<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.instagram.com/ilaydaveyisoglu/">İlayda Veyisoğlu</a><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-06-25T17:25:36.026Z.jpeg" alt="heykel"><figcaption>NPR üzerinden</figcaption></figure> ABD’de George Floyd’un öldürülmesinin ardından polis şiddeti ve ırkçılık karşıtı gösteriler tüm dünyaya sirayet etti. Protestolar sırasında eylemciler ırkçılığın sembolü hâline gelmiş olan heykel ve anıtları hedef aldı. Birleşik Krallık'ta 80 binden fazla Afrika kökenli bireyi Amerika kıtasına köle olarak satan köle taciri Edward Colston'ın heykeli sökülüp nehre atıldı, Avrupalı sömürgecilere Amerika kıtasının kapılarını açan kâşif Kristof Kolomb’a ait heykeller de saldırıya uğradı.&nbsp;<ul><li>Konfederasyon heykelleri: ABD’deki heykellere karşı olan protestolar senelerdir süregeliyor. 2019’da yapılan bir çalışmada toplam 23 eyalette konfederasyona atfedilen 780 anıt bulunduğu ortaya çıktı. Konfederasyon heykellerinin çoğu iç savaştan sonra&nbsp;1890 ila 1929 yılları arasında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="http://yeniyasamgazetesi1.com/abdde-irkciligin-tarihi-ve-yikilan-heykeller/">dikildi.</a> &nbsp;</li><li>2017’de olanlar: ABD’deki bu heykeller ayrıca, ‘’Unite the Right’’ adlı ırkçı gösterilerin toplanma alanı da olmuştu. 2017’de gerçekleştirilen bu gösterilerde konfederasyon generali Robert E.Lee’nin ırkçılığı tasvir eden heykelinin kaldırılmasına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_E._Lee_Monument_(Charlottesville,_Virginia)">karşı çıkılmış</a>; olaylarda birçok kişi yaralanmış, bir kişi de hayatını kaybetmişti.&nbsp; &nbsp;</li><li>Görüşler: Harvard Üniversitesi tarih profesörlerinden Khalil Gibran Muhammed ise konfederasyon heykellerinin ırkçılığın ve beyaz üstünlüğünün en önemli simgesi olduğunu ve bu kültür değişmeden ABD’nin siyah vatandaşlara yönelik politikasının değişemeyeceğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.wbur.org/radioboston/2020/06/03/americas-history-race-policing">söylemişti.</a> Amerikan Tarih Derneği yöneticisi James Grossman ise heykellerin yalnızca ırksal üstünlüğü sembolize etmediğini, ilk etapta doğrudan bu durumu kabul ettirmek için dikildiklerini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://time.com/5849184/confederate-statues-removed/">düşünüyor.</a> &nbsp;</li><li>Haziran 2020: George Floyd'un öldürülmesinin ardından New York'taki Doğa Tarihi Müzesi'nin basamaklarında 80 yıldır sergilenen ve ırkçılık karşıtı protestocuların hedefi hâline gelen Theodore Roosevelt heykelinin kaldırılacağı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.bbc.com/turkce/amp/haberler-dunya-53138141?__twitter_impression=true">açıklandı.</a>&nbsp;Müze Başkanı Ellen Futter, dünyanın "sistematik ırkçılığın güçlü ve acı veren sembollerine odaklandığını" belirterek kararlarının Roosevelt'e karşı değil, heykelin kompozisyonuna karşı olduğunu söyledi.&nbsp;ABD Başkanı Donald Trump ise Twitter'daki mesajında karara katılmadığını ‘’Saçma. Yapmayın’’ cümleleriyle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.politico.com/news/2020/06/23/trump-sees-an-opening-in-the-statue-wars-336970">dile getirdi.</a> Floyd’un öldürüldüğü Minnesota’da da Kolomb’un üç metrelik bronz heykeli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.cnn.com/2020/06/10/us/christopher-columbus-statues-down-trnd/index.html">devrildi.</a> Boston ve Miami’de de protestocular Kolomb heykellerine saldırırken, Boston’da şehir merkezindeki heykelin başı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://boston.cbslocal.com/2020/06/10/christopher-columbus-statue-beheaded-boston-massachusetts/">çıkarıldı.</a>&nbsp;Virginia eyaletine bağlı Richmond'da ise Konfederasyon Başkanı Jefferson Davis’in heykeli yıkılırken kentte aynı gün Kolomb’un bir heykeli kaidesinden indirildikten sonra yakılarak göle atıldı.&nbsp;</li></ul>&nbsp;Bilgi Üniversitesi Hukuk Bölümü'nü bitiren İlayda, şu an bir hukuk bürosunda avukatlık yaparken bir yandan da İstanbul Üniversitesi'nde Edebiyat okuyor.

