Seks-pozitif

İlayda Eskitaşçıoğlu Bu aralar üzerine uzun uzun düşünüp taşındığımız # HakkımVar tartışmalarına biz de Konuşmamız Gerek Derneği olarak bir katkıda bulunmak istiyoruz ve menstrüel ürünlere erişim # HakkımVar diyoruz! ANGST, özellikle toplumsal konularda anksiyete veren bazı meseleleri sorular sorarak çözümlemeye çalışanların komünitesi madem, biz de kendi meselemiz olan regl yoksulluğu ve tabusuyla "Merhaba," diyelim — sosyal medyada uçup giden hijyenik ped fiyatlarını ve temel ihtiyacımız olan bu ürünlerden alınan %18’lik KDV oranına isyanı görmüş olabilirsiniz. Konuşmamız Gerek Derneği olarak bu konuyu 2016 yılında kendimize mesele edindik ve o zamandan beri Türkiye’de regl yoksulluğu ve regl tabusu yla mücadele ediyoruz. Regl yoksulluğu, en basit hâliyle, regl olan bireyler in bu dönemde kullanmaları gereken menstrüel ürünlere erişim sıkıntısı. Fakat yalnızca bundan ibaret değil — çok katmanlı ve karmaşık bir derin yoksulluk ve toplumsal cinsiyet sorunu . Temiz suya, temiz ve güvenli bir tuvalete, sağlık kuruluşlarına ve en önemlisi, doğru bilgiye erişim de buna dâhil. Anadolu'da saha çalışmaları 2016 yılından beri Hakkari’den Sivas’a, Manisa’dan Adana’ya Anadolu’nun dört bir köşesinde saha çalışmaları düzenliyoruz. Gönüllü doktorlarla birlikte köy okullarında okuyan çocuklara, mevsimlik tarım işçilerine, mültecilere, büyükşehirlerin sosyoekonomik bakımdan dezavantajlı mahallelerine ulaşıyor; ergenlik ve regl olmaya dair kapsamlı eğitimler veriyor ve menstrüel ürünler dağıtıyoruz. Fakat şunu çok iyi biliyoruz: bizim bir hasat mevsimlik menstrüel ürün ihtiyacını karşıladığımız bir mevsimlik tarım işçisinin, ertesi hasat mevsiminde bu yoksulluğu deneyimlemesi çok muhtemel. Konuşmamız Gerek Derneği, Yumurtalık'ta Bu yüzden, bizimki hak temelli bir mücadele — adaletsiz bir sistemi dönüştürmeye çalışıyoruz. 20. yüzyılın başından beri kullanılan, Türkiye’de de 1980’lerden itibaren yaygınlaşan modern menstrüel ürünler , onlarca yıl lüks tüketim ürünleri gibi vergilendirildi. Bugün hijyenik ped ya da tampon gibi temel ihtiyaçlarımız %18 katma değer vergisiyle (altın ve pırlanta gibi tüketim kalemleriyle) aynı oranda vergilendiriliyor. Biz hem bu adaletsizlik le, çocukların okullarda bu konuda herhangi bir bilgiye erişimsiz oluşuyla ve regl olma konusundaki utanç kültürü yle mücadele ediyoruz. Menstrüel eşitlik hareketi: 2004 yılında Kenya’nın menstrüel ürünlerden alınan vergileri tamamen kaldırmasıyla başlayan menstrüel eşitlik hareketi, zamanla Hindistan, Malezya ve Kanada gibi ülkelere yayıldı. Son yıllarda Avrupa Birliği üye devletleriyle ABD’nin bazı eyaletleri de menstrüel ürün vergilerini ya çok düşük seviyelere indirdi ya da tamamen kaldırdı. Yeni Zelanda ve İskoçya’da kamusal alanlarda ve özellikle devlet okullarında bu ürünlerin ücretsiz temini modeli başarıyla