Filtreler sanat olarak görülebilir mi? Snapchat dismorfi nedir? Filtreler güzellik algımızı nasıl etkiler? Yeni sanal güzellik anlayışlarını doğurabilir mi?

Artırılmış Sanat & Kürate Edilmiş Dijital Kimlikler

Sokrates’ten Heidegger’e hayat üzerine meditasyon yaparken ölümü merkeze alan bir gelenek vardır. Örneğin Phaidon diyaloğunda&nbsp;Sokrates, ölüm karşısında korkusuzluk gösteren bir filozofun ölümü arzulaması gerektiğini ifade eder. Sokrates ölüm karşısında yalnızca korkusuz değil, aynı zamanda isteklidir. Nitekim ölüm, ruh ve bedenin birbirinden ayrılmasından başka bir şey değildir. Bu sebeple&nbsp;Platon'un başka bir diyalogu olan&nbsp;Savunma’da Sokrates, gerçek anlamda felsefeyle uğraşanların ölmeye hazırlandıklarını ifade eder. Platon’dan beri süregelen felsefe, yaşamı ölüm karşısında zayıf görmekle beraber, yaşamın nihai ereğinin ölümle sonuçlanmak olduğuna dikkat çeker.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1625230299786.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu geleneğe bir alternatif ve karşı çıkış, Spinoza&nbsp;ve&nbsp;Nietzsche&nbsp;felsefelerinde görülür. Kendini Spinoza ve Nietzsche’nin selefi olarak tanımlayan çağdaş Fransız felsefesinin önemli temsilcilerinden Gilles Deleuze, Spinoza Üzerine 11 Ders&nbsp;adlı kitabında Sokratik geleneğin felsefeyi ölüme hazırlanmak olarak görmesine karşın, felsefenin bir yaşam meditasyonu olduğunu söyler.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Felsefe hayat üzerine bir meditasyondur, ölüm üzerine değil. Elbette, çünkü ölüm her zaman kötü bir karşılaşmadır.”</blockquote>Bu ifade de açıkça görülebileceği gibi Deleuze için yaşam, kişiseli aşar; öznel yaşantıdan farklılaşarak felsefi bir kavram haline gelir. O, kişisel ya da organik olmayan bir güçtür. Bu sebeple Deleuze yaşam üzerine meditasyon yapan bir filozof olmaya çalışır. Pratik yaşamın düzenlenmesi için ölüm fikrini düşünmeyi önermek bir yana, tam tersine, ölümü yaşamın en dış bağıntısı haline getirmeye çalışır.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1625230322185.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ben de bu konuda çoğunlukla Deleuze ile aynı fikirdeyim. Ölümü düşünmek üzerine özel bir ilgim neredeyse hiç yok yukarıda da söylediğim gibi. Sadece aşağıda yer alan şu videoda bu konu hakkında birkaç görüşten söz etmiştim.<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=k1_FdjCh2YA&t=1s" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2021/6/2021-07-02T11:59:04.496Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Hayatın veya daha özel anlamda anın değerini, ölüm anımsaması üzerinden kurmuyorum sanırım. En temelde böylesine bir ölüm farkındalığı olduğu neredeyse kesin elbette, nitekim insan olmanın anlamı zaten bu. Fakat gündelik hayatımda, bilinç düzeyinde sıklıkla ölüm fikrine referans vermiyorum.Yine de insan ve düşündüğümüzün aksine çoğu zaman pek istikrarsızız işte, her sabah aynı duygularla yataktan kalkılmıyor. Tüm bu tantana ne için diye sorduğum günlerde beni alıp anın farkındalığına geri getirecek bazı an'ımsatıcılara ihtiyaç duyuyorum.