Avrupa Komisyonu, AB'nin teknoloji şirketlerine katı kurallar getirecek olan Dijital Piyasalar Yasası'ndan (DMA) etkilenecek şirketleri açıkladı. Buna göre, DMA'ya tabi tutulacak şirketler arasında Alphabet, Apple, Meta, Microsoft, Amazon ve ByteDance yer alıyor.

• AB'nin endüstri şefi Thierry Breton, konuya ilişkin X'te yaptığı yaptığı paylaşımda "#DMA için D-Day! En etkili online şirketler artık AB kurallarımıza göre oynamak zorunda kalacak." ifadelerini kullandı.

DMA, hangi şirketleri kapsamına alıyor?

Yapılan açıklamalara göre, DMA, yukarıda ismi geçen şirketlerin bünyesinde yer alan bu 22 platformu etkiliyor:

• Sosyal Ağlar: TikTok, Facebook, Instagram, LinkedIn
• N-IICS (mesajlaşma hizmetleri): WhatsApp, Messenger
• Aracılık: Google Maps, Google Play, Google Shopping, Amazon Marketplace, App Store, Meta Marketplace
• Video Paylaşımı: YouTube
• Reklam hizmetleri: Google, Amazon, Meta
• Web Tarayıcıları: Chrome, Safari
• Arama: Google Arama
• İşletim Sistemleri: Android, iOS, Windows

Bir önceki listede yer alan Alphabet'in Gmail'i, Microsoft'un Outlook'u ve Samsung'un tarayıcısı, yasanın gerekliliklerini karşılamadıklarının kanıtlanması nedeniyle yeni listeye dahil edilmedi. Bununla birlikte, Komisyon, şirketlerden gelen itirazların ardından Microsoft'un Bing, Edge ve Microsoft Advertising'inin; Apple'ın ise iMessage'ının DMA kapsamına girip girmediğini değerlendirmek üzere dört farklı soruşturma başlattı. 

İyi de nedir bu DMA?

DMA ile AB, aylık 45 milyondan fazla aktif kullanıcıya ve 75 milyar avro piyasa değerine sahip teknoloji şirketlerini hedefliyor. Bu kapsamda, teknoloji şirketlerinin birlik içinde kullanıma sunduğu ürün ve hizmetleri rekabete uygun hâle getirmeyi amaçlayan AB, hizmet ve ürünlerini yasa ile uyumlu olacak şekilde yeniden tasarlamaları için söz konusu şirketlere Mart 2024'e kadar zaman tanıyor.

• DMA, belirlenen şirketlerin bünyesindeki mesajlaşma uygulamalarını rakipleriyle uyumlu bir şekilde çalışabilir bir hâle getirmelerini gerektirmenin yanı sıra tüketicilerin cihazlarına hangi uygulamaları önceden yükleyecekleri üzerinde söz hakkı sahibi olmasını sağlıyor. Yasa ayrıca, işletim sistemlerinin üçüncü taraf uygulama mağazalarına izin vermesini zorunlu kılmakla birlikte geliştiricilerin alternatif uygulama içi ödeme seçenekleri sunmasını da mümkün kılıyor.
• Listede ismi geçen şirketlerin yasayı ihlal etmeleri ise yıllık küresel cirolarının %10'una kadar para cezası ile karşı karşıya kalacakları anlamına geliyor.

Geçtiğimiz gün Estonya'da düzenlenen bir dijital konferansta yaptığı konuşmada konuya değinen Breton "Bazı teknoloji devlerinin pazar güçlerini kendi ürün ve hizmetlerine haksız avantaj sağlamak ve rakiplerinin iş yapmasını, katma değer ve istihdam yaratmasını engellemek için kullandıklarını biliyoruz. Bu uygulamalar rekabeti bozmakta, serbest tüketici seçimini baltalamakta ve KOBİ'lerin özellikle Web 4.0 ve sanal dünyalardan kaynaklanan inovasyon potansiyelini engellemektedir," ifadelerini kullanmış; konuşmasının devamında DMA'nın hedefini şu sözlerle özetlemişti:

"Avrupa'nın, uzun ve her zaman etkili olmayan antitröst soruşturmalarına bel bağlamak yerine, yenilikçiliği, rekabetçiliği ve Tek Pazar'ın dayanıklılığını teşvik etmek için net ve uygulanabilir bir yasal çerçeve sağlayarak oyunun kurallarını önceden belirlemesinin zamanı gelmişti. DMA tam da bunu yapıyor."

