<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz haftalarda tam kapanmanın verdiği bunalmayla kendini karavanlarıyla Maltepe sahiline atanlar haber <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/karantinada-karavana-kapandilar,Ec_D48EDUUWFrMlJWMhOAA&source=gmail&ust=1621168108614000&usg=AFQjCNFZ1ugOLEtyvwntOpzD-6JCnNkwJQ" fr-original-style="" href="https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/karantinada-karavana-kapandilar,Ec_D48EDUUWFrMlJWMhOAA" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oldu</a>. Havaların güzelleştiği günlerde ikametgâh adresiyle sınırlı bir yaşam alanı zor elbette. Göçebe misali, leyleği havada görmüş gibi gezmek istiyoruz. Göçebelik de bir süredir şehrin sakinlerinin kendilerini tanımlarken kullandıkları kelimeler arasında yer almaya başladı. Özellikle uzaktan çalışanlar yeni kültürleri keşfederken kendilerini böyle bir yaşam tarzına yakın görüyor. "Dijital göçebe" (İngilizcesi <em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">digital nomad</em>) tamlaması profillerde geziyor. Peki, şehre ait olmaktan, ikametten bahsederken yertsiz yurtsuz, mekânsız, göçebe mekânlara kalmış olmak ne demek, onu düşünelim.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Göçebelik derken...</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Baştan başlayalım: Kelimenin anlamı “bir kimsenin/topluluğun belirli aralıklarla yer değiştirmesi geleneği”. Türleri de var; tam göçebelik ve yarı göçebelik gibi. Tam göçebelik, bir konutta yaşamadan çadırda veya karavanda kalmayı; yarı göçebelik biraz yerleşik hayat biraz da geçici konaklama çözümleriyle yaşamayı gerektiriyor. Asıl farkları konaklama şekillerinden kaynaklanıyor.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Sadece bu kadar mı? Değil; çünkü göçebe olmak, herkesin “bu benimdir, şu da benim olmalıdır.” diye haykırmak istediği bir dünyanın stiline uymuyor. Mekân, mesken, ikamet veya en basit hâliyle bir eve bağlı kalmamakla ilgili birçok düşünür fikrini belirtmiş ve hâlâ da belirtiyor. Filozoflar Gilles Deleuze ve Félix Guattari, göçebelerin konaklama anlayışlarının “kaygan mekân üzerine” olduğunu, göçebelerin (veya göçebe ruhlu bireylerin diyelim biz buna) işgal ederek geçici olarak bir mekânı mesken edindiğini, sadece bu şekilde bir ev anlayışına sahip olduğunu belirtiyor ve göçebelerin hayatları boyunca yegâne bir yurt anlayışı olduğunu ekliyor.&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Kavramın günümüze gelişi</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Göçebe ve göçebelik kavramı, içinde özgür olmak ve reddetmek anlamlarını barındırdığı için Deleuze tarafından 1968 yılı Fransa’sına ve hippi hareketine benzetiliyor. Göçebelerin, hayatı yönetme ve yönetilme arzusu bulunmuyor, kalıcılık gerektiren mekânlara işi düşmüyor. Bütünleyici bir mekân anlayışındansa deniz, orman gibi kaygan mekânların benimsendiği de not ediliyor. Yerleşik hayata geçip ikametgâh adresi verememenin (kapitalist) düzenin bozulmasına önayak olabilecek bir davranış olabileceğinin altı çizilirken anlaşılıyor ki göçebeler biraz da “öteki”. “Kütük neresi?” sorusunun eleştirel bir yanıtı; “ben bir yere ait olmak zorunda değilim” cevabının belki de en naif eyleme dökülmüş hâli…&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Göçebeliğin en büyük problemi, aynı evsizler gibi, sağlık ve eğitim gibi haklardan yararlanamamak. Sayı tespiti ve mobil olmakla ilgili isteklere devletin nazarında henüz kıymet verilmiyor. Eskinin Köy İşleri Bakanlığı tarafından ilk defa 1971’deki “Göçebe ve Gezginci Nüfusun Uzun Vadeli İskân Planlaması” isimli çalışmada göçebeliğin tanımı yapılıyor. Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet'in ilanından sonraki yıllarda da vatandaşların yerleşik olması politikalarla teşvik ediliyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Bir yere ait olmak önemli mi?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Sosyolog Richard Sennett’e göre en basit hâliyle bir evde yaşamak, kentli olmakla alakalı temel taşlardan biri. Çünkü “zamanı” ve deneyimi de kapsıyor. Sosyal kuramcı David Harvey de bir mekânın, toplumdan ve sermaye sahipleriyle arasında yaşananlardan ayrı düşünülemeyeceğini savunduğu için herhangi bir şehrin sakini olmakla ilgisi olduğunu belirtiyor. Yani, fıldır fıldır şehirde gezeceğim günleri düşünürken kendimi imkânım olsa karavanla yollara vurur muydum? Şimdilik hayır. Çünkü zor durumda kalma ihtimalim daha yorucu bir düşünce. Dolayısıyla İstanbulluların kulağına göçebelik güzel gelse de benim gibiler için henüz mekânlarla süslü hayallerin ötesine geçemiyor.</p>

Félix Guattari ile ilgili hikayeler