Bergamot, limona benzer ancak şişman, yeşil/sarı bir turunçgildir. Meyvenin en iyi sıcak bölgelerde, yani Akdeniz ve benzer iklimlerde yetişmektedir.İtalya’da Calabria bölgesinin en büyük şehri Reggio (çizmenin en parmakucu noktasında), Türkiye’de Antalya, Hatay, Mersin, Adana gibi sıcak iller, Arjantin, ve Batı Hindistan, bergamotun üretildiği yerlere örnektir.Kelimenin Türkçeye nasıl geçtiğine bakıldığında, birincil kaynak olarak Fransızca bergamote <a fr-original-style="" href="https://sozluk.gov.tr/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösterilmektedir</a>. Fransızca kaynaklara bakıldığında, kelimenin İtalyanca&nbsp;bergamotta’dan&nbsp;16. yüzyılda geçtiği <a fr-original-style="" href="https://www.cnrtl.fr/etymologie/bergamote" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">anlaşılmakta</a>.Ancak 16. yüzyılda İtalyancadan Fransızcaya geçen anlamında bergamotta “bir armut çeşidi” olarak <a fr-original-style="" href="https://etimo.it/?cmd=id&id=2138&md=315f590aad8dfa7cf6f547f30bd78314" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçmektedir</a>. İşte burada ilginç bir husus karşımıza çıkıyor.Bergamotta aslında Osmanlı Türkçesi&nbsp; “bey armudu” ifadesinden İtalyancaya <a fr-original-style="" href="https://etimo.it/?cmd=id&id=2138&md=315f590aad8dfa7cf6f547f30bd78314" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uyarlanmıştır</a>. Muhtemelen olgunlaşmamış yeşil renginden ve armudu andıran biçimden dolayı bu turunçgile “armut” ifadesi yakıştırılmıştır.Bazı kaynaklarda bergamotta kelimesinin aslında Bergama ilçesinden (eski Yunanca adıyla Pergamon) geldiği ileri sürülür. Ancak ilk İtalyanca kaynaklardaki “armut” anlamının istikrarlı bir şekilde öne çıkması bu ihtimali biraz daha az olası kılmaktadır. Özellikle de Bergama ve İzmir ilinin iklimi, bergamot yetiştirmek için Akdeniz’den daha uygunsuzdur, neden bu ilçenin adının verileceği meçhuldür.Yani aslı Türkçe olan bir ifade, İtalyanca ve Fransızca duraklarının ardından Türkçeye geri dönmüştür. Kelimelerin bu şekilde kaynak dile geri dönmesine “tekrar ödünçleme” (İngilizce “reborrowing”) denmektedir. <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Tekrar ödünçleme, ilginç hikayeler ve tarihsel etkileşimler ifade etmektedir. Türkçe ulus kelimesinin de bir tekrar ödünçleme olduğu ifade edilir. Başka dillerde tekrar ödünçleme örnekleyen, ve Türkçede de bulunan kelimelere birkaç örnek: manken, redingot, zürafa, ketçap, mühendis.Bir sonraki bölümümüzde tekrar ödünçleme olgusunu daha yakından inceleyeceğiz...

Bergamot ile ilgili hikayeler