<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mustafa-emircan-yaman/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emircan Yaman</a> &amp; <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/yusufipekk/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yusuf İpek</a>Enron skandalı, bir zamanlar dünyanın en yenilikçi ve başarılı şirketlerinden biri olarak kabul edilen Houston/Teksas merkezli bir enerji firması olan Enron Corporation'ın iflasını içeren ABD tarihindeki en önemli malî skandallardan biriydi. Finansal tabloların manipüle edilmesi, kayıpların gizlenmesi ve kazançları şişirmek için karmaşık bilanço dışı işlemlerin kullanılması gibi hileli muhasebe uygulamaları skandalın temel nedenleriydi.Skandala dönemin en büyük beş denetim ve muhasebe ortaklığından biri olan Arthur Andersen'in de adı karıştı. Andersen, Enron'un mali tablolarını denetliyordu ve ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) soruşturmasına konu olan belgeleri yasa dışı olarak imha etmekten suçlu bulundu. Suçlama üzerine Andersen'in kamu şirketlerini denetleme lisansının geçersiz kılınmasıyla başlayan süreç, firmanın feshedilmesi ile son buldu.Skandal, ABD tarihindeki en büyük kurumsal iflaslarından biri ve en büyük denetim skandalı olarak yerini korumaktadır.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hisse fiyatları</h2>1985 yılında Kenneth Lay tarafından Houston Natural Gas ve InterNorth şirketlerinin birleştirilmesi yoluyla kurulan Enron, yüksek gelir kaynakları ve başarılı lobi faaliyetleri nedeniyle hızlıca büyüyerek 1992 yılında Kuzey Amerika’nın en büyük doğal gaz satıcısı haline geldi. Şirket görünürde iyi gidiyordu, kâr ediyordu ve dünyanın çeşitli bölgelerinde yatırımlarını artırarak güçlü bir şekilde büyümesini sürdürüyordu.Bu durum elbette ki hisse fiyatlarına da yansıdı. 1998 yılına kadar Enron hisseleri, içinde bulunduğu S&amp;P 500 endeksinin ortalama büyüme oranının biraz üzerinde mütevazı bir artış oranına sahipti ve yatırımcısına düzenli bir getiri sağlıyordu. Getiri oranlarında S&amp;P 500’den çok büyük bir ayrışma olmadığı için ortalıkta spekülatif bir yükseliş ya da bir “balon” emaresi de bulunmuyordu; ta ki 1999 yılına kadar.1999 yılında Enron hisseleri %56 oranında olağan dışı bir artış gösterdi. Bu S&amp;P 500 endeksinin o yılki büyüme oranı olan %20’nin oldukça üzerindeydi. 2000 yılında durum daha da karmaşıklaştı ve Enron hisseleri %87 artarak o yıl %10 gerileyen S&amp;P 500 endeksini oldukça geride bıraktı.&nbsp;Enron inanması oldukça güç bir hızla büyüyordu. Şirketin açıkladığı malî sonuçlara göre 1996-2000 yılları arasında toplamda %750’den fazla büyüme kaydedilmiş, firma gelirleri 13,3 milyar USD’den 100,7 milyar USD’ye çıkmıştı. 2001 yılının ilk dokuz ayında ise 138,7 milyar USD gelir elde ettiğini açıklayan firma Fortune Global 500 listesine altıncı sıradan girmeyi başarmıştı.Bu büyüme, genellikle yılda %2-3'lük bir büyümeyi saygın kabul eden enerji sektörü de dahil olmak üzere, herhangi bir sektör için olağanüstü bir durumdu.