2015 yılında 10.000 sözcükten oluşan Oxford Junior Dictionary’den karahindiba, kuzgun, saksağan, gelincik, dere, çınar gibi doğayla bağlantılı 50 kelimenin çıkarılıp yerine blog, MP3 çalar, kes-yapıştır, sohbet odası, veritabanı gibi teknoloji ile ilgili kelimelerin konması birçok doğa korumacı ve yazarın tepkisini çekmiş; aralarında Margaret Atwood, Robert Macfarlane ve Andrew Motion gibi isimlerinde bulunduğu 28 yazar Oxford University Press’e bu kararın geri alınmasını talep eden bir mektup yazmıştı, mektubu 200 bin kişi desteklemişti. Mektupta şöyle deniyordu:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yeni kelimelerin tanıtılmasına ve onlara yer açılmasına duyulan ihtiyacı kabul ediyor ve eklenen kelimelerin seçimleri hakkında ayrıntılı yorum yapmaktan kaçınıyoruz ancak birçoğunun günümüzün içe dönük, yalnız çocukluklarıyla ilişkili olması endişe verici. Açık havada oyun oynamanın ve doğayla bağ kurmanın faydaları ve bunların eksikliğinin tehlikeleri bilinirken çıkarılan kelimelerin seçimlerini şoke edici ve yanlış düşünülmüş buluyoruz.”</blockquote>Mektubun ardından editörler,&nbsp;bir sözlüğün amacının&nbsp;dilin nasıl kullanılmasını istediğimizi değil nasıl kullandığımızı yansıtmak olduğu gerekçesiyle kararlarından geri adım atmadı. Oxford University Press’in çocuk sözlüklerinden sorumlu editörü, çocukların artık kırsal ortamlarda yaşamadığını, dolayısıyla eski sözlüklerdeki kadar doğa kelimesi kullanılmadığını söyledi.<img src="https://images.aposto.com/2025/8/3/1757545612308.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.47" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu karardan iki yıl sonra yazar ve doğa bilimci Robert Macfarlane, illüstratör Jackie Morris ile biraraya gelerek “Habitatıyla bağını kaybeden bir türün başına neler gelir?” sorusundan yola çıkan The Lost Words&nbsp;adlı kitabı hazırladı. Sözlükten çıkarılan 20 kelimeyi anlatan şiirlerin illüstrasyonlarla buluştuğu kitap, kısa sürede büyük bir üne kavuştu ve kitabın Birleşik Krallık’taki tüm çocuklara ulaştırılması için kampanyalar başlatıldı.Çocukların giderek doğadan daha kopuk bireylere dönüşmesi tartışmalarına ilkokul çocuklarına kitabın gösterildiği ve çocukların kitapta tasvir edilen kelimeleri tanıyamadığı video’lar eşlik etmeye başladığında kitabı resimleyen Morris şöyle demişti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Aslında bu çekimleri kendi ofisinizde yapsaydınız daha iyi olurdu, çünkü çocukların bu kelimelerden bihaber olmasının sebebi, anne-babalarının da bilmemesi."</blockquote>Bu yazın başlarında Earth dergisinde yayımlanan bir araştırma, İngilizce yazılmış kitaplarda doğa ile ilgili kelimelerin kullanımının 1800-2019 yılları arasında %60’tan fazla azaldığını ortaya koydu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışmanın yazarı, Birleşik Krallık’taki Derby Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olan Miles Richardson, İngilizce kitaplarda kelime sıklığını zaman içinde takip eden Google veritabanından yararlanarak “tomurcuk,” “çayır” ve “gaga” gibi 28 doğa ile bağlantılı kelimeyi inceledi.</li></ul>Richardson, bu çalışmaya paralel olarak&nbsp;insanların zamanla doğadan nasıl koptuğunu&nbsp;gösteren bir bilgisayar modeli geliştirdi. Simülasyon, nesiller boyunca şehirlerin büyümesi ve yeşil alanların kaybolması üzerinden ilerledi. Richardson modelin projeksiyonlarını doğa kelimelerinin verileriyle karşılaştırdığında, iki grafiğin neredeyse birebir örtüştüğünü ve hata payının %5’in altında olduğunu tespit etti.&nbsp;Modellemeye göre, giderek yoğun yapılaşan mahallelerde doğal alanlar bulunmadığı için gelecek nesillerin doğaya dair farkındalıklarının azalmaya devam etmesi bekleniyor. Ebeveynlerin artık çocuklarına doğal dünya ile bağlantılı bir “yönelim” aktarmaması da bu kaybı derinleştiriyor. Bir nesil doğayla bağını kaybettikçe, çocuklar da daha düşük bir bağ seviyesinden başlıyor; bu da kendi kendini sürdüren bir döngüye dönüşüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uzmanlara göre biyoçeşitlilik kaybından iklim krizine, ormansızlaşmadan gıda kıtlığına kadar dünyanın karşı karşıya olduğu birçok çevre sorununun temelinde insanla doğa arasındaki bağın kopma noktasına varacak düzeyde gevşemesi yatıyor.