• Birleşmiş Milletler'e bağlı olarak Hollanda'da kurulan Uluslararası Lübnan Mahkemesi, eski Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin 2005'te öldürüldüğü suikastla ilgili davada, Hizbullah üyesi Selim Cemil Ayyaş'ı suçlu buldu. Hizbullah üyesi diğer üç sanık ise beraat etti. Hizbullah ise kararı tanımadığını ve suikasti İsrail'in gerçekleştirdiğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmM2MxZTZmODI1MDYxMDAwN2VmOGIzZCZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuYWEuY29tLnRyJTI1MkZ0ciUyNTJGZHVueWElMjUyRmhhcmlyaS1zdWlrYXN0aS1kYXZhc2luZGEta2FyYXItYWNpa2xhbmRpJTI1MkYxOTQ1ODEx""">iddia etti.</a><ul><li>Arka plan: Hariri'nin öldürülmesinin ardından Lübnan'da Suriye varlığına karşı büyük çaplı protesto gösterileri düzenlenmiş, "Sedir Devrimi" sonucu Lübnan'daki Suriye güçleri, 29 yıl sonra, 27 Nisan 2005'te ülkeden tamamen çekilmişti. Daha sonra Suriye karşıtları, Hariri'nin oğlu Saad Hariri liderliğinde 14 Mart İttifakı'nı kurmuş ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmM2MxZTZmODI1MDYxMDAwN2VmOGIzZCZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuYmJjLmNvbSUyNTJGdHVya2NlJTI1MkZoYWJlcmxlci1kdW55YS01MzgxNTU4NQ==""">iktidara gelmişti.</a></li></ul>

