<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/sima_ozkan?igshid=NzZhOTFlYzFmZQ==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Türkiye’de de tıpkı yağmur ormanlarındaki gibi her sene yeni hayvan ve bitki türleri keşfediliyor. Hatta keşfedilir keşfedilmez, neslinin tehlikede olduğu ortaya çıkıyor. Ancak bu flora ve fauna zenginliğinin Türkiye ve dünya için ne önem taşıdığı, sadece akademik çevrede, doğa araştırmacıları, çevreye duyarlı bir grup insan tarafından bilinegeliyor. Oysa tüm gezegenin zenginliği bir yana, Anadolu’nun zenginliği bir yana ve çocuklarımız bu eşsiz coğrafyadan acaba ne kadar haberdar? Doğan Çocuk tarafından yayımlanan, Dilek Yördem’in eşsiz çizimleriyle renk bulan, Turna Turna Kal Burada kitabını yazarken, en büyük motivasyonum buydu: çocukların yaşam alanlarını paylaştıkları canlı zenginliğinden beslenmeleri. Çünkü Bertrand Russell’ın da dediği gibi, “Dünya zekâmızın keskinleşmesi sabırla bekleyen büyülü şeylerle doludur.”Bu roman, ülkemizdeki biyolojik çeşitliliği, nesli tehlike altındaki türleri, doğa koruma bilincine sahip, doğayla iç içe büyüyen, doğayı tanıyan ve tanıdığı için de nasıl koruyacağını bilen kuzenlerin gözünden özel bir coğrafyayı anlatıyor. Çocuklar yaşadıkları bölgedeki biyolojik zenginlik kaybına dikkat çekmek için bir eylem planı yapıyor. Bu noktada çok sevdiğim bir Aborjin sözünden ilham aldım: “Hepimiz bu zamanda, bu yerde ziyaretçiyiz… Sadece geçip gidiyoruz. Amacımız gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmektir. Ve sonra tekrar eve döneriz…”&nbsp;Neden nesli tehlike altındaki onca türden bir kuşu, turnaları seçtim? Türkiye, birbirinden farklı iklim kuşakları, coğrafi bölgeleri barındırması nedeniyle ılıman kuşaktaki ülkeler arasında, en zengin biyoçeşitliliğe sahip olan. Düzenli görülen 487 kuş türü var, bunlardan 313’ü Türkiye’de ürüyor, 362’si İstanbul’da gözlemlenebiliyor. Bu rakamlar her geçen gün de artıyor. Bir bölgede yuvalayan kuşların varlığı çok güçlü bir ekolojik gösterge. Herhangi bir çevresel sorun baş gösterdiğince, ilk alarmı kuşlar veriyor. Doğa onlara böyle bir yetenek vermiş. Hava ya da su kirliliği, böcek popülasyonunun azalması gibi.&nbsp;Öte yandan 1970’lerden bu yana dünya genelinde en büyük kayıp oranı yüzde 84 ile sulak alan türlerinde yaşandı. Turna da bu türlerden biri. 2021 ile artık hepimizin farkında olduğu kuraklıkla, Tuz Gölü gibi tüm kuruyan tüm göller yine en başta sulak alanlarda yaşayan kuş türlerini tehdit ediyor. Örneğin Türkiye, Avrupa’daki flamingo nüfusunun üçte birine Tuz Gölü’nde ev sahipliği yapıyor. Orası onların kreş alanı ve gölü kaybedersek, genel olarak kuraklık Türkiye’nin coğrafyasını pek çok canlının uyum sağlayamayacağı bir hızla değiştirirse, nice türün yanında flamingoları da sonsuza dek kaybederiz. Yokoluş da kilit nokta bu. Ekosistemlerin iklim krizine verdiği tepki insanlığın da geleceğini temsil ediyor.