Kiraz, pandemi sonrasında; enflasyonda yaşanan artış, kiralık konuta erişimin zor hale gelmesi, konut arzının yeterli sayıda olmaması ve yabancıya vatandaşlık eksenli mülk satışlarının artması nedeniyle çok ciddi bir kiralık konut sorunun meydana geldiğini ve bu sebeple kira tespit/tahliye davası sayılarının geçtiğimiz yıllara kıyasla bir hayli arttığını ifade etti.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Şimdi bu noktada tabii ki doğal olarak ‘eski kiracı-yeni kiracı’ ayrımı ortaya çıktı. Eski kiracıların düşük bedelle oturduğu düşünüldü, yeni kiralamalar daha yüksek bedelle yapılmaya başlandı. Bu noktada özellikle beşinci yılını tamamlamış kira sözleşmeleri için mal sahipleri tarafından kira tespit davaları ve kiracısıyla anlaşamayan mal sahipleri tarafından da ağırlıklı olarak ihtiyaç sebebiyle kira tahliye davaları açılmaya başlandı.”</blockquote>Kiraz, kira davalarında ne kadarlık bir artış olduğuna dair sorumuzu ise şu şekilde cevapladı:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Geçen yıl alınan verilerde 2022 yılının toplamında 22 bin civarında tahliye davası olduğundan bahsediliyor. Bu yılın sadece ilk altı ayında açılan tahliye davası sayısı 47 bin. Yani geçen yılın iki katından daha fazla tahliye davası ilk altı ayda açılmış durumda. Bu sayı tabii ki Haziran sonu verisi. Daha Temmuz ve Ağustos’u bilmiyoruz ki, bu sayıların artacağına eminim.Kira tespit davalarının da son bir buçuk yıl içerisinde 100 bin civarında açıldığı söylenmişti. Dolayısıyla %200-300’ün üzerinde bir artış olduğunu net olarak düşünüyorum.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çözüm ne olabilir?</h2>Kiraz, kira anlaşmazlıklarıyla ilgili getirilen mevcut çözümlere ilişkin ise, “Mevcut yapılan çözümler daha çok palyatif, geçici, yaraya gerçekten de merhem olmayan çözümler.” ifadelerini kullandı.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Kaldı ki ben, yüzde 25 kuralının ikinci yılda da devam ettirilmesinin sorunu daha da artırdığını düşünüyorum. Mevcut sorunu çözmek yerine ikinci yılda yüzde 25 kuralı, mal sahibi-kiracı ilişkisini daha da bozdu.”</blockquote>Kiraz, konuya ilişkin çözüm önerilerini de sıraladı. Aynı emsalde ve aynı değerde dairelerin çok farklı bedellerle kiralanmasının doğru olmadığını ifade eden Kiraz, kira bedellerine üst ve alt sınırlar getirilmesinin kira davaları konusuna bir çözüm olabileceğini söyledi.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Bu fahiş kira artışını önleyici bir yöntemdir. Değerleme şirketlerimiz var Türkiye’de, belediyeler de her yıl emlak rayiçlerini belirliyor. Değerleme şirketleri ve belediyeler o bölgede, o sokakta, binanın yaşına, niteliğine, emsaline göre bir değer belirleyebilirler. Bu belirledikleri değer bir üst sınır olabilir.&nbsp;10 bin liralık bir üst sınır belirlendiğini varsayalım; bunun da yüzde 20 altı alt sınırdır denilirse kira bedeli 8 bin liranın altına da düşemez. Kira tespit, kira tahliye davasına gerek kalmadan zaten kira tespit oranı belirlenir. Üst sınırın üzerinde kira ödenmesi de söz konusu olmaz, alt sınırın altına da inilmez. Yani orada 2 bin liralık bir kira bedeli değil, 8 bin liralık bir kira bedeli belirlenir.”</blockquote>Kiraz, kiralık konut sorununun çözümü içinse devletin, belediyelerin ve özel sektörün kiralık sosyal konut üretebileceğini ifade etti.&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Kiralık konut sorununa çözüm önerim de kiralık sosyal konut üretimidir. Türkiye artık dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinde de var olan; özellikle dar gelirliler, hayata yeni atılmış gençler, yeni evlenmiş çiftler için kiralık sosyal konut üretebilir. Bu konuda hem devlet, hem belediyeler, hem de özel sektör teşvik edilerek kiralık sosyal konut üretimi sağlanabilir.Kiralık sosyal konut şu demektir; satılamaz konut. Yani siz bu konutları satışa elverişli şekilde üretmiyorsunuz. Sadece kiralanılabilir nitelikte oluyor.”</blockquote>Kiraz yabancılara vatandaşlık eksenli yapılan mülk satışlarına da değinerek, satış bedellerinin yükseltilmesinin duruma bir çözüm getirebileceğini belirtti.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Üçüncü çözümüm, Türkiye’de yabancıya vatandaşlık eksenli ve ikamet eksenli mülk satışının çok daha yüksek bedele çıkarılması. Biz vatandaşlığı 400 bin dolara, ikameti de 75 bin dolara veriyoruz. Siz bir yabancı vatandaşsınız, Türkiye’den 75 bin dolara mülk aldığınızda bir sene ikamet izni alıyorsunuz. Bunu kimse bilmiyor. Bu çok kaçırılan bir konu.&nbsp;Oysa ki vatandaşlık 1-2 milyon dolarlara çıkarılıp, ikamet de 400-500 bin dolarlara çekilirse yabancıya mülk satışı azaltılmış olur ve yabancıya mülk satıldığında piyasada oluşan yüksek bedelli alım rakamları yavaş yavaş piyasanın gerçek rakamlarına doğru dönüş yapar.”</blockquote>