Aposto Gündem

4 Ağustos akşam saatlerinde Beyrut limanında yaşanan patlama, 1975-1990 yılları arasındaki iç savaştan bu yana gördüğü en büyük ekonomik bunalımla mücadele eden Lübnan’da Başbakan Hassan Diab ve hükümetini istifaya sürükledi. Patlamaya sebep olan büyük ihmalin ardından yeniden alevlenen gösteriler ve çeşitli bakanların art arda gelen istifalarıyla meşruiyet kaybına uğrayan hükümet, sokaktan gelen güçlü baskı karşısında varlığını sürdüremez bir hâle geldi. Başbakan Diab, 10 Ağustos günü istifasını yönetimdeki yozlaşmanın devletin kendisinden daha büyük bir boyuta ulaştığını ifade ederek Cumhurbaşkanı Michel Aoun’a sundu. İstifayla birlikte Diab, Ekim 2019’da başlayan ülke çapındaki protestolar sebebiyle koltuğunu yitiren ikinci başbakan oldu.<ul><li>Ülkede neler oluyor? Lübnan’da sokak olayları 17 Ağustos 2019 tarihinde, dönemin başbakanı Saad Hariri hükümeti tarafından hazırlanan tütün ve petrol ürünleri ile WhatsApp aramaları üzerine çeşitli ek vergiler getirilmesini öngören yasa tasarılarının ortaya <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kdy5jb20lMjUyRmVuJTI1MkZsZWJhbm9uLXdoYXRzYXBwLXRheC1zcGFya3MtbWFzcy1wcm90ZXN0cyUyNTJGYS01MDg4MDM1Nw=="">çıkmasıyla başlamıştı.</a> Lübnan’ı protestolara sürükleyen süreçte, halk uzun yıllardır pozitif bir ivme kazandırılamayan durağan ekonomik sürecin etkileriyle mücadele etmekteydi. Devlet içinde kadrolaşmış siyasal elitin yolsuzluk düzeni ve Arap Baharı'nın ardından ülkeye 700 bin üzerinde mültecinin sığınmasına neden olan göç dalgasının etkisiyle 2018 sonu itibarıyla %46 seviyesine ulaşan işsizlik oranı toplumun üçte birini açlık sınırının altında yaşamaya <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnJlcG9ydHN5bmRpY2F0aW9uLm5ld3MuYmxvZyUyNTJGMjAxOSUyNTJGMTAlMjUyRjI3JTI1MkZsZWJhbm9uLXByb3Rlc3RlcnMtZmluZC1zdHJlbmd0aC1pbi11bml0eS1kaXRjaGVkLXNlY3RhcmlhbmlzbSUyNTJG"">mahkûm etmişti.</a> &nbsp;</li><li>Arka plan: Mevcut hükümet ve kolluk güçlerinin bütün müdahalelerine karşı bastırılamayan protestoların ardından 19 Aralık tarihinde Saad Hariri’nin başbakanlığını yaptığı hükümet düşmüş, bağımsız teknokratlardan oluşan yeni bir hükümet kurma vaadiyle Hariri’nin kabinesinde eğitim bakanlığı görevini üstlenen Hassan Diab Cumhurbaşkanı Michel Aoun tarafından görevlendirilmişti. Protestocuların itirazlarına karşın Lübnan Hizbullah’ının desteğini arkasına alan Diab 21 Ocak 2020 tarihinde yeni kabinesiyle başbakanlık koltuğuna <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5hbGphemVlcmEuY29tJTI1MkZuZXdzJTI1MkYyMDE5JTI1MkYxMiUyNTJGaGV6Ym9sbGFoLWJhY2tlZC1oYXNzYW4tZGlhYi1sZWJhbm9uLXBtLTE5MTIxOTE1NTE1MzQwMS5odG1s"">oturdu.</a> Bir numaralı gündem maddesi Lübnan’ın içinde bulunduğu ekonomik krizden çıkış yolu bulmak olan Diab hükümeti, IMF ile aylar süren pazarlık sürecinin ardından herhangi bir anlaşmaya varmayı başaramadı. Var olan ekonomik kriz COVID-19’un ardından etkisini daha da artırdı ve yılın ikinci çeyreğinde Lübnan lirası %80 oranında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mdC5jb20lMjUyRmNvbnRlbnQlMjUyRjEzNDFiODE4LTAzYWMtNGY1Ny04OGViLWRkZjRlZjI1MjY4NQ=="">değer kaybetti.</a> &nbsp;</li><li>Dönüm noktası: 6 Ağustos gündeminde bildirdiğimiz patlamanın yıkıcı etkileri geçen bir haftanın ardından daha net bir şekilde ortaya çıkmaya başladı. 2013 yılından bu yana Beyrut Limanı'nda uygun olmayan koşullarda depolanan 2700 ton amonyum nitratın neden olduğu patlamanın arkasındaki ihmaller zinciri, gittikçe derinleşen ekonomik krizle birlikte Diab hükümetinin sonunu getiren kıvılcım oldu. Başbakan istifasını duyurduğu basın açıklamasında, patlayıcı maddenin limanda depolandığını temmuzdan bu yana bildiğini ancak herhangi bir önlem alınması yönünde talimat vermediğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ueXRpbWVzLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMDglMjUyRjEwJTI1MkZ3b3JsZCUyNTJGbWlkZGxlZWFzdCUyNTJGbGViYW5vbi1nb3Zlcm5tZW50LXJlc2lnbnMtYmVpcnV0Lmh0bWw="">itiraf etti.</a> &nbsp;</li><li>Etkiler: Yedi yıldır çeşitli hükümetler tarafından önüne geçilmeyen kazanın sorumluları üzerindeki tartışma hâlâ devam ediyor. Kısa vadede patlamanın yarattığı siyasal krizinden çok daha önemli ekonomik ve sosyal riskler söz konusu. Yapılan resmî açıklamaya göre patlamanın neden olduğu fiziksel hasar 3 milyar dolar boyutunda ancak toplam ekonomik zararın 15 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Mevcut durumda şehirde 200 bin kişi evsiz kalmış durumda ve ulusal tahıl stokunun %70’e yakını patlamanın etkisiyle yok olan depolarda tüketilemez <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYmMuY29tJTI1MkZuZXdzJTI1MkZ3b3JsZC1taWRkbGUtZWFzdC01MzcyMjkwOQ=="">hâle geldi.</a> &nbsp;</li><li>Sırada ne var? Cumhurbaşkanı Aoun yeni hükümet kurulana kadar yaşanacak süreçte Başbakan Diab ve kabinesinin görevde kalmasını istedi. Ufukta erken seçim görülen ülkede Diab geçiş hükümetinin başkanı olarak görevine <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy53c2ouY29tJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGbGViYW5vbi1pbi1jcmlzaXMtYW1pZC1taW5pc3RlcmlhbC1yZXNpZ25hdGlvbnMtcHJvdGVzdHMtb3Zlci1iZWlydXQtZXhwbG9zaW9uLTExNTk3MDU3ODcy"">devam edecek.</a> &nbsp;</li><li>Fransa’dan çağrı: Başta Fransa olmak üzere çeşitli AB ülkelerinden acil durum yardımı alan ülkenin yaralarını sarabilmesi için geniş çaplı ekonomik desteğe ihtiyacı olduğu aşikâr. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ülkenin ihtiyacı olan finansal desteğin sağlanması için bir an önce köklü yapısal reformların hayata geçirilmesi gerektiğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzQ4NjI3ZWVkNTg4MDAwNjFjMGEwZiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mdC5jb20lMjUyRmNvbnRlbnQlMjUyRjEzNDFiODE4LTAzYWMtNGY1Ny04OGViLWRkZjRlZjI1MjY4NQ=="">vurguladı.</a></li></ul>

