Bazı sporcular, yalnızca kendi dallarında iz bırakarak yetinmez, spor tarihine de damga vururlar. Michael Jordan, Diego Maradona, Roger Federer, Tom Brady, ve elbette G.O.A.T teriminin esin kaynağı Mohammed Ali, bu isimlerden birkaçı. Formula 1’de ise, akımın temsilcisi Ayrton Senna’ydı, ve başarısının ipuçları kariyerinin ilk adımlarında gizli. 94’teki kazasının yıldönümünde, kötü yerine iyi anıları hatırlamak çok güzel olabilir.13 yaşında profesyonel karting kariyerine başlayan Senna, zamanla ikincilikler elde etmeye başlayınca bunun yeterli olmadığını ilk kez farketti. Genç yaşlarında İngiltere’ye yerleşen Ayrton, Formula 1600 ve Formula 3 serileriyle birlikte, prestijli Macau Grand Prix’sini de kazanarak büyük takımların ilgisini çekmişti.Senna, yıllar sonra dramatik şekilde yollarının birleşeceği Williams’ın sahibi Frank Williams’a bir yemekte şöyle der: “Bak, herkes benle kontrat imzalamak ister.". Karizmatik Frank ise oralı bile olmaz, ama bir test teklif eder ve Temmuz 83’te Donington Park için sözleşirler. İlk kez bir F1 aracına oturan Ayrton, takımın mevcut pilotları Keke Rosberg ve Jacques Laffite’den daha hızlı turlar atar. Ancak ikisinin de kontratı devam ediyordur, Williams etkilenmekle yetinir.<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-02T21:21:52.761Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Senna" ratio="1.53" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Ekim ayında, aynı şey McLaren’la da yaşanır. Ron Dennis’in test sonrası röportajında, sesi kapatıp yalnızca beden dilini izleseniz dahi büyülenme ve kafa karışıklığı içerisinde olduğunu hissedebilirsiniz. McLaren’in 1984 için Niki Lauda ve Renault’dan yeni gönderilen Alain Prost’la anlaşması vardır, bu yüzden olsa olsa F2’de bir koltuk teklif edebilir, ama Brezilyalı zaten başka takımlarla da görüşme halindedir.Brabham, bu takımlardan biriydi ve başında cimri Bernie Ecclestone vardı. Ayrton’a bir teklif yapar. Senna, koltuk arayan çaylak adayı bir pilot değilmişçesine, “Benim şu ana kadar başardıklarımı ödüllendirmiyorsun, teklifi yükseltirsen tekrar düşünürüm.” diyerek rest çeker. Kasım ayında yapılan testte de işler çok iyi gitmeyince takımın pilotu Piquet’den 2 saniye yavaş kalır, ve bu hikaye de başlamaz.Ayrton, birkaç ay önceki McLaren testiyle aynı gün, ufak takım Toleman’la da sürüş yapmıştır. Onlar, büyük takımlar gibi değildir ve kendisini yarıştırmaya çok isteklidir. İleride Benetton’a ve devamında Renault’ya evrildiklerinde Schumacher ve Alonso’yla yapacaklarına benzer şekilde, yetenekli bir genç pilotla arka-orta sıralarda fark yaratabileceklerinin farkındalardır.<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-02T21:22:33.502Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Senna" ratio="1.91" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Haklı da çıkarlar. Ayrton, ilk yılında bitirdiği altı yarışın beşinde puan alır ve tartışmalı Monako GP’si de dahil olmak üzere 3 kez podyuma çıkar. Altı kez mekanik sorun yaşar ve yalnızca iki kaza yapar, ki bunlardan bir tanesi çok ilginçtir.F1 tarihinin en vahşi yarışı olarak gösterilen 84 Dallas GP’sinde, spin atarak en geriye düşer. Buna rağmen tırmanıp puan barajını zorlarken, son turlarda aracı duvara sürterek yarış dışı kalır. Senna, garaja döndüğünde gelmiş geçmiş en sıradışı sürücü bahanesini öne sürecektir: “Duvar yerinden oynamış olmalı!”.O zamanlar Toleman’da çalışan Pat Symonds “Tabii canım.” gibi bir tepki verse de, Ayrton kendisinden öyle emindir ki, gidip birlikte kontrol ederler. Brezilyalı haklı çıkar! Portatif duvar, yarıştaki başka bir temas yüzünden 5-10mm yerinden oynamıştır.<img src="https://images.aposto.com/2021/4/2021-05-02T21:22:53.046Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Senna" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Senna, saf hızı ve keskin sürüşü kadar, sporun en güçlü isimlerine dahi taviz vermemesiyle ve kendine olan inancıyla da herkesi büyüledi. Pistte acımasızdı, ama dışarıda ihtiyacı olan insanlara elini uzatmaktan da geri durmadı. Kazandıkça büyüdü, büyüdükçe mütevazılaştı. “God-given right to win” sözü, onu en iyi tanımlayan sıfattı belki de...“Eğer tanrı sizin tarafınızdaysa, her şey daha nettir. Ama bu bile sizi ölümsüz yapmaz.”&nbsp;-Ayrton Senna

