Yenidoğan Çetesi, Türkiye’yi bir başka dehşetle tanıştırdı. Para için yeni doğan bebeklerin hasta olmamalarına rağmen yoğun bakıma alınmaları, burada ölüme sürüklenmeleri, görmediğimiz, yaşamadığımız herhangi bir olayın kalmadığı bir ülke için bile fazlaydı. Elbette alışma süremiz değişmiyor yaşananlara. Ya da olayların artık neden kaynaklandığı ile de fazla ilgili değiliz. Ancak buna rağmen tarihe not düşmek gerekiyor. Ve hemen baştan söylemek gerekiyor ki Yenidoğan Çetesi sadece bir sonuç.&nbsp;Kazıdığında benzer çetelerin farklı alanlarda da çıkabileceğini söylemeye de gerek yok. Zira 1980’li yıllardan itibaren dünyaya paralel olarak sağlıkta özelleştirme programını uygulamaya başlayan Türkiye’de artık özel hastanelerde “tavşanın suyunun suyu” dönemi yaşanıyor. Özel hastaneler, yatırım yapılmasını masraflı bulduğu kimi üniteleri 2019’dan bu yana farklı hastanelere devredebiliyor. Yasaya aykırı olmasına rağmen danışmanlık hizmeti adı altında bu üniteler denetimsiz biçimde de devredilebiliyor.Geçen günlerde Aile Hekimleri Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik, aile hekimlerini isyan noktasına getirdi. Zira bu yönetmeliğe göre performansları sürekli denetlenecek olan aile hekimleri, hastanın kendilerine gelmeden bir hastaneye gitmesi hâlinde de hastaların gereğinden fazla muayene olmaları durumunda da gelir kaybına uğrayacak. Buna yönelik tepkilerin ardından AKP’den bir adım daha geldi. Ehliyet raporları gibi bazı raporların aile hekimlerinden ücret karşılığı alınmasına yönelik bir düzenleme yapılacağı açıklandı. Ulaşılacak ilk sağlık biriminde de paralı hizmet alma dönemini başlatan bir adım.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neoliberal sağlık sistemi</h2>Türkiye, bu adımlara alışık. Özel hastanelerin kurulmasına izin verilmesi 1960’lara uzanıyor ancak asıl adım neoliberal politikaların hızla uygulanmaya başlandığı 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra elbette. Bu dönemde öncelikle büyük kentlerde hızla özel hastaneler açılmaya başlandı. 2000’lere kadar yine de bir denge söz konusuydu. SSK hastaneleri, devlet hastanelerinde hizmete ulaşmak zordu ancak sağlıkta bütünsel bir özelleştirme de yaşanmamıştı.AKP’nin iktidar olduğu&nbsp;2002’den itibaren başlatılan sağlıkta dönüş programıyla, özel hastanelerin sayısı hızla arttı. 2002’de &nbsp;bin 156 hastanenin 774’ü Sağlık Bakanlığı’na bağlıydı. 50 üniversite hastanesi, 271 özel hastane bulunuyordu. Toplam yatak sayısının %19’u özel hastanelerdeydi.20 yıl sonraya, 2022 verilerine bakıldığında tablonun nasıl değiştiği net biçimde görülüyor. Sadece yenidoğan ünitelerindeki yoğun bakım yatak sayısı artışı özel hastanelerde %113. Bu oran Sağlık Bakanlığı hastanelerinde %52.Sağlık Bakanlığı’na doğrudan bağlı hastane sayısındaki artık yaklaşık %10 düzeyinde. Özel hastanelerde ise artış oranı neredeyse %110.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yap-işlet dönemi</h2>Özelleştirme elbette sadece özel hastanelerin açılmasıyla sınırlı değil. Bir de AKP’nin büyük buluşu şehir hastanelerine bakmak gerekiyor.Sağlık Bakanlığı kadrolarının çalıştığı bu hastanelerde, binaları özel şirket ihaleyle yapıyor. Hazine arazisi üzerine yapılan hastaneler için Sağlık Bakanlığı’nın 25 yıl kira ödemesi öngörülüyor. Hastaneyi yapan firmalar, kampüs içerisindeki bütün ticari işletmelerin sahibi.İleri teknoloji ve yüksek mali kaynak gerektiren hizmetler olarak özetlenen bazı hizmetler de ihaleye çıkılıyor. Bazı şehir hastanelerinde bu nedenle kimi kritik birimler özelleştirilmiş durumda. Bunun için devlet, ihaleyi kazanan firmaya belli kriterlere göre ödeme yapıyor.Hastaneler için aylık ödeme garantileri de verilebiliyor.Birgün&nbsp;gazetesinin Haziran ayındaki haberine göre, şehir hastaneleri için 2017-2024 döneminde bütçeden aktarılan toplam kaynak, 17 şehir hastanesi için 150 milyar TL'ye dayandı. Bu bedel, müteahhitlere yapılan kaynak transferi, hizmet ve kira bedeli kalemlerinden oluştu.