Boş vakitlerimizde gelen “Yoksa bir şeyleri kaçırıyor muyum?” duygusu bizi artık hiç olmadığı kadar tetikliyor. Kimseye açıklayamadığı bir günah yüzünden vicdan azabıyla kahrolan mütedeyyin insanlar gibi yaşamaya başladık. Çünkü ne olursa olsun “üretmek” zorundayız. Verimlilik kaygısı hayatımızın en mahrem alanlarında bile hepimizi zorlayan bir suçluluk duygusuna dönüşmek için fırsat kolluyor.&nbsp;Bu üretme kaygısı ve telaşı uzun vadede olumsuz sonuçlar doğurabiliyor. “Üretim için üretim” mantığı niteliksiz bir kültürel iklimi besliyor, verimlilik telaşı da neredeyse hep kaosla sonuçlanıyor. Her ânımızı verimli kılmaya çalışmak bizi &nbsp;çoğunlukla tükenmişlik duygusuyla baş başa bırakıyor. Hayatın ve insanın değerini inkâr etmemize yol açıyor.Günümüzde aslında hiç başlamamış bir yarışın telaşı içinde bir şeylere yetişmeye çalışıyoruz, yapılacaklar listeleri hazırlıyoruz, asla okuyamayacağımız kitapları isitfleyip duruyoruz. İnternetin sonsuz akışında kaybolurken, etrafımızı saran yeni trendlere ve imge bombardımanına ayak uydurmaya çalışıyoruz. Bize sürekli üretmemizi buyuran rekabetçi bir kültürün sunağında kurban olmamak için çoğunu gerçekleştiremeyeceğimiz yeni planlar yapıp duruyoruz. Bu sürecin sonunda da modern zamanlar günahkârı olup çıkıyoruz.“Dozlara ayrılmış” kültür Yazar Cris Crawford kültürün artık sonsuz bir akış hâlinde geldiğini <a fr-original-style="" href="https://damagemag.com/2020/09/03/dosing-culture-part-one/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>. Yazara göre görevimiz artık gördüklerimizi yorumlamaktan ziyade hiçbir şeyi sindirmeden kendimizi daha fazla tüketmeye hazırlamak. Crawford, bu kültürü “dozlara ayrılmış kültür” olarak adlandırıp sindirilmemiş imgelerin sürekli akışında, psikotik bir sistemin işleyişinde kısılıp kaldığımızı söylüyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kültürel deneyim artık kişisel bir dönüşüm yolculuğu değil, ne gelişmemize yardımcı olan ne de bize bir muhakeme duygusu aşılayan, hem önyargısız bir tatminsizlik hem de 'zor bir zevk arayışı' potansiyeli taşıyan, hep aynı olanın sonsuz akışıdır.” —Cris Crawford</blockquote>Geçici dopamin Birçok şey yapmak isterken kendimizi sonunda hiçbir şeyi tam olarak gerçekleştirememiş hâlde bulabiliyoruz. Ancak bize sürekli üretmemiz, zamanımızı daima verimli geçirmemiz yönündeki rekabetçi kültürün etkilerini de görmezden gelemeyiz.&nbsp;Klinik psikolog Kathryn Esquer üretken olma takıntısının özellikle belirsizlik dönemlerinde ortaya çıktığını <a fr-original-style="" href="https://asana.com/resources/toxic-productivity" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>. Zihnimiz gündelik olaylardan kaçarken, üretkenlik fikri bize geçici bir dopamin sağlıyor.&nbsp;Yani kontrolü kaybettiğimizi hissetiğimiz dönemlerde üretken olmaya daha çok çabalamamız sorunlara karşı basit bir yara bandından ibaret kalıyor. Dolayısıyla bu takıntı bizim gerçeklikle ilişkimizin kısa devreye uğramasına sebep olabiliyor.