Artan konut fiyatları karşısında düşük maliyetli barınma çözümleri üretmek mümkün mü?

Kira anlaşmazlıkları: Ev sahipleri ile kiracılar karşı karşıya

Hepimiz hatırlıyoruz; 14 Mayıs öncesinde seçim sonrası ekonomik gidişata ilişkin sürekli raporlar yayımlanıyordu. Bazı bankalar seçimi Cumhur İttifakı’nın kazanması durumunda dolar/TL’nin 28 olacağını söylüyor, kimisi kazanan farketmeksizin ilk aşamada 24 sayısını zikrediyor, kimileri ise yıl sonu için 30 hedefini veriyordu.Yabancı bankalar da bu furyaya katılarak, seçimi Cumhur İttifakı’nın kazanması durumunda TCMB’nin genişlemeci para politikalarını devam ettireceği öngörüsüyle birtakım beklentiler açıklamışlardı. Fakat öngörülemeyen şekilde yeni ekonomi yönetimi, “rasyonele dönüş” mesajı vererek&nbsp;“kademeli sıkılaştırma” döngüsünü başlattı.Yeni yönetim bu kapsamda ilk olarak TCMB’nin kamu bankaları vasıtasıyla döviz kurlarına yaptığı müdahaleleri sınırladı ve eksi bölgeye geçen net uluslararası rezervleri tekrardan artı bölgeye çıkarma işine girişti. Bu adımın ardından uzun süredir baskı altında tutulan döviz kurları sert bir şekilde yukarı yönlü ivmelendi ve dolar/TL 27 seviyesini gördü. Yabancı bankalar ise yılbaşında ve seçim öncesinde belirlemiş oldukları dolar/TL tahminlerini, politika setindeki değişim nedeniyle teker teker güncellemek durumunda kaldı. Deutsche Bank ve&nbsp;HSBC ise beklentilerini şimdiye kadar en son güncelleyen iki banka oldu.&nbsp;Almanya merkezli Deutsche Bank, Türkiye’ye ilişkin yayımladığı raporunda fiyat artışlarını ve politika yapıcıların önündeki zorlukları gerekçe göstererek yıl sonu dolar/TL tahminini 28’den 32’ye&nbsp;yükseltti. Bankanın 2024 tahmini ise 35 olarak açıklandı.HSBC stratejistleri Murat Toprak ve Charlotte Ong tarafından yayımlanan raporda ise bankanın yıl sonu dolar/TL beklentisi 29 olarak belirlendi. 2024 beklentisi ise yüksek enflasyon ve ticaret açıklarının para birimi üzerinde yarattığı risk nedeniyle 32'ye yükseltildi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Son gelişmeler ve Dolar/TL</h2>Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan öncü verilere göre Türkiye, Temmuz ayında yıllık bazda %15,7 artışla 12,4 milyar dolar dış ticaret açığı verdi. Yayımlanan veri setine göre söz konusu dönemde ihracatın %8,4 artışla 20 milyar dolara, ithalatın ise %11,1 artışla 32,4 milyar dolara yükseldiği görülüyor.Bakanlık tarafından konuyla ilgili yayımlanan veriler arasından özellikle tüketim malları ithalatının Temmuz ayında geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %99,7 artış göstermiş olması dikkat çekiyor. Tüketim malları ithalatındaki olağanüstü artış bize gösteriyor ki; TCMB tarafından atılan “kademeli” sadeleşme adımları, yurt içinde enflasyonun ve son dönemde olağanüstü artan dış ticaret açıklarının ana sebebi olarak görülen iç tüketimi tam anlamıyla kesintiye uğratamamış. Bu durum, özellikle dolar/TL üzerinde güçlü bir talep baskısı oluşmasına neden oluyor.Pek çok ekonomist ve