Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ocak-Mart dönemine ilişkin işgücü istatistiklerini yayımladı. Verilere göre, 2023’ün ilk çeyreğinde mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı 0,3 puanlık azalış ile %9,9 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %8,2, kadınlarda %13,4 olarak hesaplandı.

• Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2023 yılı ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 62 bin kişi azalarak 3 milyon 483 bin kişi oldu.

Genç işsizliği: 15-24 yaş grubunu kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı bir önceki çeyreğe göre 0,9 puanlık artış ile %19,9 oldu. Bu yaş grubunda işsizlik oranı; erkeklerde %15,6, kadınlarda ise %27,6 olarak hesaplandı.

Geniş tanımlı işsizlik: Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı ise bir önceki çeyreğe göre 1,6 puanlık artış ile %22,4 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı %15,5 iken potansiyel işgücü ve işsizlerin bütünleşik oranı %17,3 olarak tahmin edildi.

Detaylar: İstihdam edilenlerin sayısı bir önceki çeyreğe göre 195 bin kişi artarak 31 milyon 558 bin kişi, istihdam oranı ise 0,2 puanlık artış ile %48,4 oldu. Bu oran erkeklerde %66,0 iken kadınlarda %31,2 olarak gerçekleşti.

• İşgücüne katılım bir önceki çeyreğe göre 132 bin kişi artarak 35 milyon 40 bin kişi olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı ise değişim göstermeyerek %53,7 seviyesinde tahmin edildi. İşgücüne katılma oranı erkeklerde %71,8, kadınlarda ise %36,0 oldu.
• Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısı bir önceki çeyreğe göre tarım sektöründe 115 bin kişi azalırken, sanayi sektöründe 51 bin kişi, inşaat sektöründe 60 bin kişi, hizmet sektöründe 198 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %14,9'u tarım, %21,5'i sanayi, %6,3'ü inşaat, %57,4'ü ise hizmet sektöründe yer aldı.
• İstihdam edilenlerden referans döneminde işbaşında olanların, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış haftalık ortalama fiili çalışma süresi bir önceki çeyreğe göre 0,7 saat artarak 44,7 saat olarak gerçekleşti.

Açıklamalar: Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, sosyal medyadan yaptığı paylaşımda, “istihdam odaklı politikalarımızdan asla taviz vermeden büyümeye devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.

Tesla CEO'su Elon Musk Salı günü yapılan yıllık hissedarlar toplantısında, küresel ekonominin durumu nedeniyle şirketin önümüzdeki 12 ay boyunca zorlanacağı konusunda uyarıda bulundu. Bu durum karşısında şirketin daha önce başvurmadığı bir şey olan, elektrikli araçların reklamının yapılmaya başlanacağı belirtildi.

Bir adım geriden: Tesla, yılın başından itibaren elektrikli araç fiyatlarını düşürerek satışı artırma politikası izliyordu. Bu bağlamda ABD’de 6 kere fiyat azaltımına gidilmişti. İlk çeyrekte marj hedefini kaçırmıştı. Mayıs başında ise Model Y ve Model 3 araçlarında, belli ülkelerde fiyat artırımına gitmişti.

Bununla birlikte: Geliştirilmekte olan iki yeni kitlesel pazar modeline değinildi, batarya yapımında kullanılan kobalt madenlerinde çocuk işçi çalıştırılmadığından emin olmak için denetim gerçekleştirileceği belirtildi.

Bir adım sonra: Uzun süredir ertelenen Cybertruck pikap teslimatlarının bu yıl başlayacağı, talebe bağlı olarak yılda çeyrek milyon Cybertruck üretilmesi planlandığı açıklandı. Yeni nesil Roadster elektrikli spor aracının da üretimine önümüzdeki yıl başlanmasının planlandığı duyuruldu.

Dahası: Musk, CEO'luktan istifa edebileceği söylentilerinin yanlış olduğunu belirterek Twitter’ı almasından bu yana Tesla’ya odaklanamadığını kabul etti. Twitter’ın “hayatta kalması” için odağını sosyal medya platformuna çevirdiğini belirten CEO, Twitter’ın yeni bir CEO'su olmasıyla odağını ürün ve teknolojiye çevireceğini açıkladı.

Öte yandan: Tesla Şanghay’daki fabrikasını genişletmek için ve ilk kez (pouch) kese tipi batarya üretimine başlamak için izin başvurusunda bulundu. Potansiyel genişleme ile, şu anda 1,25 milyon olan güç aktarma birimi üretme kapasitesini 1,75 milyona çıkaracağı tahmin ediliyor.

