Yeryüzündeki insan nüfusu son yüz yıl içinde kontrolsüz bir biçimde arttı. Yüz yıl önce her birimize yeryüzünde 73 dönüm alan düşerken bugün bu alan sadece 18 dönüm. Bu alanın önemli kısmının çöller ve balta girmemiş ormanlar olduğunu üstüne üstlük &nbsp;çoğunluğunda da tarım yapmamız gerektiğini düşünecek olursak neredeyse omuz omuza yaşıyoruz denebilir. İşte bu insan yoğunluğu başımızdaki problemlerin önemli bir kısmının temelini yaratıyor.Bundan yüz sene önce akil insanlar ortaya çıkıp “2022 yılında insan nüfusu neredeyse 8 milyara ulaşacak, onun için hazır nüfus 2 milyarken düzgün bir planlama yapsak” diyerek işe girişse ve bugünkü yaşamın altyapısını sağlasa, belki bu kadar sorun yaşamazdık. Elbette, yüz yıl önceki bu akil insanlara söyleyeceğimiz ilk şey “aman dikkatli olun, yeryüzünün o kadar insanı sürdürülebilir biçimde besleyecek kaynağı yok” olurdu, ama varsayalım ki o noktada yapacak bir şeyimiz yoktu.Öncelikle metropol ya da megapol denen kavramlardan uzak durmak gerekirdi:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şehirlerin büyüklüğünü bir milyon civarında sınırlayıp yeşil alanlar, su havzaları ve yaşam alanlarının iç içe olduğu bir kurgu yaratırdık.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şehrin çevresindeki alanlarda da şehrin ihtiyacını karşılayacak büyüklükte tarım alanları olur, sonra da bir sonraki şehrin etki alanı başlardı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şehirdeki her yapının kendi su toplama sistemi olur, bina içerisinde çeşitli kalitede suyun dolaştığı ve kullanıldığı bir sistem zorunlu kılınırdı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Açık alanlara düşen yağmur suyu da ayrı kanallarla toplanıp su havzalarına aktarılır ve böylece yerel yönetimlerin üzerinden gereksiz bir su arıtma yükü de alınırdı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Binalarda oturmaya izin verilen yerler birinci kattan başlar, binanın zemin katı sosyalleşme alanı, zemin katın altı da sadece depo olarak kullanılırdı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Binaların yüksekliği 12 katı geçmez, her binanın çatısında da toplanan suyla tarım yapılan küçük bahçeler olurdu. Bu bahçeler hem su tutmaya, hem besin üretmeye, hem de ısı yalıtımına destek sağlardı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şehrin büyüklüğü araç kullanmayı zorunlu kılmayacağından yaya ve bisiklet ulaşımı için destek sistemleri kurulurdu.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca araç sayısı az olduğundan tabanı beton birçok otopark yerine tabanı toprak ve çimen olan bolca park alanlarımız bulunurdu.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çok kalabalık olmadığımızdan yapılaşma mekanlarını dere yataklarından uzakta tutar, dere yataklarındaki suyun da dümdüz kanallar yerine kıvrıla kıvrıla akmasını sağlayacak sistemler üretirdik. Bu kıvrıla kıvrıla akan derelerin üzerinde de kavisli köprüler kurarak karşıya geçmeyi sağlardık.</li></ul>Tüm bunları yapmadık.&nbsp;Artık yapmak için de çok geç çünkü bunu gerçekleştirebilecek bir politik irade herhangi bir ülkede mevcut değil. Şu andaki şehirlerde yaşayan insanlara “buradan gidin, ben burayı bir düzelteyim, on sene sonra dörtte biriniz geri gelirsiniz” diyebilmenin bir imkanı yok. Deseniz bile bunu başarabilecek maddi imkan son derece kısıtlı.İşte tam da bu ortamın üzerine bir de iklimi bozduk.&nbsp;Eğer az önce hayal ettiğimiz şehirleri kurabilmiş olsaydık ne şiddetli yağışlar, ne uzun kuraklıklar bize bugün verdiği zararı verebilirdi. Ne yazık ki şu anda iki musibetin arasında kalmış durumdayız: Bir tarafımızda insanca yaşamamıza fazla da izin vermeyen şehirler, diğer tarafımızda da bozduğumuz doğanın ve iklimin her geçen gün artan hışmı. Biz ise hala suçlu arıyoruz. Suçlu şehir mi? İklim mi? İkisini de biz değiştirmedik mi? Şehir desek suçu sadece şu anda başta olan belediye başkanına, ya da devlet başkanına mı atacağız?&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1655386010288.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sorumlu biziz.Almanya geçtiğimiz yaz çok şiddetli sellerle mücadele etmek zorunda kaldı. Çok sayıda can kaybı yaşandı. Nedenleri araştırıldığında, az önce bahsettiğin zemin kat altı yerlerin yasak olmasına rağmen mültecilere kiraya verilmiş olması ve bunun can kaybına yol açtığı görüldü. Bu şehirleri bizler kurduk ve çoğumuz mecburiyetten ya da isteyerek buralarda yaşıyoruz. Sorumlu biziz, ne iklim ne de şehirlerin etkisi başımıza gelenler. Problemi “iklim” diyerek görmediğimiz ve bilmediğimiz bir öcüye, ya da “şehirler” diyerek yöneticilere atmayalım. Şehirleri de iklim krizini de biz yarattık. Şimdi yarattığımız bir canavar diğerinden destek alarak arada bizlerden intikam almaya başladı. Ne yazık ki bu daha başlangıç ve biz harekete geçmezsek gelecekte alacakları intikamın boyutu çok daha büyük olacak.

