<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">Dersin adı: Sosyal Bilgiler. Konu: Yaşayan Demokrasi.</blockquote>Bu dersin ve konunun muhatabı, Türkiye’de ilköğretim 5. sınıfta okuyan 10-11 yaşındaki öğrenciler...Millî Eğitim Bakanlığı’nın onayladığı ders kitabında demokrasinin tanımı&nbsp;şöyle yapılıyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Kısaca halkın devlet yönetiminde söz sahibi olması olarak tanımlayabiliriz. Ancak demokrasi, sadece devlet yönetimiyle sınırlı değildir; aynı zamanda bir yaşam biçimidir. Halkın katılımı, insan haklarına saygı, özgürlüklerin korunması ve eşitlik gibi değerleri içerir. Yani demokrasi, sadece seçim sandıklarında değil, günlük hayatta da kendini gösterir. Bu nedenle demokrasi, toplumun her alanında etkili ve önemlidir.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Demokrasi dersi 10-11 yaşında başlıyor&nbsp;</h2>Kitapta bu tanımla birlikte 10-11 yaşındaki çocuklar konuyu daha iyi anlasın diye demokrasinin belirli özellikleri&nbsp;de anlatılıyor. Onları da yazayım:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Temel hak ve hürriyetler demokratik toplumlarda yasalarla korunur. Demokratik ülkelerde eşitlik, adalet anlayışını güçlendirerek vatandaşların karar alma süreçlerine daha hür ve bağımsız şekilde katılmalarını sağlar. Demokrasilerde halk yöneticilerini kendi seçer.”&nbsp;</blockquote>Bu bilgiler verildikten sonra&nbsp;demokrasinin temel nitelikleri&nbsp;de sıralanmış:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Millî egemenlik, seçme ve seçilme hakkı, eşitlik, özgürlük, insan haklarına saygı, hukukun üstünlüğü, katılımcılık, çoğulculuk."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Etkin vatandaş olmaları isteniyor</h2>Kağıt üzerinde gayet iyi anlatılıyor demokrasi konusu. Hatta bir adım öteye gidilmiş, vatandaş tanımı yapılmış ve sonra da etkin vatandaşlık nedir anlatılmış. İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine etkin vatandaş tanımı “Topluma ve devlete karşı sorumluluklarını bilen ve sorumlulukları ölçüsünde haklarını arayan kişidir” şeklinde anlatılmış.&nbsp;Sonra "etkin vatandaşların özellikleri"&nbsp;diye de bir başlık açılmış. Sıralıyorum özelliklerini:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Hak ve özgürlüklerini bilir ve gerektiğinde bunları savunur. Sorumluluklarını bilir ve sorumluluklarını yerine getirir. İnsan haklarına saygılıdır ve bu hakları savunur. Demokratik değerlere saygılıdır. Seçimlere katılır. Toplumsal meselelere duyarlıdır ve katılımcı bir tavır takınır. Toplumsal adaleti savunur ve çözüm arayışlarına aktif olarak katılır. Toplumsal sorunların çözümünde yetkililerle işbirliği yapar…"</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Müfredata göre demokrasi özümsenmeli&nbsp;</h2>Geçen hafta Sosyal Bilgiler sınavına girecek oğlum Ali Güney “Baba biraz ders çalışabilir miyiz?”&nbsp;deyince ben de ilköğretim 5. sınıfta&nbsp;bu konuların işlendiğini öğrendim. Bizim zamanımızda ortaokul 2. sınıfta Vatandaşlık Bilgisi dersi vardı, demokrasi konusu o derste işlenirdi. Açıkçası bu kadar ayrıntılı da anlatılmıyordu.İlköğretim 5. sınıf öğrencileri için kavraması zor konular bunlar. Örneklerle anlatmak gerekiyor. Sınavdaki sorular da zaten öğrencilerin demokrasi meselesini doğru kavrayıp kavramadıklarını anlamak üzerine. 10 yaşındaki çocukların demokrasiyi özümsemesi isteniyor. Evde, sokakta, sınıfta demokrasinin nasıl işlemesi gerektiğine dair örnekler veriliyor.