İran'da 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin öldürülmesi üzerine başlayan ve bir buçuk aydır hem ülkede hem de dünyada giderek büyüyen protestolar dünya kamuoyunda dikkatleri İran'ın üzerine çekmeye devam ediyor. Reuters'in verilerine göre 320 ölü, 1.160 yaralı var. Toplam protestocu sayısı ise 90 bin.&nbsp;Fakat protestolar İran'la sınırlı değil. Bu yazıda farklı ülkelerde düzenlenen İran rejimi karşıtı protestoları ve uluslararası kamuoyunda İran halkına verilen desteği çarpıcı gelişmelerle bir araya getireceğim.29 Ekim günü İran Devrim Muhafızları Ordusu başkomutanı Hüseyin Selami'nin protestocuları "Sokaklara çıkmayın. Bugün protestoların son günü olacak." ifadeleriyle tehdit etmesi, henüz rejim karşıtı protestoları bastırmak için görevlendirilmeyen Devrim Muhafızları'nın operasyona başlayabileceği sinyalini verdi. Öte yandan, aktivistlerin, üniversite öğrencilerinin katıldığı, ülkedeki farklı milliyetten ve ideolojiden insanları birleştiren 2022 protestoları, şimdiye kadar güvenlik güçleri tarafından şiddetli şekilde karşılık gördü.&nbsp;İnsan hakları standartları üzerinden eleştirilen ve kınanan İran rejimi, uluslararası kamuoyunu giderek daha sert şekilde karşısına alıyor. Bu bağlamda ülkedeki gelişmeleri internete aktararak kamuoyunu şekillendiren en önemli kaynaklardan biri olan IranWire sitesi, aynı zamanda Amini hakkında haberlerin ilkini <a fr-original-style="" href="https://iranwire.com/en/politics/109155-how-did-iranwire-publish-the-first-report-about-mahsa-amini/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımladı</a>.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Berlin'de dev protesto</h2>Son haftaların en çarpıcı gelişmelerinden biri, Almanya'nın başkenti Berlin'de İran rejimi karşıtı protesto oldu. Berlin polis güçlerinin ifadesine göre 23 Ekim günü gerçekleşen protestoya 80 bin kişi katıldı. Ayrıca protestoya katılmak için ABD'den, Kanada'dan ve Avrupa Birliği'nin farklı üye ülkelerinden İranlıların Berlin'e geldiği belirtildi. İranlı rejim karşıtı aktivistler, şimdiye kadarki en büyük protestonun Berlin'de gerçekleştiğini açıkladı.Devrim Muhafızları'na bağlı Javan gazetesinde yayımlanan makalede, İran'da devrim çağrısı için yapılan büyük Berlin mitingi "Almanya'nın rejim değişikliği arayanlara açık bir müdahalesi ve desteği" olarak nitelendirildi ve "Bu Almanlara pahalıya mal olacak." ifadeleriyle Almanya tehdit edildi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Birleştirici güç: Sekülerizm</h2>Berlin’deki protestoda, İran’da yaşayan Türk, Kürt, Arap milletlerini ve İran monarşistlerini temsil eden farklı bayrakların bir arada görüntülenmesi özellikle dikkat çekti. İranlı bir kaynağımdan aldığım analize göre, "Rejimin uzun yıllar süren baskısı, siyasi olarak çok farklı düşüncelere sahip birçok grubu bir fikrin şemsiyesi altında birleştirdi: sekülerizm. Yıllardır İran'da ve başka ülkelerde düşmanca ilişkilere sahip olan farklı milletlerin bayraklarını, farklı ideolojilerin bayraklarıyla bir araya getiren mesele bu. Farklı gruplar hâlâ temelde farklı hükümet ve yönetim şekillerini hayal etse de hepsi ortak olarak sekülerlik tabanına oturtuldu. Herkes dini rejim yoluyla tek dinin ve tek mezhebin herkese dayatılmasına karşı."<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1667306047724.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="birleştirici güç" ratio="0.84" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD ve AB'den tepkiler</h2>Donald Trump'ın ABD Başkanlığı döneminde İran-ABD ilişkileri zayıflamış, nükleer anlaşması müzakereleri kesintiye uğramış ve İran'a ekonomik yaptırımlar uygulanmıştı. 