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bilanço hileleri</h2>Enron’un bu “olağanüstü başarısının” ardında yatan temel neden, firmanın kullandığı bilanço hileleriydi. Örneğin, firmanın imzaladığı uzun vadeli anlaşmalardan beklenen kârın elde edilememesi durumunda Enron, yatırımcılara “kâr edildiği” yönünde yanıltıcı raporlar sunuyor, bu projelerden elde edilen “gelir” ise para hiçbir zaman alınmamış olsa dahi kaydediliyordu. Enron bu yolla gelirlerini yüksek göstermek adına sağlıklı olmamasına rağmen yapabildiği kadar çok anlaşma yapmak için uğraştı ve bu sayede etmesi gerekenin oldukça üzerinde gelir elde ediyormuş gibi göründü. Anlaşmalar istendiği gibi gitmese dahi mevzubahis anlaşmadan gelir elde edilmiş gibi kayıt tutuluyordu.Yalnızca bununla da kalınmamıştı. Enron’un sunduğu aracılık ve danışmanlık hizmetlerinde, alınan komisyon ücreti yerine aracılık edilen ticaretin toplam değeri gelir olarak kaydedildi. İptal edilen projelerin maliyeti zarar olarak yazılmadı, firmanın borçlarını gizlemek adına paravan şirketler kullanıldı ve kredili işlemler dahi satış olarak kaydedildi.Enron’un denetçiliği görevini üstlenen Arthur Andersen ise firmanın bu muhasebe hilelerini görmezden gelme konusunda büyük baskı gördü. Özellikle Enron yönetiminin Andersen’in istenileni yapmaması durumunda başka bir firmayla çalışacağını ima etmesi, denetçi firmanın muhasebe hilelerinin üzerine gitmekte isteksiz davranmasına neden oldu. Arthur Andersen’in 2000 yılında Enron’dan 25 milyon USD denetim ücreti ve 27 milyon USD danışmanlık ücreti aldığını da not edelim.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çöküş</h2>20 Eylül 2000'de Wall Street Journal’da çalışan bir muhabir, Enron’un kullandığı market-to-market muhasebe yönteminin enerji sektöründe nasıl yaygınlaştığına dair bir haber yazarak dikkatleri bu yöne çekti. 5 Mart 2001’de ise Bethany McLean'in Fortune dergisinde kaleme aldığı "Is Enron Overpriced?" başlıklı makalesi, analistlerin ve yatırımcıların şirketin nasıl para kazandığını tam olarak bilmediklerini savunarak, Enron'un kazancının 55 katından işlem gören yüksek hisse değerini nasıl koruyabildiğini sorguladı.Enron CEO’su Jeff Skilling makaleyi “yeterince bilgi sahibi olmadan yazıldığı için etik dışı” olmakla eleştirdi. Skilling ayrıca bir telekonferans sırasında Enron'un kazanç tablolarıyla birlikte bir bilanço yayımlayamayan tek şirket olduğundan bahseden muhabir Richard Grubman’a hakaret etti.