uygulanıyor. Türkiye’de durum: Hayat pahalılığıyla birlikte menstrüel ürünlerin fiyatları daha önce görmediğimiz düzeylere çıktı. İki regl olan bireyin bulunduğu bir çekirdek ailenin en uygun fiyatlı marketlerden alışveriş yaptığı takdirde bile aylık menstrüel ürün masrafı 50-60 liradan daha fazla. Bu ürünleri kullanmama gibi bir seçeneğimiz yok. Menstrüel ürünlerin uygun şekilde kullanılmaması, başta vajinal enfeksiyonlar olmak üzere çok sayıda sağlık problemine yol açabiliyor. Bu kadar temel bir ihtiyacın bu kadar pahalı ve erişilmez olması kabul edilemez. Umut verici gelişmeler: Her şeye rağmen angst ederek takip ettiğimiz bu tabloda umut verici gelişmeler de var! 2019 yılından bu yana, üç cesur kadın milletvekili — Sera Kadıgil , Gülistan Kılıç Koçyiğit ve Candan Yüceer — adaletsiz vergilendirmenin değişmesi ve belli yaş aralıklarına sağlık sigortası kapsamında ücretsiz menstrüel ürün temini için kanun teklifleri sundular. “Ne-olduğunu-bilirsin-sen” denerek adı bile anılmayan bu biyolojik deneyimi artık sosyal medyada rahatça konuşuyoruz; hak temelli mücadelemiz bağışlar ve gönüllü desteğiyle her geçen gün büyüyor. Bu mücadeleyi sağlam bir zemine oturtabilmek için uzun süredir devam eden bir hayalimizi gerçekleştirdik ve Türkiye’de regl yoksulluğu araştırması nı başlattık. Artık verilerle konuşmak, Türkiye’nin dört bir köşesinden regl yoksulluğu deneyimlerini kaydetmek ve haritalamak istiyoruz. Bu amaçla hazırladığımız kısa ankete ANGST okurlarının da katılmasını ve özellikle sosyoekonomik bakımdan güvenli bir yerde olmayan paydaşlar a ulaştırmalarını istiyoruz. Bize göre konuşmak, tabuları yıkmanın ve derin yoksullukla mücadelenin en önemli başlangıç noktalarından biri. Her mektubumuzu bitirdiğimiz gibi bitirelim o hâlde: konuşarak .

Regl: bir kabul ve özkutlama nişanı Öykü Sofuoğlu Ağaçlar arasında yan yana dizilmiş bir grup beyaz kadın ve kasık üçgenlerinden yere düşerek etrafı kana bulayan yumurtalar — Barbara Hammer ’ın 1974 tarihli filmi Menses , sanatçının beden ve cinsellik temsillerine dair tabuları yıkmaya yönelik ilk dönem çalışmalarının en çarpıcı örneklerinden biri. Sanatçının akla biyolojik indirgemeci ve özcü bir feminizmi getiren bu imgelemi, aslında sözde kadın doğasıyla ilişkilendirildiği için günahkârlık ve kirlilikle yaftalanan menstrüel döngü üzerine hicivci bir bakış açısı sunuyor. Tarih boyunca regl oldukları zamanlarda dokunuşlarının çiçekleri soldurduğu, sütü ekşittiği düşünülen insanların kendi bedenleriyle kurdukları ilişkileri performatif biçimde ortaya koyan Hammer, oyunbaz ritüellerin yanında tüketim toplumunda regl olmaya yönelik riyakâr tutumunun da altını çiziyor. Menses (1974) İster regl olduktan sonra vücudunu hırsla temizlemeye çalışan bir kadın ister büzüşmüş kanlı bir peçete şeklinde çamura yuvarlanan bir başka kadın, bu temsiller reglin