</li></ul>Doğada zaman geçirmenin&nbsp;hem beden hem de ruh sağlığına faydaları üzerine yapılmış birçok çalışma var: Doğada birkaç gün geçirmek olaylara bakışımızı değiştiriyor, doktorlar yaşlanmanın olumsuz etkilerini yavaşlatmak için bahçecilik yapmayı öneriyor, odası yeşil alanlara bakan hastaların iyileşme süreci hızlanıyor, doğa videosu izlemek bile stres seviyemizin düşmesine neden oluyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/8/3/1757546161103.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.26" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Birleşik Krallık’ta yapılan bir araştırma Sheffield’daki insanların doğal alanlarda günde ortalama yalnızca 4 dakika 36 saniye geçirdiğini ortaya koydu. Günümüzde insanların doğayla ne kadar iç içe yaşadığını belirlemek kolay ancak bu ilişkinin 100 yıl öncesinde şimdiye göre ne kadar daha yoğun olduğunu tespit etmek çok da mümkün değil. Araştırmacılar bu nedenle insan-doğa ilişkisindeki değişimi anlamak için belirli dönemlerin sanat eserlerinin izini sürüyor.Wisconsin-Madison Üniversitesi’ndeki Center for Healthy Minds’ta araştırmacı olarak çalışan sosyal psikolog Pelin Kesebir ve kardeşi Selin Kesebir, 2017 yılında yaptıkları araştırmada 1950’lerden bu yana şarkı sözlerinde, romanlarda ve film senaryolarındaki doğa atıflarının düzenli olarak azaldığını, insan yapımı çevreye yapılan göndermelerde ise belirgin bir değişiklik olmadığını ortaya koymuşlardı. Kesebir kardeşlerin araştırması, doğa atıflarındaki azalmayı televizyonun ve ekran temelli eğlencelerin yayılmasıyla ilişkilendiriyor. Önceki kuşaklar boş zamanlarını dışarıda oynayarak geçirirken, artık çoğu zamanımızı başımız eğik, telefon elimizde, video oyunları oynayarak veya TikTok’ta gezinerek geçiriyoruz.Kesebir, bu bulguların doğayla temasın sağlayacağı fiziksel ve psikolojik faydaların kaybedilmesinin ötesinde, sanat eserlerinin merak, saygı ve doğal dünyaya yönelik ilgi uyandıran bir sosyalleşme aracı olma işlevini de yitirdiğini gösterdiğini belirtiyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Doğa kültürel içeriklerden kaybolduğunda, doğaya hayranlık uyandırma, saygı duyma, ilgi duyma fırsatları da kayboluyor.”</blockquote>Amerikalıların ağaçlar ve ormanlar hakkında&nbsp;yazma biçimlerinin&nbsp;son 200 yılda nasıl değiştiğini inceleyen Alabama Üniversitesi’nden İngilizce profesörü Robert Poole da kelimelerin ne sıklıkla kullanıldığının yanı sıra hangi bağlamda kullanıldığının da önemli olduğunu söylüyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Günümüzde ormanları 'yüce', 'görkemli', 'asil' gibi ihtişamlı sıfatlarla tanımlama oranımız çok daha düşük. Bunun nedeni insanların artık ağaçların çevresinde daha az vakit geçirmesi olabilir ya da belki de ormanlar eskisi kadar sağlıklı ve heybetli değildir…”</blockquote>Poole, insanların ağaçları daha çok&nbsp;bilimsel ve ekonomik terimlerle tanımlamaya başladığını söylüyor. Başka bir deyişle, ormanlar artık ilham kaynağı değil, ölçülebilir değer yaratan birer kaynak olarak görülüyor.Gidişat, insan-doğa ilişkisindeki kopuşun ağaçlandırma yapmak ya da doğada yürümekle onarılamayacak kadar derin olduğunu, nesilden nesile de derinleştiğini gösteriyor. The Lost Words’ün ilüstratörü Jackie Morris, çözümün “hayal gücümüzü yeniden yabanileştirmekten” geçtiğine inanıyor ve gözlemlediği kuşların gözündeki ışıltıyı görüp kendisinin de kanatları olmasını istediği günleri hatırlıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Çocukken kuşları izlemek benim için büyük bir mutluluktu. Günümüzde kuşları görmeyen insan sayısının bu kadar fazla olması beni şoke ediyor.”</blockquote>

Angst

İnsanlığın doğayla arasına koyduğu mesafe, ortaya çıkardığı sanat eserlerine de yansıyor. Araştırmalar; kitaplarda, şarkı sözlerinde ve film senaryolarında doğa ile ilgili kelimelerin çarpıcı bir biçimde azaldığını gösteriyor.

Robert Macfarlane ile ilgili hikayeler