Türkiye, Taksim’deki terör saldırısının ardından Irak ve Suriye’nin kuzey bölgelerinde terör örgütü PKK ve uzantısı YPG’ye karşı “terör saldırılarını bertaraf etmek ve hudut güvenliğini sağlamak, terörü kaynağında yok etmek maksadıyla” Pençe-Kılıç hava harekâtını düzenledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “sadece bir hava harekatıyla sınırlı kalınmayacağını” söyleyerek kara harekatının yolda olduğu mesajını da verdi.Terör örgütü, harekatın ardından Türkiye’yi tehdit ederken Gaziantep ve Kilis’e düzenlenen roketli saldırılarda biri çocuk iki kişi yaşamını yitirdi. Çok sayıda kişi yaralandı. &nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Afganistan’da ve İsrail’de yaklaşan tehlikeler </h2>Pazar gecesi, geçtiğimiz yıl Afganistan’ın kontrolünü ele geçiren Taliban yönetimiyle nisan ayında İmran Han yönetiminin devrildiği Pakistan arasında sınır bölgesinde çatışmalar yaşandı. Gerginlik düşürülse de Durand Hattı adı verilen bölgenin kontrolü konusunda anlaşamayan iki yönetimin tekrar karşı karşıya geleceğine kesin gözüyle bakılıyor.İsrail’de ise eski Başbakan Binyamin Netanyahu’nun, Filistin’in var olma hakkını tanımayan ve İsrail’in tüm Filistin’i ilhak etmesi gerektiğini düşünen aşırı sağcıların desteğiyle ülke tarihinin en milliyetçi hükümetini kurması <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/c97j3x2w111o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bekleniyor</a>.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İran’da isyan sürüyor</h2>Tüm bunlar Orta Doğu’da çatışmalı bir sürece doğru hızla ilerlendiğini düşündürse de esas fırtına, rejim karşıtı gösterilerin ülkenin tamamına yayıldığı İran’da kopuyor.İki aydan uzun bir süre önce Mahsa Amini adlı genç kadının başörtüsünü “düzgün” takmadığı gerekçesiyle ahlak polisleri tarafından gözaltına alınarak hayatını kaybetmesinin ardından başlayan rejim karşıtı protestolar devam ediyor. Siyaset bilimci Arif Keskin, “ülkede reform umudunun kaybolmasının tüm protestolara rejim karşıtı bir nitelik kazandırdığını” öne sürüyor.Lise ve üniversitelerde öğrenci boykotlarının, şehirlerde esnaf grevlerinin yapıldığı ülkede güvenlik güçleri son günlerde giderek sertleşen yöntemlerle isyanı bastırmaya çalışıyor.Aktivistler, gösterilerde öldürülenlerin sayısının en az 47’si çocuk olmak üzere 400’ü geçtiğini <a fr-original-style="" href="https://www.intellinews.com/activists-say-death-toll-exceeds-400-as-protesters-defy-regime-in-iran-262924/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">doğruluyor</a>. Öldürülen vatandaşların cenazelerinin de rejim karşıtı gösterilere dönüştüğü ülkede dini lider Ali Hamaney’in, ABD tarafından öldürülen Devrim Muhafızları komutanı Kasım Süleymani’nin ya da rejime ait başka sembollerin tahrip edildiği, karakolların yakıldığı görülüyor. Mollaların sarıkları, göstericilerin hedefi olmaya devam ediyor. Şimdiye kadar 15 bini aşkın gözaltı yapıldığı, altı gösterici hakkında idam kararı verildiği ifade ediliyor.Bazı bölgelerde çatışmalar görüldüğü, güvenlik güçlerinden de ölenler olduğu biliniyor. Öldürülen güvenlik güçlerinin cenazeleri de molla rejimi eliyle devlet yanlısı gösterilere dönüştürülüyor. Rejim, protestoları “batının provokasyonu ve terör eylemi” olarak görmeyi sürdürüyor.İran devlet medyasında istifalar yaşanırken milli takım sporcuları müsabakalarda milli marşı söylemeyerek protestolara destek veriyor, sanatçılar rejim karşıtı açıklamalarda bulunuyor. Dünyaya dağılmış rejim karşıtı İran diasporası da eylemleri dünyaya yaymaya devam ediyor.