1990’ların ikinci yarısındayız. Cevdet Canel, radyoda canlı müzik yayını yapıyor. Dinleyiciler faks çekerek şarkı&nbsp;istiyor; o da çalıyor. İlgiyi artırmak için ufak hediyeler de veriyor. Şans yüzüme gülüyor. İstediğim şarkıyı çaldırdığım gibi, bir koli faks kağıdı hediyesini de kazanıyorum. O hediye bir türlü dükkana ulaşmıyor ama radyoda ismim anons edildiği için bir günlüğüne şöhretim:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Eskişehir Ruşen Optik’ten bize faks yollayan dinleyicimiz Ümit Alan, ÇavBella şarkısını istemiş, bugünkü hediyemiz ona gidiyor."&nbsp;</blockquote>Bu anonsla birlikte, telefonum gün boyu susmuyor….En fazla 30 yıl sonra, bugün 8 yaşındaki kızıma, ergenlik yıllarımda geçen bu hikayeyi anlatırken faksı, faks kağıdını hatta radyonun ne olduğunu açıklamak durumunda kalabilirim. “Televizyon siyah-beyazken hayatın siyah-beyaz yaşanmadığını” bile anlatmak zorunda kaldığım için beni zorlamaz tabii.&nbsp;İşte tam da faks çekip radyoda şarkı çaldırdığımız o günlerde, internette sörf yapma&nbsp;eyleminin çok havalı bir şey olarak dilimize girişini de hatırlıyorum. Ana haber bültenlerinin, gazetelerin hafta sonu eklerinin en şık başlıklarından biriydi. İnternet emekliyordu. Sonra hızla yürümeye başladı ve faks gönderme işi de telgraf, teleks çekmek gibi terk edilmiş teknolojiler mezarlığındaki yerini aldı.&nbsp;Bir gün, sıranın internette sörf yapma veya gezinme tabirine de geleceğini hiç düşünmemiştim. Üretken yapay zeka şafağında, bildiğimiz internetin yerini üretken yapay zeka alırken internette gezinme eylemi de terk edilmiş teknolojik alışkanlıklar mezarlığına doğru ilerliyor gibi görünüyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">OpenAI, Google Chrome’a rakip çıkarıyor haberi</h2>Geçen hafta Reuters’ın <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/media-telecom/openai-release-web-browser-challenge-google-chrome-2025-07-09/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">özel haberiydi</a>: OpenAI, Google Chrome’a rakip olacak bir web tarayıcısı&nbsp;çıkaracaktı. İlk bakışta normal bir rekabet haberiydi bu. Nihayetinde tam şu sıralar anti-tröst davalarıyla boğuşan Google’ın da ondan ayrılması istenen Chrome tarayıcısının da esaslı bir rakibi olmalı artık diye düşünüyor insan.&nbsp;Fakat daha yakından bakınca bunun sıradan bir rekabet olmayacağı anlaşılıyor. Çünkü bu sadece yeni bir tarayıcı haberi değil, web’de gezinme deneyiminin kökten değişmesi haberi. <h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Google’ın iş modelinin kalbine doğru bir saldırı</h2>Her şeyden önce Google Chrome’un küresel internet tarayıcısı pazarının ezici bir şekilde hâkimi olduğunu hatırlayalım: <a fr-original-style="" href="https://gs.statcounter.com/browser-market-share" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">%68,3 pazar payına sahip</a>. Öyle ki en yakın rakibi Safari %16,2’de kalıyor. Böylesi büyük bir pazar payı, trilyon dolarlık bir reklam pastası demek.&nbsp;Google, daha çok arama motoru olarak bilinse de iş modelinin kalbinde Chrome var. OpenAI’nin <a fr-original-style="" href="https://www.bleepingcomputer.com/news/artificial-intelligence/openais-chatgpt-powered-browser-is-codenamed-aura/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kod adının Aura olduğu ve bu yaz bitmeden deneme sürümlerinin yayımlanacağı tahmin edilen</a> tarayıcısı, işte bu iş modelinin tam kalbini hedefliyor. Üstelik, OpenAI’ın söz konusu tarayıcıyı yine Google’ın geliştirdiği açık kaynaklı Chromium altyapısı üzerinde <a fr-original-style="" href="https://www.digit.in/news/general/openai-may-be-building-aura-browser-with-built-in-ai-assistant-heres-what-we-know.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">inşa ettiği biliniyor</a>.