Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer YenalBiyografik filmler sinemanın her zaman popüler ürünlerinden. Bunun nedeni pek de gizli saklı değil. Hakkında film yapmaya değer bir hayat yaşadıysanız, iyi bir yapımla büyük bir gişe başarısı neredeyse garanti. Hatta bu şekilde Oscar’a kadar uzanmak bile mümkün.Ray Charles’ı canlandıran Jamie Foxx, Freddie Mercury’yi canlandıran Rami Malek, Truman Capote’yi canlandıran Philip Seymour Hoffman, onlar kadar popüler ve ikonik bir isim olmasa da Erin Brokovich’i canlandıran Julia Roberts’ın kazandıkları Oscar ödülleri bu durumun yakın zamandaki örneklerinden. Oscar’ı bizce hak etmiş olsa da adaylıkla yetinen ve muhteşem Iris Murdoch’ı anlatan Judi Dench’in Iris’ini de anmadan geçmeyelim tabii.Ünlü yönetmen David Fincher’ın The Social Network (Sosyal Ağ) adlı filmi ile Tom Hooper’ın The King’s Speech (Zoraki Kral) adlı filmi ise hem çok sayıda Oscar adaylığı hem de büyük gişe başarısı ile yine hemen aklımıza gelen örnekler arasında. Çok sayıda adaylık ve ödülüyle Lincoln’ü, The Aviator (Göklerin Hakimi) ve Milk’i de unutmayalım. Hitler’i anlatan Downfall (Çöküş) bu janr kapsamında en ilginç işlerden. Stalin’in Ölümü ise alt türe tamamen farklı yaklaşan bir komedi/hiciv filmi. Kadrosundaki çok büyük isimlere rağmen yeteri kadar ses getirmeyen Trumbo filmini de izlemediyseniz mutlaka öneriyoruz.Sinema tarihi de mega biyografik filmlerle dolu. Spike Lee’nin Malcolm X’i, Milos Forman’ın Amadeus’u, dahası Arabistanlı Lawrence, Akıl Oyunları, Gandhi, Son İmparator… Sinema biyografik filmlerden hiç vazgeçmiyor. Gişe, prestij ve ödül bu kadar yakın olunca finansman bulmak kolaylaşıyor, iyi kaynak ve finansmanla daha iyi işler çıkıyor. Görece küçük bütçeyle yapılan Hitchcock gibi filmler bile hikayenin cazibesi sayesinde Anthony Hopkins ve Helen Mirren gibi dev isimleri çekebiliyor.Kısacası beğeniler, teknolojiler değişse de biyografik filmlerin her zaman izleyicisi var. Biyografik filmler tematik trendlerdeki kaymalara, teknolojik değişimlere kolayca ayak uyduruyor. Filmlerin ötesine geçip dizi formatına bakarsak başta Türkiye olmak üzere tüm dünyada biyografi eksenli yapımlarda son yirmi yılda bir patlama olduğunu söylemek mümkün. Alanın ilk ve en başarılı örnekleri arasında tabii Kanunî Sultan Süleyman’ı anlatan Muhteşem Yüzyıl var. Ayrıca Diriliş Ertuğrul, Payitaht: Abdülhamid, Alparslan Büyük Selçuklu, Barbaros Hayreddin: Sultanın Ferman gibi dizileriyle TRT bu hızla giderse yakında “Türk tarihinin” tüm isimlerine dair bir diziyi tamamlayarak dünya rekorlar tarihine girecek.&nbsp;Biz filmlere geri dönelim. Bu filmler tek tip değil. Bazıları iki-üç saate sığmayacak büyük hikayelerin kahramanlarının bütün hayatını anlatmaya çalışırken bazıları bu kişiliklerin yaşamının bir dönemine odaklanıyor. Malcolm X ve Ray, karakterlerin tüm hayatına öyle ya da böyle değinmeye çalışan filmler arasındayken Hitler’in son iki yılını anlatan Çöküş ikinci kategoride. <a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/culture/the-front-row/rocketman-and-the-inevitable-shortcomings-of-the-hollywood-pop-star-bio-pic" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kimilerine göre</a> birincisi çok riskli, sonuçta büyük tarihîisimlerin tüm hayatını anlatmak kolay bir iş değil. Öte yandan ikincisinin de kaynak israfı olduğunu söyleyenler var: Müşterisi bu kadar hazır bir hikayeyi neden harcayalım?2023’te de çok ses getiren filmler arasında iki biyografik film vardı: Napolyon (Ridley Scott) ve Oppenheimer (Christopher Nolan). Bizim kategorizasyonumuza göre Napolyon daha çok birinciye, Oppenheimer ise ikinciye uyuyor. Buna karşın her iki film de gişede kötü bir performans sergilemedi. Hatta Oppenheimer, Barbie ile birlikte o kadar büyük bir reklam bombardımanı ile gösterime girdi ki film neredeyse iki ay hiç gündemden düşmedi. Sıradan izleyicinin fark edemeyeceği kadar küçük teknik detaylar günlerce konuşuldu. Bunlardan ne kadarının aklımızda kaldığı şüpheli tabii…&nbsp;Napolyon’un medyatik ödül şansı zayıf gibi görünse de Oppenheimer lobiye devam ediyor. Sonuçları yakında göreceğiz.