yatırımcı, TCMB’nin enflasyon nedeniyle adeta “patlayan” iç tüketimi yavaşlatmak, dış ticaret açıklarını kontrol altına almak ve bu yolla dolar/TL’ye istikrar kazandırmak adına para politikasını daha da sıkılaştırıcı tutması gerektiğini ifade ediyor. Ekonomi yönetimi ise geçiş sürecinin kademeli olması gerektiği konusunda ısrarcı.Bu sırada portföy tarafında hatırı sayılır bir giriş mevcut. TCMB tarafından yayımlanan menkul kıymet verilerine göre yabancı yatırımcılar 27 Temmuz ile sona eren haftada Borsa İstanbul’dan 178,9 milyon dolarlık net hisse senedi alımı yaptı. 27 Temmuz verisiyle birlikte yabancıların hisse senedi alım serisi 8 hafta ile son 10 yılın en uzun serisini oluştururken, son iki ayda yapılan toplam net alım miktarı ise 1,8 milyar dolara ulaştı. Fakat yine de bu miktar, istenen düzeyin çok altında. Bu yüzden ekonomi yönetimi daha fazla portföy yatırımı çekebilmek adına yatırımcılarla yeni görüşmeler gerçekleştiriyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan, JP Morgan tarafından düzenlenen Türkiye Ekonomik Forumu etkinliğine katılarak yatırımcılara sunum gerçekleştirdi.</li></ul>Bütün bunların yanı sıra mevduat faizleri ise düşüş eğilimi gösteriyor. TCMB tarafından haftalık yayımlanan verilere göre TL cinsinden 3 ay vadeli mevduata uygulanan faiz oranı Haziran sonundan bu yana 900 baz puandan fazla gerileyerek %29,3 seviyesine inmiş durumda. TCMB’nin yıl sonu enflasyon beklentisini %58 olarak belirlediği bir ortamda, %29 civarında mevduat faizi teklif edilmesi ise dolar/TL üzerinde bir başka baskının oluşmasına neden oluyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu:&nbsp;Analistler bu durumu, KKM ödemeleri nedeniyle piyasada oluşan likidite fazlası ile negatif bölgeye geçen net fonlama pozisyonu ile açıklıyor.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bundan sonra</h2>Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan önderliğindeki yeni ekonomi yönetiminin amacı; dolar/TL’yi tekrardan istikrara kavuşturmak için sıkılaştırıcı para politikası yoluyla iç tüketimin ve dolayısıyla dış ticaret açıklarının sınırlandırılması ile yurt dışından Türkiye’ye güçlü yatırım girişlerinin sağlanması gibi görünüyor. Fakat kademeli sıkılaştırma süreci henüz dış ticaret açıklarının kontrolünü ve güçlü portföy girişlerini sağlayabilmiş değil.Yatırımcılar, konuya ilişkin özellikle Kasım ayı ve sonrasına dikkat çekiyor. Çünkü Kasım ayı, Türkiye’nin turizm gelirlerinin yaz mevsimine göre nispeten azalmaya başladığı ve cari açığın finansmanı için yatırım girişlerine daha çok ihtiyaç duyulan kış döneminin başlangıcı. Ekonomi yönetiminin bu döneme kadar para politikasını ne kadar etkin kullandığı, dolar/TL’nin gidişatını ve Türkiye’nin enflasyon görünümünü hayati olarak etkileyecek. O yüzden önümüzdeki dönemde gerek TCMB, gerekse de HMB’nin sıkılaştırma adımlarını dikkatle ve özenle takip etmeliyiz. Şayet başarılı olunursa, Türkiye ekonomisi için bambaşka bir dönemi konuşabiliriz.&nbsp;