“Kadın, yaşam, özgürlük” ve “diktatöre ölüm” sloganlarıyla tarihe geçen isyan şimdilik etnik ve ideolojik farkları eriterek toplumu molla rejimine karşı sekülerizmde birleştiriyor. Öte yandan, Azeri Türkü ve Kürt kökenli insanların çoğunlukta olduğu bölgelerde isyanlar ayrılıkçı bir nitelik kazanma potansiyeli taşıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İran-Azerbaycan gerginliği</h2>İran, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’ı Ermenistan işgalinden kurtarmak için verdiği savaşta Ermenistan’ı destekleyen bir pozisyon benimsemişti. Açılması planlanan Zengezur koridorunun İran’ın ticaretine darbe vurmasının yanı sıra Tahran’ın Türkiye’nin bölgedeki ağırlığının artmasından, Azerbaycan’la İsrail’in yakınlaşmasından ve İran’daki Azeri Türklerinin Azerbaycan’la ilişkilerinin gelişmesinden endişe ettiği ifade ediliyordu.&nbsp;Bu ay başında Azerbaycan'da, İran istihbaratının kurduğu "yasa dışı silahlı grup" <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/azerbaycanda-iran-istihbaratinin-kurdugu-yasa-disi-silahli-grup-ifsa-edildi/2726888" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">deşifre edilirken</a> Azerbaycan, İsrail’de büyükelçilik açma kararı aldı. Bugün de Azeri Türklerinin yoğun yaşadığı Tebriz kentinde protestolarda Türkçe atılan “Azerbaycan milleti, çekemez bu zilleti” ve “özgürlük, adalet, milli hükümet” sloganları giderek daha da duyulur hale geliyor.İran’ın kuzeybatısı “Güney Azerbaycan” olarak adlandırılırken ülkede yaşayan Azeri Türklerinin sayısının 25 milyona dayandığı tahmin ediliyor. Azerbaycan’ın toplam nüfusunun ise 10 milyonun biraz üzerinde olduğunu hatırlamak gerekiyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İran’dan Kuzey Irak’a saldırı</h2>İran’ın Kürdistan eyaletinde de Amini’nin öldürüldüğü günden bu yana sert protestolar görülüyor, ayrılıkçı sloganlar duyuluyor. Amini’nin Kürt kökenli bir genç kadın olması, bölgedeki öfkeyi daha da artırıyor. Özellikle Mahabad kentinde rejim güçlerinin gösterilere müdahalesinin “katliam” boyutuna ulaştığı ifade ediliyor.Dahası İran, Kuzey Irak’taki Erbil ve Süleymaniye kentlerinde, ülkedeki eylemleri körüklediğini iddia ettiği silahlı İran Kürdistan Demokratik Partisi (İKDP) ve Komele Emekçiler Partisi’nin karargâhlarını “sınır güvenliğini sağlamak amacıyla” füze ve insansız hava araçlarıyla hedef alıyor. 28 Eylül, 14 Kasım ve 20 Kasım’da gerçekleşen saldırılarda can kayıpları da <a fr-original-style="" href="https://www.trthaber.com/haber/dunya/iran-ikby-topraklarini-hedef-aldi-724870.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaşandı</a>. İran, Irak hükümetinden bu grupların silahsızlandırılmasını talep ederken peşmerge güçlerinin karşılık vermesi halinde çatışmaların büyüyebileceği ifade ediliyor.İran’ın içindeki Kürt ayrılıkçısı PKK bağlantılı terör örgütü PJAK’ın rejim karşıtı gösterilere destek verdiği ifade edilse de, “son dönemde artan İran-PKK yakınlaşmasının terör örgütü PKK’nın PJAK aracılığıyla İran üzerinde bir şantaj kozu elde etmesini sağladığı” yorumları yapılıyor. İran da ayrılıkçı Kürt hareketine mesajını, “Kürt toplumunun temsilciliği, öncülüğü ve koruyuculuğu iddiasında PJAK ile rekabet eden” İKDP’ye saldırarak veriyor.İran’daki molla rejimi, halkın demokratik tepkisine karşı kullandığı orantısız güçle hem kendi toprak bütünlüğünü, hem de tüm Orta Doğu’nun istikrarını tehlikeye atıyor.