tarih boyunca saklanması gereken ve saflığı bozan bir kadın acziyeti olarak görüldüğünü vurgular nitelikte. Ellerinde ve ağızlarında “hijyenik kadın ürünleriyle” süpermarketten beceriksizce dışarı çıkmaya çalışan bireyler de doğallık vurgusunun öteki yüzü aslında. Pedlerin ve tamponların market raflarından siyah poşetlere utanç yolculuğunu akla getiren bu kesitler, hak olarak kabul görmesi gereken ulaşılabilirliğin özneler için bile nasıl bir lütuf olarak algılandığını da hatırlatıyor. Hammer’ın fonetik tekrarlarla döngüselliği daha da vurgulayan dış sesi, ilk regl deneyimini, bu süreci yaşarken kendisi dâhil birçok kişinin ne kadar yalnız olabileceğini aktarıyor bizlere. Hammer’ın bugün bile etkilerini yoğun biçimde hissettiğimiz regl utancına ve yalnızlığına karşı alternatifi, ortak deneyimlerde yankı buluyor. Sanatçının objektifinde kan kırmızısı filtreyle yıkanmış bedenler bir aradayken, utancın nesnesi olarak görülen regl, bir kutlama ve özkabul nişanına dönüşüyor. Tabular ve isyanlar: özgürce regl olabilmek Janset Atacan Rayka Zehtabchi 'nin yönetmen koltuğunda oturduğu 2018 yapımı Period. End of Sentence. , Hindistan'ın Hapur bölgesine uzanan aktivist bir yolculuğun hikâyesini anlatıyor. Aktivizm, ülkenin hatırı sayılır kelimelerinden biri — pek duyulmayan ve kulak arkasında kalan. Regl ve ped de benzer şekilde toplumun tabularından sayılıyor. Düşük maliyetli bir ped makinesinde kendileri ve bölgedeki diğer kişiler için ped üretmeye başlayan bir grup kadının yolculuğunu ele alan belgeselde cevaplaması oldukça güç sorular var: Ped üretmek de ne demek? Peki ped ne? Sahi, regl olmanın anlamını biliyor musunuz? Eteğimde bir şey var mı? Period. End of Sentence. (2018) Belgeselde makinede yaptıkları pedi satmaya çalışan kadınların kapı kapı dolaşıp ürünü tanıtmalarına da şahit oluyoruz. “ Hayatı boyunca hiç satış yapmamış bir insanın bir ürünü pazarlaması ne kadar zor!” derken daha önce regl kelimesini hiç kullanmamış bir insanın reglle ilişkili bir “ürün”ü, kelimenin tabu olduğu bir yerde satmasının daha da zor olduğunu fark ediyorum. Neyse ki: Kadınlar hijyenik ürünlere ulaşma haklarının erkek egemen bir sistemde kaybolup gitmesine izin vermiyorlar. “Kadınlar olmadan dünya dönmeye devam edemez,” diyor biri. Kendi yarattıkları Fly isimli marka, bölgedeki diğer kadınlara da ulaşıyor; sonra da 91. Akademi Ödülleri'ne, En İyi Belgesel kategorisine. 26 dakikalık yapım, kısa bir zaman diliminde neredeyse tüm kadınların hikâyesine ortak oluyor. Dünyanın diğer ucunda bir şehirde veya kırsalda, reglin ne olduğunu açıklamaktan çekinen bir kadın yaşıyor. Çok da şaşırtıcı değil — uzak hiç değil. Her birey gibi Hindistan’daki kadınların da regl olduğunu gizlememeye, hijyenik ürünleri istedikleri şartlarda elde etmeye, marketten ya da bakkaldan ped almaya, özgürce regl olmaya # HakkıVar .

