Açıklanan yeni veriler, Brezilya ve Kolombiya Amazonları'ndaki orman kayıplarında kayda değer düşüşler yaşanmasına rağmen dünyanın en bakir yağmur ormanlarında yaşanan tahribatın geçen yıl da devam ettiğini gösteriyor.Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Maryland Üniversitesi tarafından derlenen rakamlar, 2023 yılında daha önce bozulmamış yağmur ormanlarından neredeyse İsviçre büyüklüğünde, 37 bin kilometrekarelik bir alanın yok edildiğini gösteriyor. Bu, dakikada on futbol sahası büyüklüğünde yağmur ormanını kaybettiğimiz anlamına geliyor. Kaybın ardındaki temel neden ise tarım arazilerine alan açılması için yapılan kıyımlar.Dünyanın yağmur ormanları açısından en zengin ülkeleri olarak bilinen Brezilya ve Kolombiya’da orman koruma uygulamaları sonuç vermeye başladı. Kolombiya’daki yıllık orman kaybında yüzde 49, Brezilya’da ise yüzde 36 düşüş yaşandı. Ancak Bolivya, Laos, Nikaragua gibi ülkelerdeki tarım faaliyetlerinin yanında Kanada’daki yangınların yarattığı tahribat artarak devam ediyor. Ormansızlaştırmaya yol açan arazi kullanımı değişiklikleri biyoçeşitlilik krizinin esas sebeplerinden biri olarak gösterilirken, sera gazı emisyonlarının ikinci en büyük kaynağını oluşturuyor.Araştırmacılara göre küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelerin 1,5 derece üzerinde sınırlamak için yağmur ormanlarının varlığının korunması şart. Devam eden ormansızlaştırma ise, hükümetlerin iklim ve biyoçeşitlilik taahhütlerini yerine getirmede başarısız olduklarının çarpıcı bir <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2024/apr/04/global-deforestation-rainforest-climate-goals-brazil-colombia-agriculture" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göstergesi.</a>&nbsp;

Angst

2023 yılında neredeyse İsviçre büyüklüğünde yağmur ormanı insan kaynaklı faaliyetler nedeniyle yok oldu.