Şirketin kazanç hesaplamalarıyla ilgili büyüyen tartışmalar piyasalarda paniğe yol açtı ve Enron hisse fiyatının hızla gerilemesine neden oldu. Firmanın 16 Ekim 2001’de mali tablolarını düzelteceğini açıklaması ve ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun firmaya karşı soruşturma başlatacağına ilişkin haberler, hisse fiyatlarını daha da aşağıya itti.Firma durumu toparlamak adına hisse geri alım programları uygulamaya çalıştı fakat bu programları borçlanma yoluyla finanse etti. Sonunda bu programlar firmanın finansal kaynaklarını öyle bir tüketti ki, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları Fitch ve Moody’s Enron tahvillerinin notunu yatırım yapılamaz seviyeye düşürdü.Borçlanma kapısının kapanmasının ardından Enron, bir başka büyük enerji firması olan Dyenergy ile birleşme yoluyla kurtulmayı denedi. Fakat uzun görüşmeler sonucunda Dyenergy Enron’u satın almaktan vazgeçti ve böylece son kapı da kapanmış oldu.Hisse fiyatlarının dibi görmesi ve Dyenergy’nin birleşme görüşmelerini askıya alması ile birlikte Enron’un sonu geldi. Firma bütün iştirakleriyle birlikte 1 Aralık 2001 tarihinde iflas başvurusunda bulundu. Firmanın iflas başvurusunda bulunduğu gün, binlerce çalışana eşyalarını toplayarak binayı boşaltmaları için 30 dakika süre verildi. İflasın 4 binden fazla çalışanın işini kaybetmesine ve 74 milyar USD’lik zarara yol açtığı tahmin ediliyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dava süreci ve sonuç</h2>Enron Skandalına ilişkin açılan soruşturma ve davalar sonucunda firmanın CEO’su olan Jeffrey Skilling skandala karışanlar arasında en ağır cezayı alan kişi oldu. Skilling 2006 yılında komplo, dolandırıcılık ve içeriden bilgi sızdırma suçlarından hüküm giyerek 17,5 yıl ceza aldı. Enron CFO’su Andew Fastow, yolsuz iş uygulamalarını kolaylaştırma ve menkul kıymet dolandırıcılığı suçlarını kabul etti. Nihayetinde federal yetkililerle iş birliği anlaşması yaptı fakat yine de beş yıldan fazla hapis yattı. Enron'un kurucusu ve eski CEO'su Kenneth Lay ise dolandırıcılık ve banka dolandırıcılığı suçundan mahkum edildi. Hüküm giymeden önce Colorado'da kalp krizi geçirerek öldü.Enron’un denetim firması olan Arthur Andersen, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) soruşturmasıyla ilgili belgeleri yasa dışı olarak imha etmekten suçlu bulundu ve kamu denetçiliği lisansı iptal edildi. Fakat bu ceza sonradan temyiz mahkemesi tarafından bozuldu. Buna rağmen firma tüm itibarını kaybetti ve 2002 yılında kendini feshetti.Enron skandalı ve Arthur Andersen davasının sonuçları pek çok açıdan önemlidir. İlk olarak skandal, muhasebe standartlarını gevşek bırakmanın tehlikelerini ve finansal raporlamada daha fazla şeffaflık ihtiyacının vurgulanmasına neden oldu. İkincisi skandal, Enron'un tespit edilmeden yıllarca hileli uygulamalara girmesine izin veren düzenleyici sistemdeki zayıflıkları da ortaya çıkardı. Son olarak, dava, muhasebe ve kurumsal yönetişim uygulamalarında, Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulu'nun (PCAOB) oluşturulması ve kamu şirketleri ile denetçilerine daha katı standartlar getiren 2002 Sarbanes-Oxley Yasası da dahil olmak üzere, önemli reformlarla sonuçlandı.