Aposto Gündem

Orta Doğu’da çatışmalı günler

İsrail’de düzenlenen genel seçimlerde resmî olmayan sonuçlara göre, eski Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğinde sağ blok, 120 milletvekilinin yer aldığı Mecliste 65 milletvekili çıkararak hükümeti kurabilecek çoğunluğa ulaştı. Sağ blok partilerin, Netanyahu liderliğindeki Likud Partisi'ne destek vererek hükümeti kuracağına şimdilik kesin gözüyle bakılıyor. 31 milletvekili çıkaran Likud Partisi seçimlerde 1'inci parti olurken mevcut Başbakan Yair Lapid'in&nbsp;Gelecek Var Partisi 24 milletvekiliyle 2'nci parti oldu. Netanyahu’ya destek veren sağ blokta yer alan Dini Siyonizm Partisi, oylarını neredeyse 2 katına çıkararak 14 milletvekiliyle seçimlerden 3'üncü parti olarak çıktı. Yair Lapid liderliğindeki Değişim Koalisyonu'nda yer alan Ulusal Birlik Partisi 12 milletvekiliyle seçimi 4'üncü olarak tamamladı.Henüz kesinleşmeyen sonuçlara göre, Arap partisi Balad ve Netanyahu karşıtı blokta yer alan Yahudi Evi Partisi baraj altında kaldı. Seçim sonuçlarının kesinleşmesinin ardından bu partilerin meclise girmesi hâlinde Netanyahu’nun bloğunun hükümeti kurabilecek çoğunluğu elinde tutmasının tehlikeye girebileceği öngörülüyor.İsrail seçimlerini, Netanyahu liderliğindeki sağ blokun hükümet kurma ihtimalini, yeni dönemde İsrail’de yaşanabilecek gelişmeleri ve Türkiye-İsrail ilişkilerini Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Gökhan Çınkara ile konuştuk.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail’de yeni dönem</h2>Gökhan Çınkara, daha önce 2 defa başbakanlık yapmış Binyamin Netanyahu’nun seçimlerden galip çıkmasının kesinlikle bir sürpriz olmadığını ifade etti. Naftali Bennett’in başbakanlıktan çekilmesinin ardından yaşanan siyasi ve ekonomik krizlerin seçmenlere bir güvensizlik aşıladığını belirten Çınkara, Bennett sonrası dönemde hem ekonomide ciddi bir düzelme olmamasının hem de Batı Şeria bölgesindeki Filistinliler, İsrailli yerleşimciler ve İsrail askerleri arasındaki sürekli çatışma durumunun seçmenlerin tercihinde önemli bir rol oynadığını söylüyor.Seçimlerdeki en önemli sonuçlardan birinin Dini Siyonizm Partisi'nin oylarında yaşanan sıçrama olduğunu ifade eden Çınkara, aşırı sağ görüşlü seçmenlerin askerlerin pasif davrandığını düşündüğünü ve bu nedenle radikal Dini Siyonizm Partisi’ne kaydığını belirtiyor. Ayrıca bu kesimin Arap nüfusa ve özellikle de Filistinlilere karşı oldukça dışlayıcı bir tutumu olduğunu ve saf bir İsrail devletini savunduğunu da ekliyor. Dini Siyonizm Partisi hukuk sistemi ve askerin yetkileri konusunda kapsamlı reformlar yapılmasını da talep ediyor. Hukuk sisteminde kapsamlı bir reform yapılmasını savunan Dini Siyonizm Partisi, Türkiye’deki Hakimler ve Savcılar Kuruluna (HSK) eş yapıdaki hukuki kurumların yapısının değiştirilerek Meclise bağlanmasını ve kurul üyelerinin de milletvekilleri tarafından seçilmesini talep ediyor. Çınkara, aşırı sağın oylarındaki yükselişin en önemli nedenlerinden birinin İsrail’in sınır bölgelerinde yaşanan çatışmaların yarattığı&nbsp;güvenlik kaygısı olduğunu düşünüyor. Çeperde yaşayan seçmenlerin askerin yetkilerini genişletecek güvenlik odaklı politikaları desteklediği, bu nedenle Dini Siyonizm Partisi’nin güçlü bir alternatif olarak ön plana çıktığını ifade ediyor.