🖼️ Public Domain Review tarafından açılan görsel arşivi, on binden fazla telifsiz görseli bir araya <a fr-original-style="" href="https://bigumigu.com/haber/on-bini-askin-telifsiz-gorsel-public-domain-image-archive-ile-kullanima-acildi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">getiriyor</a>.📷 Meta’da yaşanan değişiklikler sonrasında Instagram alternatifi arayışları başladı. Mastodon’un da kullandığı ActivityPub protokolü temelli Pixelfed yeni kullanıcılar çekmeye <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2025/1/14/24343614/instagram-alternative-pixelfed-app-launch-ios-android" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başlarken</a>, bağımsız bir geliştirici de Bluesky’ın kullandığı AT Protocol temelli bir uygulama geliştirdiğini <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2025/01/15/bluesky-is-getting-its-own-photo-sharing-app-flashes/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>.💻 Milyarderlere dayanıklı bir sosyal medya ekosistemi geliştirilmesi amacıyla yola çıkan ve ünlü isimlerin de desteğini alan Free Our Feeds projesi bunu AT Protocol ile gerçekleştirmek <a fr-original-style="" href="https://freeourfeeds.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istiyor</a>.🤖 Google daha önce Workspace’de Gemini ve YZ özelliklerini kullanmak için ayda ekstra 20 dolar isterken, bunları artık ücretsiz sunup Workspace ücretlerine küçük bir zam yapmaya <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2025/1/15/24343794/google-workspace-ai-features-free" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">karar vermiş</a>. Hafta içerisinde Microsoft da aynısını Microsoft 365 ve Copilot için <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2025/1/16/24345051/microsoft-365-personal-family-copilot-office-ai-price-rises" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yaptı</a>.🗞 CPJ, 2024 yılı boyunca gazetecilere yönelik saldırıları derlediği raporunu <a fr-original-style="" href="https://cpj.org/2025/01/attacks-on-the-press-in-2024/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayınladı</a>.🤖 Apple, iOS 18.3 betasında haberleri yanlış özetlediği için bildirim özetleme özelliğini haberler için devre dışı <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2025/1/16/24345331/apple-notification-summaries-pause-news-ios-18-3-beta" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bırakmış</a>.

n okuyoruz|

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ghost da Federasyona Katılıyor</h2>Mastodon ile popülerleşen ve alışık olduğumuz sosyal medya platformlarına karşı güçlü bir alternatif olma yolunda ilerleyen <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/03/13/fediverse-artik-sosyal-medyada-kalici/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ActivityPub protokolü</a> giderek daha fazla ilgi çekmeye devam ediyor. Bunun en güncel örneğini de popüler bir CMS olan Ghost ile görüyoruz.Tıpkı <a fr-original-style="" href="https://wordpress.org/plugins/activitypub/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Wordpress’in yaptığı</a> ve e-bülten platformu <a fr-original-style="" href="https://github.com/buttondown/roadmap/issues/2267" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Buttondown’ın üzerine çalıştığı</a> gibi Ghost da sitenizin ActivityPub üzerinden rahatça takip edilmesini sağlayacak bir güncelleme <a fr-original-style="" href="https://activitypub.ghost.org/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üzerine çalışmaya başladıklarını duyurdu</a>. Bu güncelleme yayınlandıktan sonra sizin bir hesap açmanıza bile gerek kalmadan Mastodon ve diğer ActivityPub kullanıcıları sitenizi takip edip yayınladığınız her şeyi görüp <a fr-original-style="" href="https://wedistribute.org/2024/04/ghost-implements-activitypub/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etkileşime girebilecekler</a>.ActivityPub’ı değerli kılan da tam olarak bunun gibi eklentilere imkân verebilmesi. Bu tür gelişmeler, bir başka platformun araya girmesine izin vermeden hem ürettikleriniz hem de sizi takip edenlerle kurduğunuz ilişki üzerinde daha fazla kontrol sahibi olabilmenizi mümkün kılıyor. Sosyal medya platformlarının <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/10/09/bildigimiz-anlamda-sosyal-medyanin-sonu/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geldiği durumu</a> düşünecek olursak medyanın en temel ihtiyaçlarından birisi de bu.