Spektrum

Beyrut'ta meydana gelen patlama ve sonrasındaki protestolar Lübnan'da hükümetin istifasına sebep olurken ülkenin geleceğiyle ilgili tartışmalar hız kazandı. 

Hükümet düşüren patlama

• Lübnan Cumhurbaşkanı Michel Aoun, bir yıl önce toplumsal gösteriler sebebiyle istifa eden Saad Hariri'yi hükümeti kurmak için yeniden Başbakan olarak atadı. Elli yaşında dördüncü kez bu göreve gelen Hariri, “Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un yardımların önünü açmak için şart koştuğu ekonomik ve finansal reformları hızla yapabilmek için bir an önce yeni kabinesini kuracağını” <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmOTE5ZmEyOTcyNWZlMDAwODcwYjk4YyZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuZHcuY29tJTI1MkZ0ciUyNTJGaGFyaXJpLWwlMjUyNUMzJTI1MjVCQ2JuYW5kYS15ZW5pZGVuLWJhJTI1MjVDNSUyNTI1OUZiYWthbi1vbGR1JTI1MkZhLTU1MzYyOTc1"">söyledi.</a><ul><li>Hizbullah'ın tavrı: Lübnan'daki güçlü Şii oluşum Hizbullah ise Hariri'yi desteklemeyeceklerini ancak karşısına aday da çıkarmayacaklarını, “olumlu iklimi korumak için katkı vereceklerini” belirtti.</li></ul>