Sözlükler, toplum içerisinde yerleşmiş ve kullanılmaya devam eden kelimeleri de literatürüne alıyor. TDK "kirli" kelimesinin tanımını "aybaşında durumunda bulunan (kadın)" şekilde güncellemişti. Sosyal medyada görülen onca tepkiye rağmen, sözlükte herhangi bir değişim görülmedi. Bu eylemsizlik ise reglin ülkede hâlâ tabu olduğunu ve “kirli” kelimesinin bu anlamıyla kullanıldığını hatırlattı. Bir kadın/trans birey hayatının ortalama 2.535 gününü regl olarak geçiriyor. Bu yaklaşık yedi yıllık menstrüel hijyen ürününe ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Peki, temel ihtiyaç olan bu ürünlere kadınların/trans bireylerin ulaşımı ne kadar kolay? Dünyada pek çok kadın menstrüel hijyen ürünlerine erişemiyor. Kadın haklarına dair konuşulan gündemlerde ise regl yoksulluğu hep arka planda. Bu meselenin Afrika ve Güneydoğu Asya’daki köylere mahsus olduğu sanılırken; Avrupa, Amerika ve Türkiye’de de yoksulluk sebebiyle bu ürünlere ulaşamayan binlerce insan var. Global olarak bir eşitsizlik sorunu olan regl konusunun tabu hâline gelmesi pek çok kadın, trans birey ve kız çocuğunun hayatını zorlaştırıyor. Vergi adaletsizliği: Regl olan bireylerin en temel ihtiyaçlarından hijyenik ped ve tamponlar ülkemizde %18 KDV ile vergilendiriliyor. Eczaneden aldığımız herhangi bir ilaç için %8 vergi öderken menstrüel hijyen ürünleri için %18 KDV ile karşı karşıya bırakılıyoruz. Kadınlar erkeklerle aynı pozisyonlarda çalıştığında daha az ücret alırken , temel ihtiyaçları için daha fazla vergi ödüyorlar. Kanun teklifi: CHP İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil, kadınların ve trans bireylerin menstrüel dönemde zorunlu ve temel olarak kullanmak zorunda oldukları hijyen ürünlerindeki vergi oranının düşürülmesi için kanun teklifi vermişti. Birçok ülkede kadın hareketinin başarılı mücadesi sonucu kaldırılan bu verginin, Türkiye'de kaldırılması için imza toplanmıştı. Dünyadan örnekler: Kanada hükümetinin yıllık 36 milyon dolar gelir sağladığı tampon vergisi, kitleler tarafından cinsiyetçi ve adaletsiz bulunmaktaydı. Çevrim içi bir kampanya ile tepkiler ortaya konuldu, sonucunda, tampon vergisi kaldırıldı . Yeni Zelanda’da Başbakan Jacinda Ardern , 95 bin kız öğrencinin hijyen ürünlerini almaya gücü yetmediği için regl döneminde okula gitmediğini belirterek bundan sonra kız öğrencilerin ped ihtiyaçlarının karşılanacağını duyurdu. İskoçya Parlamentosu ise menstrüasyonu normalleştirmek amacı ile Şubat 2020’de tüm kadınlar için ücretsiz hijyenik pede erişim hakkına onay veren ilk ülke oldu. Kenya, ise 2004 yılında bu vergiyi sıfırlayan ilk ülkeydi. Ruanda’da genç kızların ve kadınların % 18'inin menstrüel hijyen ihtiyaçlarını karşılayamadıkları için okula gidemediğini belirtilerek, bu ürünlere getirilen vergi kaldırıldı. (Ruanda, %61 ile dünyada mecliste kadın oranı en yüksek ülke) Duyarlı kurumlar: İzmir Barosu : 2019 yılında aldığı bir kararla Baro’nun kadın çalışanlarına her ayın belirledikleri bir günü menstrüasyon regl izni verdiğini duyurmuştu. Tunceli Belediyesi : Belediye Kadın Meclisi ve Toplumsal Cinsiyet Eşitlik Komisyonu, her ayın belirledikleri bir günü kadın çalışanlarına regl izni verdiğini bildirmişti. Zomato: Kadınların ve trans bireylerin yılda 10 gün regl izni kullanabileceği belirtilmişti. Konuşmamız Gerek! Tabuları yıkmak, ihtiyaçlarımızı duyurabilmek için önce Konuşmamız Gerek! Türkiye’de regl yoksulluğu ile mücadele eden ilk sosyal girişim Konuşmamız Gerek (We Need to Talk) ile tanışın. Ekip, temel hijyen ürünlerine erişimin kısıtlanmasının hijyenin yanı sıra saygınlıkla ilgili olduğunu düşünüyor. Erişim zorluğu durumunda birçok sağlık problemi ile yüz yüze kalınabilecekken, bu ürünlerin lüks ürünler gibi vergilendirilmesinin ve erişilmezliğinin insan hakkı ihlali olduğunu savunuyorlar. Saha çalışmalarıyla Türkiye’de regl yoksulluğundan en çok etkilenen üç kırılgan gruba; mevsimlik tarım işçilerine, mültecilere ve köy okullarına giden kız çocuklarına ihtiyaç duydukları ürünleri ulaştırıp onları regl olmak konusunda bilgilendiriyorlar. İlayda ve Bahar, iki genç doktora öğrencisi kadın tarafından 2016’da kurulmuş ve bütün gönüllülerin, benim de yer aldığım, toplumsal cinsiyet eşitliği için çalışan genç kadınlardan oluştuğu bu topluluğun bir mesajı var. “Regl yoksulluğu; toplumsal cinsiyet eşitliği, tabular ve üreme hakları meselesinin tam da kesişiminde. Sağlık hakkı ve kadınların öz saygınlığını ilgilendiren bir konu ve çözümlenmesi gerek."

