Güvenli ilişkileri örnekleyen yapım aramak, samanlıkta iğne aramak gibi. Hepsi güvenli ilişkilerin örneklemesi olmasa da, ilişkiler ve ilişkilerde güvene dair düşündürecek film listemizi sunarız.&nbsp;1. Secrets and Lies (1996, yön. Mike Leigh)Yıllar sonra onu evlatlık verdiği annesini bulan Hortense’in ve hayatla hep bir mücadele hâlindeki Cynthia’nın hikâyelerini izlediğimiz Secrets and Lies, filmin adında da dikkat çektiği sırların ve yalanların şeffaf bir ilişkide nasıl bir bir yok olabileceği üzerine bir anlatı kuruyor. Bunları oluşturan etkenlerin sadece bireye bağlı kalmadığı, dönemle ve toplumla da ilgili olduğuna dikkat çeken film, yeniden kurulan ve birbirini anlamaya odaklı iletişimin, yapıcı sonuçları da beraberinde getirebileceğini yansıtıyor aynı zamanda.&nbsp;&nbsp;2. But I’m a Cheerleader (1999, yön. Jamie Babbit)Yakın zamana kadar “terapi” kisvesi altında uygulanan, insanların varoluşuna savaş açan, insan haklarına aykırı bir süreç olan “conversion therapy”yi (dönüşüm terapisi) konu alan bir film But I’m a Cheerleader. Film, bu sözde terapinin kötücüllüğünü komedi türünün imkânlarıyla gösterip kamerasını varoluşun öznelerine çeviriyor. Burada en önemsediğim nokta ise filmin biçiminin ve yönetmenin üslubunun öznelerle kurduğu güvenli ilişki. Manipülasyonlarla “rehabilitasyon” ortamında, kendileri olmamaları için çaba sarf edilen bir kurumda karakterler birbirlerinin sesine kulak vererek kendileri olmanın önemini kavrıyorlar. Onlara dayatılanları, aralarında geliştirdikleri güvenli ilişkilerle yıkıp benliklerini keşfediyorlar.&nbsp;3. Once (2007, yön. John Carney)Once, müzikle iletişimin buluştuğu bir film. Dünyanın kapılarını, uçsuz bucaksızlığını, hislerin ve yaşananlarının dilini yansıtan bir yapısı var çünkü. Dublin’de geçen bu iki kişilik ve çok sesli hikâye hem romantik bir ilişkinin dinamiklerini hem de birbirlerinin alanlarına saygı duyan, birbirlerinin dünyasını tanımaya ve anlamaya çalışan iki insanın, yaşamla ve müzikle ilişkisini bizlere yansıtıyor. İlhamını gerçek hayattan alması da bu filmi daha da değerli kılıyor. Markéta Irglová ve Glen Hansard’ın hikâyesi, bu filmde isimlerini bilmediğimiz iki karakterin ruhlarını, onların oluşturdukları müzikle bir araya getiriyor.&nbsp;4. Away We Go (2009, yön. Sam Mendes)İletişimin sadece insanlar arasında değil zamanlarla ve mekânlarla da gerçekleştiğini gösteren bir film Away We Go. Bunu bir ilişki üzerinden gerçekleştiriyor. Bu sebeple de ortaya bir çiftin hem kendi ilişkileri içindeki yolculuğu hem de temas ettikleri insanlara ve yerlere yaptıkları yolculuk çıkıyor. Filmin adında da gördüğümüz gibi uzaklara gitmenin filmi bu. Verona ve Burt’ün ebeveyn olmaya hazırlanırken “evlerini” aradıkları bu serüvende ikili arasında hayata dair soru işaretlerini konuştukları ve birbirlerine alan açtıkları sahnelerde kurdukları güvenli ilişkiyi, bu güvenli ilişkinin onların hayatlarında yeri olan insanlara nasıl yansıdığını da izleyebiliyoruz.&nbsp;5. Marriage Material (2012, yön. Joe Swanberg)Marriage Material, bir mumblecore örneği. Yani yeni yetişkinlik meselelerinin, günlük hayatın ve diyaloğun merkezde olduğu bir türün örneği. Emily ve Andrew, yeni bebek sahibi olan arkadaşları vesilesiyle ebeveynlik hakkında düşünmeye başlıyorlar. Burada şöyle bir fikir ayrılığı oluyor: Emily bu fikre sıcak bakarken Andrew bu karardan tam olarak emin değil. Çiftin fikir ayrılığını masaya yatırdıkları uzun diyaloglarda, bireylerin kendi düşüncelerini, bakış açılarını, soru işaretlerini karşı tarafın sınırlarını ihlâl etmeden, manipülatif davranışlar sergilemeden nasıl aktarabileceklerine de şahit oluyoruz.