Nobel ödüllü Amerikalı romancı William Faulkner’in en çok hatırlanan sözlerinden birisi Bir Rahibe İçin Ağıt&nbsp;(Requiem For a Nun) romanında geçer: “Geçmiş ölmedi. Hatta geçmiş bile değil” (The past is not dead. It’s not even the past.) Faulkner’in söylemek istediği, geçmişin izlerinin, tarihin etkilerinin bugün yaşananlarda her zaman bir uzantısının bulunduğudur. Sonuçta geçmişe ait olduğu, artık dönemeyeceği düşünülen cereyanlar, alışkanlıklar, beklentiler, düşünce kalıpları ya da siyasi tercihler, koşullar oluştuğunda saklandıkları yerlerden çıkıp bugünün gelişmelerine damga vurabilir.Giderek dünyanın yabana atılamayacak bir kesiminde artan bir tedirginlikle beklenen ABD Başkanlık seçimleri yaklaşırken bu ülkenin geçmişini tanımlamış özelliklerin hem iç hem dış politikasında daha belirginleştiğini görüyoruz. Şu sıralarda ABD’de tanık olunanlar, kullanılan dil ve simgeler ve nihayetinde Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olmasına kesin gözüyle bakılan Donald Trump’ın dış politika söylemi, bugünün gerçeklerini yansıttığı kadar geçmişin derin izlerini de taşıyor.&nbsp;Amerikan sağ siyasetinin bugünkü dilinin ve siyaset tarzının izleğini, tarihçi Richard Hofstadter’in 60 yıl önce yazdığı ünlü makalesi “Amerikan siyasetinde paranoyak tarz”da (<a fr-original-style="" href="https://harpers.org/archive/1964/11/the-paranoid-style-in-american-politics/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The paranoid style in American politics</a>) bulmak mümkün. Üstelik Hofstadter, makalesini insanları algoritmalarla en aşırı çizgilere iten sosyal medya yönlendirmesinin söz konusu olmadığı bir zamanda yazmıştı. Bugün için Trump’ı destekleyen ya da Trumpçılığın kitle desteğini oluşturanların siyasete yaklaşımında hâkim olan gerçeküstü anlatılar o dönemde de var. Katolik Kilisesi'nin menfur emeller peşinde koşmasından, bugünlerde Amerikan devletinin komünist pedofiller tarafından yönetildiğine, belli bir tarihten sonra yapılmış bilgisayarların hard diskinde şeytanın gizlenebileceğine, Masonlar ve illuminati’nin komplolarına, Birleşmiş Milletler’in komünist komploların örgütü olduğuna kadar uzanan, paranoyak düşüncelerle beslenen bir kafa yapısı ABD tarihinde her yüzyılda kendisini gösteriyor. Hofstadter, Amerikan sağının kendisini hep kaybeden tarafta görme eğiliminin altını çizer:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Amerika onların ve onlar gibilerin elinden alınmıştır. Ama onlar ülkeyi yeniden ele geçirmeye ve son ihanet eylemini engellemeye kararlıdırlar. Eskinin Amerikan erdemleri kozmopolitler ve entelektüeller tarafından eritilmiştir; eski rekabetçi kapitalizmin sosyalist ve komünist entrikacılar tarafından altı oyulmuştur. Eski ulusal güvenlik ve bağımsızlık hain komplolarla yok edilmiştir.”</blockquote>Yazının sonlarında doğru Hostadter şu tespitleri de yapar:&nbsp;"Amerikan deneyiminde etnik ve dinî çatışmalar bu türden militan ve kuşkucu kafaların en çok odaklandığı meselelerdir, ancak sınıf çatışması da bu enerjiyi harekete geçirebilir.”O zaman da beyaz Amerikalıların belli bir kesiminde “Memleket elden gidiyor”, "Beyazların hâkimiyeti sarsılıyor", "Siyahlar (o zamanlar tabii ki zenciler deniyordu) güç kazanıyorlar, yerimize geçecekler" korkusu hâkimdi. Bugün de hâkim. Trump’ın 2016’da seçimleri kazanmasında pek çok unsurun yanı sıra açıktan veya satır aralarında “Amerika beyazdır” mesajını vermesinin de etkisi vardı. 1960’larla aradaki fark, bu kez gerçekten Amerikalı beyazların nüfus içindeki mutlak çoğunluklarını önümüzdeki 20-25 yıl içinde kaybedecek olmaları. Ancak Trump’ın siyah ve Latin kökenli, genelde Demokratlara oy veren kitleden de giderek artan oranda destek aldığına dikkat etmek gerekiyor. Bu durumda aslen okumuşlarla az eğitimliler, kozmopolit kentlilerle çeperde veya taşrada yaşayanların hem kültürel hem de sınıfsal çatışmalarının bugünkü siyasi tabloya etki yaptığını söyleyebilmek mümkün. Gene de Trumpizm esasen beyaz orta yaşlı beyaz erkeklerin öfkesinin hareketi.Ülkedeki derin kutuplaşma ve kültür savaşı, siyasette ve idarede parçalanmış bir tabloyu ortaya çıkarıyor. Bu parçalanma, sistemi kilitliyor. Radikalleşen Cumhuriyetçi Parti’nin giderek daha otoriterleşmesi, demokratik normlardan uzaklaşması, içindeki makul ve uzlaşmacı siyasetçilerin tasfiye edilmesi siyasi krizi daha da derinleştiriyor. Tam da bu nedenle tekrar Başkan olursa intikam alacağını açık açık söyleyen Trump’ın bir kez daha seçilmesi, Amerikan sistemindeki meşruiyet krizini derinleştirip, otokratik eğilimi de güçlendirecektir.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Trump, NATO, Rusya</h2>İçeride otoriter bir rejim kurma peşinde koşacak olan Trump’ın dünyaya bakışı ve söylemi de aslında Amerikan dış politika geleneğindeki çok güçlü iki damarın izlerini taşıyor: Tecritçilik (isolationism) ve tektaraflılık (unilateralism). 2. Dünya Savaşı sonrasında çoktaraflı bir kurumsal yapı içinde liberal dünya düzeninin kurucusu ve koruyucusu olan ABD, tarihsel geleneğin Amerikası değil. Amerikan toplumunun önemli bir bölümü Soğuk Savaş sırasında destek verdiği liberal düzenin özellikle son 30-40 yılda ekonomik olarak kendi refahını kemirdiğini gördükçe buna karşı sert bir tepki geliştirmeye başlamıştı.&nbsp;Böyle bir ortamda, 11 Eylül saldırılarının şokuyla teröre karşı küresel bir savaşa başladığını ilan eden Bush yönetimi, ülkeyi taşıyamayacağı bir yükün altına soktu. Bush’un ABD’nin kurduğu sistemin kurum ve kurallarını hiçe sayarak, önemli müttefiklerini dinlemeden ve afaki hedefler peşinde giriştiği Irak macerası hüsranla sonuçlandı. Afganistan’da 20 yıl kaldıktan sonra iktidar, 2001’de devrilen Taliban’a teslim edildi. Ortadoğu’da yeni bir düzen kurma hayalleri hüsranla sonuçlandı.&nbsp;Tüm bunların sonucunda Amerikan toplumu dünyanın bekçisi olmaktan vazgeçilmesini isteyerek, yeni müdahalelere karşı tavır aldı. Yani Amerika’nın kendi içine dönüp kendi meseleleriyle uğraşmasını talep etti. Chicago Council on Global Affairs’in araştırmalarına göre 1974’ten 2020’ye kadar "ABD’nin dünya meselelerinde aktif bir rol oynaması gerekir" diyenlerin oranı %67-68’de sabitlenmişken, bugün bu oran %57’ye düşmüş. Cumhuriyetçi seçmenin %53’ü "artık dünya ile uğraşmayı bırakalım" demeye başlamış.Trump da bu eğilimin sözcüsü oldu. Bir yandan ABD’yi dünyaya ekonomik ilişkiler dışında fazla müdahil olmayacak bir çizgiye çekerken, Amerikan sağının hiçbir zaman hoşlanmadığı çoktaraflılık, uluslararası kurumlar içinde hareket etme pratiklerinden de vazgeçti. ABD’yi pek çok uluslararası anlaşmadan çekti. Atlantik İttifakı’na yönelik antipatisi, ülkesini NATO’dan çıkarmak istemesi, tecritçi ve tektaraflı hareket etmeyi tercih eden geleneklere dönüşü simgeliyordu. Son konuşmalarında Rusya bir NATO ülkesine saldırdığı takdirde o ülke savunmasına yeterince para harcamıyorsa onu savunmayabileceklerini, hatta Moskova’yı teşvik edeceğini söylemesi de bu çizginin bir yansımasıydı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Batı biterse...</h2>Trump’ın seçimlerdeki olası rakibi Joe Biden ise farklı gelenekleri temsil ediyor. Dış politikada Atlantik İttifakı’na bağlı, Çin ile rekabetinde ABD’nin Asya ülkeleriyle bağlarını ve ortaklıklarını geliştirmeye çalışıyor. İçeride sanayi stratejisi odaklı bir korumacılık, sosyal demokratımsı bir bölüşüm ve Amerikan toplumunun çeşitliliğini muhafaza etmek gibi hedefleri var. Ekonomik olarak ülkeyi imrenilecek bir noktaya getirmesine rağmen toplumsal desteği yüzde 40’ın altında. Yaşı, daha doğrusu enerjisiz görünümü nedeniyle, ekonomideki başarısına rağmen kendi partisinin seçmenleri de dahil olmak üzere yeniden aday olmasını istemeyen geniş bir kitle var.&nbsp;Gene de bazı gözlemciler, ekonomik durum seçim zamanı iyi olursa Biden’ın seçilme şansının tahmin edilenden yüksek olacağını savunuyorlar. Ancak İrlandalı gazeteci Fintan O’Toole’un yazdığı gibi aslında bu seçimde Amerikan toplumu bir kişi için ya da ona karşı oy verecek:&nbsp;Trump.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Seçimler Başkan hakkında değil rakibi hakkında bir referandum gibi yapılacak. Biden çok yaşlı olduğu izleniminden/yargısından kurtulamadığına göre kendi platformunun savunuculuğunu yapmakta zorlanır. Sonunda Biden’in kampanyası kendisinin Trump olmadığı gerçeği üzerinden yapılacaktır.”</blockquote>Ancak Gazze savaşı, Biden’ı iktidara getiren geniş seçmen koalisyonunu parçaladı. Araplar, Müslümanlar, ilericiler, genç ve liberal Yahudiler, önceki seçimde tek dönem Başkan olacak diye onu destekleyen gençler, bu savaştaki tutumundan dolayı kızgınlar. Bunun da ötesinde Biden; İsrail Başbakanı Netanyahu’ya söz geçiremeyen, katliama son verdirmeyen, en son Refah şehrine saldırıları bile engelleyemeyen bir başkan konumunda. Böylesi bir durumda iyi giden bir ekonomi bile Biden’ın seçilmesine yetmeyebilir. O zaman da dünya Trump ile bir kez daha yaşamaya mahkum olacaktır. ABD’yi sevmeseniz, hatta nefret etseniz bile dünya sisteminden kendisini koparan ve yükümlülüklerini yerine getirmeyen bir ABD’nin bıraktığı boşluğun kolay doldurulamayacağını kabul etmek gerekir. O doldurulamayan boşluk da dünya düzeni açısından uzun sürebilecek bir fetret devrinin habercisi de sayılabilir.1948 yılında yapılan Başkanlık seçimlerinde Chicago Daily Tribune gazetesi "Dewey, Truman’ı yendi" manşetiyle çıkmış; seçimi Truman kazandığı için de iyice madara olmuştu. Bu nedenle daha seçimlere 9 ay varken Trump’ı muzaffer ilan etmenin gereği yok. Biden durumu toparlayabilir; çok riskli de olsa Demokratlar bir başka aday çıkarabilir; Trump tehlikesi bağımsız seçmeni veya ılımlı Cumhuriyetçi seçmeni harekete geçirebilir; giderek Trump’a yanaşmaya başlayan sermaye kesimleri bundan vazgeçebilir ya da giderek daha fazla saçmalayan Trump kendisini imha edecek hatalar yapabilir.Kesin olan tek şey, Amerikalıların bu seçimlerde hangi geçmişlerini tercih edeceklerinin, dünyanın gidişatını belirleyecek önemde olduğudur.