Duende

ABD'de George Floyd’un öldürülmesinin ardından polis şiddeti ve ırkçılık karşıtı gösteriler tüm dünyaya sirayet etti. Protestolar sırasında eylemciler ırkçılığın sembolü hâline gelmiş olan heykel ve anıtları hedef aldı.

‘’Black Lives Matter’’ protestosu ışığında: Heykeller mi, düşünceler mi yıkılıyor?

<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-06-11T15:31:30.597Z.jpeg" alt="bristol"><figcaption>Ben Birchall / PA</figcaption></figure> ABD’de George Floyd’un polis memuru Derek Chauvin tarafından öldürülmesinin ardından başlayan protestolar, bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.wikiwand.com/en/List_of_monument_and_memorial_controversies_in_the_United_States">liste boyunca uzayıp giden</a> tartışmalı heykelleri yeniden gündeme getirdi. Eylemlerin yankısı Avrupa’ya da ulaştı ve hem ABD’de hem Birleşik Krallık’ta bazı tartışmalı heykeller ya eylemciler tarafından yıkıldı ya da yerel otoritelerce kaldırıldı. Hem bir güç temsili hem de kolektif hafıza unsuru olan heykeller, protestocuların doğrudan hedefi oldu. Bu yazıda güncel gelişmelere değinip anıtsal heykellerin öte anlamına eğiliyoruz.<ul><li>Son gelişmeler: ABD'de tartışmalı heykellere dair ilk haber Philadelphia'dan geldi. Aktivistler tarafından polis şiddeti ve ırkçılığın bir sembolü olarak görülen şehrin eski polis şefi ve belediye başkanı Frank Rizzo'ya ait heykel yerinden <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.youtube.com/watch?v=4tv2UOD6RRM">kaldırıldı.</a> Virginia eyalet valisi Ralph Northam da tartışmalı konfederasyon ordusu komutanı Robert E. Lee heykelinin kaldırılacağının haberini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.bbc.com/news/world-us-canada-52920610">verdi.</a> Bu haberleri takiben Birleşik Krallık’ın Bristol şehrinde köle taciri olarak tanınan Edward Colston'ın heykeli protestocular tarafından yıkıldı ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://twitter.com/sarah_turnnidge/status/1269646528622272513">nehre atıldı.</a> Londra'da Tower Hamlets semt meclisinin girişimleriyle köle taciri Robert Milligan'ın heykeli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.theguardian.com/world/video/2020/jun/09/statue-of-18th-century-slave-owner-robert-milligan-taken-down-in-london-video">kaldırıldı.</a> ABD'de <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://twitter.com/Joyce_Karam/status/1270847659797069824">Minnesota</a> ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.theguardian.com/global/video/2020/jun/10/virginia-protesters-pull-down-christopher-columbus-statue-and-throw-it-in-lake-video">Virginia’da</a> protestocular tarafından uluslararası köle ticaretinin önünü açtığı söylenen Kolomb’a ait heykellerin yıkılmasının ardından Boston'da da bir başka Kolomb heykeline <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://tr.euronews.com/2020/06/11/abd-de-kristof-kolomb-heykellerine-sald-r">zarar verildi.</a> 1861-1865 yılları arasında Amerika Konfedere Devletleri başkanı olarak görev yapan Jefferson Davis’in Virginia’daki heykeli de geçtiğimiz günlerde protestocular tarafından <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.youtube.com/watch?v=CBk6p04i16A">yıkıldı.