&nbsp;6. Short Term 12 (2013, yön. Destin Daniel Cretton)Short Term 12’de filme de adını veren bir kurumdayız. Çalışma/rehabilitasyon merkezi olan Short Term 12’deki gençler, istismar, kendine zarar verme ve benzeri sebeplerle oradalar. Grubun süpervizörleri Grace ve Mason da her gün bu gençlerle beraber günlük çalışmalarını gerçekleştirirken kendi hayatlarındaki dinamikleri de gözden geçiriyorlar. Özellikle istismar konusunun öne çıktığı filmde, hayatta kalan, benzer süreçleri yaşayan, deneyimleri paylaşan kahramanlar arasındaki iletişim modelleri hem karakterler arasındaki ilişkilerin nasıl sağlıklı kurulabileceğini gösteriyor hem de yönetmen izleyicilere bu konuları mümkün olduğunca tetikleyici üsluptan uzak durarak anlatıyor.&nbsp;7. Paterson (2016, yön. Jim Jarmusch)Paterson, Paterson şehrindeki Paterson’ın ve eşi Laura’nın filmi. Otobüs şoförü bir şairle, yaşama ve üretmeye duyduğu coşku bir an bile azalmayan Laura’nın ilişkisi var bu filmde. Hayatın her zerresini duyumsayarak dizelerine yansıtan Paterson, sakin ve gözlemciyken; yeni deneyimlerin peşine düşen, yaratıcılığını konuşturmak isteyen Laura yerinde duramaz bir heyecanın peşinde. Kendi karakter özelliklerini birbirlerinden saklamayan ve birbirlerinin istekleriyle sınırlarına özen gösteren iki kişi var karşımızda. Tüm bunlarla birlikte ikisi de birbirlerinin seslerine ve sessizliğine ortak olan karakterler aynı zamanda.&nbsp;8. Blue Jay (2016, yön. Alex Lehmann)Blue Jay, bir yeniden buluşma hikâyesi. Önceden birbirini çok iyi tanıyan iki arkadaşın/eski sevgilinin yeniden rastlaşması. Amanda ve Jim bu rastlaşmanın ardından konuşamadıkları zamanı telafi ederken ve kendi hikâyelerini birbirleriyle paylaşırlarken hem geçmişteki ilişkilerinde hem de o anda aralarında geçenlerle flört şiddetinden, manipülasyondan, sorgulayan tavırlardan uzakta konumlanan davranışlarla yaklaşıyorlar birbirlerine. Maziyi hatırlarken bir bakıma bu davranışları kendilerine tekrar hatırlatıyorlar. Birbirlerini hatırladıkları yerde, kendilerine de baktıkları bir kanal yakalıyorlar. Yani iletişimin her hâlini yeniden deneyimliyorlar.&nbsp;9. Portrait of a Lady on Fire (2019, yön. Céline Sciamma)Son yılların en önemli kuir anlatılarından biri olan Portrait of a Lady on Fire, Héloïse ve Marianne’in hikâyesi. Çerçeveden seslenen ve edilgen olması buyrulmuş kahramanların da hikâyesi aynı zamanda. Héloïse’in evleneceği adama gönderilmek üzere onun bir portresinin yapılması gerekmektedir ve ressam olan Marianne, Héloïse’in resmini yapacaktır. Hikâyemiz böyle başlar. Yaşamın, kendi olmanın, kendini bulmanın yolunda koşan Héloïse de bu süreçte hem varoluşuyla hem de kendiyle yeniden iletişim kuruyor bu anlatıda. Marianne ve Héloïse’in aşkı, çerçeveye hapsedilmiş edilgenliği ters yüz ederken sinemada kadın ve kuir temsilinin de önemini gösteriyor.&nbsp;10. Together Together (2021, yön. Nikole Beckwith)Together Together için yetişkinlerin büyüme hikâyesi diyebilirim. Ama bu hikâyenin durakları arasında çocuk sahibi olmak ve ebeveynlik de var. Matt, taşıyıcı anne vasıtasıyla baba olmaya karar verdikten sonra hayatına Anna dahil oluyor. Anna bu hikâyedeki taşıyıcı anne. Hamilelik boyunca Matt’in ebeveynlik heyecanıyla birlikte sınırların varlığını öğrendiği bir yolculuğa şahit oluyoruz. Matt’in buyurgan tavırlarının Anna’nın kendi sınırlarını ve sürecin basamaklarını Matt’le paylaşmasıyla Matt’in hem yetişkin iletişiminde hem de bir çocuk büyütürken karşılaşacağı durumlarda nasıl davranacağını keşfettiği bir anlatıyla buluşuyoruz.