Spektrum

Şu sıralarda ABD’de tanık olunanlar, kullanılan dil ve simgeler ve nihayetinde Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı olmasına kesin gözüyle bakılan Donald Trump’ın dış politika söylemi, bugünün gerçeklerini yansıttığı kadar geçmişin derin izlerini de taşıyor.

ABD siyasetinde geçmişin izleri: Trump neyi temsil ediyor?

Merkez bankaları yüksek enflasyonla mücadele ederken, piyasalar 2023 yılı boyunca hep bir küresel bir resesyon bekledi. Ancak küresel ekonomi 2023 yılını muhtemelen %3'e yakın bir oranda büyümeyle tamamlayacak; ayrıca istihdam piyasası ayakta kaldı, enflasyon düşüş yolunda ve borsalar %20 oranında yükseldi. Tüm bunlara ek olarak, 2024 yılı için öngörüler de fazlasıyla pozitif.<a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/finance-and-economics/2023/12/17/which-economy-did-best-in-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Economist</a>, 35 ülke için derlediği ekonomik ve finansal göstergelerle ülkeleri 2023 performanslarına göre sıraladı. Öne çıkan noktalar şunlar oldu:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yakın zamana kadar kötü ekonomi yönetimiyle anılan Yunanistan, üst üste ikinci yılda da listenin zirvesinde yer aldı. Ülkenin çekirdek enflasyonunda %3,4 artış, enflasyon genişliğinde %13,3 düşüş, GSYH'sinde %1,2 büyüme, istihdamda %1,1'lik, hisse fiyatlarındaysa %43,8 artış kaydedildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">15. sırayı Estonya ile paylaşan Türkiye, beş kriterde şu şekilde performans gösterdi: Çekirdek enflasyon %69,5, enflasyon genişliği eksi %6,7, GSYH %3,3 büyüme, %0,1'lik istihdam seviyesi, hisse fiyatlarında ise %20,6 yükseliş.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sıralamanın sonunda ise Finlandiya yer aldı. Çekirdek enflasyonu %6,6 seviyesinde gerçekleşen ülkede enflasyon derinliği %6,3 oranında azaldı, istihdam %0,5 seviyesinde bildirildi. Ancak GSYH tarafında %4'lük, hisse fiyatlarında ise %12'lik düşüş kaydedildi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güney Kore haricinde göze çarpan performansların çoğu Amerika&nbsp;kıtasından geldi. ABD, Kanada ve Şili üst sıralardayken İngiltere, Almanya, İsveç, Finlandiya gibi durgun ülkeler ise Kuzey Avrupa tarafında öne çıktı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2023 yılındaki en büyük zorluklardan biri artan fiyatlarla mücadele oldu. Enflasyonist baskının iyi bir göstergesi olan çekirdek enflasyonda, %1,3 ile İsviçre, %2,8 ile Japonya ve %3,1 ile Fransa'nın fiyatları kontrol altında tutabildiği görülüyor. Avrupa'nın birçok bölgesinde, birçok ülke hâlâ ciddi baskıyla karşı karşıya. En kötü performans gösteren ülkeler ise %69,5 ile Türkiye, %11 ile Macaristan ve %9,5 ile Kolombiya.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çoğu ülkede enflasyonun daha az kalıcı hâle geldiği görüldü. Tüketici sepetinde fiyatların yıllık %2'den fazla arttığı kalemlerin payını hesaplayan "inflation breadth" yani enflasyon genişliği, %26,7 ile Lüksemburg, %18,8 ile ABD, %13,3 ile Güney Kore ve Yunanistan'da kayda değer düşüş gösteriyor. Diğer tarafta Almanya, Japonya ve İspanya'nın enflasyon genişliğinde ciddi ölçüde artış söz konusu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sonraki iki ölçüt olan istihdam ve gayrisafi millî hasıladaki büyüme, ekonomilerin vatandaşlara ne ölçüde hizmet ettiğine dair ipuçları veriyor. 2023'te hiçbir yerde olağanüstü bir başarı elde edilememiş olsa da, çok az sayıda ülkede büyümede düşüş kaydedildi. İrlanda'nın gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYH) ölçümünde büyük sorunlar var. Almanya enerji fiyatlarındaki şokun etkileri ve ithal Çin araçlarının artan rekabetiyle mücadele ediyor. İngiltere ise hâlâ Brexit'in sonuçlarıyla uğraşıyor.</li></ul>Bundan sonrası:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.oecd.org/newsroom/economic-outlook-a-mild-slowdown-in-2024-and-slightly-improved-growth-in-2025.htm" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">OECD</a>, maliyet baskılarının hafiflemesiyle birlikte 2025 yılına kadar çoğu ekonomide merkez bankası hedeflerine doğru kademeli olarak enflasyonun gerilemeye devam etmesini bekliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kasım sonu tarihli rapora göre, OECD ülkelerinde 2023 yılında %7 olan tüketici fiyatları enflasyonunun 2024 yılında %5,2'ye, 2025 yılında ise %3,8'e düşmesi öngörülüyor. Büyüme kısmı biraz daha mütevazı: 2023 yılında küresel GSYH büyümesinin %2,9 olmasının ardından 2024'te %2,7 seviyesine hafif bir yavaşlama bekleniyor. 2025 yılında ise %3'e doğru hafif bir iyileşme tahmini var.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ek olarak:&nbsp;Asya'nın 2023'te olduğu gibi 2024-25'te de küresel büyümenin büyük kısmını oluşturmaya devam etmesi muhtemel.</li></ul>Dahası: <a fr-original-style="" href="https://www.goldmansachs.com/intelligence/pages/the-global-economy-will-perform-better-than-many-expect-in-2024.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Goldman Sachs</a>, küresel ekonominin 2024 yılında piyasa beklentilerinden daha iyi bir performans göstereceğini düşünüyor. Faiz artışlarının ekonomiler üzerinde baskı yaratmaya devam edeceği belirtilirken, "en kötüsünün" çoktan geride kaldığı vurgulanıyor. GSYH büyümesi konusunda ise iyimser olmak için "en güncel nedenin" merkez bankalarının enflasyonu düşürmek için bir resesyona ihtiyaç duymaması olduğu belirtiliyor.