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böylece Google’ı hem kendi silahıyla vuruyor hem de web standartlarına uyumluluk sorunlarını en baştan bertaraf ediyor. Chrome’un geliştirilmesinde rol oynamış <a fr-original-style="" href="https://www.digit.in/feature/general/open-ais-aura-ai-browser-how-will-it-compete-with-google-chrome.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iki eski başkan yardımcısını transfer etmiş olmaları</a>, bu konuda ne kadar ciddi olduklarını da gösteriyor.&nbsp;</li></ul>Bir defa yapay zeka tarayıcı fikri, arama davranışı ve alışkanlığını&nbsp;Google’dan uzaklaştırma potansiyeli taşıyor. Çünkü öyle bir sistemde kullanıcılar sorularını doğrudan tarayıcının sohbet arayüzüne sorar ve yanıtlarını özet olarak alırlar. Bu durumda Google’ın veri toplama, reklam gösterme, reklam dağıtma üzerine kurulu iş modeli doğrudan tehlikeye girer. “Oh olsun” demeden önce, bunun web’in geri kalanı için ne anlama geldiği üzerine de düşünmek gerekli. &nbsp;Önce OpenAI’ın neden bir web tarayıcısına ihtiyaç duyduğu sorusunu cevaplayalım. Bu sorunun cevabı oldukça basit: Çünkü kaliteli ve gerçek zamanlı kullanıcı verisine ihtiyaç var. Bu daha yetenekli yapay zeka modelleri geliştirmek için oldukça kritik bir ihtiyaç.&nbsp;Denilebilir ki OpenAI zaten LLM (Geniş Dil Modeli) yani metin üzerinde eğitiliyor, daha fazlası neyi değiştirir? Burada kritik olan şu: Bir tarayıcı, metinlerden daha fazlasını, insanların eylemleri ve iş akışları için de çok değerli bir veri kümesini içerir. İşte OpenAI’ın buna da çok ihtiyacı var. Çünkü onların asıl amacı buradan Ajanik AI’a ulaşmak. Nihayetinde bir ekosistem olmak için buna da ihtiyaç var. Apple’ın eski tasarım şefi Jony Ive’ın kurduğu yapay zeka donanım girişimi io’yu 6,5 milyar dolara satın almaları ve <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/openai/691737/openai-jony-ive-chatgpt-io-ai-device-wearable-headphone-lyo-lawsuit" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir cihaz geliştirme aşamasında olmaları</a> da bu hamleyi destekliyor. &nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ajanik AI nedir?&nbsp;</h2>Bu düşünme egzersizinde ilk durağımız, bu tarayıcı gelişmesinde önce de tartışılan <a fr-original-style="" href="https://cobusgreyling.medium.com/the-future-of-web-browsing-ai-agents-is-a-new-paradigm-needed-3f3c4f3e3694" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ajanik&nbsp;Web (AI Agent) paradigması</a>. OpenAI’ın Operator uygulamasından da bilinen ajanik web paradigması, internetin artık bir yer değil bir asistan olması anlamına geliyor. Yeni paradigmada kullanıcılar, bilgi bulmak veya görev tamamlamak için web sitelerini hedef olarak ziyaret etmiyor. Bu ziyaret işi geri planda yapay zeka ajanlarına devrediliyor. Yapay zeka ajanları, web’in altyapısını, veritabanlarını ve API’ları bir kaynak olarak kullanıyor ve görevi tamamlıyor.&nbsp;Örneğin “Bodrum’a geldim, iyi bir lahmacun yemek istiyorum” dediğinizde ajan, sizin bütçe koşullarınızı ve alışkanlıklarınızı gözeterek en uygun restoranı buluyor, sizin yerinize rezervasyon yaptırıyor ve konumu da aracınızın navigasyonuna gönderiyor. Aracınız yoksa saatinde taksi de çağırabilir. İşte OpenAI’ın yeni tarayıcı gelişmesi de bu paradigmanın üstünde yükseliyor.&nbsp;Denklem ortada: Eğer AI ajanları bilgiyi web'den sizin yerinize alıp sentezleyecek, görevleri yerine getirecekse kullanıcılar, web’de doğrudan gezinmez; site trafikleri anlamsızlaşır. Bu durumda reklam göstermeye dayalı mevcut model çöker. Sponsorlu cevaplar, sponsorlu devam sorularıyla yönlendirilen akış, niş gruplara pahalı abonelik gibi yeni modellere ihtiyaç duyulur.