17 Ekim 2019’da yolsuzluk, kamu hizmetlerinin yetersizliği, 90 milyar doları bulan dış borç ve artan hayat pahalılığı sebebiyle Müstakbel Hareketi’nin lideri Saad Hariri’nin başbakanlık yaptığı koalisyona karşı başlayan eylemler, 30 üyeli Ulusal Birlik Hükümeti’nin istifasıyla sonuçlanmıştı. 21 Ocak 2020’de Hizbullah desteğiyle kurulan Hasan Diab hükümeti ise krizden çıkış için çözüm yolları, yapısal reformlar ve 10 milyar dolarlık kredi için IMF ile müzakere vadetse de atılan adımlardan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/lubnanda-protestolar-esliginde-kurulan-kurtarma-hukumetinin-vadesi-doldu-mu/1903418">henüz sonuç alınamadı.</a> Görüşmeler çıkmaza sürüklenirken Lübnan lirasının dolar karşısında %80’den fazla değer kaybetmesiyle ülke nüfusunun yaklaşık %60’ı yoksulluk sınırının altında yaşamaya başladı, ithalata dayalı Lübnan ekonomisi çöküşün eşiğine geldi. Pek çok temel gıda <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.bbc.com/news/world-middle-east-52756418">karaborsaya düştü.</a><ul><li>Hizbullah etkisi: 1975-1990 yılları arasında yaşanan iç savaşın ardından şekillenen Lübnan parlamenter sistemi mezhep temelli bir yapıya sahip; 128 sandalyeli parlamentoda Şii ve Alevi milletvekillerine ayrılan 29 sandalyenin tamamı Amal ve Hizbullah arasında paylaşılıyor. 2018 yılında gerçekleşen seçimde aday gösterdiği 13 adayın tamamının parlamentoda yer almasını sağlayan Hasan Nasrallah liderliğindeki Hizbullah, Hariri ve Diab döneminde iktidar ortağı olsa da genç Lübnan nüfusu tarafından <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.arabnews.com/node/1701336">ağır şekilde eleştiriliyor.</a> İran’a yakınlığıyla bilinen Hizbullah, Lübnan-İsrail savaşına sebebiyet vermekle, Suriye iç savaşında Beşar Esad’a destek olmakla, yolsuzlukla ve gelir kaynaklarının israfıyla suçlanıyor. IMF ile yapılan görüşmelerden sonuç alınamaması ise Hizbullah’ın Rusya, Çin ve İran’a yakın politikalarına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.dw.com/en/lebanon-faces-its-worst-crisis-since-the-civil-war/a-54094075">atfediliyor.</a> &nbsp;</li><li>Bir adım ötesi: Son 15 yıldır sabit kur uygulamasıyla 1 doların 1515 Lübnan lirasına karşılık geldiği ve görece stabil bir ekonomiye sahip olan Lübnan, artan dış borçları sebebiyle döviz rezervlerinin büyük kısmını yitirdi. Kötüleşen ekonomik koşullar sebebiyle dövize olan talep hızla artarken kur, bankalar için 3900 Lübnan lirasına çekildi. Marketlerde temel gıdalar dışında pek fazla ürünün bulunmadığı Beyrut’ta karaborsada 1 dolar 9000 Lübnan lirasına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.middleeasteye.net/news/lebanon-economic-crisis-food-shortage-price-hike">denk geliyor.</a> Ekonomik krizin Covid-19 pandemisiyle eş zamanlı gerçekleşmesiyle ekonomik etkinin 15 yıllık iç savaştan daha vahim olabileceği tahmin ediliyor; asgari ücretin 450 dolar seviyesinden 75 dolara kadar gerilediği Levant ülkesinde nüfusun %20’si için ekmek bulmak dahi zor, şehirlere 6 saatten fazla elektrik verilemiyor ve sübvansiyonların en fazla 1 ay daha devam edebileceği <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.aa.com.tr/tr/dunya/lubnanda-ekonomik-kriz-halkin-yarisini-yoksullukla-tehdit-ediyor/1902156">öngörülüyor.</a> &nbsp;</li><li>Hikâyenin öteki tarafı: 7 milyon insanın yaşadığı Lübnan’da 1,5 milyon Suriyeli ve 500 bin Filistinli mülteci yaşıyor. Hafız Esad ve Beşar Esad dönemindeki tehditkâr Suriye politikaları, Filistinli mücahitlerin ve Suriye’nin iç savaştaki rolleri ve Lübnan’ın Refik Hariri suikastine kadar deyim yerindeyse bir “uydu devlete” dönüşmesi Lübnan’da mülteci karşıtı akımların karşılık görmesine sebep oluyor. Lübnan’a giriş, yerleşim ve ülkede iş gücüne katılım mülteciler için oldukça zor, önlerinde pek çok yasal bariyer bulunuyor. Hâl böyle olunca, Lübnan’da mesleklerini icra edemeyen mülteciler çoğunlukla inşaat, temizlik, tarım ve çöp toplama gibi kayıt dışılığın fazla olduğu sektörlerde çalışıyor. Krizin derinleşmesiyle daha önceleri ancak hayatta kalacak imkânlara sahip olan mülteciler beslenme, barınma ve sağlık gibi en temel ihtiyaçlarına erişemez hâle geliyor. Orta Doğu üzerine çalışmalar yürüten akademisyen Lea Müller-Funk, Birleşik Krallık merkezli Open Democracy internet sitesi için kaleme aldığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.opendemocracy.net/en/beyond-trafficking-and-slavery/you-feel-like-in-prison-here-imagining-a-future-in-lebanon-through-syrian-eyes/">makalesinde</a> Suriyeli mültecilerin Lübnan’ı artık “bir hapishane” gibi gördüklerini anlatıyor.</li></ul>

Lübnan lirasının dolar karşısında %80’den fazla değer kaybetmesiyle ülke nüfusunun yaklaşık %60’ı yoksulluk sınırının altında yaşamaya başladı, ithalata dayalı Lübnan ekonomisi çöküşün eşiğine geldi.

Saad Hariri ile ilgili hikayeler