İsrail’de kurulacak yeni hükümette Dini Siyonizm Partisi’nin yer alıp almayacağının İsrail siyasetine büyük etkisi olacağını değerlendiren Çınkara, Netanyahu’nun seçimlerden önce bu partinin koalisyonda yer alacağını açıkça ifade ettiğini ve hatta çeşitli bakanlıkların da verilebileceğini belirtiyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İsrail’de yeni dönemde nasıl bir siyaset izleneceği hükümetin bileşenlerinin kim olacağına çok bağılı. Dini Siyonizm Partisi koalisyonda yer alır ve istedikleri revizyonlar yapılırsa çok radikal ve milliyetçi bir İsrail olacağını söyleyebiliriz. Bu senaryo, kendini liberal ve seküler olarak tanımlayan İsrailliler için de çok korkutucu bir tablo. Resmi olmayan sonuçlara göre 65 milletvekili çıkaran sağ blok, 120 vekilli mecliste rahatlıkla hükümet kurabilir ve bu hükümeti devam ettirebilir. Eğer Netanyahu bu hükümeti Dini Siyonizm Partisi’ni dışlayarak merkez partilerle kurmaya çalışırsa İsrail daha dengeli bir siyaset izleyebilir.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni dönemde Filistin ve Körfez politikası</h2>Gökhan Çınkara, Netanyanu başbakanlığında Filistin meselesinde 2&nbsp;devletli çözümün rafa kaldırılacağı kanaatinde. "Netanyahu 2 devletli çözüm konusunda hiçbir zaman inisiyatif almamıştır." diyen Çınkara, Netanyahu’nun İbrahim Anlaşmaları’nın (Abraham Accords) mimarı olduğuna da dikkat çekiyor. Netanyahu’nun hükümeti kurması durumunda Filistin meselesinde bir süreliğine statükoyu koruyacağını ve 2024’te yapılacak ABD seçimlerinde Cumhuriyetçilerin iktidara gelişini bekleyeceğini öngörüyor. Öte yandan, Netanyahu ile Vladimir Putin arasında geçmiş dönemdeki yakın ilişkilerin önümüzdeki dönemde de devam edeceğini ve İsrail-Rusya&nbsp;ilişkilerinde bir derinleşme yaşanabileceğini ifade eden Çınkara, Körfez ülkeleriyle ilişkilerin geliştirilmesine yönelik adımların atılabileceğini de belirtiyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye-İsrail ilişkileri</h2>Türkiye-İsrail ilişkilerinde son dönemde yaşanan normalleşme sürecinin Netanyahu hükümetiyle de devam edip etmeyeceği büyük bir merak konusu. Gökhan Çınkara, 2 ülke ilişkilerinin seyrinin İsrail’de kurulacak koalisyon hükümetinin yapısına bağlı olduğunu ifade ediyor. Netanyahu’nun Dini Siyonizm Partisi’ni koalisyona dahil edip onların talepleri doğrultusunda radikal ve revizyonist politikalar&nbsp;izlemesi durumunda Türkiye ile ilişkilerdeki normalleşme sürecinin tıkanabileceğini ve özellikle liderler düzeyinde görüşmelerin sona erebileceğini belirtiyor. Öte yandan, Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'un&nbsp;Türkiye-İsrail ilişkilerinin belirli bir düzeyde ilerlemesi yönündeki talebinin normalleşme sürecinin geleceği açısından büyük önem taşıdığını da vurgu yapıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Türkiye ile ilişkilerin geleceğini öngörebilmek için yeni kabinedeki bakanların netleşmesini beklemek gerekiyor. Yeni hükümet kurulduktan sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan bir tebrik mesajı yayınlarsa Türkiye-İsrail ilişkilerinin kurumsal düzeyde devam edeceğini söyleyebiliriz.”</blockquote>