Dakikada 10 futbol sahası kadar yağmur ormanı yok oluyor

<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/sima_ozkan?igshid=NzZhOTFlYzFmZQ==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Türkiye’de de tıpkı yağmur ormanlarındaki gibi her sene yeni hayvan ve bitki türleri keşfediliyor. Hatta keşfedilir keşfedilmez, neslinin tehlikede olduğu ortaya çıkıyor. Ancak bu flora ve fauna zenginliğinin Türkiye ve dünya için ne önem taşıdığı, sadece akademik çevrede, doğa araştırmacıları, çevreye duyarlı bir grup insan tarafından bilinegeliyor. Oysa tüm gezegenin zenginliği bir yana, Anadolu’nun zenginliği bir yana ve çocuklarımız bu eşsiz coğrafyadan acaba ne kadar haberdar? Doğan Çocuk tarafından yayımlanan, Dilek Yördem’in eşsiz çizimleriyle renk bulan, Turna Turna Kal Burada kitabını yazarken, en büyük motivasyonum buydu: çocukların yaşam alanlarını paylaştıkları canlı zenginliğinden beslenmeleri. Çünkü Bertrand Russell’ın da dediği gibi, “Dünya zekâmızın keskinleşmesi sabırla bekleyen büyülü şeylerle doludur.”Bu roman, ülkemizdeki biyolojik çeşitliliği, nesli tehlike altındaki türleri, doğa koruma bilincine sahip, doğayla iç içe büyüyen, doğayı tanıyan ve tanıdığı için de nasıl koruyacağını bilen kuzenlerin gözünden özel bir coğrafyayı anlatıyor. Çocuklar yaşadıkları bölgedeki biyolojik zenginlik kaybına dikkat çekmek için bir eylem planı yapıyor. Bu noktada çok sevdiğim bir Aborjin sözünden ilham aldım: “Hepimiz bu zamanda, bu yerde ziyaretçiyiz… Sadece geçip gidiyoruz. Amacımız gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmektir. Ve sonra tekrar eve döneriz…”&nbsp;Neden nesli tehlike altındaki onca türden bir kuşu, turnaları seçtim? Türkiye, birbirinden farklı iklim kuşakları, coğrafi bölgeleri barındırması nedeniyle ılıman kuşaktaki ülkeler arasında, en zengin biyoçeşitliliğe sahip olan. Düzenli görülen 487 kuş türü var, bunlardan 313’ü Türkiye’de ürüyor, 362’si İstanbul’da gözlemlenebiliyor. Bu rakamlar her geçen gün de artıyor. Bir bölgede yuvalayan kuşların varlığı çok güçlü bir ekolojik gösterge. Herhangi bir çevresel sorun baş gösterdiğince, ilk alarmı kuşlar veriyor. Doğa onlara böyle bir yetenek vermiş. Hava ya da su kirliliği, böcek popülasyonunun azalması gibi.&nbsp;Öte yandan 1970’lerden bu yana dünya genelinde en büyük kayıp oranı yüzde 84 ile sulak alan türlerinde yaşandı. Turna da bu türlerden biri. 2021 ile artık hepimizin farkında olduğu kuraklıkla, Tuz Gölü gibi tüm kuruyan tüm göller yine en başta sulak alanlarda yaşayan kuş türlerini tehdit ediyor. Örneğin Türkiye, Avrupa’daki flamingo nüfusunun üçte birine Tuz Gölü’nde ev sahipliği yapıyor. Orası onların kreş alanı ve gölü kaybedersek, genel olarak kuraklık Türkiye’nin coğrafyasını pek çok canlının uyum sağlayamayacağı bir hızla değiştirirse, nice türün yanında flamingoları da sonsuza dek kaybederiz. Yokoluş da kilit nokta bu. Ekosistemlerin iklim krizine verdiği tepki insanlığın da geleceğini temsil ediyor.&nbsp;Kitapta anlatılan sulak alan Gediz Deltası’ndan ilham aldı. Türkiye’de zengin biyoçeşitliliğin görüldüğü yüzlerce sulak alandan sadece biri. Bunlardan 14’ü Sulak Alanlar Sözleşmesi RAMSAR’ın gereği koruma altında. RAMSAR, özellikle su kuşlarının yaşam alanı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanlar için yapılan bir sözleşme. 1994’te İran’ın Ramsar şehrinde imzalandığı için bu ada sahip. Gediz Deltası da bu 1998’de dâhil oldu. Türkiye’de koruma altında daha pek çok sulak alan var ama özellikle birinden bahsetmek yerine isimsiz olarak bırakmayı tercih ettim. Akdeniz havzasında, Türkiye’ye has bir coğrafya olarak belirtmek daha evrensel bir tercih diye düşünüyorum. Turnalara genellikle Kızılırmak ve Çukurova Deltaları’nda rastlıyoruz. Örneğin, WWF’in 2018 Üreyen Kuş Atlası Raporu’na göre Kızılırmak’ta bu yıl 20 çift üremiş, 40 turna gelmiş. Çukurova Deltası daha çok göç yolları üzerinde. Örneğin Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Akyatan Lagünü (Aynı zamanda Türkiye’deki mikroplastik kirliliğinde lider bir sulak alan maalesef). Türkiye’nin en büyük lagünü, Akdeniz’in en büyük sulak alanı ve Ramsar bölgesi. Kuş göç yolunda. Çukurova binlerce turnanın kışlama alanı ve yazın ekili olan pamuk, mısır, buğday onları oradaki tarım alanlarına çekiyor. Göçmeden önce beslenmeye gelenler de var. Türkiye’de 33 üreme alanı var ve genellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde. Muş, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Adana. Turna, ülkemizden göç döneminde geçen bir kuş ve yıldan yıla daha az birey ürüyor. Son elli yılda yüzde 90 oranında azalmış üreyen çift sayısı. Bu yüzden belli dönemlerde Gediz Deltası’nda, hatta İstanbul’da ve Bursa’da bile onlara rastlamak mümkün.&nbsp;Diğer yandan, küresel iklim krizini çocuklar için somutlaştırmak aslında tahmin edilenden çok daha zor. Bu konuda yaptığım çizgi öykü atölyelerinde çevre sorunlarına duyarlı, ilgili 12-13 yaşındaki çocukların bile ezbere konuştuğunu, hava durumundaki aşırılıklar dışında açıklama yapamadıklarını görmek bana yol gösterdi. Çünkü &nbsp;iklim krizinin etkilerini önce bitkilerde ve kuşlarda görürüz. D. Sobel, Ekofobiyi Aşmak adlı kitabında çocuklara dokuz yaşına basana kadar çevresel sorunlardan, trajedi gibi bahsetmemek gerektiğini belirtiyor. Özellikle de yaşam alanlarının kaybolması, türlerin neslinin tükenmesi, arıların yok olması gibi kilit önem sahip güncel sorunlardan. Bu konuları öğrenmek, okumak onlarda kayıp hissi yaratıyor. Kötümserliğe de kapılıp ben daha çok küçüğüm ben ne yapabilirim ki diye düşünüyor çocuklar. Hatta bu duygu ileriki yaşlarda onlardan umursamazlık bile yaratabiliyormuş. Bu nedenle onun altını özellikle çizdiği konu, erken çocuklukta krizlerle yüzleşmeden önce, doğayla ve tüm canlılarla bağ kurmayı öğrenmeleri. Önce ilgi göstermelerini sağlamak. Koruma sonra gelecektir. Hep söylediğim ve gözlemlediğim gibi, kimse sevmediği bir şeyi korumaz.&nbsp;