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1625227828833.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mezarlık gezisi de tam olarak bu minvalde bir etki yarattı. Antik Roma felsefesinde önemli bir yere sahip "Memento Mori, Ölümü hatırla!" sözünün deneyimiydi bir bakıma. Ölümü düşünerek yaşamak değil; yaşamın biricikliğini unutmaya başladığında ölümün kesin ve zorunlu varlığını bir an için olsun hatırlamanın bilgeliği aslında bu.&nbsp;Şimdi ve buradasın, bir gün şimdi ve burada olmayacaksın. Hepsi bu.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Hic et nunc, şimdi ve burada.</blockquote>Ölümün hatırlanması (hiç akıldan çıkartılmaması değil) yaşamın değerine dair bir farkındalık kazandırma potansiyeli taşıyor. &nbsp;Mezarlıkta birbirinden büyük isimlerin arasında dolanırken düşündüğüm tek şey buydu. Varolmaya devam etmeyi seçtiğime göre varolmaya devam ettiğim için şikayet etmek yerine bu varolma hali ile ne yapmakta olduğuma odaklanmam gerektiğini anımsadım bir kez daha.Çünkü şair&nbsp;Arthur Rimbaud'&nbsp;nun söylediği gibi, aslında insanların pek çoğu yaşanmamış bir hayattan ölüyor. Ve ben yaşanmamış bir hayattan dolayı ölmek istemiyorum.Yaşanmış ve yaşanmamış hayatlar arasındaki belirlenim ise elbette mutlak bir ölçüte göre yapılmıyor, herkes kendi yaşanmışlıklarının (ve tabii yaşanmamışlıklarının) belirleniminden mesul sanıyorum. Bu noktada bir kıyaslama içerisine girmeksizin, ben kendi varoluşuma neleri borçlu hissediyorum diye düşündüm yine. Yanıtlar zaten yıllar önce verilmişti, tüm revizeleriyle birlikte yeniden belirdi zihinimde. Sonrasında bu "kendini kendine geri getiren anlar" olarak isimlendirdiğim kendi-anımsamaları arttırmak adına ek bir anımsatıcı hazırlamaya karar verdim.<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1625230703920.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">David Hume'a atfedilen ama muhtemelen onun olmayan bir söz var, "Eğer burada durup daha ileri gitmeyeceksek neden buraya kadar geldik?" Bu sözü okuduğumda hep gülümsüyorum. Nasıl olsa söz muhtemelen orijinal değil, ben de üzerine bir ek yapabilirim diye düşünerek şunu ekledim; "Eğer burada durup daha ileri gitmeyeceksek neden buraya kadar geldik? Yola neden çıktığını hatırla." Bu iki cümleyi photoshop'tan amatör bir tasarım haline getirip bastırdım. Uyandığında tam karşımdaki duvarda duruyor. Bir noktada sıkılacağımı ve çöpe atacağımı biliyorum ama şu an için işe yarıyor. Malum, Britanya kültürü bana pragmatik olmayı öğütlüyor. :)Senin kendini kendine geri getiren anlar'a örneklerin var mı? Paylaşmak istersen memnuniyet duyarım. O halde artık veda vakti, gelecek hafta (kimbilir hangi konuda) başka bir bültende görüşmek üzere. Meraklı (ve an'da) kal! - Dilara