&nbsp;Peki bu iki film bize ne gösteriyor? Oppenheimer, yönetmen Christopher Nolan’ın söylediği gibi tarihin en büyük hikayelerinin başında geliyor. Ama film hikayeyi ve etkisini irdelemeyi kendisine hiç dert edinmemiş; herhalde bu noktalarda herkesin hemfikir olduğunu düşünüyor. Atom bombasının ve açtığı pandoranın kutusunun neleri dönüştürdüğünü anlatmak yerine bir fizik profesörünün işyerinde yaşadığı gerilimlerden, bu gerilimlerin etkilediği özel hayatından başka izleyiciye bir şey sunmuyor. Oppenheimer’ın büyük sorunlar yaşadığı siyasi figürün ismini buraya yazmayacağız. Çünkü filmin üçte ikisini meşgul etse de bu kişinin kim olduğunu ve önemini muhtemelen çoktan unuttuk. Filmin derdi de bunu bize anlatmak olmadı hiçbir zaman… Karşımızda olağanüstü bir iş yaptığını zaten filmden önce de bildiğimiz birisi ve onun yaşadığı kişisel sorunlar vardı. Düşün dünyasına onlarca milyon dolardan geriye ne kalacak belirsiz.Atom çağına dair yapılmış bir sürü film var ve Oppenheimer harcanan bütçeye karşın bize orijinal bir içerik sunmuyor. Kubrick’in absürt Dr. Strangelove’ı ya da Kurosawa’nın pek çok başyapıtından biri olan Korku İçinde Yaşıyorum’unu izlediğinizde bu yıkıma, daha doğrusu tarihin en büyük hikayesine dair çok daha yoğun bir içerikle karşı karşıya kalırsınız. Oppenheimer’ın da değinmeye çalıştığı girift karar alma süreçlerine dair bir hiciv olarak Dr. Strangelove’dan, bombanın yarattığı derin travmalar üzerine ise Korku İçinde Yaşıyorum’dan çok daha fazla şey öğrenmemiz mümkün.Napolyon ise yelpazenin diğer ucunda. Modern dünya tarihinin en dönüştürücü isimlerinden biri, Josephine’e dair saplantılı aşkı ve tarih derslerinde sıkça anlatılan birkaç anekdotla karşımızda. Bir tanesi taç giyme töreninde papadan tacı alıp kendi kafasına koyması, bir diğeri Waterloo Savaşı’ndaki hâli, belki bir üçüncüsü de askerlerin müdahalesi sayesinde zor kurtulduğu darbe girişimi. Tarih meraklıları Moskova’nın yanışını, Rus çarıyla sohbet sahnesini, Saint Helena’da geçirdiği zamana dair kesiti de beğenmiş olabilir.&nbsp;Ancak pek çok detay Napolyon’un karmaşık tarihine ya hiç değinmiyor ya da üstünkörü geçiyor. Napolyon ilk sürgüne gittiği Elba’da yan gelip yatarken can sıkıntısı ile ülkeye geri gelmiş birisi gibi görünürken, biraz da Phoenix’in oyunculuğu nedeniyle sadece saplantılı bir adam gibi karşımıza çıkıyor. En önemlisi bu tür eleştiriler kendisine yöneltildiğinde Scott açıkça hiç de önemsemediğini söylüyor. “Napolyon destanı yapmak için tarihçilere ihtiyacım yoktu” deyip geçiyor.Peki o zaman neden biyografik filmler yapılıyor? Freddie Mercury’nin hayatının hâlâ hayatta olan arkadaşlarının filme danışman olmalarına rağmen değiştirildiğini biliyoruz. Oppenheimer ve Napolyon’un gerçekçilik ya da gerçekliği niye anlattığına dair bir çerçeveye sahip olmamasının ne önemi var? Lincoln çıktığında bir eleştirmen “Film Lincoln’ü değil Obama’yı anlatıyor” <a fr-original-style="" href="https://www.theglobeandmail.com/arts/film/spielbergs-lincoln-holds-a-mirror-up-to-barack-obama/article4832613/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">demişti</a>. Bu