Dünyahali

Şehirleri de iklim krizini de biz yarattık.

Suçlu İklim mi? Şehir mi?

Doğduğun bina, kan bağı olan ailen, çocukluk fotoğraflarınla dolu albümlerin dizildiği raflar, elmaların turta olmak için beklediği tezgâh, birer sayfası okunmuş kitapların üst üste yığıldığı komidin, alfabetik sıraya göre kategorize edilmiş kütüphanen, hengâme içinde aradığını bulduğun çekmeceler mi ev? Yoksa diş fırçanı ceplerinden birine yerleştirip fermuarını kapadığın çanta, bir ülkeden diğerine birlikte hareket edilen insanlar kümesi, soluklanmak için durduğunda beyninde tezahür eden kaygılar mı?&nbsp;Anımsamalar mı acaba ev, çevrende kalabalıklar varken anımsadıkların, aradıkların, özlediklerin mi? Geri dönülen bir yer mi, mütemadiyen sana eşlik edenler mi? Seçtiğin mi, maruz kaldığın mı ev? Yazlık, kışlık, baharlık, ülkelik mi? Peki ya ilk kez gittiğin yer, evin olabilir mi? Bristol mesela, evim olabilir mi?<img src="https://images.aposto.com/2022/4/6/1651922282196.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bristol sakinleri<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yarı açık kadife perdeler ardında muhtelif hayatlar</h2>Birleşik Krallık’a taşınmamın beşinci yılında bir megapolde, hâlâ Londra’dayım. Bunun yarısını çevremde "Hafta sonu atlayıp bir yere gitsek mi?" önerisinde bulunanlara "Bristol," diyerek; Bristol tren biletlerine bakıp çeşitli nedenlerle erteleyerek; "Acaba taşınsam mı?"&nbsp;düşüncelerine kapılıp ev, oda, devre mülk ilanlarına bakarak; her Portishead veya Massive Attack çaldığında doğum yerleri olan Bristol’ü anarak; Banksy’nin dünya markası olmasında katkısı olmuş bu kenti merak ederek; "Bir gün Bristol’e gittiğimde Waterfront’ta caz dinleyeceğim; Southville mural'larını keşfedeceğim; OOwe’da vegan burger yiyeceğim; Stokes Croft’ta punk konseri şart!" listeleri yaparak geçirdim. Ve sonunda, Bristol’deyim!İlk duygum: tanıdık. Buraya daha önce gelmişim, yaşamışım, birbirimizin çocukluğunu, ergenliğini görmüş arkadaşlarız sanki. Birleşik Krallık'ın şehirlerine özgü içine, avluya kapalılık; loşluk; üzerine bol ünlemle "Reklam bırakmayın!" notlarının yazıldığı posta kutuları ve demir sürgülü kapılar arkasına gizlenmişlik yok. İki sokağı kesiştiren kaldırımların önü açık, sandalyeler atılmış, Paris’e aşina olanların bildiği terasta oturma kültürü baki.&nbsp;Trafiğe kapanmış hemen her sokağı abluka altına almış piknik masalarında sıkışarak pint’larını yudumluyor mahalleliler. Beton, tuğla, ferforje balkonlarda aroması burna dolan orkide desenli çay kupaları, bir ısırık alınmış sandviçler, devrilmiş içki şişeleri göze çarpıyor.Şehrin kuzeyinde Clifton-Montpelier arasında sokakları zikzak çizerek yürüyorum. Yerden beş metre tavana uzanan, sokak ve içerdeki hayatı birleştiren pencereler bir sahne görevi görüyor âdeta. Yarı açılmış perdeler arkasında devam etmekte piyes. "Koi balığı yüzen sabahlık," "Şarabı içmiş masa," "Son kalan badem,"&nbsp;ve&nbsp;"Eşini kaybetmiş çorap," yazdığımız hikâyelerden bazıları. Bahçedeki ahşap banklar 180 derece dönüp eve ve yaşama bakmalı; biz oturup izlemeliyiz hayatın tiyatrosunu diye düşünüyorum. “Güneşli limanın saksafon sesi,” “Giden şeylerin kısa tarihi,” “İki kadın ve bir tüylü kedi,” diyerek anlatmaya devam ediyor suflör olmuş ve olacak arasındaki mizansenleri.