Punto, gazetecilikten beslenirken, spor kültürünü şekillendiren olayları neden ve sonuçlarıyla geniş perspektiften ele alır. Futbol, tenis, atletizm, voleybol ve basketbol başta olmak üzere tüm atletik branşların etrafında gelişen hikayeler, gelen kutunda.

Futbol, basketbol, tenis, atletizm ve voleybol etrafında gelişen hikayeler.

Punto 

“Eğer tanrı sizin tarafınızdaysa, her şey daha nettir. Ama bu bile sizi ölümsüz yapmaz.” -Ayrton Senna

Ayrton Senna’nın ilk akşam yemeği

Muhammed Ali’nin “I am the greatest” söyleminden evrimleşen G.O.A.T. terimi, bugünlerde bütün spor dallarında en iyiyi belirleme trendine dönüştü. Konu motor sporları olduğunda ise otoriteler tarafından bile bir uzlaşmaya varılabildiğini söylemek zor.<ul><li>F1metrics adında bağımsız bir blog, uzunca bir çalışma sonucunda geliştirdiği modelle, bu konuda bir sonuca gitmeye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTZiZDNhMTVhOGI2MDAwNjE0NGZhMCZ1c2VyPTVlZjQ3ZDc5MjNmYzJiMDAwODcwZjA4NCZhdXRob3I9NWZhNmJiYjYxNWE4YjYwMDA2MTQ0ZWMxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmYxbWV0cmljcy53b3JkcHJlc3MuY29tJTI1MkY="">çalıştı.</a> Analizin temelinde, birbiriyle takım arkadaşlığı yapan sürücülerin gösterdiği nispi performanslar yatıyor. Örneğin, Schumacher’in Barrichello, Barrichello’nun Button, Button’ın da Hamilton’la aynı takımda yarıştığı sezonlar sayesinde Schumacher ve Hamilton arasında kıyaslamaya gidilebiliyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Modelin 6 temel parametresi mevcut: Sürücü performansı, takım performansı, müşteri aracı statüsü (1950-80), sezon, yaş ve deneyim. Bu parametreler, 1950-2019 Japonya Grand Prix arasındaki tüm yarışlara uygulanmış. Sonuçta, her sürücü için kullandıkları araç ve bahsettiğimiz diğer etkenlerden bağımsız, Ppr denilen sezon bazlı performans skorları belirlenmiş.&nbsp; &nbsp;</li></ul>Çalışmanın, farklı bakış açılarını yansıtan üç farklı çıktısı mevcut.&nbsp; &nbsp;<ul><li>Bunlardan ilki, her 10 yıl için en iyilerin seçildiği dönemsel analiz. Bunun için, sürücülerin 2 yıllık zirve performansları baz alınıyor. Buna göre, 50’lerde yarışan en iyi sürücü Juan Manuel Fangio, 60’larda Jim Clark, 70’lerde Jackie Stewart, 80’lerde Alain Prost, 90 ve 2000’lerde Michael Schumacher, ve 2010’larda ise Fernando Alonso olarak gösteriliyor. &nbsp;</li></ul>Peki bunlar arasından tek bir ismi, tüm dönemlerin en iyisi olarak seçebilir miyiz? İki yerine üç yıllık zirve performanslar baz alınarak bu soru da cevaplanmış. Buna göre, tarihin en iyileri sıralaması, aldıkları puanlar ve zirve performans yılları şu şekilde: &nbsp;<ul><li>1- Michael Schumacher (8,91, 2000-02): Almanya doğumlu pilot, sporun dünya üzerinde popülerleşmesine öncülük eden isimdi. Ölüm riskinin yüksek olduğu günlerden, sürücülerin atletlere evrildiği geçişin önderliğini yapan Schumi, Ferrari’nin dirilişinde de önemli bir paya sahipti ve sporda kalıcı bir etki bıraktı. &nbsp;</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-08T13:36:01.291Z.jpeg" alt="Schumacher"><figcaption>Kaynak: F1</figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>2- Jackie Stewart (8,85, 1969-71): 21 yaşına kadar keskin nişancı olarak eğitim gören Stewart, döneminin tartışmasız kıyas noktasıydı. Formula 1’deki güvenlik uygulamalarına öncülük ettiği için bazıları onu “spordaki romantizmi öldüren isim” olarak gördü. Ancak, kendisinden sonra yarışan bütün isimler, bir anlamda hayatlarını ona borçlular.