ayıpsız, tarafsız, tuzaksız, bilime dayalı, yeni nesil cinsellik rehberiniz.

müstehcen mecmua

Sezen Sayınalp’in 10 filmden oluşan müstehcen listesindeki filmleri izlemiş miydiniz?

müstehcen öneriler

Geçtiğimiz beş yılın gençlik dizilerini düşünürsek sanırım dünyadaki yankısı sebebiyle&nbsp;Euphoria&nbsp;ilk sıralarda yerini alır. Çünkü&nbsp;Euphoria’nın etkisi kuşaklarına yaklaşımda, televizyona dair normları ters yüz eden yapısında, günümüze bakışında ve klasik gençlik dizilerinin canlı renklerinin -ve dünyalarının- ötesine geçen gerçekçiliğinde ortaya çıkıyor. Z kuşağının dünyası yargılayıcı bakışlardan uzak bir anlatıyla ve oldukça ayrıntılı tasarlanmış karakter yapılarıyla karşımıza çıkıyor bu dizide. Sam Levinson’ın tasarladığı bu dizi için problematik olmaktan tamamen uzak diyemem. Senaryosunda cinsellikten hayallere, bağımlılıktan sırlara uzanan bir yelpazede lise çağındaki gençlerin diline ayak uydururken bir taraftan da günümüzün sosyo-ekonomik tablosundan bakarak oldukça politik bir üslup da ortaya koyması diziyi benzerlerinden ayırıyor diyebilirim şimdilik.Öncelikle bu dizideki her karakterin gittikleri liseden önce kendi hayatlarında hem öğretmen hem de öğrenci olduklarını söyleyebilirim. Biraz klişe gelebilecek bu cümleyi şöyle tarif edebilirim. Kahramanlarımızın çoğunu okul çatısı altında görsek de öğretmenlerle çok sık karşılaşamadığımız bir yapısı var Euphoria’nın. Çünkü iletişim kurulması, anlaşılması ya da kulak kabartılması için belki de pek çaba sarf edilmeyen ama yargıların odağında olan bir kuşağın kahramanlarını merkeze alıyor. Bu yüzden de gereksiz yere parmak sallayan didaktik bir yapıdan olabildiğince uzak duruyor dizi. Böylelikle dizinin esas kahramanları hayatın öğrettiklerini deneyimleyen karakterler olarak bize yansıyorlar. Bunun en net örneği de dizinin hem ana kahramanı hem de anlatıcısı olan Rue Bennett. Doğduğu günden başlıyor anlatmaya. 11 Eylül’ün ertesinde dünyaya gelmiş ve aslında gözlerini haberlere açmış Rue. Ebeveynlerinin hangi dünyaya, nasıl hazırlayacaklarını bilemediği bir on yıla gözlerini açmış. Güvensizliğin hüküm sürdüğü, kameraların telefonlardan önce güvenlik gerekçesiyle her yeri kuşattığı, sürekli izlenilen, sürekli izole edilen insanların arasında yeni dünyaya alışmak zorunda bırakılmış bir dönem ve bir kuşak. X kuşağının sonu Y kuşağının başı gibi görebileceğimiz ebeveynler dünyası da neyi nasıl yapacaklarını bilemez bir hâlde boşluğa düşmüş gibiler. Rue her şeyin farkında, her şeyi biliyor ve anlatıyor. Dizi boyunca da Rue’nun ağzından teker teker arkadaşlarının, lisesinin, günlük hayatın hikâyelerini dinliyoruz. Onların East Highland’daki ve liselerindeki hayatlarına bakıyoruz.Euphoria, psikolojideki bir terim olan adı itibariyle yoğun bir mutluluğu ve neşeyi referans alıyor. Ki zaten dizinin dikkat çektiği nokta ve ironi de burada yatıyor. Gerçeğinin ne olduğu ya da nasıl ulaşıldığı unutulmuş bir mutluluk arayışından bahsedebiliriz bunu konuşurken. “Kendini iyi hisset” tarzı bir mutluluk arayışı değil