Bilgi notu: Tesla’nın dünya çapındaki en büyük tesisi olan Şanghay fabrikası, 2022 yılında satılan Model 3 ve Model Y araçlarının yarısından fazlasının üretimini gerçekleştirmişti.

Bir adım önce: Tesla, geçtiğimiz ay Megapack olarak bilinen ve yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerjiyi depolamak için kullanılabilecek enerji depolama üniteleri üretmek için yeni bir Şanghay fabrikası açacağını belirtmişti.

BYD

Çin'in en büyük elektrikli araç üreticisi BYD, otonom sürüş konusunda rakiplerinin gerisinde kalmasından dolayı yeni bir “akıllı sürüş araştırma bölümü” kurdu ve büyük bir işe alım sürecine girdi. 4 ila 5 bin arasında yazılım mühendisinin işe alındığını belirten Kıdemli Başkan Yardımcısı Stella Li, iki ila üç yıl içinde çeşitli inovasyonlarla öne çıkacaklarını söyledi.

Detaylar: BYD’nin araçlarının çoğu, Bosch tarafından geliştirilen Gelişmiş Sürücü Destek Sistemleri (ADAS) ile üretiliyor. Tesla, Xpeng, Nio ve Li Auto gibi rakiplerinin daha gelişmiş, sürücülerin otoyollarda kontrolü araca bırakmasına izin veren özellikleri geliştirmesine karşılık BYD bu yıl, Nvidia ve Horizon Robotics gibi otonom sürüş çipi teknolojisi üreten firmalarla işbirliği yaptı.

Bilgi notu: BYD’nin yılın ilk çeyreğinde Çin'de yaklaşık 510 bin elektrikli ve plug-in hibrid otomobil satması, bu tür araçların satışlarının yaklaşık %40'ını ve Tesla’nın satışlarının yaklaşık dört katını oluşturdu.

Samsung'un Naver ile ortaklık kurduğu ve bu ortaklık sonucunda ChatGPT'ye benzer bir yapay zekâ platformu oluşturacağı bildirildi. Buna göre, Samsung'un yapay zekâ aracı, ChatGPT'den farklı olarak herkese açık olmayacak ve yalnızca Samsung çalışanları tarafından şirket içinde kullanılacak.

Geniş açı: Samsung'un kurum içi bir yapay zekâ geliştirmesi, şirketin hassas bilgilerinin sunucularından çıkmayacağı ve çalışanlarına özel olacağı anlamına geliyor. Böylelikle, yapay zekâ teknolojisinin şirkete ChatGPT'ye kıyasla çok daha yardımcı olacak şekilde uyarlanabileceği değerlendiriliyor.

• Samsumg'un hassas yarı iletken verilerini Naver ile paylaşacağı, Naver'ın da bu bilgileri üretken yapay zekâya uygulayacağı düşünülüyor. Bu sayede, Samsung çalışanlarının yarı iletkenlerle ilgili kaynak kodunun genel bulut alanına sızmasından endişe etmeden yapay zekâdan faydalanması mümkün hâle gelecek.
• Dahası, Samsung ve Naver tarafından ortaklaşa geliştirilecek kurum içi yapay zekâ robotunun, Kore dilini diğer tüm üretken yapay zekâlara kıyasla çok daha iyi anlayacağı aktarılıyor.

Bir adım geriden: Kısa bir süre önce Samsung'un ürettiği yarı iletkenlerle ilgili kod blokları gibi hassas bilgilerinin bir kısmı, birkaç şirket çalışanının işlerini kolaylaştırmak için ChatGPT kullanması ve bu bilgilerin başka sunucularda saklanması sonucunda sızdırılmıştı. Bunun üzerine Samsung, çalışanlarının ChatGPT ve Bard gibi yapay zekâ araçlarından yararlanmasını yasaklamıştı.

• Öte yandan, Samsung'un, işgücüne üretici yapay zekânın gücüyle yardımcı olma fikrinden vazgeçmeyeceği; gerekli önlemler alındıktan ve yapay zekânın güvenli bir şekilde kullanılmasını mümkün kılan bir ortam hazırlandıktan sonra çalışanların tekrar bu teknolojiden faydalanabileceği bildirilmişti.

Kimdir: Samsung gibi Güney Kore merkezli olan Naver, eski Samsung çalışanları tarafından 1999 yılında kurulan bir arama motoru ve internet portalı olarak karşımıza çıkıyor. Güney Kore'nin kendi arama motoruna sahip ilk internet portalı olan Naver, mevcut durumda Naver Corporation altında faaliyetlerini sürdürüyor.