Dilozof

Ölümü Hatırlamanın Yaşama Katkısı

"Memento Mori!"

Geçtiğimiz haftalarda tam kapanmanın verdiği bunalmayla kendini karavanlarıyla Maltepe sahiline atanlar haber <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/karantinada-karavana-kapandilar,Ec_D48EDUUWFrMlJWMhOAA&source=gmail&ust=1621168108614000&usg=AFQjCNFZ1ugOLEtyvwntOpzD-6JCnNkwJQ" fr-original-style="" href="https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/karantinada-karavana-kapandilar,Ec_D48EDUUWFrMlJWMhOAA" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oldu</a>. Havaların güzelleştiği günlerde ikametgâh adresiyle sınırlı bir yaşam alanı zor elbette. Göçebe misali, leyleği havada görmüş gibi gezmek istiyoruz. Göçebelik de bir süredir şehrin sakinlerinin kendilerini tanımlarken kullandıkları kelimeler arasında yer almaya başladı. Özellikle uzaktan çalışanlar yeni kültürleri keşfederken kendilerini böyle bir yaşam tarzına yakın görüyor. "Dijital göçebe" (İngilizcesi digital nomad) tamlaması profillerde geziyor. Peki, şehre ait olmaktan, ikametten bahsederken yertsiz yurtsuz, mekânsız, göçebe mekânlara kalmış olmak ne demek, onu düşünelim.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Göçebelik derken...</h2>Baştan başlayalım: Kelimenin anlamı “bir kimsenin/topluluğun belirli aralıklarla yer değiştirmesi geleneği”. Türleri de var; tam göçebelik ve yarı göçebelik gibi. Tam göçebelik, bir konutta yaşamadan çadırda veya karavanda kalmayı; yarı göçebelik biraz yerleşik hayat biraz da geçici konaklama çözümleriyle yaşamayı gerektiriyor. Asıl farkları konaklama şekillerinden kaynaklanıyor.&nbsp;Sadece bu kadar mı? Değil; çünkü göçebe olmak, herkesin “bu benimdir, şu da benim olmalıdır.” diye haykırmak istediği bir dünyanın stiline uymuyor. Mekân, mesken, ikamet veya en basit hâliyle bir eve bağlı kalmamakla ilgili birçok düşünür fikrini belirtmiş ve hâlâ da belirtiyor. Filozoflar Gilles Deleuze ve Félix Guattari, göçebelerin konaklama anlayışlarının “kaygan mekân üzerine” olduğunu, göçebelerin (veya göçebe ruhlu bireylerin diyelim biz buna) işgal ederek geçici olarak bir mekânı mesken edindiğini, sadece bu şekilde bir ev anlayışına sahip olduğunu belirtiyor ve göçebelerin hayatları boyunca yegâne bir yurt anlayışı olduğunu ekliyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kavramın günümüze gelişi</h2>Göçebe ve göçebelik kavramı, içinde özgür olmak ve reddetmek anlamlarını barındırdığı için Deleuze tarafından 1968 yılı Fransa’sına ve hippi hareketine benzetiliyor. Göçebelerin, hayatı yönetme ve yönetilme arzusu bulunmuyor, kalıcılık gerektiren mekânlara işi düşmüyor. Bütünleyici bir mekân anlayışındansa deniz, orman gibi kaygan mekânların benimsendiği de not ediliyor. Yerleşik hayata geçip ikametgâh adresi verememenin (kapitalist) düzenin bozulmasına önayak olabilecek bir davranış olabileceğinin altı çizilirken anlaşılıyor ki göçebeler biraz da “öteki”. “Kütük neresi?” sorusunun eleştirel bir yanıtı; “ben bir yere ait olmak zorunda değilim” cevabının belki de en naif eyleme dökülmüş hâli…&nbsp;Göçebeliğin en büyük problemi, aynı evsizler gibi, sağlık ve eğitim gibi haklardan yararlanamamak. Sayı tespiti ve mobil olmakla ilgili isteklere devletin nazarında henüz kıymet verilmiyor. Eskinin Köy İşleri Bakanlığı tarafından ilk defa 1971’deki “Göçebe ve Gezginci Nüfusun Uzun Vadeli İskân Planlaması” isimli çalışmada göçebeliğin tanımı yapılıyor. Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet'in ilanından sonraki yıllarda da vatandaşların yerleşik olması politikalarla teşvik ediliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir yere ait olmak önemli mi?&nbsp;</h2>Sosyolog Richard Sennett’e göre en basit hâliyle bir evde yaşamak, kentli olmakla alakalı temel taşlardan biri. Çünkü “zamanı” ve deneyimi de kapsıyor. Sosyal kuramcı David Harvey de bir mekânın, toplumdan ve sermaye sahipleriyle arasında yaşananlardan ayrı düşünülemeyeceğini savunduğu için herhangi bir şehrin sakini olmakla ilgisi olduğunu belirtiyor. Yani, fıldır fıldır şehirde gezeceğim günleri düşünürken kendimi imkânım olsa karavanla yollara vurur muydum? Şimdilik hayır. Çünkü zor durumda kalma ihtimalim daha yorucu bir düşünce. Dolayısıyla İstanbulluların kulağına göçebelik güzel gelse de benim gibiler için henüz mekânlarla süslü hayallerin ötesine geçemiyor.

Aposto İstanbul

Bir dünya vatandaşı olmayı değil de şehirde yeniden turlamayı bekleyenler göçebe mi? Ya da göçebelik nedir ki?

