<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">📒 Read, read, read:&nbsp;Read&nbsp;Aristotle and Dante Discover the Secrets of the Universe. Yes, that is the name of the book. I had already fallen for the story of two young adults who met at the pool and discovered their sexual identities throughout the novel. After I read it, I fell for it even harder.&nbsp;I suggest you to read on growing old queer by questioning without fear, without hesitation, without falling into the pain of questioning.

Piccolo

Nasreddin Hoca hayatı boyunca hiç Napoli’de bulundu mu ya da Dante’nin yolu Akşehir’e düştü mü, bilinmez; fakat ikisinin de kıyafetlerine, yani statülerine yemek yedirdikleri benzer anılar vardır.Hoca, günlük kıyafetleriyle gittiği bir ziyafette ilgi göremeyince, allı pullu kürkünü giyip sofranın baş köşesine buyur edilir, kuzunun en hasını mideye indirirken yaşanan ikiyüzlülüğü de “Ye kürküm ye” sözünü lügatimize kazandırarak yerer. Dante ise Napoli kralının verdiği davette, bohem aydın profilinin tohumlarını eken tüm dönem şairleri gibi basit ve kaba kılığı sebebiyle salonun en ucuna, gözden ırak, itibarsız köşesine yerleştirilir. Her sofraya aynı ikram yapılmadığı için sınıf ayrımından payına düşen sönük tabaklara sinirlenerek daveti terk eder. Saygın konuğunu tanımayan ve hatasını telafi etmek isteyen kralın bir sonraki davette güç odağına en yakın bölgede, hemen yanındaki masada ağırladığı Dante, pek az kişiye nasip olan bu şeref için krala değil, ilginin gizli öznesi olarak gördüğü pahalı giysilerine teşekkürlerini sunar. Tabii bunu iğneleyici üslubuna yaraşır bir yöntemle, etleri kıyafetine sürerek, şarabı omuzlarından dökerek, av kuşlarını da kollarına asarak yapar.Yemek, doyuracağı milletten ya da ülkeden önce coğrafyasını seçer. Ancak havanın, suyun, toprağın elverdiği ölçüde yerini bulup geliştiği zaman seçme sırası insana geçer. İşte bu noktada yemeği sınıfsal, dinsel, etnik kimlikleri simgeleyen kültürel bir kod şeklinde değerlendirip temele gücü ve iktidarı yerleştirmek yanlış olmaz. Lasswell’in meşhur iletişim modelini sofraya uyarlayacak olursak, yiyecek kaynaklarına erişimden gıdanın paylaşımına ve tüketimine; kimin, hangi yiyeceği, nerede, ne zaman, nasıl alıp dağıttığı ve yediği, gücün belirlediği bir görev paylaşımı, diyebiliriz. Tarih, söz konusu bu statü eşitsizliklerini simgesel dildeki mitolojiye dayandırdığından, ortaya çıkan egemenlik ve tabiiyet ilişkisi gözümüze çoğu kez meşru gelir. Yüzyıllardır süregelen hikâyeler, tüketenle tüketilenin farklılaşmasını, sofrada sahnelenen iktidar savaşlarını tanıdık kılar.Orta Çağ’ın son çeyreğinde olgunlaşmaya başlayan sofra adabında misafirlerin ağırlandığı salonun gösterişi, insanların sofraya yerleşimi, Osmanlı’da&nbsp;“tör”&nbsp;de denen baş köşeye oturtulacak kişinin ve o kişinin sağında ya da solunda yemek yiyeceklerin seçimi, masa ve sandalyelerin değişen yüksekliği, hizmet sıralaması, ağırlanan misafire göre masadaki yemeklerin çeşitliliği, kesilen hayvanların servis edilen bölümleri, porsiyonların miktarı, yemeğin sosyal sınırları çizmedeki rolüne iyi birer referanstır.Tabii konuyu yalnızca altın varaklı aristokrat salonlarla sınırlamak, sığ bir hata olur. Zira Artun Ünsal’ın İktidarların Sofrası’nda anlattığı gibi kırsalda, geleneksel ev sofralarındaki yiyecek bölüşümünde de aile içi statü vurgusu karşımıza çıkar. Kamusal alandaki geleneksel ziyafetleri sırtlayan erkek iktidarına göre en güzel lokmalar önce aile büyüklerine ve erkeklere giderken, çoğu kez servisten sonra ayrı bir sofrada yemek yiyebilen kadınların ve çocukların kalanlarla idare ettiği görülür. Bazı kadınlar, esas davet sofrasına kabul edilseler de onların boşalan tabaklarına takviye gelmez. Hatta Orta Asya kültüründe, konukların saygınlık derecesine göre pay edilen koyunlarda, ikinci sınıf bölge olarak değerlendirilen ön ayağın bile kendi içinde en önemsiz yerinin yalnızca gelinlere servis edildiği yazar.Yemek ve statünün gölgesi, ejder meyveli zengin davetlerde ya da aile büyüğünü baş köşeye oturttuğumuz kalabalık sofralarda hâlâ hissedilse de artık farklı sınıftan Hinduların kirlenmemek adına yan yana yemek yiyemediği, yiyecek alışverişi yapamadığı kast sistemi kadar katı pratiklerden söz etmiyoruz. Nitekim Nasreddin Hoca’nın kürkü ya da Dante’nin ucu sivri parlak ayakkabıları, modern çağda birer sosyal medya istatistiği olarak karşımıza çıkıyor. Mekânın en güzel yerinde kimin oturacağını, hangi masanın ikramlarla donatılacağını, hangi tabakların daha özenli hazırlanacağını, ilgi, alaka ve hizmetin önce kime sağlanacağını kıyafetler değil, popülerlik tayin ediyor. Hâl böyleyken bize de Hoca’nın repliğini güncellemek düşüyor: “Ye takipçim ye”.