Netanyahu liderliğindeki sağ blokun hükümet kurma ihtimalini, yeni dönemde yaşanabilecek gelişmeleri ve Türkiye-İsrail ilişkilerini Necmettin Erbakan Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Gökhan Çınkara ile konuştuk.

İsrail'de üçüncü kez Netanyahu dönemi

Birleşmiş Milletlerin 77. Genel Kurulu New York’ta düzenleniyor. 20 Eylül’de başlayan Zirve 26 Eylül’e kadar devam edecek. Semerkant’ta düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi’nin ardından New York’a geçen Cumhurbaşkanı Erdoğan, BM Genel Kurulu kapsamında birçok ülkenin devlet başkanıyla görüşmeler gerçekleştiriyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın New York’ta yaptığı görüşmelerin öne çıkanlarını bu yazıda sizin için ele alıyoruz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile görüşme</h2>Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Almanya Şansölyesi Olaf Scholz arasında yapılan ikili görüşme basına kapalı gerçekleştirildi ve görüşmenin içeriğine dair bir açıklama yapılmadı. Ancak, görüşmenin ardından Scholz’un Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) üyeliğine ilişkin açıklamaları ikili görüşmede de bu konunun gündeme geldiği yorumlarına ağırlık kazandırdı. Olaf Scholz, ŞİÖ’ye yönelik "Bu, küresel olarak iyi bir şekilde bir arada yaşamamıza önemli bir katkısı olan bir örgüt değil" dedi ve Türkiye’nin üyelik talebine ilişkin "Bu nedenle bu gelişmeden oldukça rahatsızım. Ancak günün sonunda Rusya'nın Ukrayna'da başlattığı savaşın başarılı olmamasını sağlamak hedefimize odaklanmak gerekiyor" açıklamasında bulundu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail Başbakanı Yair Lapid ile görüşme</h2>Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsrail Başbakanı Yair Lapid ile gerçekleştirdiği görüşme, BM Genel Kurulu kapsamında yapılan görüşmelerin en önemlilerinden biri konumunda. Türkiye ile İsrail arasındaki diplomatik açılım süreci geçtiğimiz günlerde İsrail’in Türkiye’ye büyükelçi atamasıyla bir üst seviyeye yükselmişti. Erdoğan’ın bir İsrail Başbakanıyla 14 yıl sonraki ilk yüzyüze görüşmesi olması nedeniyle büyük öneme sahip olan bu görüşmede MİT Başkanı Hakan Fidan’ın da yer alması iki ülke arasında güvenlik alanında iş birliği yapılacağının sinyalleri olarak görülüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünya Yahudi Kongresi Başkanı Ronald Lauder ile görüşme</h2>Erdoğan, Genel Kurul öncesinde hem Dünya Yahudi Kongresi Başkanı Lauder ile hem de Amerikan Yahudi Toplumu Çatı Kuruluşları temsilcileriyle görüşmeler yaptı. İsrail ile yakınlaşan ilişkileri daha da ilerletme amacı güden bu görüşmelerin bir diğer hedefi ise ABD Kongresi’neki Yahudi lobilerinin desteğini kazanarak hem olası yaptırımları önlemek hem de F-16 savaş uçaklarının alımı konusunda Kongre’de destek kazanmak olarak görülüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD’li Senatör Lindsey Graham ve James Risch ile görüşmesinin arkasında da yine F-16’lar konusunda Kongre’den destek toplamak var. Erdoğan’ın ABD Başkanı Joe Biden ile görüşememe ihtimaline karşılık ülkedeki çeşitli siyasetçilerin ve lobi kurumlarının desteğini alma hedefinde olduğu yorumları ABD medyasında da yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık Başbakanı Liz Truss ile görüşme</h2>Erdoğan dün gece saatlerinde Birleşik Krallık’ın yeni Başbakanı Liz Truss ile görüştü. Eski Başbakan Boris Johnson döneminde yakın ilişkilere sahip olan Türkiye ile Birleşik Krallık başta savunma sanayi olmak üzere birçok alanda ikili ilişkilerini derinleştirmeye çalışıyordu. Liz Truss’ın da hem Ukrayna’da devam eden savaş hem de liderliğini pekiştirme hedefi nedeniyle önümüzdeki dönemde Türkiye ile ilişkilerini derinleştirmek isteyeceğini söylemek mümkün. Öte yandan, Birleşik Krallık’a kaçak yollarla gelen sığınmacıların Ruanda’da kurulacak olan bekleme kamplarına gönderilmesi planına Türkiye’yi de dahil etmek istediğini söyleyen Truss, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafından sert şekilde eleştirilmişti. Önümüzdeki süreçte, Avrupa’ya geçmek isteyen sığınmacılar konusunda da iki ülkenin iş birliği yapması muhtemel görünüyor.