iki filmde böylesi bir bugünden Napolyon’a veya bugünden atom bombasına bakış var mı? Keşke. İzleyici olarak ona bile razıyız.Peki o dönemleri daha iyi kavrama şansımız oldu mu? Oppenheimer’da takım elbiselerin bugüne kıyasla daha sıkı oluşu ve akademik giyim kuşamın henüz serbestleşmediğini görmek dışında ne hatırlıyoruz? (Trumbo filmini bu nedenle tekrar öneriyoruz.) Bu kadar büyük kaynaklar, bu kadar büyük hikayeler ama çerçeveden yoksun ve amaçsız anlatılar. Belki de bu filmler sadece bugün altından da verimli bir çağ yaşayan sinema-televizyonun girdiği konu krizini anlatıyordur.&nbsp;Tabii bir de şu var: Neredeyse yarım asırdır pazarın yavaş yavaş her alanı teslim alarak toplumsallığın kumaşının eprimesine yol açtığı, “Her koyun kendi bacağından asılır,” “Rekabetçi olmak lazım, ayakta kalmak için öne geçmek lazım” söyleminin içinde nefes aldığımız (bazen de alamadığımız) bir dönemden geçiyoruz. Belki de bu dönemde artık görüp görebildiğimiz veya görmek istediğimiz (ve hâliyle bize gösterilen) de sadece bireylerin mücadeleleri, nasıl kazandıkları veya nasıl kaybettikleridir.&nbsp;Yine belki de bu filmler günümüzü anlayıp anlamlandırmakta zorlandığımızın, gelecek tahayyüllerimizin zayıfladığının, geçmişe bakışımızın derinlikten yoksun bir hâle büründüğünün işaretidir. Son beş senede sizi sarsan, hâlâ hatırladığınız, sahnelerinin gözünüzün önünden gitmediği kaç film izlediniz? Aklınızdaki sayı bir elin parmaklarını geçmiyorsa ve son yıllarınız süper kahramanlarla, aynı hikayenin türevlerini anlatan fantastik eserlerle ve <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/dunya-yaniyor-ailenize-sarilin" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">her yolun aileye çıktığı filmlerle</a> geçtiyse belli ki hepimiz gibi sinemacılar da zorlanıyorlar geçici, akışkan, uçucu olanın içinde kalıcı olanı tespit etmekte. Onları da anlamak lazım…

Zappa Zamanlar

Belki de bu filmler günümüzü anlayıp anlamlandırmakta zorlandığımızın, gelecek tahayyüllerimizin zayıfladığının, geçmişe bakışımızın derinlikten yoksun bir hâle büründüğünün işaretidir. 

Biyografik filmler ne işe yarar?

Nevin Gökgöz - Çöpüne Sahip Çık GönüllüsüGönüllülük bence bir sorumluluk duygusudur. Bu sorumluluk duygusu; hiç maddi çıkar beklemeden topluma, doğaya, insanlığa fayda sağlayacak eylemleri içerir. Özünde insanın karşısındakini anlama ve ona faydalı olma isteğinden kaynaklanan gönüllülük bu özelliğiyle son derece değerli bir kavramdır. İnsanın karşısında bazen bir köpek olur, bir kuş olur, bir ağaç olur, bir insan olur veya doğa olur, bir sahil olur. Zamanınızı, emeğinizi ve yüreğinizi hiçbir çıkar beklemeden verdiğiniz bu eylemlerin doğanın, çevremizin, insanlığın iyileşmesine katkısı büyüktür. Bu iyileşmenin topyekûn olduğunu düşünüyorum. Bugüne kadar eğitim, sokak hayvanları, SMA1 tip hastası çocuklar ve çevre için birçok gönüllü çalışmalara katıldım ve bunların verdiği güzel duyguları maddi karşılıkla değerlendirmenin mümkün olmadığını hissettim. Gandhi’nin çok sevdiğim bir sözü vardır: "Kendini bulmanın en iyi yolu, kendini başkalarına hizmette kaybetmektir."Ben bir çevre gönüllüsü ve bilinçli bir insan olarak kendimi doğaya, doğadaki canlılara karşı çok sorumlu hissediyorum. Dünya neden sadece bize ait olsun? Neden bu dünyanın kaynaklarını tüketmeye hakkımız olsun? Bizim denizlere, nehirlere, kuşlara, ağaçlara, kedilere, köpeklere, yılanlara, tüm canlılara borcumuz var. Biz tüketirken maalesef onların yaşam alanlarını yok ederek, onlara