&nbsp; &nbsp;</li><li>3- Fernando Alonso (8,80, 2012-14): 2’den daha fazla sayıda şampiyonluk alabilecek bir kalibrede olan İspanya doğumlu pilotu, hatalı kariyer tercihleriyle ve telsiz konuşmalarıyla hatırlıyoruz. Alonso’nun başyapıtı olarak gösterebileceğimiz 2012 sezonunda, yıla en iyi beşinci araç olarak başlayan Ferrari’yle neredeyse şampiyon oluyordu. 2021 yılında, Renault (Alpine) ile spora geri dönecek ve yarım kalan hikâyesini tamamlamaya çalışacak. &nbsp;</li><li>4- Juan Manuel Fangio (8,67, 1953-55): Kasksız yarışmasıyla bilinen cesur Arjantin doğumlu pilot, Hamilton’un tanımıyla sporun Godfather’ıydı. Hayatının (o günlerde kariyer yerine bu kelime daha uygundu) önemli kısmını Güney Amerika’da uzun mesafe yarışlarıyla geçirdi ve F1’i domine ettiğinde 40’lı yaşlarındaydı.&nbsp; &nbsp;</li><li>5- Alberto Ascari (8,66, 1950-52): Alberto’nun soyadı, bugün Monza’daki Ascari şikanında yaşatılıyor. Enzo Ferrari’nin deyişiyle, önden başladığı zaman durdurulamayan bir isimdi. Çıktığı yarışlarda elde ettiği %16’lık Grand Slam rekoru da bunu doğruluyor. (Aynı yarışta pol, en hızlı tur, her turda liderlik, galibiyet).&nbsp; &nbsp;</li><li>6- Jim Clark (8,58, 1962-64): En iyi yıllarında çıktığı 29 yarışta 16 galibiyet alıp 13 kez yarış dışı kalan Clark, aslında bir açıdan en baskın dominasyonun sahibi. Öyle anlatılır ki Ayrton Senna ünlü bir ressamdan Fangio, Moss, Stewart, Fittipaldi, Lauda ve kendisinin olduğu bir grid tablosu sipariş eder ve iki kural belirler: “Prost’u çizmeyeceksin, pol pozisyonunda Clark olacak.”&nbsp; &nbsp;</li><li>7- Lewis Hamilton (8,48, 2017-19): Tarihteki tartışmasız en iyi çaylak sezonunu geçirerek 2007 yılında Alonso’yu yenen Lewis, sonraki yıl kazandığı şampiyonluğu takiben istikrarsız yıllar geçirdi. Ancak, spor tarihindeki en iyi kararı vererek 2013’te Mercedes’e katıldı ve Schumacher’in rekorlarını kırmakla meşgul.&nbsp; &nbsp;</li><li>Çalışmada son olarak zirve performansların es geçildiği bir bakış açısı da yansıtılmış. Buna göre, her sezon sürücüler tamamen aynı şartlarda yarışsaydı, kim ne kadar şampiyonluk alırdı sorusu da cevaplanıyor: &nbsp;</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-07T15:33:36.294Z.png" alt="Şampiyonluk İnfografiği"><figcaption><a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTZiZDNhMTVhOGI2MDAwNjE0NGZhMCZ1c2VyPTVlZjQ3ZDc5MjNmYzJiMDAwODcwZjA4NCZhdXRob3I9NWZhNmJiYjYxNWE4YjYwMDA2MTQ0ZWMxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnR3aXR0ZXIuY29tJTI1MkZlbGlmYWxwZXI="">Elif Alper</a></figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>Analiz sonuçlarında dikkat çeken yegâne detay, Prost ve Senna gibi 80’li yılları domine eden isimlerin, genel sıralamada çok gerilerde kalmış olması. Bu duruma getirilen açıklama -yetersiz de olsa- 80’lerdeki sürücülerin, 90’lardaki rakipleri karşısında nispeten zayıf performans göstermiş olmaları. Aslında bu bile, aynı dönemde yarışmayan isimleri kıyaslamanın çok da sağlıklı olmadığını gösteriyor. &nbsp;</li><li>Formula 1’in ilk yıllarında başlı başına bir hayat mücadelesi olan Grand Prix yarışları, bu günlerde bu romantizmden fazlasıyla uzak. Nihayetinde, her bir efsaneyi kendi dönemiyle ve hikâyesiyle hatırlamak iyi bir seçenek.&nbsp; &nbsp;</li></ul>“Eskiden sürücüler birbirlerine daha saygılıydı. Yakıt depoları o kadar riskli bir yerdeydi ki birine çarptığınızda bu, rakibinizin ölmesi anlamına gelebilirdi. Bu günlerde her şey çok güvenli ve aptalca şeyler yapabiliyorsunuz.” – Kimi Räikkönen