Aposto Gündem

2024 yılına dair küresel beklentiler fazlasıyla olumlu. Bunun başlıca sebebi de faiz artırımlarıyla başa çıkma sürecinde en kötüsünün geride kalması. Türkiye, 2023 performansı ile Economist'in listesinde 15. sırada yer aldı.

Küresel ekonomi: Gelecek yıl, gideni aratacak mı?

1973 Yom Kippur Savaşı ile karşılaştırılan geçtiğimiz haftaki Hamas’ın İsrail şehirlerinde düzenlediği saldırı, İsrail hükümetinin misillemeleriyle savaşa dönüştü. Bu yazımda savaşın, pratikte çözümsüzlüğün yanında fikirsel olarak da bölge dışından insanları gruplaşmaya ve karşıtlığa ittiği gözlemi üzerinde duracağım.&nbsp;Hem üzerine çok yorum yapılan hem de günlük hayatta insanların yorum yapmaktan çekindikleri kadar karmaşık ilişkiler ağı ve coğrafyada bazı yanlış anlaşılmaları ve gündemin özellikle ABD üniversitelerine yansımasını aktaracağım.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tanımlar ve kimlikler&nbsp;</h2>7 Ekim günü Hamas’ın saldırılarıyla başlayıp hafta boyunca karşılıklı şiddetin tırmanmasıyla savaşa dönüşen Hamas-İsrail çatışması, ayrıca günlük hayatta gündemi takip eden insanları da "savundukları" veya "savunmaya itildikleri" taraflar adı altında karşı karşıya getiriyor. Bu noktada ayırt edilmesi gereken kimlikler olan Filistin halkı ve Hamas silahlı örgütünün birbirine denk düşünülmesi&nbsp;ve aynı şekilde İsrail hükümetiyle Yahudi halkının da aynı tarafta görülmesi&nbsp;bu savaşın sadece sahada değil, günlük konuşmalarda da insanları aşırılığa itiyor. Bölgede yaşayan Filistinli ve Yahudi sivillerin aynı savaş koşulları altında kaldığı ve Filistinlilerle Hamas bağının yıllar içinde koptuğu gibi İsrailli sivillerin de Netanyahu hükümetini veya Gazze politikalarını desteklemediğini göz önünde bulundurmak, bu konuda gelişmeleri takip etmek açısından oldukça önemli.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD siyaseti toplumu yansıtmıyor&nbsp;</h2>Hamas saldırısından bu yana Biden hükümeti, Biden’ın Netanyahu’yu ziyareti ve yine Biden’ın, İsrail ve Ukrayna’ya silah yardımı için Kongre’den 100 milyar dolar ek bütçe talep edeceğini açıklaması, dışarıdan bakıldığında doğal gözüküyor; çünkü süregelen ABD-İsrail stratejik partnerliğini ve ABD’nin Rusya’ya karşı Ukrayna’yı koruma amacını gösteriyor. İşin enteresan yanı, Amerikan toplumu sanıldığı kadar İsrail yanlısı değil, Demokratların gündemdeki politikaları ABD'de&nbsp;önemli bir fikir ayrılığına işaret ediyor. Siyasetçilerin aksine entelektüel çevreler özellikle Filistin halkının hem Hamas hem de İsrail hükümeti tarafından zarar gördüğünü savunurken özellikle Siyahların Yaşamları Değerlidir Hareketi’nin (Black Lives Matter Movement), Hamas-İsrail savaşını kendi gündemine dahil etmesi, daha önceden beraber düşünülmeyen siyah hareketi ve Filistin hareketi arasında, en azından ABD siyaseti bazında,&nbsp;bir bağlantıya işaret ediyor.&nbsp;New York şehrinden bir kaynağımın aktardığına göre, Brooklyn’in siyah nüfusu en fazla mahallelerinden biri olan Crown Heights Mahallesi'nde yaklaşık 1000 kişilik bir parti organizasyonunda bir sanatçı, kısa süreliğine de olsa, "Filistin özgür olana kadar bize özgürlük yok" sloganı attı, katılımcılardan destekleyenler oldu. Öte yandan, 18 Ekim’de bir grup Yahudi, ABD Kongre Binası'na bağlı Cannon House Ofis Binası'nın içine girerek "Filistin’e özgürlük", "Yahudiler adına savaşmayın", "Yahudiler ateşkes istiyor" yazılı pankartlarla hem ABD hükümeti politikalarını hem de İsrail’i protesto etti. Polis müdahalesi sonucu en az 300 kişi Kongre Binası’na izinsiz giriş ve kargaşaya neden olmaktan tutuklandı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Üniversitelerdeki bölünmüşlük</h2>Gelişmelerin akademide de yansıması oldu. Genelde sol ideolojiye daha yakın olan akademisyenler ve öğrenci grupları, yine hükümetin aksine, Filistin yanlısı pozisyon alarak hem Hamas terörünü hem de Netanyahu hükümetinin şiddetini eleştirdi.&nbsp;Öte yandan bazı departmanlarda Filistin yanlısı yorum yapanların başka üniversite öğrencileri tarafından Hamas destekçisi olarak görülmesi de günlük hayatta gündemin yarattığı aşırılığa işaret etti. New York Üniversitesi öğrencilerinden, kendisini "anti-Siyonist Amerikan Yahudisi" olarak tanımlayan bir kaynağım, "Hamas saldırısından beri gündemin etrafındaki insanları ikiye ayırdığını, tanıdığı Yahudilerden sadece birkaçının gündemi özellikle kendisiyle konuşmak istediklerini çünkü diğer hiçbir Yahudinin gündem karşısında ılımlı fikirlere açık olmadığını söylediklerini" dile getirdi. Kaynağımın gözlemine göre Siyonist ideolojinin devamlılığı, her gün sinagoglarda ibadet aracılığıyla sağlanıyor ve bu kültür içindeki insanlar son iki haftanın gelişmelerini siyah/beyaz olarak ayırıyorlar. Özellikle solcu Yahudilerin arada kaldığını ama onların da ya bir uca ya da diğer uca meyilli davrandığını görüyoruz.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir başka ilginç gelişme Harvard Üniversitesi'nden&nbsp;</h2>The New Yorker gazetesinden Eren Obey’in yazısına göre, Harvard öğrencisi Filistinli Amerikan bir öğrencinin yazmaya başladığı, sonrasında bir arkadaşının da dahil olup Google Dokümanı olarak paylaşıma açtıkları "Acil Durum Bildirisi", "Hamas saldırısından tamamen İsrail hükümetini sorumlu tutan"&nbsp;mektuba dönüştü. Üniversitenin Filistin Hareketi öğrenci grupları tarafından imzalanmasıyla etkisi büyüyen mektup, bir yandan üniversitenin bağışçılarını sinirlendirirken öte yandan öğrenci gruplarını hareketlendirdi. Google tarafından kısa sürede yasaklanan farklı "Üniversite Terör Listesi" adı altında açılan internet sitelerinde, mektubu imzalayan öğrencilerin isimleri listelendi. Harvard mezunu ve bağışçısı Bill Ackman ise üniversitenin bu isimleri listeleyip şirketlere vermesini, böylece bu öğrencilerin "yanlışlıkla işe alınmasını" engellemeyi önerdi.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kimliklerin stratejik kullanımı </h2>Hamas terörünü Filistinlilerden, İsrail hükümetinin uluslararası hukuku çiğneyen politikalarını da Yahudilerden ayırmak neden önemli? Öncelikle, yazıda yansıtmaya çalıştığım gibi, farklı kimlik ve fikirlerin bir araya gelmesi ele aldığımız gündemde aşırıcı fikirlerin etkisini azaltma konusunda bir yastık görevi görebilir, en azından günlük hayatta.&nbsp;İkincisi, Hamas’ın ve İsrail hükümetinin işaret ettiği iki tarafa bölünmek, en çok bu aktörlerin işine yarıyor. Yani şiddeti başlatan ve devam ettiren aktörler, bu şiddetin yarattığı taraflardan beslenerek kendi var oluşlarını meşrulaştırıyor. Netanyahu hükümeti, bir zamandır yeni yasa tasarıları etrafında bölünen halkı ortak düşman olan Hamas’ın korkusuyla tekrar bir araya getirirken, Hamas da İsrail hükümetinin hem güvenlik konusunda yetersizliğini ortaya koyarak hem de sonrasında Gazze’de hükümetin insanlık dışı politikalarıyla ‘maskesini düşürerek’ Filistin halkını tekrar kendi tabanı hâline getirebilir. Yani stratejik olarak, İsrail hükümeti ülkeden ve dünya kamuoyundan minimum tepki alarak uluslararası hukuka aykırı gelirken Hamas da varlığını sürdürecek daha geniş bir tabana yayılma amacını güdüyor olabilir.&nbsp;Bu da uzun dönemde bölge için orta yoldan hızla uzaklaşılırken çatışmanın parçası olmak istemeyen sivillerin zarar görmesi ve taraf tutmaya zorlanması sonucu oluşan güvensizlik sarmalında, kimliklerin daha da net olarak ayrışması anlamına gelir.