zarar veriyoruz. Bu konuda en ufak bir çabayı çok değerli buluyorum. Leo Buscaglia’nın dediği gibi "Gerçek sevgi kimin daha karlı çıkacağını düşünmeden bir canlıya gerekli değeri ve içtenliği vermektir." Bana göre çevre için gösterilen her çaba, her eylem gerçek sevgiyi içinde barındırır.Evimize nasıl sahip çıkıyorsak, ona bakıyorsak, korumaya çalışıyorsak çevremize ve doğaya da aynı şekilde bakmalıyız, çünkü dünya bizim evimiz. Odamızı, ofisimizi nasıl temiz tutuyorsak; her gün geçtiğimiz sokağımızı, güneşlendiğimiz sahilimizi veya piknik yaptığımız yerleri de temiz tutmanın boynumuzun borcu olduğunu unutmamalıyız.Gönüllülük çalışmaları kişiyi geliştirir, onu pozitif olarak dönüştürür. Kendisine ve çevresine büyük katkılar sağlar. Gençlerin, öğrencilerin ve çocukların bu çalışmalara katılması onların empati yeteneğinin, iletişim becerilerinin artmasını sağladığı gibi onlara yeni çevreler, arkadaşlıklar kazandırır. Ekip çalışması, liderlik, organizasyon yapabilme gibi yetkinliklerin gelişmesini sağlar.Gönüllük toplumda dayanışma duygusunu, iş birliği içinde çalışmayı, yardımlaşmayı içerdiğinden toplumların gelişmesine ve iyileşmesine çok büyük katkı sağlar. Yaşamımı sürdürdüğüm Bolayır Köyünde, Çöpüne Sahip Çık Vakfı’nın gönüllüsü olarak sürdürdüğüm "Temiz Bolayır'ım" çalışmalarının köyümüzdeki insanların yaşadığımız yere sahip çıkma duygusunu arttırdığını bizzat gözlemliyorum. Köyümüzdeki esnafın, yazlıkçıların ve site çalışanlarının çevreye duyarlılığı arttığı gibi artık korumaya da daha fazla özen gösteriyorlar. Çok güncel bir örnek vermek gerekirse; daha bir yıl önce, tadilat yapılan evlerden çıkan molozlar sağa sola atıldığında kimse rahatsız olmazken şimdi site görevlileri buna duyarsız kalmıyorlar ve moloz atanları uyarıyorlar. Geri dönüşüm kutuları talebi de arttı.&nbsp;Bir önceki yıla göre geri dönüştürülen atıkların oranı da %30 artmış durumda.Çöpümüze sahip çıkmak, çöpümüzü azaltmak, geri dönüştürmek geleceğimize ve dünyamıza sahip çıkmanın en önemli adımı. Son 60-70 yılda hayatımıza giren plastikler Büyük Okyanus’ta, ABD’nin iki katı büyüklüğünde bir ada oluşturmuşsa ve artık yeni doğmuş bebeklerin kanında bile mikro plastik bulunuyorsa plastik kullanımını azaltmak ve atıkları dönüştürmek bir insanlık görevi olmuş demektir. Çöpüne Sahip Çık Vakfı'nın Millî Eğitim Bakanlığı iş birliği ile hazırladığı "Çöpüme Sahip Çıkıyorum" eğitim programı bu yüzden çok değerli. Bu yıl Gelibolu’da İlçe Milli Eğitim Müdürümüz Kadir Aydın’ın destekleri ile tüm sekizinci sınıflar bu eğitimi aldı. Yaklaşık 500 öğrencimiz çöpü azaltmayı ve doğru yere atmayı Çöpüne Sahip Çık Vakfı maskotu Atıkcan ile eğlenerek öğrendiler. Yine aynı dönemde Sosyal Dayanışma Vakfı ve Halk Eğitim Merkezinde de yaklaşık 500 kursiyer "Çöpüme Nasıl Sahip Çıkarım?" yetişkin eğitimini aldı. Bu eğitimler yıl içinde yapılan 9 farkındalık aktivitesi ile de desteklendi. Henüz emekleme aşamasında olan bu çalışmaların getirisini, faaliyetlerin sürekliliği ve idari kurumların desteği ile uzun vadede göreceğimize yürekten inanıyorum.<img src="https://images.aposto.com/2023/7/2/1690895419068.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.89" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çöpüne Sahip Çık Vakfı'nın maskotu AtıkcanÇevre için, sokak hayvanları için, doğa için gönüllü olarak çalışmanın bana verdiği mutluluğu yazar Halil Cibran’ın sözleri ile anlatayım: "Uyudum ve hayatın neşe olduğunu hayal ettim. Uyandım ve hayatın hizmet olduğunu gördüm. Hizmet ettim ve hizmetin neşe olduğunu gördüm."

Gandhi ile ilgili hikayeler