&nbsp;Ölçülebilir insanlık Verimlilik kaygısının temelinde ölçülebilir varlıklar olduğumuz varsayımı yatıyor. Kimliğimizi iş pratiklerinin ve yeni projelerin belirlediği bir kültürel ortamda buna kayıtsız kalmak giderek zorlaşıyor. Bir şekilde tutunmaya veya ayak uydurmaya çalışıp, farklı yöntemlerle değerimizi kendimize hatırlatmaya ve başkalarına göstermeye çalışıyoruz. &nbsp;&nbsp;Üretkenlik uğraşının kendisine odaklanmak bir noktadan sonra kendimizle aramızdaki geniş bir mesafenin hayatımızı ele geçirmesine sebep olabilir. Yaptığımız işlerden fazlası olduğumuz gerçeğini unutmak bizi derin bir yabancılaşma duygusuna itebilir. Tam olarak yetişemeyeceğimiz karmaşık bir hızın bizde yaratacağı karakter aşınması belirli bir noktadan sonra bizi mental sorunlarla boğuşmak zorunda bırakıyor.İşlevinden ibaret insan Alman filozof Josef Pieper’ın "total çalışma" (total work) kavramı süreci anlamaya yardımcı olabilir. İnsanlığın hayatının her alanını kaplayan üretken olma telaşı, bir noktadan sonra çalışmayı ve üretmeyi yaşamın tek amacı olarak düşünmeye yol açıyor. Böylece tamamlanmayan bir proje olarak varlığını sürdüren insan, sadece işlevinden ibaret hâle geliyor. Diğer tüm özelliklerini, hasletlerini unutuyor.Üretim enflasyonunun yaşandığı çağımızda, içerikten çok sadece bir şey üretmiş olmanın getirdiği nicelikler ön plana çıkıyor. Hayatımıza ekleyebileceğimiz bir sayı, ne eklediğimizden bağımsız bir değer olarak görünüyor ama bunun bir illüzyon olduğunu kabullenmek zorundayız. Mesela, dünya tarihinin en büyük yazarlarından Marcel Proust’un 14 yılını neden tek bir anlatıya harcadığını anlamamız gerekiyor. Zor da olsa, anlamlı üretimler için yavaşlamayı öğrenmenin yollarını aramalıyız.Yavaşlamanın değeri Yoğun bir haftanın ardından sakin bir hafta sonunda başıboş gezinirken ve kendimizi hiçbir şey yapmama hâlinin kollarına bırakmışken öylece etrafı seyretmenin benzersizliğini fark ederiz. Dikkatimiz genişler, etrafımızdaki sonsuz imge ve enformasyon akışını bir süreliğine unuturuz. Bu süreç, hayatın bir şeylere koşturmaktan ibaret olmadığını, tam da kendisini bize sunmak için beklediğini fark etmemizi sağlar.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Evinden çıkman gerekmez. Masandan kalkma ve dinle. Hatta dinleme, yalnızca bekle. Hatta bekleme bile, tamamen sessiz ve yalnız ol. Dünya, maskesini düşüresin diye, gelip kendini sunacaktır sana, başka türlü olamaz; kendinden geçmiş bir halde kıvranacaktır önünde.” –Franz Kafka</blockquote>How to Do Nothing: Resisting the Attention Economy (Hiçbir Şey Yapmamak: Dikkat Ekonomisine Direnmek) kitabının yazarı Jenny Odell, hiçbir şey yapmamanın getirdiği dirence <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/09/24/briefing/field-sketching-slowing-down.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurgu yapıyor.</a> Yazara göre bazı zamanlarda eylemsiz kalmak, her şeyden önce yanı başımıza geleni algılama kuvveti veriyor. Yavaşlamak, hızın aşındırdığı hayat algımız karşısında bir direnç mekanizması sunuyor.İçinde yaşadığımız üretim enflasyonunda kendimizi yetersiz hissetmeye mahkum etmenin faydasızlığını kavramamız gerekiyor. Boş vakitleri doldurma çabası yerine, kendimize ve çevremize dair farkındalıklar yaratmayı sağlayan yavaşlamanın kudretine tutunmayı tercih edebiliriz.&nbsp;

Angst

Her ânımızı verimli kılmaya çalışmak bizi  çoğunlukla tükenmişlik duygusuyla baş başa bırakıyor. Hayatın ve insanın değerini inkâr etmemize yol açıyor.

Cris Crawford ile ilgili hikayeler