bu. Güven hissettirebilecek bir cinsellik eğitimi, duyulmanın ön planda olduğu bir anlayış hâli, geleceğin planlanabildiği bir ortam, hatta yasın tüm evreleriyle yaşanabileceği bir yıl… Hepsi günün sonunda belirecek mutluluğun bir parçası. Ne çok fazla ne de görünmeyecek kadar az. Ama bunun belirsizliği içinde yokluğu yoksunluk gibi hissedilen mutluluk kavramı dizinin bel kemiği oluyor. Kahramanların kendilerinin hem öğrenci hem de öğretmen olarak konumlanması da bu noktaya ışık tutuyor. Cinsellik, Euphoria’da ana temalardan biri. Hem kuşağın sosyal yaşantısıyla bağlantı kurmak hem de karakterleri tanıyabilmek için önemli akslardan biri. Cinselliği temel ve yaşamsal bir ihtiyaç olarak ele alırsak Euphoria’da bu kavramı hem yaşama dair içgüdünün hem de bireyin kendine dair keşfinin bir yansıması olarak inceleyebiliriz. Bunu senaryosuna yansıtırken karakterlerinin güvenli alanlarına yeteri kadar özenli yaklaşıyor mu derseniz ona biraz kuşkuyla bakıyorum. Çünkü senaryo henüz yeni yetişkinliğe geçen karakterlerine üst perdeden yaklaşabiliyor zaman zaman. Kendilerini keşfediş alanında karakterlerin dünyasına yetişkinlerin penceresinden laflar sarf edip gençlerin güvenli alanlarına kendi yargısıyla dahil olmuş hissi yaratabiliyor.&nbsp;Dizi her ne kadar başta da bahsettiğim gibi yargılayıcı bir tutumdan uzak olsa da karakterlerin düşüncelerine yaklaşımda zaman zaman problematik bir tutum gösterebiliyor. Bununla beraber dizide kahramanlarımızı tanımaya ayrılan zamanlarda onların birbirleriyle iletişimlerini kendi bakış açılarından ve kendilerinin deneyimleyerek isteklerini, hazlarını, kaçındıklarını ve cevaplayamadıkları sorularını keşfettikleri bir alan gibi görebiliriz. Çünkü Euphoria’da çoğu karakter aslında onlara yol gösterecek bir rehber olmadan ilerlemek zorunda kaldıkları bir dünyanın parçası. Bu sadece cinsellik konusu için de geçerli değil. Okul, gündem, dünya, ilişkiler, güven duygusu, sosyalleşme, dertleşme… Hepsi bu rehbersiz dünyanın içinde cevaplanmayı bekleyen sorular gibi. Çünkü o soruların cevabını henüz bulamamış X ve Y kuşağı ebeveynleri kendi kafalarındaki bambaşka soru işaretleriyle dünyaya bakmaya devam ediyorlar. Bazı karakterlerde bu yorgunluğun bir yansıması olarak devinimsizlik göze çarparken bazı karakterlerde de suç örüntüleriyle belirginleşen kötücül sırları ortaya çıkıyor. Tüm bunların ortasında Rue, Jules, Maddy, Cassie, Lexi, Kat, Nate, Fezco bir nevi yalnız bırakıldıkları yollarda, o yolun nereye gideceğinin ve nasıl gideceklerinin belirsizliğinde hem istekleriyle hem korkularıyla yüzleşiyorlar. Dizinin yönetmenliğine ek olarak görüntü ve sanat yönetmenliği de bu belirsizlik içinde onların hâlâ ışık saçmaya devam eden dünyasının altını çizen bir çalışmaya imza atıyorlar. Neon ışıklar altında aydınlatılamayan kareler, ışıltılarla beraber yansımaların göze çarptığı planlar… Karakterlerimizin cinselliklerini keşfi gibi hem onların merak ettiği ve heyecanlandıkları hem de hayata, kendilerine ve insanlara dair akıllarında endişeleri yansıtan bir görüntü yönetmenliği var Euphoria’nın. Bu da onların dünyasıyla empati yapmamızı oldukça kolaylaştıran bir yapı sunuyor önümüze.