Tepkiler neler?

Meta, Google ve Amazon'dan şirket sözcüleri yasanın kapsamını ve tanımlamalara uyup uymadıklarını incelediklerini bildirirken Microsoft, yapılan tanımlamayı kabul ettiğini söyledi. Öte yandan, Apple ve TikTok, platformlarının DMA kapsamında yer almasından son derece mutsuz ve endişeli olduklarını dile getirdi:

• Bu karara temelde katılmadığını belirten TikTok, bu karardan önce herhangi bir pazar araştırması yapılmamasından doları hayal kırıklığına uğradıklarını ve ne gibi adımlar atabileceklerini değerlendirdiklerini bildirdi. 
• Apple ise DMA'nın kullanıcıları için oluşturduğu gizlilik ve veri güvenliği riskleri konusunda çok endişeli olduğunu ifade etti. Teknoloji devi, daha önce yaptığı açıklamada DMA'nın, App Store'da olmayan uygulamaların daha fazla yüklenmesine ya da "yan yüklemeye" yol açabileceğinden endişe duyduğunu belirtmişti.

Ne dediler?

Bu duyuru, DMA'nın uygulamaya konması yolunda atılmış son derece önemli bir adım olsa da süreç henüz bitmekten oldukça uzak. Financial Times'ın daha önce belirttiği üzere, komisyon, yeni kuralların yol açabileceği birtakım yasal sıkıntılara karşı şimdiden kendi hazırlamaya başlamış bulunuyor.

Öte yandan, yeni kuralların bağımsız uygulama mağazaları, alternatif ödeme hizmetleri ve yeni arama motorları için büyük platformlarla rekabet edebilmelerini sağlayacak fırsatlar yaratacağı ve teknoloji devlerinin doğrudan istismar edici davranışlarının azalacağı değerlendiriliyor. 

• DMA'nın "adil rekabet, artan tüketici tercihi ve gerçek iş inovasyonuna yönelik bir adım" olduğunu belirten ödeme unicorn'u Paddle'ın CEO'su Jimmy Fitzgerald, "Sektörün büyük oyuncularından, kendi ürünlerinin 'öz tercihi' olmaksızın üçüncü taraf uygulama mağazaları ve üçüncü taraf ödeme sistemleri sunmalarını istemek, yazılım geliştiricileri için son derece faydalı olacak ve her satışta bir yüzde kaybetmeden ürünlerini nerede ve nasıl satacaklarını seçmelerine olanak tanıyacaktır." ifadelerini kullanıyor.

Norton Rose Fulbright hukuk firmasının antitröst ve rekabet ortağı Miranda Cole ise konuya ilişkin olarak belirlenen şirketlerin sürpriz isimler olmadığını; ancak devam eden süreçte gelecek itirazlarla durumun ilginç bir hâl alabileceğini belirtiyor:  

"DMA'nın sayısal eşikleri, diğer hususların yanı sıra kullanım sıklığı yoluyla pazardaki mevcudiyeti dikkate almadığından, pazar incelemelerinin ardından muafiyetler ve ön bulgular kilit öneme sahip olacaktır. Avrupa Komisyonu'nun bugün Microsoft'un Bing, Edge ve de minimis pazar payları %5'in altında ya da civarında olan çevrimiçi reklamcılık hizmetlerine yönelik pazar soruşturmaları açması, bu konunun farkında olduğunu göstermektedir."

Çin, yarı iletken endüstrisini desteklemek amacıyla 41 milyar dolarlık yeni bir fon kurmaya hazırlanıyor. Reuters'ın konuya ilişkin bilgi sahibi kişilere dayandırdığı haberine göre, 8 milyar dolarının Çin Maliye Bakanlığı'ndan gelmesi ve bir kısmının çip üretimi için ekipman üretiminde kullanılması beklenen 41 milyar dolarlık fon, sırasıyla 2014 ve 2019 yıllarında oluşturulan 19 ve 27 milyar dolarlık iki fonu takip ediyor.