Yerleşik olamamak: Göçebelik

Filozof Gilles Deleuze'ün bir savına göre “tekrar, farkı ortaya çıkarmak için bir araçtır.” Eski bir defterimde bu sözü görünce birçok şeyi hızlıca düşünmeye çalıştım. Söze göre tekrarın sonucunda oluşan farklar olumlu ve yine söze göre farklı “şeylerden” biri mutlaka diğerinden önce geliyor. Nefis bir beyin oyalama aracı… Tam da bu sırada söz konusu nesneyi yeni bir gün bir öncekinin tekrarı olması üzerinden değerlendirerek felsefi bir tartışmaya yelken açabilirdim fakat oyumu o esnada gözüme takılan havuzlardan yana kullandım. Bilinç akışıyla hızla ilerlerken geldiğim noktada ise somut ve soyut iki yansımayla karşılaştım. Mekânsal olarak söylemek gerekirse bir tekrar ve fark ilişkisinin sonucunda Los Angeles’taki yapıların havuzlarıyla Boğaz’daki bir site havuzunun yerleşimlere nasıl etki ettiğini düşündüm. Bu yazıda nasıl yansımaları olabileceğiyle ilgili birkaç not paylaşmak istiyorum.&nbsp;Kaykayın gelişimi: Şehrin dönüşümü, bazen hiç beklemediğimiz yapılar üzerinden ortaya çıkıyor. Bunun bir örneği, 1970’li yılların ortalarında yaşanan kuraklıkların sonucunda Los Angeles gibi herkesin bahçesinde havuzunun olduğu yerlerde, havuzlardaki suların boşaltılması ve yapıların atıl hâle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmN2ZmZmJhMzFmM2VjMDAwNzUxZmQ0YyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRjk5cGVyY2VudGludmlzaWJsZS5vcmclMjUyRmVwaXNvZGUlMjUyRnRoZS1wb29sLWFuZC10aGUtc3RyZWFtJTI1MkY="">gelmesi</a>ne sebep oldu. O sıralarda oyuncak dükkânlarında satılan kaykaylar ise alıcıları tarafından bu boşalan havuzlarda kullanılmaya başlandı. Bunun bir sebebi, elbette nefis, yuvarlak ve fasülyeyi andıran formları. Hızla yayılan bu yeni alan kullanımı bir mekân-kullanıcı ilişkisini dönüştürdü ve bölgedeki kaykay kullanımını artırdı. En azından bunun böyle olduğu söyleniyor. (Bu arada ABD merkezli medya ekibi 99% Invisible’ın ilgili <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmN2ZmZmJhMzFmM2VjMDAwNzUxZmQ0YyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRjk5cGVyY2VudGludmlzaWJsZS5vcmclMjUyRmVwaXNvZGUlMjUyRnRoZS1wb29sLWFuZC10aGUtc3RyZWFtJTI1MkY="">bölümünü</a> okumanızı tavsiye ederim.)<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-09T06:13:28.889Z.jpeg" alt="havuz"><figcaption>Kaynak: Andy Aj Jennings, 99% Invisible üzerinden</figcaption></figure>Tekrar ve farklar: Havuzun İstanbul’da sebep olduğu böyle bir sosyal dönüşüm yok. Varsa da henüz bilmiyoruz ama bu bizi bir düşünme pratiğinden uzaklaştırmasın, sonuçta havuzlu bir sitede oturmasak bile şehrin birçok yerinde havuzlu siteler ve teraslar mevcut. Yani bu, statü belirten ek yapılardan biri. Şehre değebilecek bir tarihî not aramak istersek de neolitik dönemden beri doğal su kaynaklarına yakın olmayan yerlerde kullanılan bir yapı olarak havuzların, İslam ve Osmanlı mimarisinde benzer anlamlara sahip olduğunu görüyoruz. Temelinde “içinden ırmaklar akan” ifadesiyle anlatılan cennet gibi ilahi imgelerde bir su kaynağı ve deposunun tasvir edildiği belirtiliyor. Ayrıca havuzun kıymetinin altını çizercesine Osmanlı İmparatorluğu döneminde bahçelerdeki havuzlara Havz-ı Kevser, Havz-ı Mevt gibi isimler takıldığı da belirtiliyor. Fakat İslam mimarisinde başlarda keyfin ön planda tutulduğu ve sanılanın aksine cennetin, fani olmanın altını çizerek mezarlık bahçeleri üzerinden resmedildiği not ediliyor. Bütün bunları yansıması olarak da soyut anlamının ağırlığı altında minyatürlere yansıyan havuzun şeklinin birbirinin aynısı ve heyecansız diye nitelendirilebilecek formlarda tasarlandığı da iddia ediliyor. Fakat bu yine de hususi veya ortak kullanım alanındaki bir serinleme aracı olmasından ötesine geçtiğini göstermez mi? Pekâlâ gösteriyor olabilir. Göstermiyorsa bile bir bilinç akışının sonucunda bizi düşüncelere sürükleyebilir.&nbsp;

Gilles Deleuze ile ilgili hikayeler