Çözümsüzlük getiren yargılamaların, empatiden yoksun didaktizmin bu dizide yeri yok. Kahramanlarımızın okulu bir anlamda onları kendi çağdaşlarıyla buluşturacak bir toplanma yeri olarak karşımıza çıkıyor. O yüzden birbirlerinin bazen yanında bazen de karşısında duran karakterler kendi doğruları ve yanlışlarını öğrenmeye çalışırlarken birbirlerinin rehberi oluyorlar. Yukarıda da bahsettiğim cinsellik konusu gibi. Cinsellikle yeni tanışan bir kuşağın güven duygusuna dair akıllarından geçeni, bildiklerini, bilmediklerini birbirlerinin rehberliğinde keşfettikleri bir dönemi de görüyoruz dizi boyunca. İkili cinsiyet sisteminin sınır koyuculuğundan uzakta konumlanan, kuir karakterlerine alan açan, ahlakçılığı ve ötekileştirmeyi kapı dışarı eden bir yapısı da var Euphoria’nın. Gençlik dizileri arasında daha gerçekçi ve daha kapsayıcı bir yerde durması da buradan kaynaklanıyor.Euphoria kuşağına klişelerle değil, onları dinleyerek seslenmeye çalışıyor.

Cinsellikle yeni tanışan bir kuşağın güven duygusuna dair akıllarından geçeni, bildiklerini, bilmediklerini birbirlerinin rehberliğinde keşfettikleri bir dönemi görüyoruz dizi boyunca. İkili cinsiyet sisteminin sınır koyuculuğundan uzakta konumlanan, kuir karakterlerine alan açan, ahlakçılığı ve ötekileştirmeyi kapı dışarı eden bir yapısı var Euphoria’nın.

bir kuşağın hikâyesi: Euphoria

Little Men (2016, yön. Ira Sachs)Ira Sachs kamerasını hayatın içinden anlara çevirirken insanlık hâllerine ve duygulara titizlikle yaklaşan bir yönetmen. Bu duygulara zamanın içinde kalacak bir fotoğraf gibi yaklaşıyor.&nbsp;Little Men&nbsp;de o filmlerden biri. Yeni komşu olan iki ailenin hem içinden geçtikleri duruma hem de oğullarının birbirleriyle iletişimine odaklanan film, klasik aile anlatılarının yalancı “toz pembeliğinin” ötesinde bir gerçeklik sunuyor. Toplumdaki ikili cinsiyet kalıplarının dışında konumlanan bakış açısı cinsiyet ayrımcılığına ve insanlara yüklenen rollere karşı durarak karakterlerine yaklaşıyor. Bu hem filmin içindeki baba-oğul ilişkisine hem de ergenlik dönemindeki iki gencin hikâyesine heteronormatif yapının normlarla bezeli çerçevesinin dışından bakma imkânı sağlıyor.My Neighbor Totoro (1988, yön. Hayao Miyazaki)Hayao Miyazaki’nin tüm filmleri sinema tarihinde çoktan yerlerini aldılar. My Neighbor Totoro da onun artık klasik olmuş filmlerinin başında geliyor. Film boyunca bir taraftan gündelik hayatın bir taraftan da çocukluğa ait bir dünyanın ayrıntılarını izliyoruz. Bir masal kahramanı gibi ortaya çıkan Totoro da bizlere eşlik ediyor. Filmin birçok dikkate değer yanı var ve bunlardan biri de baba karakterini ele alış şekli. Toplumun yüklediği rollerle birlikte cinsiyet eşitsizliğiyle kol kola yürüyen bir toksik erkeklik yok bu filmde. Hâliyle bu roller içine hapsolmuş bir baba figürü de yok. Kızlarıyla sağlıklı iletişim kuran, evdeki iş bölümünü önemseyen, ayrımcı davranışlar göstermeyen