Kademeli sıkılaştırma döngüsünde Dolar/TL'nin önündeki yol nereye gidiyor?

Kademeli sıkılaştırma ve dolar/TL

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yurt içi piyasalar</h2>Yurt içinde BIST 100 endeksi günü %1,48 artışla 6,362 puana ulaşarak rekor seviyeden kapattı. Endeks genelinde toplamda 133,2 milyar TL hacme ulaşılan günde BIST 100 şirketleri arasından en çok kazandıranlar ise sırasıyla Alfa Solar (ALFAS), Tukaş Gıda (TUKAS), Akfen GYO (AKFGY), Doğan Holding (DOHOL) ve Garanti Bankası (GARAN) payları oldu.&nbsp;Alt endeksler arasında en çok artış yaşayan endeks günü %5,05 artışla kapatan BIST Bankacılık Endeksi (XBANK) oldu. Güne sakin bir başlangıç yapan endeks, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın Suudi Arabistan’ı ziyaret edeceği yönünde çıkan haberlerin ardından yukarı yönlü ivmelendi. Aynı günde BIST Elektrik Endeksi (XELKT) ise %1,64 değer kaybederek sektör endeksleri arasında negatif ayrıştı.Borsa endeksleri yeni ekonomi yönetimi tarafından verilen rasyonel zemine dönüş ve kademeli sadeleşme adımlarını beğenmiş gibi görünüyor. Öyle ki Mehmet Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandığı 2 Haziran tarihinden bu yana BIST 100 %24,4, BIST 30 ise yaklaşık %24,2 değer kazanmış durumda.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yurt dışı piyasalar</h2>Yurt dışında ise gözler bugün açıklanacak olan ABD manşet enflasyon verisine çevrilmiş durumda. ABD’de manşet enflasyonun haziran ayında aylık bazda %0,3 artışla yıllık bazda %3,1 düzeyine gerilemesi, gıda ve enerji hariç çekirdek enflasyonun ise aylık bazda %0,3 artışla %5’e düşmesi bekleniyor.ABD piyasaları ise Haziran ayında barınma ve ikinci el otomobil fiyatlarında kaydedilen düşüşler nedeniyle manşet enflasyon konusunda iyimser bir havaya sahip. Bu yüzden borsa endeksleri de günü ılımlı denilebilecek bir artış oranı ile kapattı. S&amp;P 500 günü %0,67 artışla 4,439 puandan kapatırken, Dow Jones Industrial Average günü %0,93 artışla 34,261 puandan, Nasdaq Composite ise %0,55 artışla 13,760 puandan tamamladı.Enflasyon verisinin beklentilerin altında gelmesi durumunda ABD Merkez Bankası’nın (Fed), beklentilerin altında gelen haziran ayı tarım dışı istihdam verilerini de hesaba katarak Temmuz ayında faiz artışında bulunmayıp, “bekle ve gör” stratejisini uygulamaya başlayacağı ümit ediliyor. Fakat Fedwatch verilerine göre bankanın temmuz ayı FOMC toplantısında 25 baz puanlık bir artış yapma ihtimali hâlihazırda %90’ın üzerinde fiyatlanmış durumda. FOMC kurul üyelerinin açıklamaları da bu fiyatlamalar ile uyumlu. Dolayısıyla Fed’in temmuz ayında 25 baz puanlık bir artış daha yapma ihtimalinin hemen hemen kesin olduğunu söyleyebiliriz.&nbsp;