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bağımsız web sayfaları için varoluşsal bir tehdit</h2>Tehlike elbette sadece Google için geçerli değil. Bu durum haber siteleri, blog sahipleri gibi tüm bağımsız siteler için ciddi bir varoluşsal tehdit. Hele ki iş modeli özellikle Google SEO metrikleri üzerine kurulduysa geçmiş olsun. Yani yapay zekayla, görsel veya yazılı istediğim içeriği son derece düşük maliyetle üretebiliyorum diye sevinirken bu içeriğin gerçek kullanıcılar tarafından ziyaret edilmeyen sitelerde boşuna üretilmesi gibi bir durum oluşabilir. &nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">OpenAI’ın sözünü ettiğimiz tarayıcı projesi, Google’ın zaten halihazırda boş durmayıp Chrome’u AI modeli Gemini ile donatması, Perplexity’nin <a fr-original-style="" href="https://www.techradar.com/computing/artificial-intelligence/ai-web-browsers-are-the-new-trend-but-will-chatgpt-and-perplexity-chrome-competitors-turn-out-to-be-a-fad" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Comet&nbsp;isimli AI odaklı tarayıcısı</a>, Brave’in <a fr-original-style="" href="https://www.pcmag.com/picks/best-alternative-web-browsers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gizlilik odaklı tarayıcısına</a> yapay zeka özetleme özellikleriyle güçlendirmesi, TheBrowser Company’nin <a fr-original-style="" href="https://efficient.app/best/browser" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Arc&nbsp;isimli yenilikçi tarayıcısı</a> bu alanda tehdidi büyüten diğer unsurlar.&nbsp;</li></ul>Elbette insanların&nbsp;alışkanlıklarının kolay değişmeyeceği ihtimalini&nbsp;de bir kenarda tutmak lazım. Özellikle Google’ın Gemini ile bu alışkanlığın üzerine yapay zeka katmanını alıştıra alıştıra eklemesi, geliştiricilere sağladığı kolaylıklar (Client-Side AI) OpenAI ve diğer yapay zeka tarayıcılar için bir zorluğa da dönüşebilir. Her durumda, asıl üzerine düşünülmesi gereken şey, web’in aslında gerçek anlamını oluşturan bağımsız web sitelerine ve zaten sosyal medya ile iyice aşınmış olan merkeziyetsiz doğasına ne olacağı sorusu? &nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnternet neydi sahiden ve neye dönüşüyor?&nbsp;</h2>Tartıştığımız her şeyin en başına dönerek internetin ne olduğunu&nbsp;hatırlayalım. Aslında internet, iletişim ve veri merkezlerinin tek bir yerde olması riskine karşı geliştirilmiş bir merkeziyetsizlik projesiydi. Soğuk Savaş dönemi kaygılarının bir çocuğuydu. World Wide Web (www), aslen bu merkezleri, adı üzerinde dünya çapında bir ağa dağıtarak korumakla ilgiliydi.&nbsp;Bu ideali ilk aşındıran milyonlarca kullanıcıyı bünyesinde toplayan sosyal medya platformları ve Google gibi tröst girişimleri oldu. Özellikle Google, internetin giriş kapısına dönüşerek bilgiye erişimi kontrol eden bir güce erişmişti.&nbsp;Şimdi yapay zeka devleri aynı güce talip. İnsanların her türlü verisini toplayıp onları işlemek için muazzam bir havuç bu. Çünkü web’de siteler arasında gezinme işini, soru-cevap ya da sohbet formatıyla tek bir cevaba indirgeme potansiyelini taşıyor. İlk bakışta kullanıcı için de büyük kolaylık tabii. Bir sorgu girip sayfalarca ayrı link görmek ve web sitelerinde gezinmek yerine her şeyi tek bir pencerede halledebilme fırsatı var.&nbsp;Ancak bunun geliştiricilere bahşettiği güç, bugüne dek Google’a, merkezî sosyal medya platformlarına ve hatta devletlere bile bahşedilenin ötesinde. Yarattığı algoritmik önyargı, dezenformasyon, manipülasyon riski de öyle. OpenAI’ın tarayıcı hamlesi de işte bu güce giden yolda bir basamak sadece.

Quando

Geçen hafta OpenAI'ın Google Chrome’a rakip olacak bir web tarayıcısı çıkaracağı haberlerini okuduğunuzda bunu sıradan bir rekabet haberi olarak görmüş olabilirsiniz ancak yakından bakınca bu, sadece yeni bir tarayıcı haberi değil, web’de gezinme deneyiminin kökten değişeceğinin de haberi. Ve bunun geliştiricilere bahşettiği güç, bugüne dek Google’a, merkezî sosyal medya platformlarına ve hatta devletlere bile bahşedilenin ötesinde.

Cevdet Canel ile ilgili hikayeler