&nbsp;Mesela "Yaşadığı mahallede fabrikanın çevreyi kirlettiğini gören Zeynep ne yapmalı?" diye soruluyor. Cevap olarak da Zeynep’in temiz çevrede yaşama hakkı olduğu hatırlatılıyor ve bu sorunu fabrikayı denetlemekle yükümlü yetkililere bildirmesi isteniyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">10 yaşındaki çocuktan itiraz: İnternetin yavaşlatılması haberleşme hakkının ihlali</h2>Tam biz oğlumla Yaşayan Demokrasi dersine çalışırken İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun önce diploması iptal edildi, sonra da hakkındaki soruşturmalar nedeniyle gözaltına alındı. Gözaltının yapıldığı sabah internet yavaşlatıldı. Oğlum Ali Güney, internetin yavaşlatılmasından dertliydi. Instagram üzerinden haberleşiyor arkadaşlarıyla. O sabah haberleşememiş.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sordum: "Bu durum hangi hakkın ihlali?" Cevap verdi: "Haberleşme hakkının."“Kime şikayet edeceksin?” diye sondum. “CİMER’e”&nbsp;diye cevap verdi!</li></ul>O gün üniversite öğrencileri yaşananları protesto etmek için yürüyüşler düzenlemeye başladı. İstanbul Üniversitesi öğrencilerinin polis barikatlarını aşıp seslerini duyurmaya çalışması önemli bir gelişmeydi. Biz yetişkinler&nbsp;“Kim bu gençler?” diye soruyorduk birbirimize. Kimimiz de “Helal olsun gençlere, yaşananlara karşı seslerini çıkarıyor” diye düşünüyordu.&nbsp;Genel olarak yaşları 19-23 arasında değişen bu gençler, çok değil bundan 10-12 yıl önce ilköğretim 5. sınıftaydılar ve Sosyal Bilgiler dersinde demokrasiyi Millî Eğitim Bakanlığı müfredatından yukarıda yazdığım şekilde öğrendiler. Sadece öğrenmekle kalmadılar. Okuldaki sınavlarında, Liseye Geçiş Sınavı’nda bu konuyla ilgili soruları yanıtladılar. Derslerine iyi çalışmış, konuyu özümsemiş ve sorulara doğru cevap vermiş olmalılar ki bugün üniversitede okuyorlar.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünün çocukları, bugünün gençleri derslerine iyi çalışmış</h2>İnsan ne bilmediğini bilemez. Ama ne bildiğini de iyi bilir. AK Parti iktidarı sırasında doğan bu gençler, yine AK Parti iktidarı döneminde okullarda demokrasinin ne olduğunu öğrendiler. Birçoğu ders kitabında tavsiye edildiği üzere etkin bir vatandaş&nbsp;olmaya çalıştı. Yaşları uygun olunca oy kullandılar. Demokratik değerlere saygı gösterdiler. Şimdi de öğrendikleri gibi etkin vatandaş olarak toplumsal meselelere karşı duyarlılık gösteriyor; katılımcı bir tavır alıyor; toplumsal adaleti savunuyor ve çözüm arayışına aktif olarak katılmaya çalışıyorlar.&nbsp;Fakat bu müfredatı hazırlayıp onlara okullarda demokrasiyi öğreten, etkin vatandaş olmalarını salık veren devletin yetkilileri şimdi iktidar olarak karşılarına dikilmiş durumda. Gençlerin bu demokratik tavrını tehlikeli bulan siyasilerimiz var. Açıklama üzerine açıklama yapıyorlar. Gençlerse etkin vatandaş olmaya çalıştıkları için biber gazına, bazen de plastik mermilere maruz kalıyorlar.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bu da bizim ayıbımız: Yıl olmuş 2025 hâlâ demokrasinin temel niteliklerini tartışıyoruz&nbsp;</h2>İktidar için tam bir “Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu” olayı denilebilir. Ama sanki biraz daha farklı bir tablo var karşımızda. Geçen hafta TV’de, medyada, meydanlarda en çok duyduğumuz demokrasi, seçme ve seçilme hakkı, özgürlük, hukukun üstünlüğü olgularıydı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yani demokrasinin temel nitelikleri Türkiye’nin gündeminde, herkesin dilindeydi.&nbsp;</li></ul>1876’da Kanun-ı Esasi’nin kabul edilmesiyle&nbsp;başlayan bir demokrasi mücadelemiz var bu topraklarda. 149 yıllık bir serüven. Bazen askıya alınsa, bazen engellense, bazen bedel ödense de herkes demokrasinin erdemlerinin farkında.&nbsp;Ama yıl olmuş 2025, biz hâlâ demokrasinin temel niteliklerini tartışıyoruz. Ve 10-12 yıl önce demokrasinin niteliklerini öğrenen dünün çocukları, bugünün gençleri bize ders veriyor adeta. İktidar da şimdilerde kendi öğrettikleriyle sınanıyor.&nbsp;Merak ediyorum acaba onlar Yaşayan Demokrasi sınavına girmiş olsalardı kaç alırlardı?