Piyasalarda bugün: 11 Temmuz 2023

Piyasalar enflasyondan umutlu

<a fr-original-style="" href="https://www.ekonomim.com/finans/haberler/rezervlerden-doviz-satisina-son-haberi-699595" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ekonomim.com’da</a>&nbsp;yer alan habere göre Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) yönetimi ile gerçekleştirdiği toplantı sırasında TCMB’nin döviz kurlarını baskılama amacıyla uyguladığı makroihtiyati tedbirlerin kademeli olarak kaldırılacağını ifade etti ve döviz kurlarını baskılamak için TCMB rezervlerinden yapılan satışların durdurulacağını teyit etti.&nbsp;Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise Twitter üzerinden yaptığı açıklamasında TCMB net uluslararası rezervlerinin geçtiğimiz hafta 8,5 milyar USD artışla tarihin en yüksek haftalık artışını kaydettiğini ifade etmişti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rezervlerin durumuna kısa bir bakış</h2>Döviz kurlarında son dönemde yaşanan yukarı yönlü ivmelenmeleri anlamak için TCMB rezervlerinin son iki yıldaki vaziyetine bir göz atmanın kritik öneme haiz olduğunu düşünüyorum. O yüzden bu yazımızda Naci Ağbal dönemi sonrasını ele alacağız.TCMB eski Başkanı Şahap Kavcıoğlu Mart 2021’de göreve geldiği sırada TCMB net uluslararası rezervleri yaklaşık 12,8 milyar USD seviyesindeydi. Politika faizinin üst üste %19’da sabit bırakılarak nispeten sıkılaştırıcı politikanın sürdürüldüğü Mart-Eylül 2021 dönemi arasında TCMB rezerv birikimine odaklandı ve net uluslararası rezervler, yapılan eklemeler ile birlikte uzun zamanın ardından 30 milyar USD seviyesinin üzerini gördü. Her şey yolunda gibi görünüyordu.Fakat biriktirilen rezervler, Merkez Bankası’nın sürpriz bir şekilde faiz indirim patikasına girdiği Eylül-Aralık 2021 dönemi sırasında TL’nin değerini korumak adına yapılan doğrudan ve dolaylı döviz müdahaleleri nedeniyle 20 milyar USD’den fazla eriyerek 8,3 milyar USD seviyesine kadar geriledi. Özellikle Kur Korumalı Mevduat (KKM) enstrümanının duyurulduğu 17 Aralık haftasında yapılan 9 milyar USD’lik müdahale döviz kurlarında ani bir gerileme sağlasa da, bu gerileme kalıcı olmadı.Merkez Bankası bu dönemin ardından TL’yi USD karşısında koruyarak enflasyonu kontrol altına almak adına döviz müdahalelerine devam etti ve net uluslararası rezervler bu müdahaleler nispetinde Ocak 2022’den Temmuz 2022’ye kadar 6,3 milyar USD ile tarihi düşük seviyelere geriledi. Bu süreçte USD/TRY paritesi ise yapılan tüm müdahalelere rağmen yükselişini sürdürerek 13,87’den 17,74’e kadar yükseldi.&nbsp;Merkez bu sırada döviz talebini kısmak için birtakım makroihtiyati tedbirler de uyguladı. Örneğin bankalara gerçek kişiler için getirilen %5’lik dövizden dönüşüm hedefi ve toplam mevduat içinde TL mevduat payı %50’yi aşmayan bankalar için 8 puan ilave zorunlu karşılık uygulanması kararları bu tedbirlerden bazılarıydı. Bu kararlar, bankaların teklif ettiği mevduat ve KKM faizlerinin artarak kredi faizlerini geride bırakmasına neden oldu.Bu sırada döviz kurları kademeli olarak artmaya devam etti ve Mart 2023’e kadar USD/TRY paritesi 19,18’e kadar yükseldi. Bu noktada TCMB net uluslararası rezervleri de hem Hazine tarafından hem de yurt dışından gelen desteklerle birlikte Temmuz 2022’ye kıyasla daha yüksek bir nokta olan 18,5 milyar USD seviyesinde yer alıyordu. Fakat rezervler uzun süre bu seviyede kalmadı.