Bu yazımda savaşın, pratikte çözümsüzlüğün yanında fikirsel olarak da bölge dışından insanları gruplaşmaya ve karşıtlığa ittiği gözlemi üzerinde duracağım. 

Tarafsız fikir belirtmenin zorluğu, orta yol yoksunluğu

Nedir?&nbsp;Spa'nın sınırlarını aşan wellness, artık seyahat deneyimini geniş ölçüde etkiliyor ve dünyayı keşfetmenin yeni yollarını sunuyor.Neler olmuştu? Pandemi başladığından bu yana sağlıkları ve refahları konusunda endişe duyan insanların sayısı hızla arttı. İstatistikler saymakla bitmez ama bunların arasında, Covid-19'un ilk yılı olan 2020'de Public Health England tarafından yapılan ankete katılanların %80'i 2021'de daha sağlıklı olmak için yaşam tarzlarını değiştirmek istediklerini bildirdi. 2021'de Ipsos tarafından yapılan bir araştırmaya göreyse, Amerikalıların %62'sinin sağlığın kendileri için pandemi öncesine göre daha önemli olduğuna inanıyor. Tabii ki bu durum birçok insanın seyahat etme şeklini de etkiledi.Neler oluyor? Lüks seyahat ağı Virtuoso'nun YouGov ile birlikte gerçekleştirdiği 2022 Seyahat Trendleri araştırmasına göre, küresel gezginlerin %21’i şu anda sağlık ve zindelik odaklı nedenlerle seyahat ediyor. Araştırmaya göre bu oran 2023 yılında daha da artacak ve küresel gezginlerin %29'u gelecekte sağlık nedenleriyle seyahat etmek istediklerini belirtecek.&nbsp;Meraklısına: Bilinenin üzerine wellness seyahati artık sadece spa ile sınırlı değil, aynı zamanda otelin sunduğu olanakların çok ötesine de geçmiş durumda. Konuklarına nefes alma, beyin dalgaları, kalp atış hızı ve uyku düzenini izleyen giyilebilir bir teknoloji olan Dreem’i sunmak wellness için seyahat eden gezginlerin ilk baktığı kriterler arasında. Pullman Paris Centre-Bercy ve Pullman San Francisco Bay otelleriyse trendi çoktan yakalayanlardan.&nbsp;Dünyadaki bazı Wellness destinasyonları:<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Willka T’ika Wellness Retreat, Peru</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Etéreo, Auberge Resorts Collection, Meksika</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">THE WELL, Kosta Rika</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Carillon Miami Wellness Resort, Amerika</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sensei, Hawaii</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Clinique La Prairie, İsviçre</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">SHA Welness, İspanya</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aro Ha, Yeni Zelanda</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stanglwirt Green Spa Resort, Avusturya</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Palazzo Fiuggi, İtalya</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Euphoria Retreat, Yunanistan</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ananda in the Himalayas, Hindistan</li></ol>

Aposto Seyahat

Wellness seyahatlerinin yükselişi ve çok daha fazlası.

Sağlıklı yaşam turizmi ele mi geçiriyor?

Toplumsal Tarih

Bu yazı dizisinde en sık tekrar ettiğimiz husus yemeğin bir güç göstergesi olduğuydu. Bu kez de siyasi ve ticari güçle ilişkilendirebileceğimiz bir yiyecek maddesinden; Avrupa'da ekonomik dengeleri değiştiren, kıtalar arasında zorunlu nüfus göçüne neden olan, kültürel alışverişi etkileyen şekerin ve şekerli tatların, görsel kültürde nasıl yer bulduğundan söz ediyoruz.