</a>&nbsp; &nbsp;</li><li>İktidar ve kamusal alan: İhtişamlı ve estetik tasarımlar olarak yaratılan anıtlar ve heykeller kamusal alanda iktidarın, hakim ideolojinin ve kabul edilen tarihin temsili olarak ortaya çıkıyor. Kamusal alanlara yerleştirilen dev heykeller bir meydanla da özdeşleşiyor ve tıpkı yüzyıllar önce inşa edilmiş olan ve büyüklükleri "ataların gücünü" <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="http://www.bradshawfoundation.com/easter/sentinels_in_stone.php">temsil eden</a> Moai heykelleri gibi, bölge halkı için bir sosyalleşme, kutlama, toplanma alanı yaratıyor. Komagene Kralı I. Antiochos'un krallığın en yüksek zirvesine, Nemrut Dağı'na tanrıça ve tanrı heykelleriyle birlikte yerleştirdiği kendi heykeli, kimi kaynaklarca kralın kendisini tanrılarla eşit gördüğü biçiminde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://turkisharchaeonews.net/site/mount-nemrut">yorumlanıyor.</a> Bazı yorumlar, Roma heykellerindeki tutarlı sanatsal dilin, tekrar eden figür ve ayrıntıların imparatorların otoritelerini ifade etmeleri için geliştirildiğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="http://employees.oneonta.edu/farberas/arth/arth200/politics/roman_imp_sculpt.html">söylüyor.</a> 19. yüzyıl Avrupa başkentlerini şekillendiren heykel merakı kimi tarihçilerce "statuomania" olarak adlandırılıyor ve o dönemde tarihsel figürlerin anıtsallaştırılması için önemli düzeyde kaynak ve enerji harcandığını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.historytoday.com/archive/behind-times/statues-politics-and-past">gösteriyor.</a> Bu tarihsel arka planda, anıtların inşası gücü somutlaştıran; anıtların yıkımı ise tam tersi, gücü alaşağı eden ritüeller olarak yorumlanabiliyor. Virginia’da 9 siyah ABD vatandaşının ölümüyle sonuçlanan Charleston kilise saldırısını takiben verilen konfederasyon komutanlarının heykellerini kaldırma kararının ardından düzenlenen <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.wikiwand.com/en/Unite_the_Right_rally">beyaz üstünlükçü gösteriler,</a> heykellerin "kutsallığını" da bir yönüyle ispatlıyor. &nbsp;</li><li>Hafıza: Öte yandan anıtlar ve heykeller, kolektif hafızanın ve toplumsal bilginin bir formu olma işlevi de üstleniyor. Tarihin bir kesitine atıfta bulunan heykeller ve anıtlar, o tarihsel dönemin ve figürün önemini pekiştirme görevi taşıyor. Hakim ideolojinin ya da kabul edilen tarihin gündelik temsili olarak bir hatırlatıcı işlevi gören bu yapılar, "biz" kimliğinin yaratıcısı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://medium.com/philosophy-and-society/monuments-and-collective-memory-749dea913238">olarak</a> toplumsal kimliğin anlamını inşa ediyor ve bazı değerlerin savunucusu hâline geliyor. Mağlubiyeti ya da zaferi, acıyı ya da sevinci estetik biçimde somutlaştırarak her an, herkesçe görünür kılan bu yapılar doğrudan hafızayla ilişkileniyor. Hafızanın farklı yansımalarını temsil eden heykel ve anıtlar kiminin zaferini kiminin acısını taze tuttuğu ve tartışmalı arka planlarda taraflar arasındaki uçurumu derinleştirdiği için ortak bir öfkenin doğrudan nesnesi olabiliyor. Bu noktadan bakınca, Black Lives Matter hareketinde protestocuların diğer taraf için "kutsal" olan ve hatırayı ebedîleştiren temsil unsurlarını yok etmelerinin, yasın öfkeli bir tezahürü olduğu söylenebiliyor.</li></ul>

Edward Colston ile ilgili hikayeler