&nbsp;Kitapta anlatılan sulak alan Gediz Deltası’ndan ilham aldı. Türkiye’de zengin biyoçeşitliliğin görüldüğü yüzlerce sulak alandan sadece biri. Bunlardan 14’ü Sulak Alanlar Sözleşmesi RAMSAR’ın gereği koruma altında. RAMSAR, özellikle su kuşlarının yaşam alanı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanlar için yapılan bir sözleşme. 1994’te İran’ın Ramsar şehrinde imzalandığı için bu ada sahip. Gediz Deltası da bu 1998’de dâhil oldu. Türkiye’de koruma altında daha pek çok sulak alan var ama özellikle birinden bahsetmek yerine isimsiz olarak bırakmayı tercih ettim. Akdeniz havzasında, Türkiye’ye has bir coğrafya olarak belirtmek daha evrensel bir tercih diye düşünüyorum. Turnalara genellikle Kızılırmak ve Çukurova Deltaları’nda rastlıyoruz. Örneğin, WWF’in 2018 Üreyen Kuş Atlası Raporu’na göre Kızılırmak’ta bu yıl 20 çift üremiş, 40 turna gelmiş. Çukurova Deltası daha çok göç yolları üzerinde. Örneğin Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Akyatan Lagünü (Aynı zamanda Türkiye’deki mikroplastik kirliliğinde lider bir sulak alan maalesef). Türkiye’nin en büyük lagünü, Akdeniz’in en büyük sulak alanı ve Ramsar bölgesi. Kuş göç yolunda. Çukurova binlerce turnanın kışlama alanı ve yazın ekili olan pamuk, mısır, buğday onları oradaki tarım alanlarına çekiyor. Göçmeden önce beslenmeye gelenler de var. Türkiye’de 33 üreme alanı var ve genellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde. Muş, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Adana. Turna, ülkemizden göç döneminde geçen bir kuş ve yıldan yıla daha az birey ürüyor. Son elli yılda yüzde 90 oranında azalmış üreyen çift sayısı. Bu yüzden belli dönemlerde Gediz Deltası’nda, hatta İstanbul’da ve Bursa’da bile onlara rastlamak mümkün.&nbsp;Diğer yandan, küresel iklim krizini çocuklar için somutlaştırmak aslında tahmin edilenden çok daha zor. Bu konuda yaptığım çizgi öykü atölyelerinde çevre sorunlarına duyarlı, ilgili 12-13 yaşındaki çocukların bile ezbere konuştuğunu, hava durumundaki aşırılıklar dışında açıklama yapamadıklarını görmek bana yol gösterdi. Çünkü &nbsp;iklim krizinin etkilerini önce bitkilerde ve kuşlarda görürüz. D. Sobel, Ekofobiyi Aşmak adlı kitabında çocuklara dokuz yaşına basana kadar çevresel sorunlardan, trajedi gibi bahsetmemek gerektiğini belirtiyor. Özellikle de yaşam alanlarının kaybolması, türlerin neslinin tükenmesi, arıların yok olması gibi kilit önem sahip güncel sorunlardan. Bu konuları öğrenmek, okumak onlarda kayıp hissi yaratıyor. Kötümserliğe de kapılıp ben daha çok küçüğüm ben ne yapabilirim ki diye düşünüyor çocuklar. Hatta bu duygu ileriki yaşlarda onlardan umursamazlık bile yaratabiliyormuş. Bu nedenle onun altını özellikle çizdiği konu, erken çocuklukta krizlerle yüzleşmeden önce, doğayla ve tüm canlılarla bağ kurmayı öğrenmeleri. Önce ilgi göstermelerini sağlamak. Koruma sonra gelecektir. Hep söylediğim ve gözlemlediğim gibi, kimse sevmediği bir şeyi korumaz.&nbsp;

