Bu hafta, cumartesi ve pazar günleri hangi saatlerde dışarı çıkabileceğimizle ilgili kafa karışıklarımıza işaret eden sosyal medya paylaşımlarıyla geçti. Bu haber, bir yandan da birçok ülkede devam eden ikinci karantina döneminin bize geldiğini de gösteriyor. Şakası bir yana bir düşünce sardı tabii: “Tekrar kolonya stoklamaya başlayacak mıyız yani?” Bu reddedişler bulutunun ardından uzun zaman sonra ilk defa karantinada karşıma çıkan PeReJa kolonyaları aklıma geldi. Tarihte mimari açıdan değişik noktalara dokunan bu binayla ilgili birkaç not paylaşmak istiyorum. Keyfini çıkarmanız ve tam da bu esnada limonlu kolonya kokularının size eşlik etmesi dileğiyle.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-20T09:09:02.942Z.png" alt="PeReJa kolonyaları "><figcaption>PeReJa kolonyaları&nbsp;</figcaption></figure>Kolonya: Parfüm endüstrisiyle beraber gelişen kolonyanın “daha hafif parfüm” anlamına geldiği söyleniyor. Dünyanın parfüm tarihine bakarsak ritüellerde kullanılan kokulu yağların da tarihin bu maddesindeki sayfalarında yerini bulduğunu ilave ederek insanlık tarihi kadar eski olduğu için kolonyanın güzel kokma sevdasının bir sonucu olarak hızlıca benimsendiği yazılıyor. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında ise kimya endüstrisinin gelişmesiyle kolonya, günlük kullanımda tercih edilen bir ürün hâline geliyor. Bu topraklardaki kolonya kullanımın ise Sultan II. Abdülhamid döneminde ithal malların gümrük vergilerinin düşürülmesiyle artan ithal ürünlerin sonucunda ortaya çıktığı not ediliyor. Bu dönemdeki ilk yerli ıtriyatçı olarak anılan Ahmet Faruki’nin hikâyesi Avrupa’dan gelen kolonya türevi ürünleri kendi üretmesiyle önem kazanıyor. Bu emeklerinin sonucunda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk parfümör oluyor ve ürünleri halkın diline düşüyor: örneğin, odikolon (Eau de Cologne).&nbsp;Pe-Re-Ja: Ahmet Faruki’nin 20. yüzyılın başlarından itibaren ihracat yapmaya başlayan markası, hayatını kaybetmesinin ardından sessizce piyasadan siliniyor. Fakat işaret ettiği bu alanda birçok marka doğuyor. Bunlardan biri de ismi Musevi inancıyla beraber yer bulan iş insanı Pepo Yasef’in Pe-Re-Ja’sı.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-20T09:09:36.710Z.png" alt="yılmazcenkel"><figcaption>Nitekim kendisini nüfusa Müslüman olarak kaydettirerek 1962’de Yılmaz Cenkel adını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjc4N2UzNTVjMGZjMDAwN2NjZjYxMiZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm1hdmlib25jdWsuYmxvZ3Nwb3QuY29tJTI1MkYyMDIwJTI1MkYwNSUyNTJGd29yZC1vcmlnaW5zLXBhcmZ1bS1rb2xvbnlhLWZhcnVraS1sZWRhLmh0bWw="">alıyor</a>.&nbsp;</figcaption></figure>Ailesindeki bireylerin isimlerinin ilk hecelerini alan markanın lokasyonu Bomonti. Fakat şehrin ve dönemin sanayileşme ve planlarının sonucunda Bomonti’deki fabrika Bahçelievler’de Londra Asfaltı olarak bilinen yolun üstüne taşınıyor. 1966’da temelleri atılırken su yerine kolonya dökülen inşaatın mimarı Seyfi Arkan.&nbsp;Önemi: Fabrikanın mimarı olan Seyfi Arkan, Florya Deniz Köşkü, Genel Sekreterlik, Yaverlik ve Başbakanlık Köşkleri’ni yapması sebebiyle Atatürk’ün mimarı olarak anılıyor. Yurt dışındaki eğitiminden sonra yurda döndüğünde konut ve iş hanı projeleri yapan Arkan’ın ilk fabrika çalışması olan ve hayatını kaybetmesinden bir yıl önce temelleri atılan fabrika, desantralizasyonun sonucunda yeni yerine kavuşurken açık ofis sisteminin ilk örneklerinden biri oluyor. Fordist üretimin, dönem sonrası özelliklerini gösteren yapının içinin dağ villası gibi olduğu ve 10 kanallı büyük bir ekrandan üretimdeki her yerin takip edilebildiği Cumhuriyet Gazetesi gibi büyük yayınlarda haber oluyor. Camlarla ayrılan bölmeler, sınırları kaldırmayı amaçlarken sermaye-emek üretiminin farklı bir okumasını yapmanın mümkün olduğu yapı, sunduğu mekânsal imkânlarla işçilikten girişimci satın almaya geçen idrakın -işveren-işçi sisteminin- ilk sinyallerinin yapısal bir sonucu. Modern mimarinin 1967’deki nefis örneklerinden biri olarak hâlâ eski yerinde duruyor.&nbsp;Kaynak Üngür, Erdem. (2019). “Pe-Re-Ja Kolonya Fabrikası”. Betonart Dergisi

Aposto İstanbul

Bir düşünce sardı bu hafta: “Tekrar kolonya stoklamaya başlayacak mıyız?” Bunun ardından da uzun zaman sonra ilk defa karantinada karşıma çıkan PeReJa kolonyaları aklıma geldi. Size biraz ondan bahsetmek isterim.

PeReJa kolonyaları ile ilgili hikayeler