“İsim Şehir oynuyoruz, sözcükleri kovalıyoruz” diye başlıyor, Hatice Örün “Sözkovan, Sözcüklerin Kökenleri” programının her bölümüne. Açık Radyo’da Kasım 2021- Mayıs 2022 arası yayınlanmış bu programın podcastlerine kayıt <a fr-original-style="" href="https://acikradyo.com.tr/program/230998/kayit-arsivi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">arşivinden</a> ya da Spotify <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/show/3nPqh5RTRydrLp7zO0WxMf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">linki</a> üzerinden ulaşmak mümkün. Örün, 6 ay boyunca her hafta aynı harfle başlayan dört kelimenin etimolojik kökenlerine dair birbirinden enteresan ayrıntıları, birbirleriyle ilişkilendirerek anlatmış. Bu kadar mütevazi bir fikirle yola çıkıp, 4-5 dakikalık bölümlerde, hem keyfiyle hem derdiyle dünyanın yüküne dair bu kadar çok bilgiyi içine sığdırmayı başaran başka bir program zor bulunur. Mutlaka dinlemenizi tavsiye ederiz.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172665298.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" width="550" alt="Radyo programı Sözkovan" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hatice Örün North Carolina State University’de Biomedikal Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi ve Ekmek ve Takvim (2012, Pan Yayıncılık) isimli şiir kitabının yazarı. Belli ki Örün’ün bilimden edebiyata uzanan çok değişik ilgi alanları var. Programda demirhindi, Giresun, Kadriye, sedef, entari gibi kelimeleri ince ince değerlendirirken ortaya koyduğu farklı anlam katmanları, tarihsel-coğrafi detaylar, alıntılar yaptığı kaynakların çeşitliliği Örün’ün entelektüel zenginliğini yansıtıyor. “Ekmek” sözcüğüyle ilgili anlattıkları Sözkovan’dan en çok aklımızda kalanlar arasında.Hayatının bir yılını Oxford İngilizce Sözlüğü’nü okumaya adamış Ammon Shea Reading the OED: One Man, One Year, 21,730 Pages adlı kitabına, 17. Yüzyıldan itibaren çok çok nadir kullanılan “artolater” kelimesiyle başlıyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172781239.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">“Artolater,” ekmeğe tapan, ekmekperest demekmiş. Bu kilit sözcük, Örün için (ve tabii programını dinleyenler için!) 4 kapıyı birden açıyor. Buradaki “arto” “bir şey yapmak etmek” kökünden geliyor, “yapılan edilenin en iyisi, en asili” anlamını da taşıyor. Örün ayrıca Türkçedeki ekmek sözcüğünün 18. Yüzyıla kadar “etmek” olduğunu da bize hatırlatıyor. İngilizcede asil sınıf için kullanılan üst kabuk “uppercrust” benzetmesi de Örün’ün bize anımsattıkları arasında. “Lady” ve “Lord” sözcükleri yine ekmekten geliyor diyebiliriz. Eski İngilizcede Hlaeftig ekmek yoğuran kadın demekmiş. Ekmek etmek gibi neredeyse yani... Yüzyıllar içinde önce baştaki “h” düşmüş “somun” (loaf), daha sonra da kelimenin geri kalanı dönüşerek (lavedi, ladi...) “lady” olmuş. Türkçede de çok eski zamanlara ait “ekmek yoğurmalı çocuk doğurmalı” kafiyeli benzer bir tanım varmış. Yine benzer şekilde ekmeği koruyan anlamına gelen “hlaford” da yuvarlanıp lord olmuş.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172849560.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.28" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172856572.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.03" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ekmeğin içinde gizlediği diğer ilişkileri de Hatice Örün’ün kendisinden dinleyelim (ya da okuyalım):“Eski İngilizcede “hlifian” yükselmek yukarı çıkmak, tepeleme olmak anlamını taşıyor, ekmek pişerken olduğu gibi. Arto’nun asil olmasıyla ekmeğin kabarması burada buluşmuş. Yine soğanın cücüğüne geldik. Ekmek somunu Arthur diye erkek ismi olurken aynı eşleme Arapçada da var: Ragif. Ekmek, pide demek. Hatta İstiklal Marşımızın sözlerini yazan şair Mehmet Akif’in asıl adı Mehmet Ragif. Babası “çocuk nimettir” diye bu ismi koymuş. Haftaya Emine Amin ile başlamıştık, Ammon Shea’in sabır gösterisi okumasından günümüze ışık tutan sözcük “artolater” ile bitirdik. Ammon’un gizli demek olduğunu ve Mısır mitolojisindeki yaşam tanrısıyla ilintili olduğunu da ekleyeyim. Dün sorduğum ekmek mi önce elma mı sorusuna gelince... Bunu Mevlana’nın Mesnevisi’nden bir beyitle cevaplayayım:&nbsp;Gördüler keyvanı bigerdun ayan. (Gördüler Satürnü sema gibi/semada apaçık)Dane pinhan anlara keşfoldu nan...” (Gizli tohum/tane onlara keşfoldu ekmek)Ne dersiniz elma mı önce ekmek mi?

Ekmek ve Takvim ile ilgili hikayeler