Avrupa Resminde “Tatlı” Lezzetler

Yazan: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/ender.okur/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hüseyin Ender Okur</a>, Düzenleyen: <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ceyda-ayhan-3248a42/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Ceyda Açılan Ayhan</a>İklim krizi gezegenimizdeki birçok döngüyü zincirleme şekilde tetikleyerek, bizleri beklenmedik tehlikelerle dolu bir gelecekle karşı karşıya getiriyor, karmaşık ve tehlikeli etkilerle yaşamlarımızı tehdit ediyor. Sıcaklık artışları hastalıkların yayılması ve salgınların ortaya çıkması üzerinde doğrudan ve dolaylı etkilere sahip. Afrika ve Orta Doğu gibi bölgeler özellikle bu durumdan olumsuz etkileniyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı bir <a fr-original-style="" href="https://www.afro.who.int/sites/default/files/2017-06/9789241507691_eng.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">analize</a> göre, 2030 ve 2050 yılları arasında sıtmaya bağlı ölümlerin yüzde 15 oranında artması bekleniyor. Bu, senede 60,000 fazladan, önlenebilir ölüm demek. Bu durum, doğal afetler ve mülteci krizleri ile birleştiğinde, dünya genelinde sağlık hizmetlerinin zorlanmasına ve ölümcül enfeksiyonlarla baş etmemiz gereken bir geleceğe yol açıyor.Peki, sıcaklık artışları enfeksiyon hastalıkları oranlarını nasıl artırıyor?Bu duruma neden olan iki sebep var: daha fazla vektör (sivrisinekler, böcekler, keneler vb.)&nbsp;ve daha güçlü mikroplar (virüsler, bakteriler, parazitler). Sıcak hava böceklerin daha hızlı çoğalmasına ve hastalıkların daha kolay yayılmasına neden oluyor. Bu yüzden sıtma, dang humması, Kırım Kongo kanamalı ateşi, Zika, Ebola, Batı Nil Ateşi ve sarıhumma gibi hastalıklar daha sık görülüyor. Ayrıca sıcak ve nemli hava, mikropların daha uzun süre havada kalmasına ve böylece hastalıkların daha kolay bulaşmasına neden oluyor. Dolayısıyla bir sivrisinek tarafından ısırılmadan bile bu mikroplara maruz kalma ihtimali artıyor. Bunun dışında, su ve yiyeceklerle bulaşan hastalıklar (kolera, tifo ve salmonella) da sıcak havada daha sık görülüyor. Çevreyi kirleten sanayi bölgelerinde ise solunum yolu enfeksiyonları artıyor.2004 ile 2018 arasında Amerika'da sivrisinek, kene ve pire ısırıklarından kaynaklanan hastalıklar iki katına çıkarak senede <a fr-original-style="" href="https://www.cdc.gov/ncezid/what-we-do/climate-change-and-infectious-diseases/index.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">760,000</a>’e ulaştı ve 9 yeni mikrop keşfedildi. Lyme hastalığı, anaplazmosis, ehrlikiozis ve riketsiyal enfeksiyonlarının görüldüğü yerler de genişledi. Isınan dünya yüzünden göç eden hayvanlar da kuduz, maymun gribi, ebola gibi hastalıkları yayabilir. Özellikle kuduz çok tehlikeli, çünkü belirtileri ortaya çıktıktan sonra neredeyse her zaman öldürüyor. Soğukkanlı hayvanların vücut sıcaklığı da yükseliyor, onların da hastalık yayan vektör olma ihtimali artıyor.Unutulan, ancak oldukça önemli olan bir başka faktör: fosilleşmiş patojenler.&nbsp;Buzullarda kalmış çok eski mikroplar var. Buzlar eriyince bu mikroplar da ortaya çıkıyor. Doktorlar genellikle bu mikropları bilmiyor, bu yüzden ortaya çıkabilecek hastalıkları tedavi etmek zor oluyor. Buzlardan çıkan mikroplar yüzünden her sene yeni hastalık salgınları olabileceği tahmin ediliyor. İklim krizinin etkileri yüzünden, şu anda kullandığımız hastalık modelleri ve hastalık önleme sistemleri işlevsiz kalabilir. Yeni salgınlar için hazırlıklı olmak için yöntemleri yeniden düşünmemiz gerekiyor.Konuya başka bir açıdan baktığımızda ise durum şöyle: İklim krizi yüzünden, Afrika ve Orta Doğu'da yaşanan su kıtlığı ve açlık, insanların bağışıklık sistemini zayıflatıyor ve hastalıklara daha çabuk yakalanmalarına neden oluyor. Ayrıca, su sıkıntısı hijyen koşullarını kötüleştiriyor ve hastalıklar daha kolay yayılıyor.İklim krizi nedeniyle doğal afetler, 2050'ye kadar 1.2 milyar insanı evsiz bırakabilir.&nbsp;Bu insanların mülteci kamplarında yaşamak zorunda kalacakları ve bu söz konusu kamplarda yaşanacak kötü hijyen koşulları ve su sıkıntısı nedeniyle ise daha fazla hastalık kapabilecekleri tahmin ediliyor. Bu da, dünya genelinde sağlık hizmetlerini zorlayabilir ve daha önce karşılaşmadığımız enfeksiyon hastalıklarıyla mücadele etmemizi gerektirebilir.Kısacası, iklim krizi sadece buzulların erimesi ve deniz seviyelerinin yükselmesi ile sınırlı değil; çok derin, kapsamlı ve beklenmedik etkileri olan bir tablo ortaya koyuyor. Bu durumu, sadece bir kelebek etkisi olarak değil, yaşamlarımızı ve dünyamızı köklü şekilde etkileyen ve gelecekte daha da büyük sorunlara yol açabilecek bir meydan okuma olarak görmeliyiz.&nbsp;

Dünyahali

Buzdağının Görünmeyen Yüzündeki Yabancılar

İklim Krizi Bizi Nasıl Hasta Ediyor?