Şehir hastanelerinin hizmet-kira bedeli olarak 2024 yılı için 73 milyar 830 milyon TL ödeme öngörüldü. Toplam 73,8 milyar TL’lik kaynağın aylığı 6 milyar 974 milyon 750 bin TL olarak hesaplandı. Buna göre, 2024’ün Ocak-Mayıs döneminde şehir hastaneleri müteahhitlerine ödenen hizmet-kira bedeli, 34 milyar 873 milyon 750 bin TL ödendi.Kalkınma Bakanlığı‘nın 2018 tarihli raporuna göre, 25 yılda şehir hastaneleri için ödenecek kira bedelinin 30,2 milyar ABD dolarını bulması bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Suyunun suyu</h2>Sağlıkta tablo bu… Özel hastanelerin teşvik edildiği, devletin sağlık hizmetlerinin özelleştirildiği bir dönemden söz ediyoruz.Şehir hastanelerindeki randevu sisteminden kaynaklı yaşanan sıkıntılar hastaları özel hastanede muayene olmaya itiyor. Ancak bugün küçük bir özel hastanede muayene bedeli, bin 500 lirayı bulmuş durumda. Bu bedel kimi yerlerde 5 bine, 10 bine kadar çıkabiliyor. Özel olarak muayene olmak isteyenler için bedel elbette artabiliyor.Ancak Yenidoğan Çetesi ile hayatımıza bir gerçek daha girdi. Aslında 20 yıldır uygulanan, özel anlaşma yöntemiyle kimi sağlık ünitelerinin işletmesinin devredilmesi bu yöntemin adı.Yenidoğan Çetesi davasında, bebeklerin ölümüne neden olduğu iddia edilen çeteye yenidoğan servislerinin nasıl devredildiği tartışıldı. Duruşmalarda da bunun üzerinde çok duruldu.Verilen yanıt, ciro üzerinden anlaşma yapıldığı… Elbette performansa dayalı böyle bir sistemde, anlaşma yapılan grup, bir biçimde hasta sayısına ulaşmak zorunda. İnsan canı pahasına…Duruşmalarda 20 yıldır benzer yöntemlerin uygulandığı, üstelik öncelikle devlet hastanelerinde uygulandığı konuşuldu ama daha rahat yapılması 2019’daki yönetmelik değişikliği sayesinde oldu. Özel hastanelerle ilgili bu yönetmelik değişikliğinde şöyle deniliyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Başka bir ildeki özel sağlık kuruluşuyla birleşme işlemleri bakanlıkça yapılan planlamalara uygun olması halinde yapılabilir… Özel hastaneler Bakanlığın izni ile planlama kapsamındaki ünite ve merkezleri ilgili mevzuatına uygun olmak kaydıyla başka özel hastaneye devredebilir. Ancak, il dışına ve birden fazla sağlık hizmet bölgesi olan illerde bölge dışına ünite ve merkez devri, Bakanlık planlamalarına uygun bulunması halinde yapılabilir. Planlama kapsamındaki ünite ve merkezlerin devrinde, devre konu edilen ünite ve merkezlerin Bakanlıkça belirlenen asgari tıbbi cihazları ve asgari uzman hekim kadroları birlikte devredilir. Devir işlemi gerçekleştikten sonra devreden hastanenin faaliyet izin belgesinden özellikli ünite ve merkezler çıkarılır. Bu fıkra kapsamında özel hastaneye devredilen ünite ve merkezler başka bir özel hastaneye devredilemez. Devir alınan planlama kapsamındaki ünite ve merkezler en geç 2 yıl içerisinde faaliyete başlamak zorundadır.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ruhsatı askıya alınana da devir hakkı</h2>Aynı yönetmelikte bir madde daha var:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(9, 9, 9); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ruhsatı askıda olan özel hastanelerin ruhsatları askı süresince sadece bir kez devredilebilir.Özel hastanenin denetimi sırasında tespit edilen eksiklik ve/veya uygunsuzluklardan dolayı devralan, devredenin sorumluluklarını da almış sayılır. Eksiklik ve/veya uygunsuzluklardan dolayı devredene verilen süre, devralanın talebi halinde yeniden verilir. Özel hastanenin faaliyetinin durdurulması halinde devralan, faaliyet durdurma süresinin tamamlanmasını beklemek zorundadır.”</blockquote>Bu maddeler, ünitelerin devredilmesini, faaliyeti askıya alınan hastanenin bile devredilebilmesini sağlıyor.Yenidoğan Çetesi üzerinden düşünelim. Faaliyetleri askıya alınan hastaneler devredilebilecek. Diyelim ki bu hastanelerin birinde uzman bir üniteniz var. Bununla başka hastanenin ilgili ünitesini de devralabilirsiniz. Hastanın bunları bilme şansı yok.Bugün hemen her özel hastanede belli birimler başka bir uzman merkeze devredilmiş durumda. Hangi şartlarda devredildiğini elbette bilmiyoruz. Ama görünen o ki aile hekimlerinden özel ünitelere, şehir hastanelerinden üniversite hastanelerine kadar uzanan performansa dayalı özelleştirme uygulamaları hastalara şifa olmuyor.

Spektrum

Yenidoğan Çetesi davasında ortaya çıkan bilgiler ile Türkiye'de sağlık sisteminin son yıllarda geçirdiği dönüşüm de tartışılmaya başlandı. Neoliberal anlayışla yapılan özelleştirmeler, şehir hastaneleri ve özel hastanelerdeki kâr hırsının kesişiminde sağlık sistemimizin röntgeni...

Eylül 1980 ile ilgili hikayeler