&nbsp;Genel seçim döneminde döviz talebinin ayyuka çıkması ile birlikte rezerv müdahaleleriyle makroihtiyati düzenlemeler daha da sıkılaştırıldı ve 2 Haziran ile sonra eren haftada TCMB net uluslararası rezervleri &nbsp;eksi 5,7 milyar USD’ye kadar gerileyerek tarihinin en düşük seviyesini kaydetti. Bu, iki ay içinde rezervlerde yaklaşık 20 milyar USD’lik erime anlamına gelirken, dövizin ateşi kesilmedi ve USD kuru 20,96’ya kadar yükseldi. &nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Günümüz</h2>Gelelim günümüze; 2 Haziran 2023’te yeni kabinenin açıklanması ile birlikte piyasa dostu bir isim olan Mehmet Şimşek Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandı. TCMB Başkanlığına ise Goldman Sachs eski yöneticisi Hafize Gaye Erkan getirildi. Yeni yönetim rasyonel zemine dönüş ve parasal sıkılaştırma mesajları verse de bu dönemde USD/TRY paritesi oldukça hızlı bir şekilde yukarı yönlü ivmelendi ve yaklaşık bir ay içinde 20,96 seviyesinden 25,90’a kadar yükseldi.&nbsp;Pekçokları dövizdeki bu ivmelenmeyi TCMB’nin Haziran ayı PPK toplantısında aldığı 650 baz puanlık artış kararının bankaların 1150-1650 baz puanlık artış beklentilerinin altında kalması ile açıkladı. Fakat bence durumun sebebi başka. Zira tek sebep bu olsaydı, buna benzer sert hareketleri TCMB’nin sırasıyla 100’er ve 150’şer baz puan faiz düşürdüğü Ağustos-Kasım döneminde de görürdük.Bana kalırsa dövizdeki ivmelenmenin ana sebebi, Merkez Bankası’nın “arka kapıdan” yaptığı döviz müdahalelerini durdurarak kurun yükselişine müsade etmiş olması. Bunu yayımlanan verilere baktığımızda çok daha net bir şekilde görüyoruz. Ne tesadüftür ki TCMB net uluslararası rezervlerinin düştüğü eksi seviyelerden toparlanması ve tarihinin en yüksek haftalık artışını yaşaması, kısa zamanda gördüğümüz en sert döviz ataklarından biriyle aynı döneme rastlıyor.&nbsp;💉 Hatırlatma dozu: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) net uluslararası rezervleri 2 Haziran ile sona eren haftada eksi 5,7 milyar USD’ye gerileyerek tarihinin en düşük seviyesini gördü. Fakat 2 Haziran haftasını takip eden üç hafta içinde rezervler toplam 14 milyar USD’den fazla toparlanarak 9,2 milyar USD’ye çıktı. Aynı dönemde USD/TL paritesi ise 20,96 seviyesinden 25,94’e kadar yükseldi. Birçok ekonomist bu süreci kurun suni müdahalelerden arındırılarak olması gereken yere geldiği şeklinde yorumladı.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın kamu bankaları yoluyla döviz müdahaleleri yapmayı bırakarak bir ödemeler dengesi krizine karşı rezerv birikimine geçmesi tartışmasız olarak olumlu bir gelişme. Bu durum ülkenin risk primine ve yatırım görünümüne de olumlu olarak yansıyacaktır. Fakat döviz kurlarındaki yükseliş, artan ithal girdi maliyetleri nedeniyle yükselen enflasyon ve TL cinsinden artan dış borç yükü bu kararın olumsuz yan etkileri olarak öne çıkacak.&nbsp;

Finans dünyasındaki tüm önemli gelişmeler ve makro-iktisadi meseleler, derinlemesine bir perspektif ve sebep-sonuç ilişkileriyle hafta içi her gün sabah 08.00'de gelen kutunda!