EXANTE

2001 yılında bütün dünya piyasalarını sarsan Enron skandalı nedir, nelere yol açmıştır?

Enron Skandalı nedir?

Gelelim iş yerinde söylenen yalanlara. Eğri oturup doğru konuşalım, örgütsel bağlamda yalan çalışan ya da yönetici için pek çok fırsat yaratabiliyor.Trevino&nbsp;çalışanların işverene, ondan daha çok bilgiye sahip olduklarında yalan söylediklerini belirtiyor. Örneğin sahada çalışan bir ast, müşteriye, pazara ya da genel duruma dair pek çok bilgiye sahip, dolayısıyla bu bilgileri işverene eksik ya da yanlış aktarabilir ya da sessiz kalarak aktarmaz. Bunu ne zaman yapar? O bilgileri saklamak, eksik ya da yanlış vermek kendisine bir avantaj ya da çıkar sağladığında. Yaşanan bir problemi saklayarak ya da hatalı ileterek şahsi performans değerlemesinin olumsuz etkilenmesini önlemek buna örnek olabilir.Çalışan yapısal rol çatışması yaşadığında da yalana meylediyor, yani:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kişisel standartları ve kurumdaki rolüne ait standartlar çatıştığında,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zaman, kaynaklar ve becerilerle beklentiler arasında çatışma olduğunda,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İş rolü ve özel hayat rolleri ters düşen beklentiler yarattığında.</li></ul>Yalan, kurumlarda temel olarak ahlak dışı davranış kabul ediliyor. Dürüstlük&nbsp;de çalışanlarda aranan standart bir özellik. Hem kurumlar hem de toplum dürüstlüğü olmazsa olmaz bir kriter olarak görüyor. Çünkü yalan hem kurumda hem de toplumsal yaşamda istenmeyen durumlara sebep olabilir.Williamson&nbsp;yalan yüzünden hem kurumun hem de kurumun mensuplarının acı çekeceğini söylüyor. Yalanın kurumda yıkıcı sonuçları olabiliyor: toplumun gözünde küçük düşme ve itibarı kaybetme gibi.&nbsp;Ashforth&nbsp;ve Anand&nbsp;ise yalanı kurumda yozlaşmanın ilk adımı olarak adlandırıyorlar. Yalan arttıkça, kanıksandıkça kurumun içten çürümesi hızlanıyor. Tüm bu olumsuz sonuçlarına rağmen yalanın bazı kurumlarda “kurumsallaştığını”&nbsp;söylemek mümkün.Aldatma ve yalanı hoşgören ya da görmezden gelen kurumlarda bu ahlak dışı pratiklerin kabulü kurumun kültürüne ve hatta örgüt yapısına sızıyor. Fleming&nbsp;ve Zyglidopoulos, Enron, WorldCom&nbsp;ve Arthur Andersen gibi ahlak skandalları ile gündeme gelen şirketleri inceledikleri çalışmalarında bu şirketlerin yozlaşmasını, aldatma ve yalanın kurum içinde adım adım kolaylaşması, yaygınlaşması ve ciddi boyutlara ulaşmasına bağlıyorlar. Aldatma o kadar kurumsallaşmış ki, yalan söylemeden çalışamaz hâle gelmişler: yalan gayri resmî yapılarda köklenmiş ve günlük operasyonların ve çalışan davranışlarının bir parçası olmuş.Yalanın günlük operasyonların bir parçası olduğu başka kurumlar da var. Bu kurumlarda “stratejik aldatma”dan bahsediliyor. Yani aldatma ve yalan kurumun iş yapma stratejisi olarak olağanlaşmış. Patwardhan yalanın bu kurumların stratejilerinin temel bir parçası olduğunu söylüyor. Nath&nbsp;ve Brannan&nbsp;farklı çalışmalarda bir grup&nbsp;call center’ı incelemişler ve bu kurumların, müşteriye yalan söylemeyi işin içkin bir parçası olarak gördüklerini tespit etmişler. Çalışanlardan beklentileri “müşteriye yalan söylemek”, çalışanların ise yalana yaklaşımı farklılaşıyor. Bazılarında müşteriye söylenen yalan bir eğlence biçimi hâlini almışken, diğerlerinde iş gereği ve zorlanarak yapılan bir şey. Scott&nbsp;diyor ki, söz konusu kurumlarda çalışanlar “yalan söylemeleri gereken işlerde”&nbsp;çalışmak üzere seçiliyor, eğitiliyor ve cesaretlendiriliyorlar.Araştırmalar kuruma bağlılığı yüksek olan çalışanların daha az yalan söylediğini ya da yalan söylemeye daha az meylettiğini gösteriyor. Yukarıda bahsettiğimiz rol çatışması durumlarında yalan söyleyen çalışanlar bağlılığı en az olanlar. Bu kurumlar için önemli bir bilgi. Çalışanlardan dürüst olmalarını ve dürüst davranmalarını beklemek yetmiyor, bağlılık da yaratmak gerekli. Eğer kurumunuzda yalan söylenmesini istemiyor ve işlerin şeffaf ve doğru yapılmasını tercih ediyorsanız bir “etik altyapı” kurmanız gerekli. Dürüst ve ahlaki davranışı güçlendiren resmî sistemler, örgüt kültürü, performans değerleme anlayışı, etik kodu ve iyi rol model olan yöneticiler bu altyapının parçaları.

Jurnal

İş yerinde yalan

• <a fr-original-style="" href="https://amp.ft.com/content/95a0c80b-1262-42c3-ac5b-bb693e06d3c4" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deloitte, EY, PwC, and KPMG</a> have seen their revenues increase by 7% in 2021 and accumulated a $167.3 billion (€148.1bn) turnover in their strongest performing year since the Enron scandal led to the collapse of Arthur Andersen in 2002 and reduced the Big Five to the Big Four.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Backstage: The surge in demand for consultation as companies sought to reshape their businesses in response to the pandemic, and investors’ increasing focus on environmental, social, and governance (ESG) issues helped the boom at the Big Four, according to Financial Times.</li></ul>

Arthur Andersen ile ilgili hikayeler