Öte yandan bu fon, Çin ve ABD arasında giderek daha da gerilen teknoloji ve bilim savaşının da altını çiziyor.

ABD'nin hamleleri, Çin'i yerli çip üretimine teşvik ediyor

Aslında Başkan Xi Jinping uzun bir süredir Çin'in yarı iletken üretiminde kendi kendine yetebilecek konuma gelmesi gerektiğine dikkat çekiyor; ancak ABD'nin geride bıraktığımız son bir yılda gelişmiş çiplerin askeri alanlarda kullanılmasını engellemek amacıyla bir biri ardına getirdiği ihracat kısıtlamaları, Çin'i acil bir şekilde yerli çip üretimine odaklanmaya itmiş gibi görünüyor.

• Çin'in yabancı çip teknolojisine erişimini kısıtlamak ve yerli çip üretim yeteneklerini baltalamak amacıyla ABD, Japonya ve Hollanda art arda hamle yapmış; ABD Başkanı Joe Biden, Ağustos ayı başında ABD merkezli şirketlerin Çin merkezli geliştiricilere yatırım yapmasını daha da kısıtlayan bir idari emir yayınlamıştı.
• Bununla birlikte, önceki kısıtlamalarında özellikle de Çin merkezli teknoloji devi Huawei'i hedef alan ABD, Ocak ayında ABD teknolojisinin ihracatı için Huawei'e lisans verilmesini yasaklamıştı.

Çin, çip üretiminde ABD'nin arkasında kalmamaya kararlı

Gelgelelim, Huawei'nin çok kısa bir süre önce tanıttığı akıllı telefonu Mate 60 Pro, Çin'in tüm bu yasaklara rağmen teknolojinin gerisinde kalmamaya kararlı olduğunun sinyallerini veriyor. Huawei'nin Semiconductor Manufacturing International Corp (SMIC) ile birlikte geliştirdiği, 7 nanometre teknoloji üzerine inşa edilen Kirin 9000s çipi ile donatılmış olan Mate 60 Pro'nun indirme hızının, tipik 5G telefonlara kıyasla çok daha hızlı olması bekleniyor.

Analistler, Huawei'in gelişmiş çip üretme konusundaki girişiminin, Çin'in ABD yaptırımlarına karşı koyma konusundaki kararlılığını ve kapasitesini ortaya koyduğuna; ancak bu çabaların muhtemelen çok maliyetli olduğuna dikkat çekiyor. 

• Bu başarının Çin'in çip teknolojisindeki yeteneğinin direncini gösterdiğini ifade eden TechInsights analisti Dan Hutcheson, bunun büyük bir "jeopolitik meydan okuma" olduğunu belirterek "Sonuç muhtemelen bugün var olandan daha büyük kısıtlamalar olabilir." şeklinde kaydediyor.
• TechInsights'ın bulgularının ABD Ticaret Bakanlığı'nın Sanayi ve Güvenlik Bürosu'nun bir soruşturmasını tetikleyebileceğini, ABD'de yaptırımların etkinliği konusunda daha fazla tartışma yaratabileceğini ve Kongre'yi Çin'e karşı hazırladığı rekabet yasasına daha sert teknoloji yaptırımları eklemeye sevk edebileceğini belirten Jefferies analistleri ise konuya ilişkin bir notta "Genel olarak ABD-Çin teknoloji savaşının tırmanması muhtemel," ifadelerini kullanıyor.

Öte yandan: Ağustos 2022'de ABD, çip üretiminde dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla Intel gibi üreticilere kendi yarı iletken üretim tesislerini inşa etmeleri için 52 milyar dolardan fazla kaynak sağlayan CHIPS Yasası'nı kabul etmiş; AB ise Avrupa'daki üretim kapasitesini güçlendirmeye yardımcı olacak 47,5 milyar dolarlık benzer bir yasayı onaylamıştı.