apéro

Nasreddin Hoca’nın kürkü ya da Dante’nin ucu sivri parlak ayakkabıları, modern çağda birer sosyal medya istatistiği olarak karşımıza çıkıyor.

Ye takipçim ye: Sofradaki güce modern bir yaklaşım

Rotterdamlı Erasmus muhtemeldir ki yaşanan mezhep savaşları ve kargaşadan ötürü yaşadığı dönemi “Bu çağ, tarihin en kötü çağı” olarak adlandırmıştı. Kendisini içinde bulduğu şartları düşündüğümüzde Erasmus haksız olmasa da bugün, 21. yüzyılda yaşayan bizlerin “Rönesans” olarak adlandırdığımız o devre dair duygu ve düşünceleri bambaşka. Rönesans, adı üstünde bir "yeniden doğuş"…Bu yeniden doğuşu kimi tarihçiler 12. ve 13. yüzyıllara kadar tarihlendirip Dante, Petrarca ve Boccaccio gibi isimleri onurlandırsa biz bu yazıda Rönesans’ın nasıl doğduğunu değil, Rönesans’ı Rönesans yapan, tabiri caizse işin mutfağındaki isimlere odaklanacağız. Karşımızda Medici Hanedanlığı…Yer Floransa: 15. yüzyılda, yeni bir çağın şafağında İtalya’nın verimli Toskana bölgesinde bulunan ama hak ettiği zenginliğin ve siyasi gücün uzağında bir şehir olan Floransa’da 23 Eylül 1389’da dünyaya gelen Cosimo de' Medici, sadece şehrin değil insanlığın da geleceğini değiştirecek işlere imza atacaktı.Yeni bir dönem başlıyor: Yavaş yavaş büyüyen, kimi zaman sürgün cezasına çarptırılıp talihini Venedik ya da Roma’da arayan kimi zaman da suikastın ucundan dönen Cosimo de' Medici, gençliğinden itibaren zekâsı ve ticaretteki yeteneğiyle iyi bir banker olmayı başardı. Meşakkatli bir politik savaşın ardından en büyük rakibi Albizzi Ailesi’ni saf dışı bırakan Cosimo de' Medici, Floransa’nın yöneticisi oldu. Böylece yakın bir gelecekte Rönesans’ın başkenti olarak anılacak Floransa’da yeni bir dönem başladı.Sanata ve bilime yatırım: Cosimo de' Medici ve ailesi, şehir halkına uygun fiyata kredi verip aynı zamanda o dönem için işlevsel sayılabilecek bir anayasa hazırlayarak zenginliğin, huzurun ve elbette tüm bunların devamında da yetenekli sanatçı ve güzel sanatların ortaya çıkmasına zemin hazırladı. Floransa’nın ve hatta İtalya’nın simgelerinden biri olan ve yapımı bir dönem yılan hikâyesine dönen Santa Maria del Fiore&nbsp;Katedrali'nin 140 yıl süren inşaatı Cosimo de' Medici döneminde tamamladı. Bunda kuşkusuz Medici’nin Filippo Brunelleschi’ye, onun bilim ve sanatına duyduğu güvenin payı büyüktü.