Formula 1 tarihinin en iyi pilotunu arıyoruz.

En iyi kim?

Formula 1, bir süredir sezon kapanışını Abu Dabi’deki Yas Marina pistinde gerçekleştiriyor. Gün ışığında başlayıp gece biten ve genelde de sıkıcı geçen bu yarışı, dört aylık kış arası öncesi mecburen izliyoruz. 68 milyon dolarlık yıllık yarış bedelini düşününce bu heyecansız sezon finali takvimden düşecek gibi de durmuyor.<ul><li>Pistin tasarımcısı Hermann Tilke’nin takvimdeki tek sürprizi burası değil. 95’te Österreichring’in kısa versiyonu olan A1 Ring ve 99’da Sepang tasarımlarıyla heyecan vadeden Tilke, bir yerden sonra kopyala-yapıştır şablonlarıyla eleştirilmeye başlandı. Hockenheim’ın yeni versiyonu, Shanghai, Yeongam, Sochi, Buddh, Valencia (2009 yarışı, yakın tarihte geçiş olmayan üç yarıştan biriydi) ve Singapur gibi son dönemde çoğunluğu mutlu etmeyen bazı işler kendisinin eseri. Benzerliklerinden dolayı “Tilkedrome” lakabı verilen bu yapbozların malzemeleri şöyle: Çok uzun bir düzlük, birkaç düzlük daha, takip eden orta &amp; düşük hızlı virajlar, inişli çıkışlı orta sektör, birkaç adet akıcı viraj, şaşaalı pit binası, geniş asfalt ve daha da geniş kaçış alanları.&nbsp; &nbsp;</li><li>Bütün Tilke tasarımlarının kendine has birkaç özelliği oluyor ve elbette İstanbul Park, Austin, Bakü -ve belki Sakhir- gibi iyi işler de mevcut. Ancak asıl tartışma, son 20 yılda tasarlanan çoğu pistin kendisinin elinden çıkmış olması. Bu distopya, 70’lerde Formula 1’de güvenlik namına birçok adım atan ve spordaki romantizmi öldürmekle eleştirilen Jackie Stewart’a bile aşağıdakileri söyletmişti: &nbsp;</li><li>“F1’deki yeni pistler birbirinin kopyası ve hataları affeden tarzdalar. En son ölüm (Senna) 17 yıl önce gerçekleşti. Tabii ki ölüm olsun istemeyiz, ama bu işi çok abarttılar. Güvenlik başka şey, yetkinin kötüye kullanımı başka şey. Her pisti Tilke tasarlamak zorunda değil!”&nbsp;</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-28T12:11:21.478Z.jpeg" alt="Pist"><figcaption>Kaynak: Formula 1</figcaption></figure><ul><li>Geçmişte, rekabet, motor sesi ve tehlike sunan Formula 1, son 10-15 yılda ruhunu kaybetti ve bunu sadece pistlere bağlamak haksızlık olur. DRS ve Pirelli lastiklerinin icadıyla (!) tarihin en yüksek geçiş sayılarına ulaşıldı, ancak bu yapaylık herhangi bir görsellik veya heyecan sunamıyor. Bu modern bunalım ve kimlik çatışması içinde Monza, Spa, Silverstone, Nürburgring, Suzuka, Montreal gibi klasik yarışlar izleyenlere nefes aldırıyor. 