Finans dünyasındaki tüm önemli gelişmeler.

EXANTE

Döviz kurlarında son dönemde yaşanan yukarı yönlü ivmelenmeleri anlamak için TCMB rezervlerinin son iki yıldaki vaziyetine bir göz atmanın kritik öneme haiz olduğunu düşünüyorum.

TCMB rezervlerine kısa bir bakış

13 Haziran Salı günü yaptığı ilk toplantısı ile “hızlandırılmış maraton”una başlayan Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 21 Haziran’da Çalışma Bakanlığı’nın ev sahipliğinde düzenlenen üçüncü toplantısı ile görüşme sürecini tamamladı. Toplantının ardından açıklama yapan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, net asgari ücretin işçi ve işveren taraflarının uzlaşısı ile %34 oranında artırılarak 11 bin 402 TL seviyesine yükseltildiğini açıkladı. Brüt asgari ücret 13 bin 414 TL olarak duyurulurken, yeni asgari ücretin işverene aylık maliyeti ise 15 bin 762 TL oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir karşılaştırma</h2>Bundan birkaç ay önce asgari ücretli bir Türk işçi ile asgari ücretli bir Avrupalı işçinin alım gücünü kıyaslamak adına bir yazı kaleme almıştım. Bu karşılaştırmayı yapmak için hiç “ev, araba, telefon, dayanıklı tüketim malı” hesabına girmeden, direkt olarak her eve girmesi gereken temel ve ucuz besin ürünlerini temel aldım. Bu amaçla içinde ekmek, sıvı yağ, süt, tuz ve yumurta ürünleri yer alan bir asgari geçim sepeti oluşturdum ve işçilerin bir aylık asgari ücret ile bu sepetten ne kadar satın alabildiklerini hesapladım.Hesaplama yaptığım dönemde İstanbul’da ekmeğin fiyatı 4 TL, 1 litre süt fiyatı 18,50 TL, 15’li yumurta 29.90 TL, 1 litre sıvı yağ 35,90 TL, 750 gram tuz fiyatı ise 8,90 TL seviyelerindeydi. Yani asgari geçim sepetimizin toplam bedeli 97,20 TL tutuyordu ve o zamanın asgari ücreti olan 5 bin 500 TL ile bir işçi bu sepetten 56 adet satın alabiliyordu.&nbsp;Ardından Ocak ayında asgari ücrete yılbaşı zammı yapıldı ve zamla birlikte en düşük ücret 8 bin 500 TL seviyesine yükseltildi. Adaletli olması açısından Mayıs ayı fiyatlarıyla yaptığım hesaplamaya göre asgari ücretli bir işçi aldığı aylık ücret ile bu sepetten yaklaşık 61 adet satın alabilir hale gelmişti. Fakat fiyatlar genel düzeyinin hızla yükselmesi nedeniyle bu miktar gerileme eğilimindeydi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şimdi ne oldu?</h2>Şimdi ise asgari ücret Haziran ayında yapılan ara zam ile birlikte 11 bin 402 TL’ye çıkarılmış durumda. Bu sebeple yeni asgari ücret ve yeni fiyatlar genel düzeyi üzerinden bir asgari geçim sepeti hesaplaması yapmak icap ediyor diye düşünüyorum.Öncelikle sepetimizdeki ürünleri ve güncel fiyatlarını sıralayalım. Haziran ayı itibarıyla İstanbul’da ekmeğin fiyatı 5 TL, 1 litre süt fiyatı 27,50 TL, 15’li yumurta fiyatı 39,50 TL, 1 litre sıvı yağ fiyatı 48,50 TL, 750 gram tuz fiyatı ise 13,90 TL seviyelerinde yer alıyor. Yani asgari geçim sepetimizin fiyatı Haziran 2023’te 134,40 TL’ye ulaşmış. Bu da ilk hesaplamayı yaptığım Ağustos 2022’den bu yana sepetin fiyatında yaklaşık %38,2’lik bir artışa işaret ediyor.