New York'ta diplomasi trafiği

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, iki ülke arasında atılan normalleşme adımları çerçevesinde bugün İsrail’e ziyarette bulunacak ve mevkidaşı Yair Lapid ile görüşecek. Bu ziyaret, 15 yıl sonra Dışişleri Bakanı düzeyinde Türkiye’den İsrail’e yapılan ilk ziyaret olma özelliği <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/bakan-cavusoglu-filistin-ve-israile-gidiyor-1939019" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">taşıyor</a>.Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “İsrail'le ikili ilişkilerimizin yanı sıra bölgesel ve uluslararası konular hakkında görüş alışverişinde bulunulması öngörülmektedir.” ifadeleri kullanıldı. İsrail Dışişleri Bakanlığı da Çavuşoğlu'nun ziyaretinin "iki ülke ilişkilerinin yeniden ısınması açısından çok önemli olduğunu" belirten bir <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-disisleri-bakanligi-bakan-cavusoglunun-ziyaretini-cok-onemli-olarak-niteledi/2596239" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklama yaptı</a>. Görüşmede normalleşme sürecinin yol haritasının görüşüldüğü değerlendirmelerinde bulunuldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir adım geriden</h2>2009’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dönemin İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’e yönelik “one minute” çıkışı ve 2010’daki Mavi Marmara olayı sonrasında ikili ilişkilerde gerilimli yıllar başlamıştı. 2016’daki yumuşamayla tekrar karşılıklı olarak büyükelçiler atanmış, 2018’de ABD’nin İsrail’deki büyükelçiliğini Kudüs’e taşıma kararının ardından ilişkiler yeniden maslahatgüzar seviyesine inmişti.Geçtiğimiz yıl Fas, Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Sudan gibi Arap ülkeleri ile İsrail arasında normalleşme anlaşmaları yapılmıştı. Bu yılın başında ise Türkiye-İsrail ilişkilerinde normalleşme adımları atılmıştı. Telefonlaşmaların ardından mart ayında İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog Türkiye’ye ziyarete gelmişti. Çavuşoğlu da “İsrail'e büyükelçi atanacak mı?'” sorusuna, "Dışişleri Bakanı ile oturup değerlendireceğiz, o zaman karar vereceğiz," yanıtını vermişti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail temkinli, Türkiye kapsamlı normalleşmeden yana</h2><a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61551391.amp" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">BBC Türkçe’de yer alan haberde</a>, iki ülke arasındaki normalleşmenin şekli ve sürati konusunda görüş birliği olmadığı öne sürüldü. Haberde, İsrail’in temkinli olduğu ve ekonomi, su yönetimi, yenilenebilir enerji gibi daha az siyasi taahhüt gerektiren konuları öne çıkarmak istediği, Hamas’ın Türkiye’deki varlığının İsrail açısından sorun teşkil ettiği belirtildi. İsrail’in ikili ilişkilerdeki “güven eksikliği” sebebiyle enerji alanında işbirliği adımları atarak Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile kurduğu uluslararası enerji iş birliği düzenini bozacak bir adım atmak istemediği ifade edildi.Türkiye’nin ise Doğu Akdeniz’de Yunanistan ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ne karşı elini güçlendirmek ve yalnızlığını kırabilmek ve bölgedeki doğalgazın kendi toprakları üzerinden Avrupa’ya iletilmesi için kapsamlı bir normalleşme arayışında olduğu iddia edildi. Ukrayna’daki savaşın da yeni enerji kaynak ve rotalarını gündeme getirdiği bir dönemde Türkiye’nin ABD ile ilişkilerinde elini güçlendirmek için Yahudi lobisinin desteğini aradığı da öne sürüldü.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Filistin ziyareti</h2>Çavuşoğlu dün de Filistin’deydi. Filistinli mevkidaşı Riyad el-Maliki ile görüşen Çavuşoğlu, “Filistin davasına desteğimiz İsrail'le ilişkilerimizin seyrinden tamamen bağımsızdır. Bağımsız ve egemen bir devlete sahip olma mücadelesinde Filistinli kardeşlerimizin yanında olmaya devam edeceğiz.” <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/cavusoglu-filistine-destegimiz-israille-iliskilerimizin-seyrinden-bagimsizdir-haber-1566120" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklamasında bulundu</a>.&nbsp;Anadolu Ajansı, görüşmede ikili ticaretin artırılmasının ve Filistin ekonomisinin desteklenmesinin yollarının ele alındığı, Mescid-i Aksa’nın durumunun konuşulduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakani-cavusoglu-filistinli-mevkidasi-ile-ikili-iliskileri-gorustu/2596298" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktardı</a>.Çavuşoğlu Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile de bir araya geldi ve bölgedeki güncel gelişmeleri <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/gundem/filistin-devlet-baskani-abbas-disisleri-bakani-cavusoglu-ile-filistin-meselesini-gorustu/2596644" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değerlendirdi</a>.

Dışişleri Bakanı'nın İsrail'e ziyareti, ikili ilişkilerin normalleşmesi süreci için büyük önem taşıyor. 

