Dünya futbolunun en köklü rekabeti, Celtic-Rangers nam-ı diğer Old Firm&nbsp;derbisinde 445. randevu Pazar günü Celtic Park’ta oynanacak. Ligde geride kalan 29 haftada rakibine 16 puan fark atan Celtic, evinde güçlü bir gösteriyle daha Mart ayından “şampiyon” olduğunu göstermek istiyor. Şubat ayında şampiyonluk treni kaçtıktan sonra hoca değişikliğine giden ve Perşembe gecesi UEFA Avrupa Ligi’nde Fenerbahçe’yi eleyerek moral depolayan Rangers ise büyük oranda prestij için sahada olacak. İkili rekabette tarafların 170’er galibiyeti var dolayısıyla bu, eşitliğin bozulması anlamında da önemli bir maç.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Celtic’in de başarılı bir Avrupa sezonunu geride bıraktığını, lig aşamasında 12 puan topladıktan sonra Play-Off eleme turunda Bayern Münih’e kaybettiğini hatırlatalım.</li></ul>Hoş, tarihte bir Old Firm derbisi yoktur ki “önemsiz” görülsün. Bu takımlar hiçbir zaman gazozuna oynamaz ya gazozuna da oynansa bu rekabetin öyle bir tarihi, öyle sosyal bağlantıları, öyle yüklü bir bagajı var ki Glasgow’da zaman durur ve yüz binlerce insanın gözü kulağı “Paradise”a ya da Ibrox’a çevrilir. Nedir bu rekabeti bu kadar önemli ve amansız kılan denirse elbette Protestan-Katolik çekişmesi ilk sıraya yazılır ama bununla birlikte 19. yüzyıldan bugüne bu rekabeti doğuran ve büyüten kıtlığa, göçe, modern işçi sınıfının oluşumuna, Glasgow’un önce bir sanayi kenti olarak öne çıkmasına sonra endüstrisizleşmesine ve son 50 yılla birlikte değişen sosyal kimliklere bakmak gerekir. Öyle ki artık Glasgow toplumunda dinin rolü bir hayli geriye düşse de Celtic ya da Rangers'lılık kimliği baskınlığını korur.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kıtlığın ve göçün değiştirdiği Glasgow</h2>Hikayeyi uzun uzadıya anlatmaya yerimiz yok belki ama 1850’lerde İrlanda’da 1 milyon ölüme neden olan kıtlık, Rangers-Celtic rekabetini doğuran koşulları yaratan büyük göçün ilk tetikleyicilerinden biriydi. Kıtlıkla birlikte yüz binlerce çoğu Katolik İrlandalı, ABD, İngiltere, İskoçya ve Avustralya’nın yolunu tutarken Britanya sınırları içinde Liverpool ve Glasgow gibi liman kentleri öncelikli adresti.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geniş açı: 1830-1914 arası 300.000’den fazla İrlanda doğumlu İskoçya’ya gelirken Glasgow’da İrlanda göçmenlerinin nüfusa oranı 19. yüzyılın ikinci yarısında %20’lere ulaştı.</li></ul>Glasgow kenti hızla sanayileştiği ve göç aldığı bu dönemde aynı zamanda futbolla da tanışmıştı. Rangers kulübü Mart 1872’de kuruldu. Rangers’ı kuran 4 genç Protestandı ama kuruluşta dinî bir etki yoktu. 1888’de Peder Walfrid tarafından kurulan Celtic’in hedefi ise yoksul Katolik çocuklar için yemek parası bulmak aynı zamanda gençleri kilise etrafında, belli bir ahlak kodu içerisinde tutmaktı. Bu anlamda kulüp Edinburgh’da 1875’te kurulan Hibernians’ın bir benzeri gibiydi ama kısa sürede popülaritesi onu aştı.&nbsp;Rangers ile Celtic arasında ilk maç 28 Mayıs 1888’de dostça oynandı. Maçın ardından oyuncular birlikte akşam yemeği yedi hatta “Old Firm” teriminin de bu eski dostluğa gönderme yaptığı iddia edilir. Birkaç yıl içinde ise ortaya çıkan şuydu: Çoğunlukla işçi sınıfı mensubu olsa da toplumun iki farklı dinî grubuna ait iki kulüp ve bu gruplar arasındaki çekişmenin dönemin en büyük sosyal fenomeni futbola coşkulu yansıması... İki takımın da her maç on binlerce taraftarını tribünlere çektiği bu fikstür, ekonomik açıdan o kadar kârlıydı ki... Onlar “eski dost” olmasın da kim olsun!