👉 Öte yandan: Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, ekmek fiyatı ile ilgili "İşletme giderlerinde en az %55-60 artış görüldü. Ekmek fiyatlarında bir değişiklik zaruret oldu, mutlaka bir değişikliğe gitmemiz gerekiyor.” ifadelerini kullandı. İstanbul’da ekmeğin fiyatının önümüzdeki dönemde 7.5 TL olacağı düşünülüyor.Asgari ücret ise son zammın ardından 11 bin 402 TL&nbsp;oldu. Yani asgari ücretli bir işçinin aylık maaşıyla alabileceği asgari geçim sepeti adedi yeni ücret düzeyi ile birlikte 84’e&nbsp;yükseldi. Önceki yazıyı kaleme aldığım zamanla, yani Ağustos 2022’yle bir kıyaslama yapmamız durumunda ise asgari ücretli bir işçinin alabileceği sepet miktarının 28 adet arttığı&nbsp;görülüyor.Tabii bu miktarın zammın hemen ardından değil de, yeni rakamın belirlenmesinden birkaç ay sonra hesaplanması tabloyu daha iyi ve daha gerçekçi bir şekilde görmek bakımından daha da uygun olacaktır. Zira açıklandığı gün 483 USD olan asgari ücret, şu anda yaklaşık 441 USD seviyesine gerilemiş durumda. İşveren ise halizhazırda stoklarında var olan ürünleri kullanmakla birlikte henüz zammın maliyetler üzerindeki artırıcı etkisini fiyatlara tam olarak yansıtmış değil.&nbsp;Zammın hemen ardından açıklama yapan KOBİDER Başkanı Nurettin Özgenç, “Özellikle iç piyasaya üreten KOBİ düzeyindeki işletmeler için yeniden ek bir maliyet geldi. Maliyet artışı direkt olarak piyasaya zam olarak yansıyacak.” ifadelerini kullanmıştı. Konuyla ilgili görüş aldığım bir işveren ise artan giderler nedeniyle ürünlerine halihazırda zam yapmış olduğunu, bunlara ek olarak ücret zamlarının da fiyatlara yansıyacağını aktardı. Aynı işveren geçtiğimiz zam döneminde işçilerinin bir kısmıyla yollarını ayırmak durumunda kaldığını da ifade etmişti.<h2 data-touched="true" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak&nbsp;</h2>Sonuç olarak asgari ücretin resmi enflasyonun üzerinde artırılmasının, işgücü maliyetlerini artırıcı etkisi nedeniyle maliyet enflasyonuna ve istihdam kayıplarına neden olduğu pek çok ekonomist tarafından kabul edilen, yadsınamaz bir gerçek. Fakat yine de bu artışların, işçilerin alım gücünde ve gelir dağılımında bir iyileşmeye sebep olduğu da görülüyor.Örneğin 8 bin 500 TL olan asgari ücret üzerinden Mayıs ayı fiyatları ile yaptığım asgari ücret hesabına göre, daha ilk çeyrekte çift haneye ulaşan manşet enflasyona rağmen işçilerin satın alabildiği sepet miktarı, bir önceki asgari ücrete oranla yaklaşık %10 artış göstermiş. 11 bin 402 TL’lik asgari ücret üzerinden yaptığım hesaba göreyse henüz güncellenmemiş fiyatlar ile alınabilen sepet miktarı geçtiğimiz yıla göre yaklaşık %50 artmış.Geçici olsa bile gelir dağılımında da bir iyileşme var. TÜİK tarafından açıklanan birinci çeyrek GSYH verilerine göre işgücü ödemelerinin GSYH’den aldığı pay, bir önceki çeyreğe göre 8,3 puan artarak &nbsp;(EYT ödemeleri hariç) %33,5’e yükseldi. Yeni asgari ücret zammı nedeniyle aynı veride üçüncü çeyrekte de benzer bir iyileşme görmemiz olası.

Asgari ücret ara zam ile birlikte 11 bin 402 TL’ye çıkarılmış durumda. Bu sebeple yeni asgari ücret üzerinden bir asgari geçim sepeti hesaplaması yapmak icap eder diye düşünüyorum.

Emircan Yaman