50 damlalı ped Burçin Tetik İlkokulda reglin ne olduğunu tam olarak bilmiyordum ama sezgisel olarak anladığım şeyler vardı. Ne de olsa bakkala yollanıp o gizli saklı gazete kağıtlarına sarılan pedlerden ben de alıyordum annem için. Bir yaz çocuklarla annelerimizin ped boyutlarını konuşmuştuk — pedlerin üzerinde ne kadar emici olduğunu tasvir eden damla sembolleriydi konu. Birilerinin annesi iki, birilerinin annesi üç damlalı kullanıyordu, “Ya seninki kaç? ” diye sordular bana da. Benim annem en güçlü, en olağanüstü, en hayran olunası, en yenilmez olduğu için gururla sallamıştım, “50 damlalı,” diye. Çocuklar şaşkın şaşkın baktılarsa da hiçbirimiz bu konuda çok da bilgili olmadığımızdan beni yalanlayabilen çıkmadı ve ben 50 damlalık ped kullanan annemle övünerek o günü bitirdim. Çok geçmeden ben de reglle tanıştığımda belki de o gün söylediğim yalan tüm ömrümü etkileyen bir lanete dönüştü. 11 yaşımdan şu anki 36 yaşıma, en büyük tamponlara ilaveten takılan gece pedlerinin bile bastıramadığı kanamalarla yaşadım. Ama ben henüz çocuklukta çözmüştüm işi. Çok kanayan belki de hakikaten çok muktedirdi. Belki de ne kadar çok kanarsak o kadar yenilmezdik. Bir rahim hastalığı Elif Bayram Kendimi bildim bileli reglimin ilk günlerini hasta gibi geçirdim. Hasta gibi ne demek? Baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, karın ağrısı, bacak ağrısı, sırt ağrısı, katlanılamaz bir kasık ağrısı — evet, endometriosis . Bir rahim hastalığı. Genelde rahimdeki endometrium dokusunun rahim dışında özellikle de karın bölgesine ve yumurtalıklara yerleşmesi üzerine içi kan dolu kistlerin oluşması durumu. Tatlı adıyla çikolata kisti. Bildin mi? Henüz tedavisi bulunamayan ve sebebi tam olarak bilinemeyen bu hastalık, her regl öncesi ve regl döneminde ciddi ağrılara ve şikayetlere sebep oluyor. Sırf benim çevremde yakinen tanıdığım 5 kadında var. Doktorların söylediğine göre her 10 kadından birinde var, yaygın. Gel gör ki ne endometriosis 'ten ve diğer rahatsızlıklardan kaynaklanan sancılara ne de sağlıklı bir bireyin regl günlerinde çektiği kramplara tahammül var. İş yerinde ve okulda kaç kez reglyken hastanelik oldum ve rapor aldım diye "Abartma" lar, "Hepimiz oluyoruz bir şey olmuyor böyle" ler, "Her ay aynı şey" ler ve daha neler neler duydum. En çok da regl olanlardan duydum bunu. Kadın patronlarımdan, arkadaşlarımdan, öğretmenlerimden. Bugün, tekrar etmek istiyorum. Endometriosisler, polikistikoverler ve daha nice semptomuyla beliren hastalıklar ve bu hastalıkların semptomları vardır. Tanısı konmuş hiçbir rahatsızlığın olmasa da regl krampları olabilir. Her beden başkadır. Her deneyim biriciktir. İşte tam bu sebeple anlayamadığın için ya da sen öyle yaşamadığın için tüm bunlar yok sayılamaz. Şimdi söyle, sen hiç regl olan birine psikolojik şiddet