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/6/1651925159065.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bristol'ün ışığı içeri alan evleri<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Binalarda tarihin izini okumak</h2>Bristol’ün zengin ama bir o kadar memleketlisinin içine dert bir geçmişi var. Bu tarihi dünyanın çok az şehrinde gördüğüm kadar çeşitli, hatta birbirinden alakasız mimarisinde okumak mümkün. On beşinci yüzyıl ortasında önce kanun kaçaklarını yerleştirmek için kullanılmış, ardından yıkılmış olan Bristol Kalesi, onuncu yüzyılda şehri korumak için inşa ediliyor; yıkılan kale önündeki alan uzun yıllar tacirlerin alım satım yaptığı bir merkez oluyor. Bristol’de hissettiğim "Kim olursan ol gel," kapsayıcılığının sebebi belki de bu.&nbsp;1485-1603 yılları arasında İngiltere Krallığını idare eden Galler kökenli Tudor Hanedanları’nın limanda ticaret yaparken uyumak ve yiyip içmek amacıyla inşa ettirdiği Ashton Court, Red Lodge gibi kâşaneler bugün hâlâ yerli yerinde. Ardından Bristol için karanlık olarak değerlendirilen çoğunlukla köle ticaretiyle zengin olanların şehrin çehresini değiştirdiği Stuart (İngiliz Barok) ve Georgian (Gürcü mimari) tarzında köşklerin yerleştirildiği bir süre yaşanıyor. Bizim bugün Clifton ve Gotham bölgelerinde sıklıkla gördüğümüz, on dokuzuncu yüzyıl bitişik nizam İngiliz mimarisi Regency ve on sekizinci yüzyılın üçgen kubbeli Victorian binaları.&nbsp;Beni en şaşırtan, bu kıtada karşıma çıkmayan ABD’nin Louisiana, Mississippi bölgesine özgü Fransız ve İspanyol kolonyal stilinden ilham alarak yapılmış creole mimarinin örnekleri. Üzerinde adım attığım kaldırımın üç beş asır öncesine açılan bir portal hayal ediyorum. Geminin yanaştığı limandan zincirlerle mi çıkarıldım, Hannah More'la birlikte köleliğe son vermek için savaş verenlerden biri miydim? Hiçbir paralel evrende köle taciri olduğum gerçeğini kabul edemiyorum.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/6/1651921838931.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bristol evleri<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Memleketim: Bristol</h2>Bristol misafirperver, yardım sever, umursamaz ve canlı. Limanda derme çatma kurulmuş baterinin ritmine eşlik eden, elinde şarap bardaklarıyla dans edenlerle karşılıyor ilk gelenleri. Yaşsız, yargısız, hür.&nbsp;Bugünün Bristol’ü, Clifton kasabasında Victorian evin ikinci katındaki terasımda okuduğum Zadie Smith kitabı; Stokes Croft’ta tesadüfen girdiğim barda 1980’lere ışınlandığım ter içinde bir punk konseri; The Canteen’de buleador’a eşlik eden katarsis; Spikes Island’ın yetmiş stüdyosundan birinde kendime yer edindiğim, şehrin pek çok noktasında dağıtılan zine’ımı komşularımdan biriyle illüstre ettiğim saatler; martı seslerinin rabarbasında gezindiğim, Clevedon veya Ogmore sahilinde güneşin batışını izlediğim hafta sonları; Southville’de şans eseri sonlandığım partide tanıştığım insanların imgelemleriyle birlikte yaşıyor.&nbsp;Megapolleri, içinde hissizleştiğim, yalnızlaştığım grotesk şehirleri terk ettiğim bir ütopyada, Bristol’deyim şimdi. Geçirdiğim üç gün veya önümdeki üç yıl, burası evim.&nbsp;Seçilmiş memleketim.

megapol ile ilgili hikayeler