İran Meteoroloji Teşkilatları Ulusal Hava Tahmin Merkezi bu ayın başında yaptığı açıklamada, ülke genelindeki&nbsp;yağışın uzun yıllar ortalamasına göre yaklaşık %89 azaldığını belirtti&nbsp;ve bunun son 60 yılda İran’ın yaşadığı en kurak sonbahar olduğunu vurguladı. Yetkililer iki hafta içerisinde Tahran’ın içme suyu kaynaklarının tamamen tükenebileceğini belirtti.Aynı günlerde Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da kameralar karşısına geçerek İranlı’ları korku ve endişe içerisinde bırakan bir açıklama yaptı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Yeterince suyumuz yok. Eğer yağmur yağmazsa, Tahran’da mecburen geniş çaplı su kesintilerine başlayacağız. Ve kesinti yapsak bile yağmurun yağmaması durumunda Tahran’ı tahliye etmek zorunda kalacağız."</blockquote>Yeterince yağmur yağmadı; meteoroloji verilerine göre sorun yakın zamanda çözülecek gibi de görünmüyor. Uzmanlar ve kentliler büyük iş merkezlerinin bulunduğu&nbsp;15 milyonluk kentin taşınmasının absürt ve imkansız bir proje olduğunu vurgularken Pezeşkiyan geçen Perşembe günü söylemini yineledi ve başkenti taşımaktan başka bir çareleri kalmadığını söyledi.Pezeşkiyan’ın sözleri postapokaliptik bir bilim kurgu senaryosundan alınmış gibi dursa da ekstrem kuraklık Tahranlı’ların gerçeği. Üstelik iklim krizinin etkisiyle giderek derinleşen bu kriz yeni değil. 2.500-3.000 yıl önce kehriz (kanat) adı verilen yeraltı su depolama sistemleriyle tüm dünyaya öncülük eden İran, 1960’larda modern boru teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla bu depoları kullanmayı bıraktı. Yıllar içinde nüfus artışı, artan talep, kaynakların sömürülmesi ve düzensiz dağıtım gibi faktörlere iklim krizi ve kuraklık da eklenince su stresi baş gösterdi.&nbsp;Halk arasında “su mafyası” olarak da anılan İslami Devrim Muhafızları’nın baraj inşaat şirketi Sepasad’ın su tasarrufu, ekolojik koruma ve kamu refahı yerine siyasi güç ve kâr odaklı projeleri önceliklendirmesi de eklenince stres, krize evrildi.<img src="https://images.aposto.com/2025/10/3/1764195440027.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Temmuz 2013’te eski Tarım Bakanı İsa Kalantari, su arzının azalmasının İran için dış düşmanlardan veya çatışmalardan daha büyük bir tehdit oluşturduğunu ve gelecekte ülkeyi yaşanamaz hâle getirebileceğini ifade etmişti. O zamandan bu zamana ülkenin kuzeybatısındaki Urmiye Gölü bu krizin sembolüne dönüştü. Bir zamanlar dünyanın en büyük tuzlu su göllerinden biri olan Urmiye, on yıllık restorasyon çabalarına rağmen giderek küçüldü ve tamamen kuruma noktasına geldi. Ülke su kaynaklarının yaklaşık %10’unu oluşturan 19 büyük baraj tamamen kurudu, hâlâ su tutanların çoğu ise tek haneli doluluk seviyelerine düşmüş durumda.Temmuz ayında Pezeshkian, krizin Tahran’ın 15 milyon sakininin şehirden kaçmasına yol açabileceği konusunda uyarıda bulunmuştu. Ancak şehrin kuzey ve daha zengin bölgelerinde yeterli altyapı, gelişmiş dağıtım ve artırılmış depolama, krizi hem geciktirip hem de görünürlüğünü azaltırken sosyoekonomik eşitsizlikleri de ortaya koydu. Kuzey bölgelerdeki birçok sakin, banyo, araba yıkama ve bahçe sulama gibi özel kullanımlar için ortalama hane halkından on kat daha fazla su tüketerek krizi derinleştirdi.