Amerikan Rüyası sosyo-ekonomik durumun, sınıfın, içine doğduğun standartlar ne olursa olsun hayatın daha iyi olabileceği, zenginleşebileceğin ve yeteneklerinin/başarılarının ödüllendirileceği bir standart ya da konsept olarak başladı. ‘Nereden nereye geldik’ tadında başarı hikâyelerinin özünde o vardı aslında. 1920’lerde, savaşın bitmesi ile Amerika’da ekonomi bir anda yükselişe geçti. Yılların ekonomik, sosyal, politik zorlukları bu savaş-sonrası dönemde kısa bir süreliğine geri planda kaldı. Bu dönemde de Amerikan Rüyası daha materyel bir şeye dönüştü. Rüya, kapitalist sistemin yörüngesine iyice girerek, sahiplenme ile bir tutuldu. Böylece de birçok dizi ve filmde gördüğümüz 1920’lerin rüyası bilincimize girdi. Neden bahsediyorum? Tabii ki beyaz çitler ile çevrelenmiş müstakil bir ev, bir araba, güzel bir iş ve geleneksel aile düzeni. Bu, bir süreliğine herkesin istediği şey oldu. Ekonomiden bağımsız anlamlandırması da çok zor değil. Ailelerin bölündüğü, yokluk ve korkunun yüksek olduğu bir dönemden çıkınca stabilite ve düzen aranan şeyler oluyor. Misal, pandemide ne kadar insan evlendi, düşünsenize. Böylece herkes için olanakların var olduğu düşüncesi bir anda alım gücüne dayanan daha zorlayıcı bir konsepte dönüştü.&nbsp;Yıllardır yeni nesillerin alım gücünün düşmesi, beklentilerinin değişmesi üzerine yazılar okuyoruz. Enflasyon, asgari ücretin hiçbir şeye yetmemesi, kiraların artması ile gelen barınma krizi, vergiler derken yeni nesil birçok farklı yerden çekiliyor. Parayı saklayabilmek, yatırabilmek, biriktirebilmek çok büyük bir ayrıcalık oldu. Hep öyleydi ama bu sene bu daha da hissedildi.World Economic Forum’da 2017 yılında yayımlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2017/11/the-pursuit-of-happiness-how-the-american-dream-turned-into-greed-and-inequality/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makale</a> değişen dünyayı ve kapitalizmi çok güzel özetliyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kapitalizm refah seviyesini yükseltmekte çok başarılı oldu ama bunu dağıtma konusunda çok başarısız oldu. Günümüzde zenginliği ve fırsatları nüfusa dağıtmazsak, kapitalizm ve demokrasi modelimiz kendini yok edecek.”</blockquote>Üstünden kaç yıl geçmiş ve hâlâ ne kadar doğru. Alışılagelinmiş bazı sistemlerin değişen dünyaya, artan nüfusa ayak uydurması gerekiyor. Özellikle yeni nesil olan bizler, iş stresinin ve istihdam belirsizliğinin yükünü ayrıca çekiyoruz. Üniversite okumanın işe girişin anahtarı olarak görüldüğü dönemler çok geride kaldı. BBC’de yayımlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/c87ynj1y540o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> Z kuşağının maaşlarından mutsuz olduğu ve 18-24 yaş arasındaki grubun %59’unun ev alamayacaklarına inandığı paylaşılıyor. Bu sayı 29-34 yaş arası için %29’a düşüyormuş. Eee, nerede bizim beyaz çitli evimiz?Şimdi, benim ekonomi ile alakam az. Okulda ezberleyerek geçtiğim ekonomi dersimden benimle kalan en önemli şey Adam Smith’in ‘modern ekonominin babası’ olduğu, bir de arz ve talep teorisi. Onun dışında birçoğumuz gibi (umarım?) kişisel finansımı deneme, yanılma ve büyüklere sorma üçlüsü ile yönetiyorum. O yüzden bu yazıyı okurken sizlere şu hatırlatmada bulunmak isterim: bu yazı bir ekonomistin elinden değil, sosyal bilimcinin kaleminden çıkıyor. Sosyal bilimci dedim, o zaman hemen asıl düşünceme geleyim.Z-nesli, milenyumluların yediği sözel dayağı yemekten biraz kurtulmuş gibi gözüküyor. Kendimi avokado ve kahve tüketimlerinden, çalışma etiklerine ve kıyafet seçimlerine kadar laf yiyen bu nesilden çok uzak gördüğümü söyleyemem. Ama kanımız sanırım Z akıyor. Kendimi bir yere yerleştirmem gerektiğini düşünmeyerek devam ediyorum. Z kuşağı ne istediğini bilme, ya da en azından keşfetme yolunda ilerleme konusunda daha başarılıymış izlenimini ben dahil çoğumuza veriyor. Çalışkanız hem de çok, girişkeniz hem de sınır tanımayacak bir derecede ama bazı şeyleri de kabul etmiyoruz. Kimisi bunu şımarıklık olarak adlandırıyor, kimisi de değerini bilmek. Bunu dünyaya karşı ‘battı balık yan gider’ felsefesi ile yaklaştığımız için mi yoksa daha önce de belirttiğim gibi değişen dünyaya ancak böyle ayak uydurulabileceğini düşündüğümüz için mi yapıyoruz, bilmiyorum. İkisinin ortasında gibi. Aklıma hep Alıp Başını Giden’lerimizden <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/62d92d23d02dfe0006e6a49a" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emre Bilgin</a>’in dediği bir şey geliyor böyle durumlarda:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İnsanlar belli bir saat mesai yaptıktan sonra kazandıkları para ile kendilerini tatmin etmek istiyorlar ama kazançlarının büyük çoğunluğunu vermek zorunda kalıyorlar. İnsanlar içlerindeki açlığı doyurmak zorunda ve bunun için uzun vadeli hazlardan ziyade kısa vadeli hazlara dönüp, yeme-içme sektörüne yöneliyorlar. ‘Ben kendime, telefon, kulaklık, cart curt alamıyorsam, doyururum kendimi, içki içerim o zaman ben de. Bunu yapacaksam kalitelisini yaparım,’ diyorlar.”</blockquote>Burada bahsettiğimiz şey alım gücünün düşmesi ile gelen bir tutunma ihtiyacı. 'Para biriktirsem de ev alamıyorsam, gezerim ben de abicim' diyoruz. Sanırım deneyim toplamayı bu dönemde stabilite arayışından daha fazla önemsiyoruz. Ölümlü dünya, diyoruz sonuçta. Ölümlüyü bırakın, dengesiz dünya diyoruz. Biz iyisi mi hayatı istediğimiz gibi yaşayalım diyoruz. Sakla samanı gelir zamanı sözüne cevabımız, ‘sakladık da ne oldu? Zamanı gelse de yetmiyor ki!’ gibi şeyler oldu.&nbsp;Bu aralar çevremde aydan aya yaşayan, şehri bırakan, doğaya dönen, gezen (ya da gezmeye çalışan), okuyan, yazan, çizen, çalışan, farklı farklı insan var. Evlenenlerin bile ‘evlilik kurumuna’ bakışı çok farklı geliyor ama bu başka bir günün konusu.Kısaca Amerikan Rüyası, bir rüyaydı, günümüzde öyle de kaldı. Rüyalara değil de, yaşamaya bakıyoruz. Mümkün oldukça.... Ya da belki de Amerikan Rüyası çatısı altında adlandırdığımız rüya da, değişen dünya ile evrildi, çevrildi, yeniden inşa edildi. Belirsizlikle başa çıkmak için de belli yapılardan kurtulmamız gerektiğine inandık. Bu da değişir. Elbet değişir. Belki çok yakında değişir.

20'lik

Ya çalışalım tabii de…

Bir rüyaydı, öyle de kaldı. 