• Arama motoru hizmetini 2000 yılında hizmete alan Naver'ın, farklı kategorilerden arama sonuçlarını derleyip bu sonuçları tek bir sayfada bir araya getiren dünyanın ilk portalı olduğu belirtiliyor. Bununla birlikte, Naver, Güney Kore'nin en popüler; dünyanınsa Google, Baidu, Bing, Yahoo ve Yandex'i takiben en popüler 6. en büyük arama motoru olduğu biliniyor.

Türkiye, 14 Mayıs Cumhurbaşkanlığı seçiminde hiçbir adayın %50 oy barajını geçememesiyle ilk kez ikinci tura gidiyor. Anadolu Ajansı'nın verilerine göre Cumhur İttifakı adayı Erdoğan ilk turda geçerli oyların %49,52'sini alırken, Millet İttifakı adayı Kılıçdaroğlu ise %44,88 oy oranına ulaştı. Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasındaki farkın ikinci turda kapanıp kapanamayacağıyla ilgili tartışmalar devam ederken, son 2 yılda dünyada ikinci tura kalan bazı seçimleri inceledik. 

• Derlediğimiz seçimlerde, bazı ülkelerde ilk turda önde gelen adayların ikinci turda oy oranlarını yükselterek seçimi kazandıkları, bazı ülkelerde de geriden gelen adayların ikinci turda ipi göğüslemeyi başardığı görülüyor. 

Şili, 2021

Şili'de Devlet Başkanlığı seçimlerinin ilk turu 21 Kasım 2021 gerçekleşti.

Birinci tur: Eski öğrenci hareketinin lideri olan sol ittifakın adayı Gabriel Boric, Cumhuriyetçi Parti'nin aşırı sağcı adayı Jose Antonio Kast'ın da içinde olduğu altı adaya karşı yarıştığı seçimlerin ilk turunu %25,82 oy alarak ikinci sırada tamamlamıştı. İlk turu birinci sırada tamamlayan Kast ise oyların %27,91’ini almıştı. 

İkinci tur: 19 Aralık 2021'de Kast ve Boric arasında gerçekleşen ikinci turda, ilk turu ikinci sırada bitirmiş olan Boric seçimi bu sefer %55,87 oy alarak kazandı. Kast'ın oyu ise %44,13'te kaldı. 

• Dahası: 35 yaşındaki Boric, seçimin ikinci turunu kazanarak Şili tarihinin en genç devlet başkanı olmuş oldu. 

Neden? Boric'in sosyal adalete odaklanan, aşırı eşitsizlikleri ele alan ve refah devletini hayata geçiren vaatleri özellikle gençlerde yankı bulmuştu. Arka planda ise, çoğunlukla sol görüşlü bir meclis, Ekim 2019'dan beri ülkeyi saran eşitsizlik protestolarının ardından ülkenin diktatörlük döneminde yazılmış anayasasını yeniden yazıyordu. Boric'in vaatleri, protestoların ve Covid-19'un damgasını vurduğu çalkantılı iki yılın ardından Şili halkını birleştirme sözü olarak öne çıkmıştı.

Peru, 2021

Peru'da Devlet Başkanlığı seçimlerinin ilk turu, 11 Nisan 2021'de gerçekleşti. 

Birinci tur: Solcu aday Pedro Castillo, oyların %18,9'unu alarak ilk turu birinci sırada tamamlamıştı. Hemen arkasında, %13,4 ile ikinci sırada 90'larda ülkenin başında olan otokrat lider Alberto Fujimori'nin kızı Keiko Fujimori, ikinci tura kalmayı başaran adaylar olmuştu. 

İkinci tur: 17,5 milyondan fazla insanın oy kullandığı ikinci tur seçimlerinde Castillo, rakibi Fujimori'den sadece 44 bin oy fazla alarak, %50,1'lik oy oranıyla Peru'nun yeni devlet başkanı olmuştu. 

• Dahası: İlk turda %70 olan katılım oranıysa ikinci turda y%74’e yükseldi.

Neden? Castillo, yoksul bir kesim olan And Dağları'ndan gelen ve başkent Lima'nın siyasi elitinin tecrit edilmiş dünyasına uzak bir siyasetçi olarak, haklarından mahrum bırakılmış Peru halkı için güçlü bir semboldü. 51 yaşında eski öğretmen ve sendika lideri olan Castillo, başkanlık kampanyasında Peru'nun kârlı madencilik ve hidrokarbon sektörlerini kamulaştırma ve istihdam yaratma sözü vermişti. 