<img src="https://images.aposto.com/2025/10/3/1764195656126.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Son yirmi yılda su krizi, tarımsal üretimi de olumsuz etkiledi ve kırsaldan şehirlere göçü hızlandırdı. Tahran ve diğer şehirlerde bu eğilimler altyapı ve hizmetleri zorladı, gecekondu alanlarını genişletti, trafik sıkışıklığı ve hava kirliliği gibi çevresel ve sağlık risklerini artırarak&nbsp;sosyoekonomik istikrarsızlığı derinleştirdi. Suyun bittiği yerde varlıklı kesim tankerler, depolar ve maden suyu gibi seçeneklerle hayatlarına devam ederken yoksul kesim yardım kuruluşlarına bel bağlamak zorunda.Bilim insanları en az 2008’den bu yana, şehir ve tarım için&nbsp;kontrolsüz yeraltı suyu çekiminin ülkenin akiferlerini hızla tükettiği konusunda uyarıda bulunuyor. Aşırı kullanım yalnızca yeraltı rezervlerini boşaltmakla kalmadı, toprağı sıkıştırıp geri dönülmez biçimde çökerttiği için bu rezervleri kalıcı olarak yok etti.Temmuz ayında İranlı bir akademisyen, ulusal içme suyu kıtlığının haftalar içinde kıyamet senaryosuna dönüşebileceğini açıkladığında, devlet düzeyinde kurumsal koordinasyon eksikliğini çözümün önünde engel olarak göstermişti. Eylül ayında yapılan bir ankette ise İranlı'ların %75’i krizi doğal faktörler veya ekonomik yaptırımlar yerine kötü yönetim ve verimsizlikten kaynaklandığını belirtti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sıfırıncı güne doğru: Dünyada ve Türkiye’de durum</h2>BM’ye bağlı Su, Çevre ve Sağlık Enstitüsü Direktörü Kaveh Madani, 15 milyondan fazla nüfusa sahip, İran’ın en zengin ve en güçlü şehri Tahran'ın birkaç gün ya da birkaç hafta içinde “sıfırıncı gün”le karşı karşıya kalacağını söylüyor. Sıfırıncı gün kuraklılığı (Day Zero Drought, DZD) yerel su talebinin yağışlardan, nehirlerden ve rezervlerden sağlanan bölgesel su arzını aştığı ve bir kentin susuz kaldığı eşiği tanımlamak için kullanılıyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/10/3/1764196147270.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.53" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tahran, bu eşiğe yaklaşan ilk şehir değil. Güney Afrika’da Cape Town (2018’de) ve Hindistan’da Chennai (2019’da) gibi şehirler, DZD koşullarına çok yaklaşmış son anda aldıkları yağışlarla eşiği geçmekten kurtulmuştu. Meksika’daki Mexico City ve Endonezya’daki Jakarta ile Kaliforniya’nın bazı bölgelerinin de aynı riski taşıdığı biliniyor. Bu durum şehirlerin içme suyu ve tarım için kullandığı su tedarik sistemlerinin giderek artan kırılganlığını gözler önüne seriyor.Kore Cumhuriyeti’ndeki Pusan Ulusal Üniversitesi bünyesindeki IBS İklim Fiziği Merkezi’nden (ICCP) araştırmacıların Nature Communications dergisinde yayımlanan yeni çalışması DZD’lerin sıklığının önümüzdeki on yıllar boyunca daha önce tahmin edilenden çok daha erken ve hızlı biçimde artacağını gösteriyor. En riskli bölgeler arasında Türkiye’den büyük şehirler de var.Çalışma, Akdeniz, Güney Afrika ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerinde güçlü DZD noktaları belirliyor. Çalışmada kullanılan simülasyonlara göre yüzyılın sonunda DZD koşulları dünya genelinde 470 milyonu kentlerde, 290 milyonu ise kırsal alanlarda yaşayan yaklaşık 750 milyon insanın yaşamını tehdit edebilir. Kentsel etkilerin en yüksek olacağı bölge Akdeniz olarak öngörülürken, Kuzey ve Güney Afrika ile Asya’nın bazı bölgeleri en ağır kırsal etkilerle karşı karşıya.