Dünyahali

Gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmek

Turna Turna Kal Burada

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sima_ozkan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Arkadaşımız Dünya’yı daha yakından tanımamıza eşlik edecek çocuk kitaplarında bu hafta konumuz bahçe, bostan.Bu haftaki kitap önerilerim çocukları ve yetişkin oyundaşlarını yaşadıkları şehirlerdeki kent bostanlarını, köy yaşamındaki toprağı ekme-biçme serüvenini keşfe çıkmaya davet ediyor. İçinden kompost geçen iki hikâye; yine kompost yapımına dair şahane ipuçlarıyla dolu kurgu dışı bir kitap ve bir masal kitabıyla şehirlerin göbeğinde, bir köyün birlik yaşamında ama illa ki doğanın koynundayız.“Merak, bilginin tohumudur,” diyen Francis Bacon gibi bu dört kitap da tohum olsun okuyan, dinleyen her çocuğun gönlünde yeşeren bostanda.<a fr-original-style="" href="http://vidhatayayinlari.com/?s=dedemin+bah%C3%A7esi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dedemin Bahçesi,</a> Stella Fry, Resimleyen: Sheila Moxley, Çeviren: Çağıl Baykara, Vidhata Yayınları, 40 SayfaKendi sebzelerini yetiştirmek isteyen, avucundaki tohumları uyandırmak isteyen her çocuk Ömer ile dedesinin bostanına misafir olmalı. Çünkü bu hikâyede mevsimler birbirini kovalar; bitkilerin ekimi ve bakımı konusunda öğrenilmesi gerekenleri her mevsim yapılması gerekenleri Ömer’le birlikte elimizde kürekler, tırmıklar ve hatta fidelerle keşfederiz. Ömer’in dedesinin bahçesi yeşerdikçe ve teker teker her sebze olgunlaştıkça hasat zamanının coşkusu sayfalardan taşar.<a fr-original-style="" href="https://www.meraklitilki.com/urun/finn-ile-bahcedeki-dostlari" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Finn ile Bahçedeki Dostları,</a>&nbsp;Rachel Lawson, Resimleyen: Lia Visirin, Çeviren: Sima Özkan, Meraklı Tilki Kitaplığı, 32 SayfaHikâyemizin kahramanı Finn, köydeki doğa ile iç içe yaşamını bırakıp kente taşınmak zorunda kalır. Gri, betonlarla kaplı şehir yaşamının ortasında bir vahayla karşılaşır. Büyükbabası Sid’in büyük sürprizi, yükseltilmiş sebze tarhları, kompost sandıkları, tilkisinden kirpisine küçük memelileriyle ve daha nice canlıyla kocaman bir kent bostanıdır. Bostandaki doğa kış uykusundan uyanırken, Finn de yavru kirpilerin ve tilkilerin derdine düşer. Acaba yeni dostlarına yardım edebilmek için neler yapabilir?<a fr-original-style="" href="http://dogancocuk.com.tr/okulcagi/kitap/bostan-kardesligi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bostan Kardeşliği</a>, Mariapia De Conto, Resimleyen: Silvia Mauri, Çeviren: Batuhan Özkan Köksal, Doğan Çocuk, 76 Sayfaİki doğaperest arkadaş Burcu ile Mert’in Kardeşlik Bostanı’na hoş geldiniz! Bu bostanda kendi aralarında sıkı fıkı dost olan bitkilerin birbirlerine nasıl güç verdiklerine, kurdukları bitki birliğiyle soframızı nasıl zenginleştirdiklerine tanık oluyoruz. Bitki yetiştirirken doğadan öğrenmemiz gerekenler, doğal çayırların kentlerdeki biyolojik çeşitliliğe olan katkıları, aromatik bitkiler, çiçeklerle sebzelerin arasındaki uyum, bostana dost böcekler ve toprağın en iyi dostu komposta dair nice merak konusu bilgi bu referans kitapta.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.parasutkitap.com/kitap/victorun-balkabaklari/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Viktor’un Balkabakları,</a>&nbsp;Leyla Aslan Ünlübay, Resimleyen: Mısra Karahan, Paraşüt Kitap, 32 SayfaBu masalda “her tohum, kendi yemişinin kalbinde”. Esime ninenin avucundaki balkabakları bahçeye ekilir ve başlar tohumun başucunda sabırla bekleme serüveni. Tohumun zamanı, balkabağının mevsimi güz gelene kadar günler günleri kovalar. Tam bin çekirdek doğurmuş Viktor’un kabaklarından biri. Tüm tohumlar bereketli toprağa kavuşmuş yeniden. Kurda, kuşa, aşa yetecek kadar dağılmış köye. Sonunda ne mi olmuş? Gökten üç balkabağı düşmüş… Elbette biri bu masalı okuyana. Yani sana! Diğerleri kime mi? Masalı okuyan bulsun onları da…

Doğan Çocuk ile ilgili hikayeler