uyguladın mı? "Boşver geçer, haydi dışarı çıkalım," dedin mi? "Abartma!" dedin mi? "Hepimize oluyor," dedin mi? "Aman bir şey olmaz" dedin mi? Gelenek tokadı Eylül Aytan Kardeşim ilk defa regl olduğunda evdeki bakıcının ona tokat attığını söylemişti. “Gelenek” adı altında atılan tokat, toplum tarafından “kadınlığın başlangıcı”na atfedilen bir durum üzerine gelince insan “Gelecekte başına gelebilecek bütün baskılanmaları normalleştirmen gerekiyor,” dendiğini düşünmeden edemiyor — kısacası deneyim üzerine gelen şiddet eylemi, bu mantığı küçük bir yaşta öğretecek şekilde kullanılıyor. Benim ilk regl deneyimim daha farklıydı. Daha “iyi” miydi, emin değilim . Ortaokuldayken bir arkadaşıma hediye alındığını duyduğum için ilk reglime gün sayıyordum. Regl olduğumda da bütün ailemi tuvalete toplayıp kanı göstermiştim. O gün hediye almak isteyen bir çocuk olsam da bugün durumu daha farklı ele alıyorum — regl olunduğunda bir şeylerin değiştiği ve bu değişimin de ödüllendirilmesi gerektiği düşüncesi regl durumunu herhangi bir biyolojik süreç olmaktan çıkartmaz mı? Regl olmayı kutlamak ve regl olan insana tokat atmak birbirinden farklı iki gelenek gibi gözüküyor olsa da sonuç olarak aynı sisteme servis ediyor diye düşünüyorum. Her zaman birilerini bastırmak için bahane bulabilen bu sistemde, regli bir bahane olarak kullanmayı kabul etmek istemiyorum. Bu yüzden de hem regl olan bir bedeneme sahip olmaktan dolayı atanan kalıpları kabul etmemeye hem de reglim üzerinden kontrol edilmemeye #HakkımVar diyorum.

ANGST İnsanları podcast serisinin ilk konuğu Koç Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi 'nin 2020'nin kasım ayında Genç Araştırmacılar Sempozyumu: Toplumsal Cinsiyet ve Haklar sunumunda tanıştığım, gülüşüyle "ANGST mı ediyorduk bir şeyleri ya?" diye sorduran, insanı araştırmaya ve çözüme teşvik eden biri. İlayda Eskitaşçıoğlu , insan hakları hukuku alanında doktora öğrencisi ve Konuşmamız Gerek Derneği 'nin eş kurucularından. Regl yoksulluğu ve mücadelesine günlerini ayıranlardan — ANGST edenlerden, # HakkımVar demeye alan açanlardan. İlayda, Aposto! Radyo stüdyosunda Neredeyse 2 yıl önceki sunumumda "Sanırım ben şanslı olanlardanım çünkü büyürken İpek Ongun okumadım," diyerek genç yetişkin edebiyatında toplumsal cinsiyet rollerini irdeliyordum. Devam etmek bir yana, regl olanlardan olarak İlayda'ya sorularım var: Regl yoksulluğu nedir, Türkiye'de durum ne? Konuşmamız Gerek Derneği 2016’dan beri neler yapıyor? Yalnızca kadınlar regl olmuyor — kapsayıcı dil konusunda ne yapmak gerek? Meseleye büyük şehrin ayrıcalıklı kesimlerinden bakarken aklımızdan çıkmaması gerekenlerden bahsedelim mi? "Biz en iyisi bir özneye soralım," diyerek çıktığımız bu yolculuğun tam ortasından, konuşmamız gerekenlerin merkezinden muhabbete katıl: İLAYDA'YLA TANIŞ