15 yıl sonra bir ilk: Çavuşoğlu İsrail'de

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çavuşoğlu İsrail'e gidiyor</h2>Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, iki ülke arasında atılan normalleşme adımları çerçevesinde yarın İsrail’e ziyarette bulunacak ve mevkidaşı Yair Lapid ile görüşecek. Bu ziyaret, 15 yıl sonra Dışişleri Bakanı düzeyinde Türkiye’den İsrail’e yapılan ilk ziyaret olma özelliği <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/bakan-cavusoglu-filistin-ve-israile-gidiyor-1939019" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">taşıyor</a>.Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada “İsrail'le ikili ilişkilerimizin yanı sıra bölgesel ve uluslararası konular hakkında görüş alışverişinde bulunulması öngörülmektedir.” ifadeleri kullanıldı. İsrail Dışişleri Bakanlığı da Çavuşoğlu'nun ziyaretinin "iki ülke ilişkilerinin yeniden ısınması açısından çok önemli olduğunu" belirten bir <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-disisleri-bakanligi-bakan-cavusoglunun-ziyaretini-cok-onemli-olarak-niteledi/2596239" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklama yaptı</a>.Çavuşoğlu, “İsrail'e büyükelçi atanacak mı?'” sorusuna, "Dışişleri Bakanı ile oturup değerlendireceğiz, o zaman karar vereceğiz" yanıtını vermişti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Filistin ziyareti</h2>Çavuşoğlu bugün de Filistin’e gitti. Filistinli mevkidaşı Riyad el-Maliki ile görüşen Çavuşoğlu, "Filistin davasına desteğimiz İsrail'le ilişkilerimizin seyrinden tamamen bağımsızdır. Bağımsız ve egemen bir devlete sahip olma mücadelesinde Filistinli kardeşlerimizin yanında olmaya devam edeceğiz”. <a fr-original-style="" href="https://www.gazeteduvar.com.tr/cavusoglu-filistine-destegimiz-israille-iliskilerimizin-seyrinden-bagimsizdir-haber-1566120" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklamasında bulundu</a>.Anadolu Ajansı, görüşmede ikili ticaretin artırılmasının ve Filistin ekonomisinin desteklenmesinin yollarının ele alındığı, Mescid-i Aksa’nın durumunun konuşulduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakani-cavusoglu-filistinli-mevkidasi-ile-ikili-iliskileri-gorustu/2596298" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktardı</a>.Çavuşoğlu’nun Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile de bir araya gelmesi bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">NATO genişlemesi</h2>Dışişleri Bakanlığı, İsveç ve Finlandiya heyetlerinin NATO üyelik başvurularına ilişkin görüşme yapmak için bu akşam Türkiye'ye geleceğini <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/gundem/isvec-ve-finlandiya-heyetleri-nato-uyelik-basvurularini-istisare-icin-turkiyeye-gelecek/2596253" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce "Bizi ikna etmeye mi gelecekler? Kusura bakmasınlar, yorulmasınlar.” açıklamasında <a fr-original-style="" href="https://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fandan-i%CC%87sve%C3%A7-ve-finlandiyaya-mesaj-yorulmas%C4%B1nlar/a-61817831" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulunmuştu</a>.&nbsp;Çavuşoğlu, Türkiye’nin taleplerine ilişkin yazılı mutabakat yapılmasından yana olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/son-dakika-mevlut-cavusoglundan-nato-aciklamasi-1939327?utm_medium=Slider%20Haber&utm_source=Cumhuriyet%20Anasayfa&utm_campaign=Slider%20Haber" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>.NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, de “Türkiye'nin, terör saldırılarından en çok zarar gören NATO üyesi olduğunu, bu yüzden endişelerini gidermek için bir yol bulunması gerektiğini” <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/nato-genel-sekreteri-stoltenberg-teror-saldirilarindan-en-cok-zarari-goren-turkiyenin-endiseleri-giderilmeli/2596194" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi</a>.

Filistin'de temaslarda bulunan Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu yarın İsrail'e gidiyor. İsveç ve Finlandiya'dan bir heyet de NATO üyeliği konusunda görüşmek için Türkiye'ye geliyor. 