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-17T09:59:51.349Z.jpeg" alt="Cosimo Medici "><figcaption>Cosimo de' Medici&nbsp;</figcaption></figure>Donatello, Michelangelo, Raffaello ve elbette Leonardo da Vinci gibi devrin büyük sanatçı, bilim insanı ve mimarları hayatlarının önemli bir bölümünü Medicilerin himayesinde ve ekonomik desteğiyle geçirdi. Mimari, heykel, resim gibi alanlarda bu isimlere kol kanat geren Mediciler o dönem için oldukça riskli sayılabilecek bir şey yapıp Galileo’yu ve daha pek çok bilim insanını da maddi olarak destekledi. Düşünceleri nedeniyle insanların yakılabildiği bir çağda bunu yapabilmek sadece gücün getirdiği bir durum olmasa gerek.Altın çağ: Medici Hanedanlığı, daha sonraki yüzyıllarda artık olağan ve çok prestijli bir şeye dönüşen aristokrasinin sanat ve sanatçıyı destekleme faaliyetine süreklilik sağlaması ve bir kurumsallık kazandırması açısından büyük bir öneme sahip. Bu banker aileden de önce farklı sanatçılara destek olan zenginler mevcuttu. Ancak bu isimler her şeyden önce sanata, Medicilerin gözüyle bakmaktan uzaktı. Medicilerin hüküm sürdüğü bu devirde, özellikle Leonardo da Vinci ile birlikte sanatın, diğer zanaat dallarından ayrışarak bir okul hâline geldiği ve bir sanatçı kimliğinin de ortaya çıktığını görüyoruz. Leonardo da Vinci’nin çağdaşı ve o dönem Floransa’nın yöneticisi olan Lorenzo de Medici hem şehrin hem de Rönesans'ın bu büyük isimlerinin bir altın çağ yaşamalarında büyük katkı sahibiydi.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-17T09:57:17.217Z.jpeg" alt="Uffuzi Sarayı"><figcaption>Uffuzi Sarayı</figcaption></figure>Uffuzi: Medici Hanedanlığı’nın tarih boyunca farklı sanatçıları destekleyerek oluşturduğu görkemli sanat koleksiyonunun sergilendiği Floransa’daki Uffizi Sarayı, dünyada bilinen ilk sanat tarihi kitabının yazarı ve Rönesans'ın önemli mimarlarından biri olan Giorgio Vasari’nin imzasını taşıyor. Uffizi Sarayı, (uffizi, İtalyanca'da ofis anlamına geliyor.) Anna Maria de Medici’nin ölümüyle son bulan hanedanlıktan geriye kalan görkemli mirası hem sanatseverlere de hem de sanatı destekleyecek zenginlere ilham olmaya devam ediyor.

Dante ile ilgili hikayeler