Çalışmanın yazarlarından Prof. Dr. Christian Franzke uzun süreli kuraklığın, tatlı su sistemlerini ve karasal ekosistemleri bozarak su kalitesini, biyolojik çeşitliliği ve uzun vadeli ekolojik dayanıklılığı tehlikeye atabileceğine dikkat çekiyor ve düşük su kalitesinin su kaynaklı hastalıkların yayılmasına yol açabileceğinin; halk sağlığı için büyük riskler oluşturabileceğinin altını çiziyor. Franzke’nin Türkiye ile ilgili verdiği bilgiler ise şöyle:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Türkiye'deki bazı bölgelerde kuraklık koşulları 2000'den bu yana artış gösteriyor. ABD merkezli yüksek emisyon senaryosuna göre Adana ve Mersin 2030'da, İstanbul ve Diyarbakır 2050'de Sıfır Günü Kuraklığı ile yüzleşebilir."</blockquote>Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kuraklık Yönetimi Raporu da benzer tehlikelere işaret ediyor. Rapora göre nüfus artışı ve su tüketimindeki plansız büyüme devam ederse, Türkiye 2030 yılı itibarıyla kişi başına düşen su miktarının 1.000 metreküpün altına düşecek ve 2070 yılına kadar su kıtlığı seviyesine ulaşacak.<img src="https://images.aposto.com/2025/10/3/1764196109715.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.61" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">WWF’in son Yaşayan Gezegen Raporu’na göre tatlı su ekosistemlerinde tür popülasyonlarında %85 kayıp yaşandı, son 300 yılda gezegendeki sulak alanların %87’si yok oldu. Kuraklık sebebiyle Antalya, İzmir, Muğla&nbsp;gibi birçok ilde su sorunu ve kesintileri yaşanıyor. Aşırı su kullanımı ve iklim değişikliği, sorunun daha da büyümesine yol açıyor. Bursa’da barajların doluluk oranı %0’a indi. Türkiye’nin en büyük üçüncü longozu olan Karacabey Longozu tamamen kurudu; 2021 ve 2025 yılarında Tuz Gölü’nde flamingo yavruları susuzluktan öldü.Türkiye’de kullanılan suyun %77’si tarımda harcanıyor; verimsiz sulama yöntemleri suyun boşa gitmesine yol açıyor. Modern sulama sistemleri, sanayide su tasarrufu ve can suyu bırakma, sulak alanları korumanın temel yolları.Yüzey ve yeraltı suyunun aşırı kullanımı da göllerin kurumasına, deltaların beslenememesine ve obrukların oluşmasına neden oluyor. Kentlerde peyzaj alanlarında ve evlerin bahçelerinde susuzluğa dayanıklı bitkilerin yetiştirilmesi; su dağıtım sistemlerindeki kaçakların azaltılması; su tasarruflu cihazların kullanımının yaygınlaştırılması; atık su geri dönüşümü, yağmur suyu hasadı, biyolojik hendekler ve sünger kentler gibi suya duyarlı kentsel tasarım projelerine öncelik verilmesi ile halkla şeffaf veri paylaşımı, bilgilendirme ve eğitim çalışmalarının yaygınlaştırılması kentlerin su krizini çözmede atılabilecek efektif adımlar arasında.

Angst

İran'da yaşanan kuraklık ve su krizi öyle bir noktaya ulaştı ki 15 milyon nüfuslu başkent Tahran'ın tahliye edilerek başka bir yere taşınması konuşuluyor. Kentin suyunun tamamen tükeneceği "sıfırıncı güne" yaklaşan Tahran "su iflası"nın eşiğindeki tek kent değil. İstanbul ve Diyarbakır'ın da aralarında olduğu birçok kentin rezervleri hızla yok oluyor.

Sepasad ile ilgili hikayeler