60’larda hızlanmaya başlayan F1 araçlarıyla fazlasıyla güvensiz hissettiren ve birçok isme de mezar olan bu pistler, günümüze kadar gelebilmek için fedakârlıklarda bulunmak zorunda kaldı. &nbsp;</li><li>“Hız tapınağı” olarak bilinen Monza, oval versiyonuyla gerçek anlamda bir tapınaktı. İlk Almanya vatandaşı şampiyon olmayı hedefleyen Wolfgang von Trips, 61 yılında kaza yaparak hayatını kaybetti ve oval kısım bir daha kullanılmadı. Ancak yeni versiyonda başka bir Almanya doğumlu pilot kırmızılarla tarih yazacaktı. Bu yıl ilk kez WRC takvimine giren Rally Monza’nın bazı etapları oval kısımda koşuldu ve iyi bir tat bıraktı. Formula 1’de ise Indianapolis’ten bu yana ilk kez Zandvoort’ta çok sayıda eğimli viraj olacak. &nbsp;</li><li>Nordschleife, yeryüzündeki en tehlikeli pist olarak kabul edilir. Stewart, 68’de yoğun sis altında dört dakikalık bir farkla kazanırken burayı “Yeşil Cehennem” olarak nitelemişti. 70’deki yarış, Courage’ın Zandvoort’daki ölümüyle sürücüler tarafından boykot edildi. Pist o kadar uzundu ki Lauda’nın 76’da kaza yaptığı noktaya helikopterin gelmesi bile 15 dakika sürmüştü. TV yayınlarının zorluğu ve pistin konumu gibi çekinceler sebebiyle, bir daha burada yarışılmadı. Günümüzde WTCR yarışları yapılmaya devam ediyor.</li></ul>&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-27T20:48:06.637Z.jpeg" alt="Spa pisti"><figcaption>Kaynak: Autofreaks</figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>Spa-Francorchamps, fedakârlık yapması gereken diğer bir lokasyondu. Yine Stewart, uzun eski versiyondaki Masta Kink’i açık ara en zor viraj olarak tanımlamıştı. Pistin bugün kullanılan kısa hâli ise bazı tarihî kısımları günümüze taşımış durumda. 90’lı yıllarda, Eau Rouge’un bir şikana çevrilmesi teklif edilse de Senna bunu veto etti. Trajik şekilde, kendisinin ölümüyle tek seferliğine şikan olarak kullanıldı, ancak günümüzde orijinale yakın hâlini koruyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>50 ve 60’lı yıllarda yeşillikler arasında %90’ı tam gaz geçilen, uzun ve kıvrımlı düzlükleriyle oyunlarda bile sürekli yavaşlama dürtüsü hissettiren ikonik pistler, Stewart’ın 70’lerde başlattığı başkaldırıyla değişime uğradı. Yerlerine, arka bahçeleri ve yeni coğrafyalardaki daha güvenli, asfalt kaçış alanlarıyla bezeli süpermarket otoparkları motor sporlarını esir aldı. Formula 1, ileri mühendislik ve yapaylığın sonuç üretmediğini nihayet anlamaya başladı, ancak neye evrileceği belirsizliğini koruyor. 2020’de pandemi etkisiyle takvime eklenen Portimao, İstanbul, Imola, Mugello gibi farklı tasarımcı ve dönemlere ait pistlerin getirdiği heyecan ise dönüşümlü yapılan yarışlara ön ayak olabilir.</li></ul>

Talha Arslan