Mart ayında yayınlanan <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/03/13/fediverse-artik-sosyal-medyada-kalici/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Fediverse artık sosyal medyada kalıcı”</a> başlıklı bültenimizde hem ActivityPub’ın sosyal medyayı ve interneti tanıştırdığı yeni potansiyellerden hem de büyük aktörlerin ilgisini çekmeyi başarmasından bahsetmiştim. O bültende henüz çok erken aşamada olan ve P92 adıyla anılan Meta’nın yeni platform projesini de bu örnekler arasında anmıştım.Sonunda birçok kişinin merakla beklediği an geldi ve 6 Temmuz’un ilk saatlerinde Threads uygulaması Instagram hesabı olan <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2023/7/5/23784870/instagram-threads-adam-mosseri-interview-twitter-competitor" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">herkesin kullanımına açıldı</a>. Henüz beta aşamasında olmasına rağmen Instagram’daki birçok büyük ismi kullanıcı olarak görmemizi sağlamasıyla (ve hatta bazılarına birkaç gün önden uygulamayı açmasıyla) oldukça hızlı bir giriş yaptı. Uygulama ilk günden 30 milyonun üzerinde kullanıcı ile hızlı bir şekilde büyüyor ve görünüşe göre kullanıcıların önemli bir kısmı da aktif bir şekilde platformu test ediyor.Geliştirme süreci hâlâ devam ettiği için uygulamada eksikler çok: bildirimler düzgün çalışmıyor, akışınız tamamen algoritmik ve bunu değiştiremediğiniz için bol miktarda alakasız içeriğe maruz kalıyorsunuz, birçok ayar ve seçenek henüz aktifleştirilmemiş. Avrupa Birliği’nin yeni yasalarına uyum konusundaki belirsizlikler de uygulamanın şimdilik Avrupa’da kullanılamamasına <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2023-07-06/twitter-vs-threads-eu-strikes-at-the-heart-of-meta-s-money-machine" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sebep oldu</a>. Bütün bunların yanı sıra ActivityPub ile federasyon da henüz tamamlanmamış durumda. Instagram CEO’su Adam Mosseri hem Threads’de yaptığı paylaşımlarda hem de katıldığı <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2023/07/06/podcasts/special-episode-metas-twitter-rival-arrives-with-adam-mosseri.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hard Fork podcastinde</a> bütün bunları en kısa zamanda çözeceklerini söylüyor.Kısa vadede Threads’in Twitter’a büyük bir darbe vurması ve hatta cazibesini iyice yitirmesini sağlaması çok yüksek bir ihtimal. Her ne kadar Mastodon ve Bluesky gibi alternatifler daha gelişmiş durumda olsa da Threads dijital medya ekonomisi için daha önemli bir şey sunuyor: büyük bir şirketin maddi imkânları ve bol miktarda markanın platformdaki varlığı. Eğer Threads bu markalara Twitter’dan daha iyi bir alan sağlayabileceğini gösterirse, çoğu için Twitter’ın değeri iyice düşecektir. Elon Musk’ın <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2023/7/6/23786127/twitter-lawsuit-threat-meta-threads-app" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">altı boş tehditlere</a> başvurmasının sebebi de bu.Orta ve uzun vadeye baktığımızda ise Threads eğer uygulamayı açtığınızda karşınıza çıkan ekranda verdiği sözü tutar ve Mosseri’nin dediği gibi ActivityPub ile federasyonu da eksiksiz bir şekilde mümkün kılarsa sosyal medyanın gelecekteki gidişatı için büyük bir değişimin garantisi olabilir. <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2023/07/06/meta-launches-threads-and-its-important-for-reasons-that-most-people-wont-care-about/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mike Masnick buna “Gmail Etkisi” adını veriyor.</a> Uzun yıllardır varolan email protokolünün kullanımı ve hayatımızın doğal bir parçasına dönüşmesi Gmail gibi email kullanmayı kolaylaştıran ve ona yenilikler getiren bir uygulama sayesinde olmuştu. Threads, ActivityPub ve merkezsiz sosyal medya için Gmail gibi bir rol oynayabilir.Peki bunun gerçekleşmesi ne anlama geliyor? En basit şekilde özetlemek gerekirse bu dönüşüm sayesinde sosyal medyada oluşturduğunuz ağın ve verilerin kontrolü sizde olacak ve herhangi bir şirkete veya platforma bağlı olmadan <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/meta-threads-privacy-decentralization/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istediğiniz yere götürebileceksiniz</a>. Diyelim ki Threads’i kullanmaya devam ettiniz ama bir süre sonra getirdiği özellikleri sevmediniz ya da verilerinizin Meta’da olmasından hoşnut değilsiniz. ActivityPub sayesinde hesabınızı tercih ettiğiniz bir diğer Mastodon sunucusuna veya ActivityPub kullanan başka bir platforma taşıyıp hiçbir şey kaybetmeden kullanmaya devam edebileceksiniz.&nbsp;Aynı zamanda bu federasyon sayesinde Threads kullanan birisini takip etmek için Threads hesabınız olmasına da gerek kalmayacak. Mastodon, Pixelfed veya herhangi bir başka fediverse platformu üzerinden Threads kullanan birisini takip edip onlarla etkileşime girebileceksiniz. Tıpkı Gmail adresi olan birisine email göndermek için Gmail hesabına ihtiyacınız olmaması gibi.Bu dönüşüm kısa vadede olacak bir şey değil. Mosseri bile bunun etkilerini önümüzdeki birkaç yıl içerisinde göreceğimizi düşünüyor. Ancak hem Mastodon’un mevcut ivmesi (şu anda 13 milyon kullanıcıyı aştı) hem de Threads’in getireceği yeni dalga bu dönüşümün hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlayabilir. Eğer her şey sorunsuz bir şekilde ilerlerse ActivityPub internetin tekrar daha özgür bir şekilde hareket edip üretebildiğimiz bir yere dönüşmesi için lazım olan araçları <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2023/4/20/23689570/activitypub-protocol-standard-social-network" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bize sunabilir</a>.Birçok insanın Meta’ya yönelik haklı şüpheleri ve çekinceleri olsa da ben daha olumlu bakmaktan ve <a fr-original-style="" href="https://blog.joinmastodon.org/2023/07/what-to-know-about-threads/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bunu bir avantaj olarak görüp</a> değerlendirmeye çalışmaktan yanayım. Elbette böyle bir dönüşümün sıkıntıları ve çözmemiz gereken sorunları olacak. Fakat uzun zamandır ilk kez platformların kontrolünden çıkmak için bir fırsat elimize geçiyor ve bunu değerlendirmek için elimizden geleni yapmamız gerektiğini düşünüyorum.