Birkaç cümleyle bu kitapla tanışma yolculuğunuzdan, çevirirken hissettiklerinizden ve sizde bıraktığı etkiden bahsedebiliriz.&nbsp;Eren Yücesan Cendey:&nbsp;Jhumpa Lahiri’den okuduğum ilk kitap Adaş olmuştu. Yine Amerika’ya gelmiş, köklerinden kopartılmış Bengalli bir aile anlatılıyordu. Sonra kitaptan çekilen aynı adlı filmi seyretmiştim. Saçında Gün Işığı&nbsp;zaten çok sevdiğim yazara kavuşma kitabımdı, Duygu Akın tarafından beni etkileyecek bir şekilde çevrilmişti.&nbsp;Sevdiğim yazar kategorisine girdikten sonra onun İtalyanca bir kitabını okudum. In altre parole,&nbsp;Başka Kelimelerle; bu kitapta İtalyancaya duyduğu tutkuyu, öğrenme hevesini, çalışmalarını ve Roma yaşantısını anlatıyordu; İtalyanca olarak yazdığı bu yazılar haftalık olarak bir gazetede yayınlanmıştı.&nbsp;Her şey bir geziyle başlamıştı: Boston Üniversitesi'nde Rönesans Mimarisi okurken Michelangelo’nun, Brunelleschi’nin yapıtlarını görmek için İtalya’ya ilk ziyaretini Floransa’ya yapmıştı. Ve görmek için geldiği şehri aslında dinlemek istediğini fark etmişti. &nbsp;Amerika’ya döndüğünde birdenbire ona hiç ait olmayan bir dilin sürgününde olduğu hissine kapılmıştı. Değişik öğretmenler, dersler, sohbetler derken usul usul İtalyanca yazmaya başlamıştı; kendi deyişiyle sanki sol eliyle, zayıf eliyle yazar gibi hissetse de - Orhan Veli’nin dediği gibi, sol elim, acemi elim, zavallı elim.Londra’da doğan, Bengalli anne babasıyla Amerika’ya taşınan küçük Jhumpa hayatının ilk dört yılında, yani okula gidene kadar sadece Bengalce konuşmuştu. O yıllarda anne babasının hep hüzün ve özlem çektiklerini hatırlıyordu. Gelen mektupları nasıl defalarca okuduklarını da. Ama şimdi kendi İtalyancaya sevdalanıp, hep onunla birlikte yaşamak isteyince, anne babasının asıl hasretini çektiklerinin, asıl yasını tuttuklarının Bengalce olduğunu anlıyordu.Okula başladıktan sonra öğrendiği İngilizce onun ana dili olmasa da asıl dili oluyordu. Bir dil üçgeni çiziyordu: Eşkenar bir üçgen. Taban İngilizce oluyordu; Bengalce ve İtalyanca da öteki iki kenar. Ülkesine, diline ait olamama hissini ana vatanına değil, diline tutulduğu bir ülkeye olan özlemle yaşıyordu.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Belirli bir yere ait olamayan, aslında hiçbir yere dönemez. Sürgün ve dönüş kavramlarında bir hareket noktası, bir vatan vardır. Vatanı ve gerçek ana dili olmayan ben yazı masamdan da olsa dünyayı geziyorum. En sonunda bunun hiç de gerçek bir sürgün olmadığın idrak ediyorum. Ben sürgün kavramından bile sürgün edilmişim.”</blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Lahiri ile ilk tanışmam oldu bu kitap, iyi ki de olmuş diyorum. Günlük hayatta zaman zaman hepimizin derinden hissettiği “ait olamama” hissiyatını çok güzel geçirdiğini düşünüyorum, siz de aynı şekilde hissediyor musunuz?Lahiri, eşi ve çocuklarıyla artık Roma’da yaşıyor. Olduğum Yer İtalyanca olarak yayınlanan ilk kitabı. Kitabın kahramanı belki savrulmuşluk hissi yansıtıyor ama belki de artık aradığı yeri bulmuş, nihayet kendini "yuvasında" hisseden bir kadını anlatıyor. Olduğum Yer&nbsp;kitabının "Karanlıkta" bölümünde şöyle satırlar var:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">&nbsp;“… (Kumsalda) Bende eksik olan şey ondaki huzurdu ama suçluluk duyarak da olsa sokulduğum yakınlığı beni biraz rahatlatınca ben de bir başkasının gölgesinde uyuya kaldım….(…) Merhametsiz gölgelerden sakınmak mümkün değil ama aynı zamanda birilerinin merhametli gölgesine de muhtacım.”&nbsp;</blockquote>Bu satırlar belki de mecazen İtalyancayı anıştırıyordur diye düşünüyorum.&nbsp;Lahiri’nin İtalyanca yazdığı ilk roman olması da bence oldukça önemli. Dilerseniz bu konuyu biraz açabiliriz.Olduğum Yer, onun İtalyanca yazdığı ilk, benim de artık İtalyanca yazdığı için hevesle çevirmeyi beklediğim bir kitaptı. Çevirmenler, sevdikleri yazarları çevirmeyi severler elbette. Çok severek çevirdiğim bir yazarım var: Daria Bignardi. İki çocuğuyla geldiği İstanbul ziyaretinde üç gün birlikte olduğum, arkadaşlığımızın samimiyetle sürdüğü iyi bir yazar, iyi bir insan. Geçen yıllarda o ve Lahiri bir etkinlikte İtalyanca sohbet etmişlerdi, sonradan izlemiştim. Ve içimden şöyle düşünmüştüm. Kimse kimseye uzak değil; demek istersem ben Daria’dan Jhumpa’nın telefonunu, adresini ister, ona ulaşabilirim. Sevdiğim bir yazar ya! Bu arada Jhumpa onun aile arasındaki adı. Asıl Bengalce adı Nilanjana Sudeshna anaokulu öğretmenine zor gelince, Jhumpa sürüp gidiyor bir ömür.&nbsp;Ben de -Eren olarak- &nbsp;o güne kadar hiç duymadığım bir dille on yaşında, çocukken tanışmıştım. İlk öğrendiğim kelimelerin, hayat bilgisi kitabımızın ilk sayfasının ve sonbaharın konusu olan bağ bozumu, asma, üzüm, şarap olması beni nedense şaşırtmamıştı. Onu sorgulayamayacak kadar küçüktüm. Sekiz yılımın sonunda Kant’ın felsefesini, Dante’nin Komedyasını İtalyanca anlatacak seviyeye gelmiştim. Benim de o dilden kopmam artık çok zordu. O da benim ikinci dilim, ikinci vatanım olmuştu. Ve bu hasret hiç dinmedi, hep onunla yaşasam, hep İtalyanca okusam da dinmeyen bir hasret bu sahiden.Zamansız, mekansız bir hikâyenin içinde savrulan bir kadınla tanışmış gibiyim “Olduğum Yer”i okurken. Bu savrulma düşüncesi bana hep hüzün, yalnızlık gibi kırılgan duyguları geçirdi. Siz baş kahraman hakkında nasıl bir izlenime kapıldınız?Bu -adı olmayan- kadının bende bıraktığı asıl izlenim yalnızlığı oldu. Evet barista ile sohbet ediyor, arkadaşı, annesi var ama sanki hep bir an önce bitse de yalnız kalsam hissiyle yapılan dostluklar kurduğu izlenimi de bıraktı. Belki savrulmuşluktan gelen bir yalnızlık bu. &nbsp;Kitapta bir paragraf çok ilgimi çekti, belki de aynı duyguları paylaştığım için. Kitaplarını ödünç vermekten hoşlanmayan birinin ağzından çıkan “Oysa bu kitap benim için değerli ve onun içindeki tek bir sözcüğün bile anlamını hissedebileceğini sanmıyorum.”&nbsp;Sizin kitaplarla kurduğunuz bağ nasıl? Bazı kitaplarla çok daha bireysel ilişkiler kurduğumuza inananlardan mısınız?Kitaplar benim hayatımda her zaman çok özel bir yer tuttu; gençlik kitaplığımın büyük bölümü kütüphanemde duruyor fakat artık okuduğum kitaplardan, yeniden bakmak isteyeceğim, belki akıl danışacağım satırlar içerenleri tutuyor, geri kalanları arkadaşlarıma veriyorum. İmam Gazali’nin çölde soyulduğunda elinden giden kitapları için ah vah edişine karşı haramibaşının ona söyledikleri her zaman zihnimdedir:&nbsp;“Sen ne biçim alimsin evlat? Alim dediğin kitapsız deftersiz de kalsa bilgisiz kalmayandır. Kitapları deveye değil de aklına yükleseydin şimdi çırpınmazdın.”Elbette alim değilim ama uzun yıllar içinde gördüm ki okuduğum pek çok kitaba bir daha dönmüyorum ve kütüphanede sararıyor; bu nedenle bari başkaları okusun diye dağıtıyorum.Okuduğum ve çevirdiğim bazı kitaplarla bireysel ilişkilerim var elbette. Yüreğinin Götürdüğü Yere Git, Bir Çift Yürek ve her zaman ısrarla andığım, Atlıkarıncada Bir Tur Daha bu kitaplardandır. Selim İleri kitaplarının tümü 1978 yılından beri ilk baskılarıyla kitaplığımda yer tutar. Zaten sakladığım kitapların çoğu yetmişli, seksenli yıllarda okuduklarımdır.Sonlara doğru sorulan bir soru var: “Sonunda geçip gitmediğimiz bir yer var mı? Yönünü şaşırmış, kaybolmuş, uzaklaşmış, tutarsızlaşmış, yoldan çıkmış, altüst olmuş, yitmiş, yerini şaşırmış, toprağından sökülmüş, yabancılaşmış."&nbsp;Siz hiçbir yerde olamama duygusunu hangi sıfatla tanımlardınız?Hiçbir yerde olmayan, olamayan da aslında kendini her yere taşır. Bence, işin en acısı insanın doğduğu, büyüdüğü şehir içinde kendini yabancı hissetmesi. Yetmişli yıllar beni ben yapan yıllardı; İstanbul’un mimarisi ve halkı yeni kuşağın tahmin edemeyeceği bir fizyonomiye sahipti ve ben kendi şehrimde sürgün hissediyorum bazen ve ne yazık ki biliyorum ki yaşça ileri olan pek çok kişi hissediyordur bunu.&nbsp;Bu ait olamama hissi başka bir dilde yazmaya bağlı mı sizce?Jhumpa Lahiri özelinde bu ait olamama hissi belki de ana dili olan Bengalceden, belki hiç görmediği ana vatanından kopmuş olmasıdır. Israrla yeni bir dil araması, hasretini çektiği İtalyancayla ilişki kurması belki de kendine yeni bir yuva inşa etmesiydi.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bana düşkün olmasına rağmen bakış açımla ilgilenmiyor ve işte bana gerçek yalnızlığı öğreten de aradaki bu uçurum oluyor."</blockquote>