Aposto Gündem

Türkiye’nin dört bir yanında üniversiteli gençler, geçen hafta yaşananları protesto etmek için sokaktalar. Peki kim bu gençler, niye ses çıkarıyorlar? Aslında onlar, çok değil 10-12 yıl önce, daha 10-11 yaşlarında okul sıralarındayken "Yaşayan Demokrasimiz" konusunda öğrendiler demokrasinin temel niteliklerini. Şimdi okulda öğrendikleri "yaşayan demokrasi"yi sokakta arıyorlar.

'Yaşayan demokrasimiz': Okulda öğretilen demokrasi sokakta bulunamıyor

Bugün sizi bu kitabı okumaya özendirmek istiyoruz: Medeni&nbsp;(İletişim Yayınları, 2023)&nbsp;. Kitabın yazarı Hakan Altınay. Üçüncü Gezi Parkı davasında Mücella Yapıcı, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Çiğdem Mater, Yiğit Ekmekçi ve Mine Özerden ile birlikte Altınay, 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve bir yılı aşkın bir süredir Silivri Cezaevi’nde. Hakan cezaevine girmeden önce kuruluşundan bu yana muazzam emek verdiği Avrupa Siyaset Okulu’nun direktörlüğünü yapıyordu.Medeni kelimesinin kökünde şehirlilik var. Altınay’ın ifadesiyle, “şehirli olmak birbirimizle teması yoğun olan tanıdık ve tanımadık akranlarla müşterekleri yönetebilme irfanına sahip olmak demek… Siyasinin temel derdi güç ve iktidar iken, medeninin odağı müşterekler ve muhabbet. Derdi güç olan siyaset için dikey, hiyerarşik ilişkiler önemliyken, odağı müşterekler olan medeni için irfan, yatay ilişkiler, akranlık ve dostluk önemli.”&nbsp;Seçim sonrasının insanı yer yer nefessiz bırakan siyasi ikliminde bu sözler kulağa epey naif gelebilir. Halbuki Medeni,&nbsp;geleceğe dair umut devşirmeye çalıştığımız bugünlerde üzerinde düşünmeye değer güçlü ve ufuk açıcı bir perspektif sunuyor.Altınay çalışmasında türlü türlü dertlerden mustarip dünyamızda yeni ve farklı bir toplumsal oluş ve birliktelik hâlinin imkânlarını sorguluyor. Nöropsikolojiden antropolojiye, tarihten davranışsal ekonomiye, siyaset bilimine birçok alandan beslenen kitabın merkezinde dayanışma, muhabbet, çoğulculuk, sorumluluk ve erdemlilik gibi kavramlar var. Altınay, derdim “kişisel çıkarın önemi, bencilliğin meşruluğu konusunda bu kadar bombardımana tutulan insanların dünyanın her yerinde insanların hakkaniyete olan inancını tespit etmek” diyor. (Sf. 95)Altınay’a göre günümüz toplumlarının temel belası kutuplaşmayı sadece eşitsizliklerin tepe yapmasıyla açıklayamayız. Sosyokültürel farklılıklar, sosyal medyanın bugün aldığı yeni biçimler gibi nedenlerle artık toplumlar güven ve iyi niyet üretemiyor. (Sf. 25)<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki çözüm nerede?</h3>Altınay, çözüme giden yolun daha fazla temas, daha samimi muhabbetlerden ve araçsal alışverişlerden uzak durmaktan geçtiğini söylüyor. Bu çerçevede 2014’ten beri faaliyetlerine devam eden Boğaziçi Avrupa Siyaset Okulu’nu örnek gösteriyor. Bu okulda yılda iki kere çok farklı ve birbirine zıt siyasi eğilimlerden gelen genç siyasetçiler (partililer, STK’lılar) bir hafta boyunca birlikte Türkiye gündemine damgasını vuran birçok farklı meseleyi alanlarının uzmanları eşliğinde tartışıyorlar. “Hiçbir sorun çıkmıyor diyemem ama çıkan sorunların korkulandan çok daha az olduğunu ve çözümlerin de hiç zor olmadığını söyleyebilirim.” (Sf. 27)Kısacası, çoğulculukla uyumlu iyi, niyet ve güveni üretecek ve sürdürecek mekanizmalar oluşturmak çok elzem. Çünkü selamlaşarak, hediyeleşerek ve bayramlaşarak yeterli iyi niyet üretemeyeceğimiz kesin. (Sf. 35) Esas mesele, muhabbete, mekândaşlığa ve ortak sorumlulukların tartışılmasına açık&nbsp;ve güven temelli ilişkilere&nbsp;elverişli ortamlar oluşturmak.