Dünyahali

Gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmek

Turna Turna Kal Burada

Yeni bir araştırma, Avrupa<a fr-original-style="" href="https://medyascope.tv/author/firatfistik/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">’</a>nın kuzeyinde faal olan sıcak su akıntısı sistemi Körfez Akıntısı’nın 2025 gibi erken bir tarihte çökebileceğini öne sürüyor. Bilim insanları tarafından Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu (AMOC) olarak adlandırılan hayati okyanus akıntılarının durması, oldukça negatif iklim etkilerine sebep olabilir.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli?: Akıntı, Kuzey Avrupa’nın, özellikle Birleşik Krallık’ın ikliminin ılıman ve nemli kalmasına katkıda bulunuyor.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/7/5/1691160793743.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Henrik Egede-Lassen, Zoomedia/PA<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom-style: none; clear: both; -webkit-user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma çıktıları: <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/2023/jul/25/gulf-stream-could-collapse-as-early-as-2025-study-suggests" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yeni araştırma</a>, küresel karbon emisyonları azaltılmazsa akıntı sisteminin çöküşü için 2025 ile 2095 arasında bir aralığı tahmin ediyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kopenhag Üniversitesi’nden Profesör Peter Ditlevsen, “Oldukça endişeli olmamız gerektiğini düşünüyorum,” dedi. “AMOC, 12,000 yıldır durmadan devam ediyor."</li></ul></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Olası sonuçlar:&nbsp;Olası çöküş, Hindistan, Güney Amerika ve Batı Afrika’da milyarlarca insanın yiyecek için bağımlı olduğu yağışları ciddi şekilde bozabilir. Avrupa’daki fırtınaları artırıp sıcaklıkları düşürebilir ve Kuzey Amerika’nın doğu kıyısında deniz seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Ayrıca yağmur ormanları ve Antarktika buz tabakalarını daha fazla tehlikeye atabilir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birkaç adım geri:&nbsp;AMOC’un, küresel ısınma nedeniyle 1600 yılın en zayıf seviyesinde olduğu biliniyordu. Araştırmacılar, 2021’de bir kırılma noktasının uyarı işaretlerini tespit etmişlerdi.</li></ul>

Okyanus akıntılarının durması negatif iklim etkilerini tetikleyebilir.