2019'da ise İran Devrim Muhafızları ordusu, ABD Dışişleri Bakanlığı Terörle Mücadele Bürosu'nun "Yabancı Terörist Organizasyonlar" listesine eklenmişti.Başkanlık seçimlerini Biden'ın kazanmasının ardından nükleer anlaşması müzakerelerinde olumlu gelişmeler tahmin ediliyordu. Bu sebeple Tahran, protestoların başında yaptığı bir açıklamayla "içişlerinin müzakerelerle bir bağlantısı olmadığını ve görüşmelerin devam etmesi gerektiğini" <a fr-original-style="" href="https://www.iranintl.com/en/202210102049" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>. Fakat protestolar ve rejimin sert tutumu devam ettikçe tepkiler de sertleşti.ABD Hazine Bakanlığı basın <a fr-original-style="" href="https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy1048" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklamasında</a> protestoların baskılanmasından ve internetin sansüründen sorumlu İranlı kurumları ve yetkilileri listeleyerek haklarında uygulanacak yeni yaptırımları açıkladı. Almanya Dışişleri Bakanı'nın ifadesine göre, AB de ABD gibi Devrim Muhafızları'nı terörist grupları listesine eklemeyi <a fr-original-style="" href="https://www.voanews.com/a/eu-mulls-adding-iran-s-revolutionary-guards-as-terrorists-german-official-/6812457.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Protestolardaki başbakan</h2>Protestolara rastlanan ülkelerden biri de Kanada oldu. Ottowa'da düzenlenen protestoya Başbakan Justin Trudeau ve eşi de katıldı. İran'da rejim değişikliği ihtimalinden bahseden sayılı siyasetçilerden biri olan Trudeau, "İran halkına baskı uygulayan rejimin sorumlularının unutulmayacağını ve hiçbir zaman Kanada'ya alınmayacağını" <a fr-original-style="" href="https://www.iranintl.com/en/202210307697" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/2/1667292344599.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Trudeau " ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">AFP<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sansüre karşı Starlink</h2>Geçtiğimiz hafta Twitter üzerinden "İran'ın internet özgürlüğü için harekete geçiyoruz" yazan ABD Dışişleri Bakanı Blinken'a cevap olarak "Starlink etkinleştiriliyor..." yazan Elon Musk başka bir gündem konusu oldu. The Intercept yazarı Sam Biddle'a <a fr-original-style="" href="https://theintercept.com/2022/09/27/elon-musk-iran-protest-starlink-internet/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göre</a>, "uydu aracılığıyla İran'a özgürlük gönderen yardımsever bir Amerikan milyarderinin bu fikri, gerçekliği, özellikle fiziğin kurallarını çarpıtıyor."Musk'ın roket şirketi SpaceX tarafından işletilen uydu internet servis sağlayıcısı Starlink'i kullanmak isteyen herkesin, internet verisi gönderip alabilmesi için özel bir çanağa ihtiyacı var. Bu çanakların ülkeye yayılması için gümrükten kaçırılması gerekiyor. Hem protestolardan dolayı hem de Musk planı Twitter'dan duyurduğu için, anlamlı sayıda çanağın İran'a sızdırılması pek mümkün gözükmüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AK Parti hükümetinde sessizlik</h2>Öte yandan, komşumuz İran'daki protestolarla ilgili, 11 Ekim İstanbul protestolarına rağmen, AK Parti hükümeti göze çarpan bir açıklamada bulunmadı. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu yaptığı açıklamada İran'ın istikrarının önemi üzerinde durarak "Olayların tırmanmasının önüne geçilmesini, gelişmeleri kışkırtıcı dış müdahalelerden kaçınılmasını temenni ediyoruz." dedi. Bu açıklama, hükümetin İran'da rejim değişiminin destekçisi olmadığının sinyali oldu.

Spektrum

İran isyanı yayılıyor

• İran Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami, İran için Basra Körfezi'nin stratejik öneminin çok yüksek olduğunu söyleyerek körfezde İran'a ait sivil ya da askerî deniz araçlarının güvenliğinin ABD'ye ait savaş gemileri tarafından tehdit edilmesi durumunda gemilerin vurulması emri <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.haberturk.com/son-dakika-iran-dan-trump-in-vur-emri-tehdidine-yanit-2656341">verdi.</a><ul><li>Arka plan: Dünkü bültenimizden Basra Körfezi'nde ABD ve İran unsurları arasında yaşanan gerilimi ve ABD Başkanı Donald Trump'ın "ABD donanmasına, denizde bizim gemilerimizi taciz etmeleri hâlinde İran silahlı botlarını imha etmesi ve vurması talimatı verdim" mesajını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://apos.to/i/Gida-guvenligi-banliyoler-yilin-fotografi?utm_source=aposto&amp;utm_medium=email">okuyabilirsiniz</a>.</li></ul>

Hüseyin Selami ile ilgili hikayeler