1Kitap1Mekan

Çevirmen Eren Yücesan Cendey ile Jhumpa Lahiri üzerine söyleşi

Jhumpa Lahiri'nin kalemi ve aidiyet duygusu

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/hediyelevent" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hediye Levent</a>Türkiye’de 11 kenti ve 13 milyondan fazla insanı etkileyen Kahramanmaraş depremi Suriye’de de büyük yıkıma sebep oldu.Türkiye sınırındaki İdlip’ten Suriye’nin içlerine kadar uzanan deprem Halep, Hama, Humus ve sahil kenti Lazkiye’yi etkiledi. Ölü sayısının 5 bine yaklaştığı belirtiliyor ancak kesin rakamlara ulaşmak mümkün değil çünkü Suriye’de depremin etkilediği bölgeler 4 farklı tarafın kontrolünde. İdlip’i kontrol eden cihatçı yapılar, Türkiye’nin desteklediği silahlı grupların kontrolündeki kuzey, yine kuzeyde yer alan Amerika destekli Suriye Demokratik Güçleri ve son olarak Halep kent merkezinden Lazkiye ve güney sınırına kadar uzanan kentlerde Şam Hükümeti bulunuyor. Ülke içindeki bu yapı sebebiyle depreme müdahale edebilecek tek bir arama kurtarma ve yardım koordinasyon mekanizması olmadığı gibi taraflar sadece kendi bölgelerindeki ölü-yaralı ve hasarlı bina sayısını öne çıkarıyor.Uluslararası yardım kuruluşları ise, tarafların beyan ettiği ölü ve yaralı sayılarını toplayarak yıkımın yol açtığı manzarayı anlamaya çalışıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Depremle gelen ‘fırsat’!</h2>Kahramanmaraş depremi gerçekleştikten hemen sonra uluslararası haber ajanslarına Suriye’nin İdlip kentindeki yıkımın korkunç boyutlarda olduğunu gösteren haberler ve görüntüler düşmeye başladı.Ancak Türkiye ile Şam yönetimi arasında sıkışmış olan İdlip kentine Türkiye’den ulaşan yollar depremde hasar görmüştü. Şam ile İdlip’teki cihatçı yapılar ise hala savaş halinde. Bu sebeple kente arama-kurtarma ekiplerinin ve insani yardımların ulaştırılabilmesi için Birleşmiş Milletler devreye girdi.&nbsp;Kenti kontrol eden silahlı gruplar Türkiye’den yardım gönderilmesini isterken BM Suriye Özel Temsilcisi Şam’ı İdlip’e yardım gönderilmesi konusunda ikna etti. Bu çerçevede yardım ekipleri hazırlandı ve Şam’ın kontrolündeki bölgelerden İdlip’e geçmek üzere belirlenen noktaya ulaştı ancak kente girişleri iki kez cihatçı yapılar tarafından engellendi. Nihayet, BM’nin çabaları ile Türkiye üzerinden yardımların ulaştırılması konusunda yürütülen girişimlerin ardından İdlip’e depremden günler sonra insani yardım ulaşabildi.Peki İdlip’i kontrol eden gruplar Şam’ın yardımını neden istemedi?Bir süredir Türkiye’nin Suriye politikasının değişmeye başladığı ve Ankara’nın Şam ile köprüleri yeniden kurma niyetinde olduğu biliniyor. Bu yeni süreç İdlip’i kontrol eden silahlı yapıları öfkelendirirken Türkiye de İdlip’ten Türkiye’ye açılan sınırda sıkı güvenlik tedbirleri almaya başladı. Depremle birlikte BM’nin devreye girmesi bir süredir kapalı olan Türkiye-İdlip hattının kısmen de olsa açılmasını sağlamak için bir ‘fırsat’ olarak görüldü.Diğer taraftan Suriye genelinde en büyük yıkım İdlip’te meydana geldi. En az 3 bin kişinin enkaz altında kaldığı kentte depremin yanı sıra hava ve kara bombardımanları sebebiyle binaların temellerinin hasarlı olması da ölü sayısını arttırdı.1 milyondan fazla insanın yaşadığı kentte çadır, ilaç, yiyecek gibi temel ihtiyaçlar hala güçlükle temin edilebiliyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Devlet yok, STK’lar var!</h2>Şam’ın kontrolündeki bölgelerde de deprem sebebiyle hayatını kaybedenlerin sayısı bin 500’e yaklaştı.&nbsp;Şam’ın kontrolündeki Halep kent merkezi ve Lazkiye’nin Ceble ilçesi depremde en fazla yıkımın gerçekleştiği yerler oldu.Bu bölgelerde enkaz kaldırma çalışmaları sürerken sadece Halep’te en az 13 bin kişinin evsiz kaldığı belirtiliyor. Çok sayıda ağır hasarlı bina olduğu da belirtiliyor. Hatay Samandağ merkezli son depremde bu hasarlı binaların bir kısmı yıkıldı. Suriye’de depremin vurduğu kentlerde insanların 2 haftadan fazladır evlerine giremediği, sokaklarda yatıp kalktığı biliniyor. Sosyal medyada hızla yayılan ‘deprem olacak’ ya da ‘büyük deprem bekleniyor’ gibi söylentiler durumu daha da kötüleştiriyor.Bu arada 10 yıldan fazla süren savaşın ardından yaşanan deprem farklı kentler arasındaki dayanışmayı ortaya çıkardı. Farklı kentlerde yaşayan etnik, dini ve mezheplerden grupların birbirlerinin arama-kurtarma çalışmalarına katılmaları ve yardımlar göndermeleri bugünlerde Suriye’deki sosyal medyanın başlıca konularından biri.Halep Sanayi Odası da depremde evini kaybedenlere 1 yıllık kira bedeli kadar yardım yapacağını duyurdu. Küçük STK’ların çabalarına ek olarak Suriye’nin komşuları olan Irak ve Ürdün’den yakıt, ilaç, yiyecek gibi yardımlar gönderiliyor.Ayrıca Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan gibi bölgenin önde gelen ülkeleri de Şam’ın kontrolündeki bölgelere insani yardımlarla dolu uçaklar göndermeye devam ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Deprem değil yolsuzluk öldürdü!</h2>Depremin ardından Şam yönetimine yönelik eleştiriler iyice arttı. Depremzedeler ‘devletten yardım görmediklerini’ söylerken yine Suriye’de etkili olan sosyal medyada hükümete yönelik sert eleştirilere dair çok sayıda mesaj ve tartışma bulunuyor.Gazetecilerin de katıldığı bu tartışmalarda hükümet, ABD tarafından uygulanan yaptırımların arkasına sığınmakla suçlanıyor.Mesela, ülkenin önde gelen ekonomi yazarlarından Ziad Ghusun tarafından kaleme alınan yazıda, “Deprem önceden tahmin edilemez ve yaptırımlar hükümeti doğrudan etkiliyor ama bu durum sivil savunma güçlerini eğitmemeyi, bütün ihtiyaçlarını temin etmemeyi ve hazırlıksız olmayı haklı çıkaramaz” ifadelerine yer veriliyor.Sosyal medyadaki eleştirilerde öne çıkan sorulardan biri de “Tamam Halep savaş bölgesiydi, binalar zayıftı ve depremde yıkıldılar. Peki savaş görmemiş olan Ceble’deki yıkımın sebebi ne?” sorusu.Sorularımızı yanıtlayan Gazeteci Sarkis Kassarjian hükümetin bütün eleştirilere karşılık ABD tarafından uygulanan yaptırımların gerekçe olarak gösterildiğini söyledi.Kassarjian, “Halep’te ve Lazkiye’de sivil savunma ekipleri sahaya indi. Köpekleri yok. Yaptırımlarla köpeğin ne alakası var. Toplum içindeki dayanışma olmasaydı insanların hali perişandı. Devlet, hükümet, belediyeler yok. Ceble’de yıkılan binalar yeni yapılar. 2013-2014’te yapılan bina yıkılırken 1990’larda yapılanlar olduğu gibi duruyor. Düşünün artık yolsuzluğun nerelere ulaştığını. Devletin yaptığı binalar da yıkılmadı ama devlete yakın müteahhitlerin yaptığı binalar yıkıldı. Denetimsizlik, kimseden hesap sorulmaması öfkeye sebep oluyor” dedi.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Not: Serbest Kürsü'de yer alan tüm görüşler yazarlara ait olup, Aposto'nun editoryal bakış açısını yansıtmamaktadır.

Türkiye’de 11 kenti ve 13 milyondan fazla insanı etkileyen Kahramanmaraş depremi Suriye’de de büyük yıkıma sebep oldu.

Depremin Birleştiremediği Ülke

Müzik<img src="https://images.aposto.com/2022/11/1/1672063422622.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.61" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Duende <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/istanbulun-guz-konser-rehberi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">🎫 İstanbul'un güz konser rehberi</a><img src="https://images.aposto.com/2022/11/1/1672063440390.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.68" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Müzikli Mevzular <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/202201" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2022/1: Amerika'yı yeniden keşfetmek</a><img src="https://images.aposto.com/2022/11/1/1672063458101.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Avaz Avaz Dergi <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/mitski-konseri-leon-of-athens" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mitski konseri, Leon of Athens</a>

Amerika ile ilgili hikayeler