bu baba figürü My Neighbor Totoro’nun önemli yanlarından biri.Toni Erdmann (2016, yön. Maren Ade)Diğer iki filme kıyasla Toni Erdmann’daki karakteri ayrı bir noktada değerlendirebilirim. Maren Ade’nin neredeyse tüm dünyada oldukç olumlu eleştirilerle karşılanan filminde bir baba-kız hikâyesi izliyoruz aslında. Ama bu hikâyede günümüz toplumu, Doğu Avrupa’nın sosyal ve siyasal yapısı da hikâyenin parçası. Tüm bunların arasında Toni Erdmann toplumun “normal” kabul ettiği davranışların dışında konumlanan bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. Kendi dünyasında kendi dünyasının kurallarını her yeni gün baştan yazıyor. Bu aynı zamanda bir başkaldırış hâlini de getiriyor önümüze. Klasik anlatılardaki baba figüründen çok farklı bir kahraman var karşımızda.&nbsp;

Sezen Sayınalp, günlük hayattaki normlara ve toplumsal cinsiyet rollerine dayanan kurmacaya inat var olan erkeklikler ve bu erkeklikleri temsil eden filmleri öneriyor. 

kurmacaya inat erkeklikler 

Sinemada ve televizyonda karakter temsilleri perdede/ekranda izlenilen kahramanla özdeşlik kurma meselesi sebebiyle anlatının önemli bir parçasını oluşturur. Hikâyedeki karakterler, onların misyonları, yolculukları, amaçları, konumları, diğer karakterlerle ilişkileri ve hikâyede kapladıkları alan bize hem anlatının esas meselesi hakkında fikir verir hem de izlediğimiz dünyada filmin/dizinin karakterine nasıl bir rol biçtiğini gösterir. Bu elbette o karakterin ilk defa seslendiği senaryodan perdede izleyicilerle buluşmasına aracılık eden yönetmen bakışına kadar uzanan uzun bir yoldur. O yüzden hikâyenin seslendiği dönemden, bakış açısına kadar temsile etki eden faktörlerden bahsedebiliriz.&nbsp;Sözgelimi Hollywood’un Altın Çağı’yla beraber daha da görünür hâle gelen “kahraman” erkek temsili seyircilere ve hâliyle seyircilerin içinde bulunduğu topluma beyaz cis-hetero erkek kahramanın “yenilmezliğini”, “kudretini”, “iyiliğini” anlatagelmiştir hep. Bu kavramları tırnak içinde kullanma sebebim ise tüm bu özelliklerin aslında bilinçli bir ideolojik sebeple kahramana verilmesi. Dünyanın merkezinde tüm gücü ve haklılığıyla duran, kurtarıcı rolünü sırtına geçirmiş, kendi sıfatları dışında kalan tüm karakterleri onun yancısı ya da yardımcısı olmaya itmiş bir temsilci. Bir nevi patriyarkanın temsilcisi. Böyle bir anlatıda erkek bakıştan başka bir bakış açısı görmemiz ve hatta karakteri boyutlandırabilmemiz mümkün değil.&nbsp;Her şeyin siyah ya da beyaz olduğu ikilikten bahsediyoruz. Kahraman-düşman, iyi-kötü, güzel-çirkin… Halbuki dünyanın bu ikilikten ibaret olmadığını biliyoruz. &nbsp;Neyse ki uzun bir süredir anlatılarda ve yeniden biçimlenen kahraman imgesinde bunu hem detaylıca konuşmaya hem de değişen kahraman imgesini perdede ve ekranda izlemeye başladık uzunca bir süredir. Kuir ve feminist kuramla beraber zenginleşen anlatı yapısı seyircilere yıkılmaz erkeklik modelinden başka karakter yapıları olduğunu gösterdi. Bununla beraber kahraman mitlerine dair de yeni bakış açıları kazanıyor anlatılar. Kahraman