<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1686925113624.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Hande Yalnızoglu Altınay/Twitter<a href="https://twitter.com/handeyalnizoglu" tabindex="-1" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Müşterekler ve nesiller &nbsp;</h3>Kitapta üzerinde en çok durulan kavramların başında belki de “müşterekler” geliyor. Şehirli çoğulculuğa giden yol müştereklerden ve müşterekleri çoğaltmaktan geçiyor dersek abartmış olmayız. “Müşterekler hepimizin iştirakiyle hayata geçen, hayatta kalan, kök salan ve gelişen yetkinlikler olabilir mi?” Altınay’a göre topluma bilgi ve irfan müşterekleri üreticisi olarak bakmak çok önemli kapılar açıyor. (Sf. 100-101)Burada, kitapta birçok yerde geçen irfan kelimesinin anlamlarını düşünmek faydalı olabilir. İrfan, Arapça rf kökünden geliyor ve “bilme, bilgi, özellikle pratik bilgi, usul ve örf bilgisi” anlamlarını taşıyor. Arif, marifet (maarif), maruf, örf (araf), tarif (tarife) kelimeleri hep buradan geliyor. İrfan kelimesiyle teorik olduğu kadar pratik, birbirinden öğrenmeye dayalı bilme ve eyleme biçimlerine yapılan vurgu önemli. Böylece Altınay kuşaklar arasındaki sorumluluk ilişkilerinin pek çok alandaki yaygınlığına ve bunun devamının önemine dikkat çekiyor. Yani Altınay için müşterekler kavramı, kuşaklar arası borçlanma ve sorumluluk ilişkisini de kapsıyor. Bu nokta önemli. Zira nesiller arası bilgi ve beceri aktarımına da vurgu yaparak bizce Altınay güncel müşterekler tartışmalarına yeni bir boyut kazandırıyor.&nbsp;Aslında geç modern toplumların üyeleri olarak nesiller arası ilişkisellikleri kale alan bir düşünme biçimine oldukça yabancı olduğumuzu söyleyebiliriz. Modern öncesi toplumların döngüsel zaman anlayışı çerçevesinde gelecek kapalı, insanlar bugüne sıkışmış bir zamansallık içerisinde yaşıyorlar. Modern dönüşümlerle birlikte gelecek açılıyor, yarın fikrinin ortaya çıkıyor. Ama burada da ekonominin kısa dönemli kârlar etrafında örgütlenmesi nesil kavramı hiçbir zaman hayatileşemiyor, anaakım ekonomik ve siyasi tahayyüllere içkin hâle gelemiyor. Altınay ise “hür ve mesul vatandaşlık”&nbsp;(Sf. 44-48) kavramıyla nesiller arası sorumluluk ilişkisinin müştereklerinin üretilmesinin ana bileşenlerinden birisi olması gerektiğini vurguluyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(220, 142, 129); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(220, 142, 129); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Hakikatle küçümseyici, kurnaz, hoyrat, seçici, “ihmalkâr” bir ilişki kurmak gelecek nesillerin ufkunu karartacağı için gelecek nesillere karşı sorumluluğa uymaz, onlara ihanet, böyle bir şeye hakkımız yok.” (Sf. 63)</blockquote>Medeni, ince sayılır, toplam 106 sayfa. Ama kısalığı sizi yanıltmasın, içerdiği tartışmaların derinliği ve kapsamlılığıyla kütüphanenizi epey ağırlaştırmaya aday bir kitap.

çoğulculuk ile ilgili hikayeler