Bazen büyük bir ismin devreye girmesi faydalı olabilir.

Threads ve “Gmail Etkisi”

Twitter'ın malum gidişatıyla birlikte en çok ilgi çeken ve giderek kullanıcı sayısını katlayan platformlardan birisi <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2022/10/31/mastodonu-taniyalim/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mastodon</a> —ve genel olarak onunla federasyon hâlindeki diğer platformların oluşturduğu <a fr-original-style="" href="https://the-federation.info/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">fediverse</a>. Mevcut ivme ile sadece Mastodon'daki toplam kullanıcı sayısı yakında <a fr-original-style="" href="https://mastodon.social/@mastodonusercount/109999346494000360" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">10 milyon sınırını geçecek</a> ama yakın zamanda yaşanan kimi gelişmeler büyümeyi daha da hızlandıracak gibi görünüyor.Bu gelişmelerden ilki yeni açılan Mastodon sunucuları. Yayın platformu Medium, bir süredir test ettiği <a fr-original-style="" href="https://me.dm/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">me.dm</a> Mastodon sunucusunu ücretli üyeliği olan <a fr-original-style="" href="https://medium.com/blog/join-mastodon-with-medium-e2d6d814325b" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tüm kullanıcıları için aktifleştirdi</a>. Eğer Medium hesabınız varsa oradaki hesabınızı da bağlayarak kullanmanız mümkün. Mozilla'nın da geçtiğimiz aylarda duyurduğu Mastodon sunucusu <a fr-original-style="" href="https://mozilla.social/about" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktif görünüyor</a> fakat henüz resmi bir duyuru yok.Diğer büyük gelişme ise Meta tarafından geldi. Platformer'ın haberine göre Meta içerisinde P92 olarak bilinen ve Instagram hesaplarına bağlı tamamen metin odaklı sosyal medya platformu projesi <a fr-original-style="" href="https://www.platformer.news/p/meta-is-building-a-decentralized" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hızlı bir şekilde geliştiriliyor</a>. Açıkça Twitter rakibi olarak düşünülen bu platform Mastodon'un temelini oluşturan ActivityPub protokolünü de destekleyecek, yani fediverse içerisinde yer alacak. Platformun ne zaman kullanıma açılacağı ve genel olarak nasıl karşılanacağı belirsiz. Ancak bu haber ile birlikte fediverse üzerinde bir şeyler yapmak isteyenlerin sayısının katlanarak artacağı şimdiden belli oldu.Alışık olduğumuz sosyal medya platformlarının giderek birbirine benzemeye ve kontrolü elimizden alıp tamamen algoritmalara vermesiyle olsun, gazetecilerden risk altındaki kullanıcılarına kadar <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2023/03/social-media-policies-are-failing-journalists/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kimseyi koruyamamaları</a> (ve hatta korumak <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/elonmusk/status/1632681788941139972" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istememeleri</a>) olsun durumun iyiye gitmediği ortada. Üstüne bir de sırf dikkat çekmek için her yere yapay zeka ekleme <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/23632371/social-network-future-ai-automated-chatbot-posts-linkedin" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çabasıyla</a> bu durum daha da kontrolden çıkacak gibi görünüyor.&nbsp;Yeni alternatiflerin sayısının giderek artmasının ve kullanıcıların buralara kaymaya başlamasının sebebi tam da bunlar. ActivityPub üzerindeki platformların oluşturduğu fediverse, teknik olarak sağladığı potansiyel ve yeni imkanlar ile bu dönüşüm döneminde öncü olacağını da herkese gösterdi.&nbsp;Elbette bu yeni sosyal medya döneminin nasıl bir internet yaratacağını şu anda kestirmek zor. Ama en azından bu internetin nerede kurulacağı netleşmiş gibi görünüyor.

ActivityPub ile ilgili hikayeler