erkeklik yıkıldıkça üç boyutlu karakterlerle ve hikâyenin aldığı yollarda ikilikten çıkarak katman kazanan filmlerle ve dizilerle karşılaşabiliyoruz.Böyle uzun bir girizgâh yapmamın sebebi hem son dönemde sıkça konuştuğumuz ve tüm karakterlerini artık ezbere bildiğimiz bir diziden bahsetmek, hem de bu diziden yola çıkarak kahraman yapılarının nasıl değiştiğini incelemek. Bahsedeceğim dizi Succession. Adından da anlayabileceğimiz gibi halefiyet söz konusu bu dizide. Succession 2018’de yayınlanmaya başladığından beri hem senaryosuyla hem yönetmenliğiyle hem de popüler kültürde kapladığı yerle adından oldukça söz edilen bir dizi oldu. Bunun nedeninin tüm sezonların büyük bir titizlikle ele alınarak dizinin dönüm noktalarının ve aşacağı eşiklerin aylar öncesinden belirlenerek bir saat gibi işleyen senaryosu olduğunu söyleyebiliriz rahatlıkla. Karakterlerin konumlanışı bakımından zaman zaman William Shakespeare’in IV. Henry’sinden de referans alan senaryosu büyük bir medya devi olan Roy Ailesi’nin ve Waystar Royco imparatorluğunu kurmuş Logan Roy’un iktidar savaşına odaklanıyor. Tabii ki bu iktidar savaşında koltuğunu dört çocuğundan (Connor, Kendall, Shiv, Roman) hangisine bırakacağı Succession’ın ana aksını oluşturuyor.&nbsp;İzleyicilerin takımlara bölündüğü dört isimden bahsediyoruz söz konu Roy Ailesi olunca. Aslında üç isimden de diyebiliriz çünkü Logan’ın en büyük oğlu Connor haleflerin dışında kalıyor biraz; ki bu da aslında yıkılan kahramanlık mitinin bir örneği. Çünkü Connor tam da anaakım Hollywood geleneğinde görmeye alışık olduğumuz orta yaş, beyaz, cis-het erkek kahramanın bir yansıması. Ve daha baştan oyun dışı. Hem de bu kadar geleneksel bir oyunun yani halef-selef temalı modern bir imparatorluk anlatısının içinde. Dizi bir yandan anlattığı ve aslında çoğu izleyicinin aşina olduğu, tarihte de edebiyatta da sinemada da televizyonda da sıklıkla karşımıza çıkan bir temanın dengelerini ve dinamiklerini değiştiriyor. Bunu yaparken de karakterlerin birbirleriyle olan konumlarını aynı bir satranç maçı gibi işliyor.&nbsp;Logan’ın gözünde çocuklarının hangi noktada durduğunu tahmin edemiyoruz, işin eğlenceli yanı biz de onların hangi noktada durduklarına karar veremiyoruz. Çünkü yıkılmaz bir kahramanlık anlatısından çok uzakta duruyor Succession. Bu yüzden de izleyicideki tüm özdeşleşme mekanizmasını yıkıyor. Sevilmeyen, hareketleri hatalarla dolu, zayıflıklarını saklayamayan, hırsları gözlerinden okunan, zekice adımlar atmayı çoğu zaman yeterince akıl edemeyen tüm güçlerini de ayrıcalıklarından alan dört tane halefin hikâyesini izliyoruz. İzleyicilerin takım tutar gibi ayrılmaları da bu yüzden diye düşünüyorum. Yenilmez kahramana ulaşamayan, onun “erdem”leriyle özdeşleşmeye çalışan, iyi ve kötünün ikili ve hâliyle iki boyutlu dünyasında sıkışıp kalan izleyiciye bir karakterin tüm yönlerini olabildiğince şeffaf bir şekilde göstererek özgürlük alanı açmasına işaret ediyor çünkü bu durum. Karakterleri tüm kırılganlıkları, korkuları ve sırlarıyla izleyebiliyoruz