Siri ve Alexa gibi yapay zeka destekli sesli asistanlar ve günümüzün ChatGPT ve Gemini gibi en gelişmiş sohbet robotlarının sesli modları, varsayılan olarak kadın seslerini kullanıyor. Kullanıcıların birçoğu da bir sebepten varsayılan ses seçeneğini değiştirme ihtiyacı hissetmiyor. Çoğu zaman sorgulamadan gelişen bu refleks, elbette toplumun cinsiyet kodlarıyla ilgili pek çok şey söylüyor.Ayrıntılar: Sesli asistanlara güç veren yapay zeka modellerinin tümünün mevcut sosyal normları ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığı kodlarını yansıtan içeriklerle eğitilmesi, bu asistanları geliştiren teknoloji şirketlerinin cinsiyet eşitliğiyle ilgili attıkları adımların da mercek altına alınmasına neden oluyor. Birçok kişiye göre varsayılan olarak kadın sesi kullanan sesli asistanlar, hem mevcut cinsiyet stereotiplerini pekiştiriyor hem de kullanıcıları kadınları itaatkar varlıklar olarak görmeye teşvik ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bazı kişilere göre bu tip bir yaklaşım, yalnızca mevcut cinsiyet eşitsizliklerini yansıtıyor. Fakat uzmanlar, bu pratiğin cinsiyet eşitsizliklerini yansıtmakla kalmayıp aynı zamanda teşvik ettiğine işaret ediyor.</li></ul>Perspektif: UNESCO’nun cinsiyet eşitliği direktörü Saniye Gülser Corat, cinsiyet eşitliği perspektifinden sesli asistanları değerlendiren 2019 tarihli bir UNESCO raporuna ilişkin açıklamasında kadın sesiyle konuşan itaatkar ve yardımsever makinelerin artık evlerimize, araçlarımıza ve ofislerimize girdiğine <a fr-original-style="" href="https://www.nationalgeographic.com/science/article/female-voice-assistants-siri-alexa-woman#:~:text=Users%20were%20more%20likely%20to,to%20say%20they%20were%20undecided." rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dikkat çekiyor</a>. Corat, bu itaatkar tutumun kullanıcıların sesli asistanla konuşma biçimini etkilediğinin ve aynı zamanda kadınların toplumda isteklere yanıt verme ve kendilerini ifade etme şeklini yansıttığının da altını çiziyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">UNESCO, 2019 tarihli raporunda nadir görülen istisnalar dışında teknoloji şirketlerinin bilinçli olarak sesli asistanlarda kadın sesi kullandığını söylüyor. Şirketlerin birçoğu, bu tercihin ana sebebinin kullanıcıların kadın seslerine daha çok güvenmesi olduğuna işaret ediyor.&nbsp;</li></ul>Ek olarak: İsviçre’deki St. Gallen Üniversitesi’nde araştırmacı olarak görev alan Naim Zirau, sesin karmaşık ve çok boyutlu bir unsur olduğuna dikkat çekiyor. Zirau, bu sebeple yaş, dinleyicinin cinsiyeti ve sesli asistana verilen görev gibi farklı faktörlerin tümünün belirli bir cinsiyete ait bir sese tepki verme biçimimizde önemli bir rol oynadığını söylüyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zirau’nun ekibi, daha önce yaptıkları bir araştırma için bir ses arayüzü geliştirdi ve deneklerden uçuş rezervasyonu yapma veya finansal bir ankete katılma gibi görevleri bu sesli asistanla yerine getirmelerini talep etti.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sonuçlar, deneklerin farklı ses seçenekleriyle seslendirilen sanal asistanı her dinlediklerinde anında asistanın cinsiyetinin ne olduğuna karar verebildiğini gösterdi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışma ayrıca, belirli bir cinsiyetle ilişkilendirilen bir sesi duymanın deneklerin sesli asistan hakkında basmakalıp ve cinsiyete dayalı varsayımlarda bulunmalarına yol açtığına işaret etti.&nbsp;</li></ul>Önemli ayrıntı: Katılımcılar, “hassas” ve “anlayışlı” gibi ifadeleri kadın sesi kullanan asistanlarla özdeşleştirirken “baskın” ve “güçlü” gibi ifadeleri erkek sesi kullanan asistanlarla ilişkilendirdi. Üstelik denekler, kararsız olduklarını bildirme seçenekleri varken bile herhangi bir cinsiyete dayalı olarak oluşturulmayan seslere de belirli bir cinsiyet atfetmeyi tercih etti.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zirau, insanların cinsiyet konusunda oldukça iki uçlu bir algıya sahip olduğunu dile getirdi.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sesin cinsiyeti 5 saniyede belirleniyor&nbsp;</h2>Araştırmalar, insanların sesini duydukları bir konuşmacının cinsiyetine yalnızca 5 saniyede karar verebildiğini gösteriyor. 2020’de yapılan bir anket çalışmasına göre hem erkek hem de kadın kullanıcıların büyük bir çoğunluğu, akıllı hoparlörleriyle etkileşime geçtiklerinde kadın sesi duymak istediklerini söylüyor. Anket ayrıca, aksanın da cinsiyetten bağımsız olarak bir konuşmacının güvenilirliğini belirlemede önemli bir rol oynadığına işaret ediyor.&nbsp;Öte yandan: Uzmanlar, kullanıcıların farklı cinsiyetlerdeki seslere duydukları güvenin sosyal bağlama göre değişiklik gösterdiğini belirtiyor. Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nin Psikoloji bölümü başkanı Chris Mayhorn, insanların bir ses duyduklarında otomatik olarak zihnindeki sosyal normları çalıştırmaya başladığına dikkat çekiyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mayhorn, yakın zamanda kullanıcıların sesli asistanlara ilişkin algıları üzerinde cinsiyetin rolünü inceleyen bir çalışmanın ortak yazarlığını yürüttü.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışma, katılımcıların ilaç tavsiyesi konusunda kadın sesine daha fazla güvendiğini ve kadın sesini erkek sesinden daha yardımsever olarak algıladığını ortaya koydu.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mayhorn, bu durumun doğrudan “Women-are-wonderful etkisi” olarak da bilinen sosyal önyargıyı yansıttığını ifade etti.&nbsp;</li></ul>Bilgi notu: Women-are-wonderful etkisi, toplumun kadınları erkeklerden daha olumlu özelliklerle ilişkilendirmesi eğilimini ifade eder. Psikoloji ve sosyoloji çalışmalarında sıklıkla bahsi geçen bu olgu, kadınlara yönelik duygusal bir önyargıyı yansıtır.&nbsp;Geniş açı: Mayhorn’a göre kullanıcıların bilgisayarları sosyal varlıklar olarak ele alıp cinsiyete dayalı bir perspektiften görmesi, insanların çoğu durumda bilinçsizce kültürel önyargılarını devreye soktuklarını da ortaya koyuyor. Teknoloji şirketleri de sesli asistanlara kadın isimleri vererek ve varsayılan ses seçeneklerinde kadın seslerini tercih ederek bilinçli veya bilinçsiz biçimde aynı eğilimi gösteriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bugün sanal asistanlarda pek çok farklı ses seçeneği bulunsa popüler asistanların tümü, başlangıçta geliştirici şirketlerin kodlarında “kadın” olarak nitelendirildi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu şirketlerin sözcüleri, çoğu zaman sanal asistanlardan bahsederken “She” ve “Her” gibi cinsiyet temelli ifadeleri kullanarak bu araçlara kadınlık atfetti.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hatta sesli asistanların birçoğu, bir taciz ifadesiyle karşılaştıklarında bu etkileşime flörtöz biçimde yanıt verecek şekilde programlandı.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Microsoft açıklama yapmıştı</h2>Microsoft, 2017 yılında yaptığı bir açıklamada yardımsever, destekleyici ve güvenilir bir sanal asistan oluşturma hedefi doğrultusunda Cortana’da kadın sesi kullanmayı tercih ettiğini dile getirmişti. Diğer şirketler de özellikle planlama ve hatırlatma yapma gibi görevler için kullanılan asistanlarda bilinçli olarak kadın sesini tercih etti. Zira uzmanlara göre bu görevlerin tümü, evlerde ve işyerlerinde de ağırlıklı olarak kadınlara atfedilen görevlerdi.&nbsp;Madalyonun diğer yüzü: Artık çoğu sesli asistan, eşit sayıda kadın ve erkek ses seçeneği sunuyor. Fakat herhangi bir cinsiyete atfedilemeyecek ses seçenekleri, hâlâ yeterince kullanılmıyor. Bu da sanal asistanlarda toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik problemlerin yanında bir temsiliyet sorunu da bulunduğuna işaret ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Apple, Siri’de bir LGBTQ+ topluluğu üyesi tarafından seslendirilen ve herhangi bir cinsiyetle ilişkilendirilemeyecek bir ses seçeneği de sunuyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu ses, Siri’de varsayılan ses seçeneği olarak kullanıma sunulmasa da kayda değer bir istisna yaratıyor.&nbsp;</li></ul>Rakamlar: 2022 yılında dünya genelinde 142 milyon kullanıcının sesli asistanları kullandığı tahmin ediliyordu. Bu sayının 2026’ya kadar 157,1 milyon kullanıcıya yükselmesi bekleniyor. Bu büyüklükte bir kullanıcı kitlesi, ABD nüfusunun neredeyse yarısına karşılık geliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mayhorn’a göre araştırmalar, artık yetişkin ve yaşlı bireylerin de sesli asistanları yoğun bir biçimde kullandığını gösteriyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birçok yetişkinin üniversiteli gençlerden daha fazla sesli asistanları kullandığını belirten Mayhorn, bu durumun sanal asistanların evlerde yaygınlaşmaya başladığının bir kanıtı olduğunu söylüyor.&nbsp;</li></ul>Özellikle yapay zeka destekli sesli asistanların hâlâ nispeten yeni bir teknoloji olduğunu da unutmamak gerekiyor. Bu erken aşama, şirketlerin ve kamuoyunun sesli asistanlarda kullanılan cinsiyet kodlarının sonuçlarıyla yüzleşmesine engel oluyor. Bu nedenle uzmanlara göre varsayılan olarak kadın sesi kullanan sesli asistanların, hâlihazırda cinsiyet ayrımcılığı pratiklerini yeniden üreten bir toplumda dönüşüme uğramayı başarıp başaramayacağını zaman gösterecek.

Quando AI

Yapay zeka destekli sanal asistanların neredeyse tümü, varsayılan olarak kadın sesi kullanıyor. Kullanıcıların büyük bir çoğunluğu da sesli asistanlarda kadın sesi duymak istediklerini söylüyor. Uzmanlara göre bu eğilim, toplumun cinsiyet kodlarıyla ilgili pek çok şey söylüyor.

toplumsal cinsiyet ayrımcılığı ile ilgili hikayeler