<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mezhep rekabetini yerleştiren koşullar</h2>Ama dedik ya toplumdaki gerilim sıklıkla tribünlere dolayısıyla sosyal hayata yansıyordu. 1898’de, 1909’da tribünlerin sahaya girdiği olaylar futboldan çok toplumsal hayattaki sorunların habercisiydi. 1912’de İrlanda’daki politik gelişmelerden endişe ederek Glasgow’da büyük bir tersane kuran ve beraberinde binlerce Protestan işçi getiren, meşhur Titanic’in de mimarı Harland&amp;Wolff firması bu gerilimin büyüyeceğinin işaretlerinden biriydi. Artık işçi sınıfı tamamen Protestan/Katolik olarak bölünüyor, şirketler buna göre işçi istihdam ediyordu. Tabii futbola meftun işçiler de tutacakları takımı buna göre belirliyordu. Maviysen Rangers, yeşilsen Celtic!<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif: İskoç futbol tarihçisi Andy Kerr, Harland&amp;Wolff’tan yayılan mezhebe göre istihdam politikası, İrlandalı cumhuriyetçilerin 1916 Paskalya Ayaklanması ve 1921’de İrlanda’nın bağımsızlığını kazanmasının Glasgow’da Rangers-Celtic rekabetini geri dönüşü olmayacak biçimde Protestan-Katolik çekişmesiyle eş anlamlı hâle getirdiğini vurgular.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İskoçya'nın olmasa da futbolun başkenti!</h2>Rekabetin, Britanya genelinde bu kadar güç kazanması İskoç futbolunun kalitesiyle de ilgiliydi. İskoçlar, 19. yüzyılın sonundan itibaren İngilizlere göre daha teknik, pasa dayalı ve göze hoş gelen bir futbol anlayışını geliştirmişlerdi. İskoçları “futbolun mucitlerinin kuzey komşusu olmanın” çok ötesine taşıyan bu atılım, dünya futbolunun da Güney Amerika, Avusturya, Macaristan, İspanya, Almanya gibi merkezlerde şekillenişinde, farklılaşmasında rol oynadı. Celtic, 1967’de Şampiyon Kulüpler Kupası’nı kazandığında Avrupa kupası kazanan ilk Britanya kulübü olmuştu. Aynı yıl Rangers, Kupa Galipleri Kupası’nı finalde Bayern’e yenilerek kaybetmişti. Glasgow, uzun yıllar Britanya futbolunun başkentlerinden biri olarak Londra’nın, Liverpool’un, Manchester’ın gerisinde kalmadı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Başa baş: Tarihte Rangers’ın 55, Celtic’in 54 lig şampiyonluğu var. Yeşil-beyazlı ekip bu yıl kazanmaya yakın olduğu şampiyonlukla ikili rekabette uzun bir aradan sonra eşitliği sağlayacak. 2000/01 sezonundan bu yana Celtic’in 18, Rangers’ın 6 lig şampiyonluğu kazanması bir zamanlar Mavilerin lehine olan tabloyu değiştirdi. Tabii bunda Rangers’ın 2012/13 sezonu itibarıyla maddi sorunları nedeniyle İskoç 4. Ligi’ne düşmesinin de payı büyük. Rangers yeniden Premier League’e yükseldiği 2016/17’den beri 1 kez şampiyon olabildi.</li></ul>1970’ler sonrası Britanya genelinde sanayisizleşmeye, sendikasızlaşma, güvencesizleşme, işsizlik eşlik ederken İskoçya ve Glasgow da bundan payını aldı. Bir yandan toplumda dinin belirleyici rolü de azaldı ama “kutup”lar, -İrlanda sorununun da etkisiyle- varlığını korudu. 1992’de Premier League’in kuruluşu İngiliz kulüplerinin çok daha güçlü ekonomik yapılara kavuşmasını sağladı. Bu, İskoç devlerinin onlarla rekabette geride kalması anlamına geliyordu. Celtic ya da Rangers’ın bir daha Avrupa kupası kazanması güç ama bu, ikili rekabetteki yoğunluğu azaltmıyor. Maç günleri hâlâ Glasgow’da dünya duruyor ve Avrupa’nın geri kalanı da futbol tarihinde benzersiz bir yere sahip olan bu köklü derbiye saygıda kusur etmiyor.

Punto 

Old Firm yani Celtic-Rangers rekabetinin tarihinde kıtlık, göç, mezhep düşmanlığı, modern işçi sınıfının oluşumu ve şekil değiştirmesi var. Hâliyle toplumsal açıdan bir hayli yüklü bu rekabet, benzerlerinden epey farklı.

Gers ile ilgili hikayeler