çünkü. Dizinin biçimsel özelliklerinin de bunda büyük bir payı olduğunu söylemek mümkün. Karakterlerinin karanlık yanlarının altını çizen görüntü yönetmenliklerinden, onların o anki durumlarına ve birbirleriyle konumlarına odaklanan kadrajlardan, artık klasik olan müziklerine (buraya Nicholas Britell için ayrı bir alkış gelecek) “Modern bir tragedya nasıl kurulur?” örneği görüyoruz. Tabii ki tüm bunlarla beraber karakterlerin aldıkları (ya da çoğu zaman alamadıkları) yollar ve yaptıkları seçimler bu hikâyenin ana meselesi oluyorlar.Yıkılan klasik erkek kahraman mitinden bahsediyorken bir Kendall Roy paragrafı açabiliriz burada. Kendall aynı IV. Henry’deki Hal gibi büyük erkek evlat (Connor’dan sonra ikinci ama zaten Connor’un oyun dışı olduğunu söylemiştim). Aynı zamanda motivasyonu Logan’dan sonra başa geçmek. Bu nedenle klasik anlatıda da beklendiği gibi onun savaşçı kişiliğinin açığa çıkması meselesi devreye giriyor. Gel gelelim yukarıda da bahsettiğim gibi Succession klasik anlatının beklentilerine de savaş açıyor aynı Logan’ın çocuklarının beklentilerine açtığı savaş gibi. Ortada referanslarını tragedyadan alan bir yapı olsa da karakterler bu yapıya uyum sağlamıyorlar. Kendinden emin olamayan bağımlı bir kahraman prototipi var karşımızda. Klasik anlatının kurallarına göre dünya onun etrafında dönüyor ama o dünyayı kendi etrafında tutamıyor. Çünkü yenilmezlik meselesi Succession’da devre dışı bırakılmış. O yüzden güvenilecek bir kahraman olmadığı gibi karakterler de başta kendileri olmak üzere kimseye güvenemiyorlar. Kahraman meselesini kendi içlerinde de silikleştiriyorlar.&nbsp;Sistemin “kahramanlığını” öne çıkaran bir yapı görüyoruz. Sistemin içinde yetişen ve bu sisteme dahil olmaya çalışan diğerleri ise kendi karakterlerini inşa edebilmenin derdine düşüyorlar aslında. Bu inşa da halef olma meselesiyle eşleşiyor. O yüzden dizinin dört sezonunda da herkesin bir arada olduğu kutlama bölümleri karakterlerin inşa etmeye çalıştıkları konumlar hakkında bilgi veren bölümler olarak karşımıza çıkıyor. Bir başka sistemin yani “kutsal aile”nin devamını sağlayan düğünler örneğin. Dört sezonda da mevcut. Ya da sistemden çıkıp bireye gelirsek karakterlerin iç dünyalarına odaklanan doğum günleri. Sistemi ve karakterleri birbirleriyle karşı karşıya getiren bir yapı çiziyor Succession. Hem bir tablo gibi (ilk iki sezonun posterinde de rastlıyoruz) sistemin işleyişine odaklanıyor hem de kahramanlarını yıkıma uğratarak geleneksel anlatının yenilmez yapılarına eleştirisini savuruyor.Succession’ın son yıllarda tüm dünyada çoğu insan tarafından bu kadar merakla ve heyecanla izlenmesinin sebebi de bu bana kalırsa. Bilindik hikâye ama yıkılan kahraman…

Succession, yenilmez kahramana ulaşamayan, onun “erdem”leriyle özdeşleşmeye çalışan, iyi ve kötünün ikili ve hâliyle iki boyutlu dünyasında sıkışıp kalan izleyiciye bir karakterin tüm yönlerini olabildiğince şeffaf bir şekilde göstererek özgürlük alanı açıyor. Karakterleri tüm kırılganlıkları, korkuları ve sırlarıyla izleyebiliyoruz.