Diplomaside yoğun gündem

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Necef Zirvesi kapsamında İsrail'e <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/blinkendan-kuduste-arap-ulkeleri-ile-israil-arasindaki-normallesmeye-ovgu/2547224" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gitti</a>. Zirvede Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Fas ve Bahreyn'in dışişleri bakanlarının da yer aldığı bildirildi. Blinken ve İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, dün başlayan zirveden önce ortak basın açıklaması düzenledi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail ve ABD birlikte çalışacak</h2>Lapid, açıklamalarında Avusturya'nın başkenti Viyana'da devam eden İran nükleer anlaşma görüşmelerine değindi. İran'ın nükleer bir güç olmasına sıcak bakmadıklarına işaret eden Lapid, "Dünya, İran Devrim Muhafızları örgütünün dünya çapında terörü yaymasını kaldıramaz." ifadelerini kullandı. Lapid, İran'ın İsrail'i yok etmek istediğini savunurken "İsrail ve ABD, İran'ın nükleer güç olmasını engellemek için beraber çalışmaya devam edecek."&nbsp;dedi.&nbsp;Bölgedeki normalleşme adımlarına yönelik açıklamalarda bulunan Blinken,&nbsp;"Normalleşmenin bu bölge için yeni normal hâline geldiğini görüyoruz."&nbsp;diye konuştu. Blinken "Bölgenin önde gelen birçok ülkesi arasında bu ortaklıkların faydalarını gördükçe bunun daha fazla ülkeyi kendine çekeceğini düşünüyorum."&nbsp;dedi. Bölgeyi ABD'nin yakın dostu olarak nitelendiren Blinken, İsrail'in güvenliğinin sağlanmasında ABD'nin kararlılığına vurgu yaptı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İsrail, İran'ı tehdit olarak görüyor</h2>Lapid, ABD'yle 2015 tarihli nükleer anlaşmanın yenilenmesi konusunda görüş ayrılığı yaşadıklarını belirtti. Blinken ise anlaşmanın yenilenmesinin İran'ın nükleer faaliyetlerini engellemenin en iyi yolu olduğunu dile getirdi. Blinken, konuya ilişkin "İran'ın asla bir nükleer silah elde etmemesi için ikimiz de kesin ve kararlıyız. Rusya'nın Ukrayna saldırıları da bunun neden bu kadar önemli olduğunu hatırlatıyor. Nükleer silaha veya kapasiteye sahip bir İran daha da agresif olacaktır." yorumunu paylaştı.Açıklamalarında Ukrayna'nın işgaline de değinen Blinken, Avrupa Birliği'nin (AB) enerji alanında Rusya'ya daha az bağımlı olması için AB'nin atacağı adımları destekleyeceklerini söyledi. Blinken, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'la da bir araya geldi. Herzog, zirvenin bölgesel iş birliğini arttırması ve bölge halklarının yararına olması yönünde mesaj verdi. İsrail Başbakanı Naftali Bennett,&nbsp;İran Devrim Muhafızlarının ABD'nin terör listesinden çıkarılmasına ilişkin endişelerini dile getirdi. Orta Doğu'nun değişip, geliştiğine dikkat çeken Bennett "Karanlığın eski güçlerinin üstesinden gelmek ve daha iyi, daha parlak yeni bir gelecek inşa etmek için birlikte çalışıyoruz."&nbsp;sözleriyle barış mesajı verdi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nasıl yorumlanıyor?</h2>Görüşme İsrail'in bölgede attığı normalleşme adımlarının son halkası olarak görülüyor. Siyaset bilimci Abdulkhaleq Abdulla'ya göre zirve ABD ve Orta Doğu ilişkilerinin yeni bir döneme girdiğini gösteriyor.&nbsp;New York Times yazarı Patrick Kingsley, Körfez halklarının İsrail'le ilişkilerin normalleşmesini olumlu karşılamadığını söylüyor; ancak İran konusunda ABD'nin desteğinin alınmasının da ülke liderleri için önemli olduğunu savunuyor. Görüşmelerin, İsrail'in bölgede daha rahat hareket etmesini ve ABD'yle Körfez ülkeleri arasında köprü görevi görmesini sağlayacağı yorumu da yapılıyor. Blinken'ın, bu ülkeleri Ukrayna'nın işgali konusunda ABD'nin yanında yer almaya ikna etmeyi umduğu değerlendiriliyor.Siyaset bilimci Elham Fakhro, Körfez ülkelerinin İsrail'e bir ziyaret gerçekleştirerek İran'a mesaj vermeye çalıştığını belirtiyor.ABD merkezli araştırma grubu İsrail Politika Forumu'nun direktörü Michael Koplow, İsrail'in dünya sahnesine şaşırtıcı bir geri dönüş yaptığına işaret ediyor. Koplow, zirvenin İsrail'in bölgesel güç olmaktan öte küresel bir güce dönüşme yolundaki adımlarının bir parçası olduğunu ifade ediyor.

İSRAIL ile ilgili hikayeler