<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2014’ten beri süregelen Yemen iç savaşı, savaş suçu ve insanlık suçu iddialarıyla dolu kabarık bir dosyaya sahip ve dünyadaki en kötü insanlık krizleri arasında sayılıyor. BM İnsan Hakları Komitesi’nin ülkede BM Yemen misyonunun devamını ve savaş suçlarının soruşturulmasını öngören son önergesi, reddedildi. Bu yazıda basında çok az yer kaplayan bu haberi, ülkedeki savaş suçu iddialarını ve Batılı devletlerin bu konudaki ikilemini ele alıyorum.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">İç savaşın arka planı</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Resmî olarak 2015’te başlayan iç savaşın kökleri Soğuk Savaş dönemine, daha yakın zamanda ise 2011’de Orta Doğu bölgesinde yaşanan bir dizi başkaldırılara dayanıyor. Aslen iç savaş olarak tanımlanmasına rağmen, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“vekil savaşı”&nbsp;</em>olarak da görebileceğimiz savaş, Suudi Arabistan ve İran’ın bölgesel çatışmasının bir parçası hâlinde. Dolayısıyla Yemen iç savaşını ve gündemdeki önergeye verilen ret oylarını, uluslararası bir boyuttan incelemek mühim.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (GCC), 2012’de ülkede hükümet kurarak başına eski Güney Yemen Ordusu üyesi Abdurabbu Mansur el-Hadi’yi getirmişti. Fakat dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik karışıklığını gideremeyen hükümet, farklı muhalefet gruplarının oluşumunu ve silahlanmasını önleyemedi. Muhalif grupların en önemlilerinden biri, iç savaşın baş aktörü Husilerdi. Savaş, 2015’ten beri İran tarafından askerî olarak desteklenen Husiler ve Suudi Arabistan liderliğindeki GCC tarafından desteklenen hükümet güçleri arasında sürmekte.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Savaş suçu iddiaları</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2017’de BM kararıyla açılan Uluslararası Yemen Heyeti, ülkede insan hakları ihlallerini tespit etmekle görevlendirildi. Heyet, 2018’de savaşın bütün taraflarının, sivillere kasıtlı saldırı, cinsel şiddet ve çocukların askere alınması gibi savaş suçlarını işlediğine dair haklı bulgular olduğunu, uluslararası insani hukuk ve uluslararası savaş hukuku temellerine aykırı hareket edildiğini <a fr-original-style="" href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G18/252/79/PDF/G1825279.pdf?OpenElement" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporladı</a>. Aynı yıl <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">World Peace Foundation,&nbsp;</em>Yemen’de hava saldırılarının sivil alanlara ve özellikle de tarım alanlarına yapıldığıyla ilgili verileri toplayarak iç savaşın “gıda savaşı” boyutuna dikkat çekti. Uluslararası saydamlığın ve hesap verilebilirliğin gelişmesi için Yemen’in kilit bir vaka olduğunu düşünen <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yemen Data Project</em> organizasyonuysa bomba saldırılarının hedeflerini sivil, askerî ve bilinmeyen olarak gruplayarak sivil ölümlerinin boyutunu gösteriyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Önerge&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2021 raporunda heyet, askerî mühimmat sağlayan üçüncü partilerin ülkedeki savaş ve insanlık suçlarını devam ettirdiğini tekrar ifade ederek, savaşın Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne (ICC) havale edilmesini önerdi ve BM Güvenlik Konseyi’nin, savaşın insani yönünü de gündeme entegre etmesi gerektiğinin altını <a fr-original-style="" href="https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/NewsDetail.aspx?NewsID=27458&LangID=E" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çizdi</a>. Oylamaya sunulan önerge, Heyet’in görev süresini ve savaş suçlarını inceleme ve soruşturma yetkisini uzatmaya yönelikti. 18 kabul, 7 çekimser ve 21 ret oyuyla önerge reddedildi. Heyet, oylamanın ertesi günü yayınladığı raporunda Uluslararası Yemen Heyeti’nin görev süresinin sonlandırıldığını, savaşın çözülmesi için <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“siyasi irade olmadığını”&nbsp;</em>ve Yemen halkının <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“terk edildiğini”&nbsp;</em><a fr-original-style="" href="https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/NewsDetail.aspx?NewsID=27636&LangID=E" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Batılı devletlerin ikilemi&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz yıllarda ülkedeki savaş suçlarına katkısı olmakla suçlanan Birleşik Krallık ve Fransa’nın önergeyi kabul eden oyları da oylamaya ilişkin önemli noktalardan. 2019’da yayımlanan BM raporu, <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“savaş yöntemi olarak sivilleri aç bırakarak bölgedeki savunmayı zayıflatan Suudi Arabistan liderliğindeki Konsey’e, silah, lojistik ve istihbarat sağlayarak ABD, Birleşik Krallık ve Fransa’nın savaş suçlarına ortak olduğunu”&nbsp;</em>iddia etmişti. Yemen’de gerçekleşen SİHA saldırıları CIA tarafından kontrol ediliyor ve Birleşik Krallık ile Fransa başta olmak üzere Avrupa devletleri Suudi Arabistan ve Konsey’in diğer üyelerine de silah satışı yapıyor. 2017’de kurulan Suudi devletine ait savunma şirketi SAMI’nin ilk yönetim kurulu başkanı Andreas Schwer, aynı zamanda Alman Rheinmetall yönetim kurulu üyesi Trump hükümetiyle toplam 110 milyar doları bulan silah anlaşması yapmıştı. Şirketin başında şu anda ABD merkezli küresel savunma ve havacılık şirketi Northtrop Grumman eski Genel Müdürü Walid Abdulmajid Abukhaled bulunuyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Özet&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Uluslararası çözümleri öne çıkarmak yerine sadece retorikle savaşı sonlandırmayı uman Batılı devletler ve özel silah şirketlerinin savaşın devamına katkısı bir yanda, Körfez Konseyi’nin İran’la bölgesel çekişmesi diğer yanda, Yemen halkı ülkede açlık ve yoksulluk içinde yedi yıl geçirdi. Gelecek için, BM soruşturmalarının yokluğunda daha iyi bir tablo gözükmüyor.</p>

İnsan Hakları Komitesi ile ilgili hikayeler