Körfez Akıntısı sistemi, 2025’te çökebilir

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/d41586-022-04370-4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya bir milyon türü yok olmaktan kurtarabilir mi?</a></h3>Tüm bitki ve hayvan türlerinin dörtte biri, iklim değişikliği ve kirlilik gibi faktörler nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.&nbsp;7 - 19 Aralık tarihleri arasında, 190'dan fazla ülkeden müzakereciler, biyolojik çeşitlilik krizini ele almak için Kanada'nın Montreal kentinde düzenlenen COP15 adlı Birleşmiş Milletler Biyoçeşitlilik Zirvesinde&nbsp;bir araya geliyorlar.&nbsp;Zirvede, biyoçeşitlilik krizini hedef alan yeni bir anlaşma imzalanmaya çalışılacak. 2020 sonrası&nbsp;Küresel Biyoçeşitlilik Çerçevesi olarak bilinen anlaşma, 2030 yılına kadar doğayı korumak ve toparlanmasını sağlamak amacıyla ülkeler için kesin hedefler belirlemeyi amaçlıyor.Biyolojik çeşitlilik krizinde zamanımız hızla azalıyor. Kuzey Karolina, Durham'daki Duke Üniversitesi'nde ekolojist olan”Stuart Pimm”, türleri yaratıldıklarından yaklaşık 1000 kat daha hızlı bir hızla yok olmaya doğru sürüklediğimizi söylüyor. Araştırmacılar ve politika uzmanları, COP15’te ülkelerin çok fazla konuda fikir ayrılığına düşmelerinden endişe duyuyorlar.&nbsp;Nature bilimsel dergisinde yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/d41586-022-04370-4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni bir yazıya</a> göre krizin boyutları ve ulaşılması gereken öncelikli hedefler şu şekilde:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hangi türler en çok risk altındadır ve onları tehdit eden nedir?</li></ul>En fazla risk altındaki gruplar arasında amfibiler ve mercanlar bulunuyor. Araştırmalar, iklim değişikliğinin hızla biyoçeşitlilik için büyük bir tehdit haline geldiğini gösteriyor. Öte yandan, kara ve denizlerin dönüştürülmesi, tarım, balıkçılık, ağaç kesme, avcılık ve vahşi yaşam ticareti yoluyla doğal kaynakları sömürülmesi biyoçeşitlilik üzerindeki en büyük tehdit. Günümüzde karaların yaklaşık yüzde 75'i ve okyanusların ise yüzde 66'sı, çoğunluğu gıda üretimi için olmak üzere, önemli ölçüde değiştirilmiş durumda.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türler yok olursa ne olabilir?</li></ul>Bu sorunun cevabını tahmin etmek zor; çünkü yağmur ormanları gibi belirli bir ekosistemde hangi türlerin bulunduğunu ve bunların hangi işlevlere sahip olduğunu bilmek oldukça zor. Ancak daha az biyoçeşitliliğe sahip ekosistemlerin kaynakları yakalama ve biyokütleye dönüştürme konusunda çok iyi olmadıkları, dayanıklıklarının genel olarak düşük olduğu, yangın gibi şoklardan sonra toparlanmalarının daha zor olduğu biliniyor. Bu bağlamda sistemin bütünlüğünü ve çeşitliliğini korumak büyük önem taşıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırmacılar biyoçeşitliliği korumak için hangi çözümlerin gerekli olduğunu söylüyor?</li></ul>Habitatları korumak, türlerin kurtarılması açısında en kritik noktada. COP15’te tartışılan hedeflerden birisi, 2030 yılına kadar dünya kara ve denizinin en az yüzde 30'unun korunması. Ancak korumaların etkili olması için, korunacak alanların dikkatli seçilmesi gerekiyor. Örneğin, tropikal ormanlar gibi biyolojik çeşitlilik açısından zengin bölgelerin içerilmesi gerekli. Araştırmalara göre, son on yılda dünya çapında korunan alanlardaki artışa rağmen, tür sayıları hala düşüyor; çünkü koruma önlemleri genellikle yanlış yerler için alınıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ülkeler doğayı korumak için yeni bir anlaşma üzerinde anlaşma başarabilecek mi?</li></ul>Özellikle dünyadaki biyolojik çeşitliliğin çoğuna ev sahipliği yapan düşük ve orta gelirli ülkelerde biyolojik çeşitliliğin korunmasının nasıl finanse edileceği önemli konulardan birisi. Brezilya ve Gabon'un da aralarında bulunduğu bu ülkeler, yıllık 100 milyar dolar içeren yeni bir fonun kurulmasını istiyorlar. Şimdiye kadar, bu teklif daha zengin ülkeler tarafından pek dikkate alınmadı.&nbsp;Unutulmaması gereken önemli nokta ise gezegenimizin ciddi bir kriz ile karşı karşıya olduğu. Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi icra sekreteri “Elizabeth Mrema’ye” göre, harekete geçmek için son şansımız.

yağmur ormanları ile ilgili hikayeler