• Öte yandan: Castillo'nun rakibinin, yolsuzluk ve insan ihlalleri gibi suçlardan 25 yıllık hapis cezası çekmete olan eski lider Alberto Fujimori'nin kızı olması da Castillo'ya avantaj sağlamıştır.

Ekvador, 2021

Ekvador'da devlet başkanları seçimlerinin ilk turu 7 Şubat 2021'de gerçekleşti. 

Birinci tur: Barajın %40 olduğu Ekvador'da, oyların %32,7'sini alan ve iktidardaki solcu partinin desteğine sahip olan Andres Arauz, rakibi Guillermo Lasso'ya fark atmış olsa da, barajı geçemediği için ikinci tura kaldı. Öte yandan, muhafazakâr bir iş insanı olan Guillermo Lasso ise oyların %19,74'ünü alarak ikinci turda Arauz'un rakibi oldu. 

İkinci tur: İkinci tur, ilk tur sonuçlarının tamamen aksi yönündeydi. Lasso, rakibiyle aradaki farkı kapatarak %52'lik oy oranına ulaştı ve Ekvador'un yeni devlet başkanı oldu. 

Neden? Lasso, birinci ve ikinci tur seçimleri arasında, ikinci tura kalamayan rakiplerinin oylarını büyük ölçüde almayı başardı. Bunun yanı sıra, Covid-19'dan ağır etkilenen halkın, eski başkan Rafael Correa'nın on yıldan aşkın bir süre önce başlattığı sol hareketi reddetmesiyle, serbest piyasa ekonomisini vaadeden bir aday öne çıkmış oldu. 

• Dahası: İlk turda %81 olan katılım oranıysa ikinci turda yükselerek %84 olarak kayıtlara geçti.

Fransa, 2022

Fransa'da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turu 10 Nisan 2022'de gerçekleşti. 

Birinci tur: 2017'den bu yana görevdeki cumhurbaşkanı Emmanuel Macron %27,9'luk oy oranıyla ilk turu birinci sırada tamamlarken, aşırı sağ Ulusal Birlik partisinin lideri Marine Le Pen ise %23 ile ikinci tura kalan diğer aday olmuştu.

İkinci tur: 24 Nisan'da gerçekleşen ikinci tur seçimlerinde ise Macron, %58,5'lik oy oranıyla bir kez daha cumhurbaşkanı seçilmişti. Macron, ikinci turda Le Pen ile arasındaki 1,6 milyonluk oy farkını 5,5 milyona kadar çıkarmıştı. 

Neden? Macron, ikinci turda sol partilerden gelen destek sayesinde oy oranını yükselterek tekrar seçildi. İlk turda %22 oyla üçüncü olarak bitiren Mélenchon'un La France İnsoumise partisinin desteği, Macron'u ikinci tursa %50'nin üzerine taşıdı. Sol partiler, kampanyası boyunca sola ilişkin herhangi bir vaadde bulunmayan Macron'a aslında onu destekledikleri için değil Le Pen'in yabancı nefreti ve Müslüman karşıtı politikalarına karşı olarak oy verdiler. 

Karadağ, 2023

Karadağ'da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turu Mart 2023'te yapıldı.

Birinci tur: Karadağ'ın 30 yılı aşkın süredir lideri olan mevcut Cumhurbaşkanı Milo Djukanovic, ilk turda oyların %35,3'ünü, Avrupa Hareketi lideri ise Jakov Milatovic'in ise yüzde 29,2'sini almıştı. 

İkinci tur: 2 Nisan 2023’te yapılan ikinci turda ise Djukanoviç büyük yenilgiye uğramıştı. İlk turu ikinci tamamlayan 35 yaşındaki Milatoviç ikinci turda %58,88 oy alarak ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçilirken, Djukanoviç’in oyu %41,12’de kalmıştı.

Neden? Birinci turda oyların %19,3 'ünü alan Demokratik Cephe partisinin ikinci turda Milatoviç'i desteklemesiyle beraber, seçimler ülkede devam eden siyasi istikrarsızlığın ortasında gerçekleşmişti. 2022 yılı boyunca Parlamento'da yapılan çok sayıda güvensizlik oyu, iktidar koalisyonunun tekrar tekrar çöküşünü tetiklemişti. Bu durum, Anayasa Mahkemesi'ndeki birikmiş iş yüküne katkıda bulunmuş ve 2022 yerel seçimlerini etkilemişti.