Fırıldak çevirmenin geçmişi bir çocuk oyunu olarak MÖ 1400’lerin Mısır’ına kadar uzanır. “Baş kısmında çiviye benzer bir sivriliği olan, etrafına düz ve sıkı bir şekilde ip sarılarak oynanılan” oyuncağın yaygın adı aslında topaçtı. Antik dönemde ise <a fr-original-style="" href="https://www.academia.edu/49290930/T_Ta%C5%9F_Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1_Y%C3%B6ntemle_Antik_D%C3%B6nemden_G%C3%BCn%C3%BCm%C3%BCze_%C3%87ocuk_Oyun_ve_Oyuncaklar%C4%B1_T%C3%BCbitak_Projesi_2209_Isparta_2011_" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">strobılos, strombos ve turbo</a>&nbsp;adlarıyla bilinirdi. Farklı isimlere sahip oyuncaklar arasında ilk sırada yer alan topacın günümüzde Anadolu’da yaygın olarak kullanılan birkaç ismi şu şekilde: <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1615370" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayı, katır, deveme, maymun, töt, fırık, fırfır, tırıldak…</a>Oyuncakların bir diğer işlevi din ile ilişkiliydi. Antik Yunan’da&nbsp;farklı oyuncaklar farklı tanrılara armağan ediliyordu. Bunlardan biri olan topaç da çember ile birlikte erkek çocuklar tarafından Tanrı Hermes’e adanırdı.&nbsp;Gelelim fırıldağın üçüncü -ve bizi ilgilendiren- kullanım alanına. Şansa dayalı olduğu için <a fr-original-style="" href="https://books.google.cz/books?id=MPo2EAAAQBAJ&pg=PA586&lpg=PA586&dq=f%C4%B1r%C4%B1ldak+%C3%A7evirmek+tabiri+ne+demek&source=bl&ots=OCyc-AtrZD&sig=ACfU3U0uc-SZNSiCDgJItcNX3IDHM1DYgg&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjt_u_968D5AhXmwQIHHTBKBXsQ6AF6BAgVEAM#v=onepage&q=f%C4%B1r%C4%B1ldak%20%C3%A7evirmek%20tabiri%20ne%20demek&f=false" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hukuken kumar</a> sayılan fırıldak çevirmek aslında eskiden beri bir yetişkin oyunu, yani kumardı da. Şöyle ki; topaçların dört farklı çeşidi vardı. Bunlar; arı kovanı şeklinde ve düz kenarlı olanlarla el ve kamçıyla çevrilen topaçlardı. Elle çevrilenleri zara benziyordu. Her tarafında farklı farklı işaretler bulunan altıgen topaçlar <a fr-original-style="" href="https://www.academia.edu/49290930/T_Ta%C5%9F_Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1_Y%C3%B6ntemle_Antik_D%C3%B6nemden_G%C3%BCn%C3%BCm%C3%BCze_%C3%87ocuk_Oyun_ve_Oyuncaklar%C4%B1_T%C3%BCbitak_Projesi_2209_Isparta_2011_" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Antik Yunan ve Roma’daki</a> kumar oyunlarında zar olarak kullanılırdı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/7/2/1660641115594.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.38" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1930-05-30/6" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bahçekapı civarında fırıldak oyuncağı da satan bir çocuk, 1930</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Zamanda atlama yaparak&nbsp;1930’lara&nbsp;geliyoruz: Fırıldakçılık yasak olmasına rağmen İstanbul’un pek çok yerinde almış başını gitmiş. Beyoğlu, Galata, Samatya ve bilhassa Kumkapı’da fırıldak çevirerek <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/yar%C4%B1n/1931-08-02/4" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“bir koy beş al”</a>cılık âdeta bir moda hâline gelmiş. Öyle ki <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1934-05-11/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sebze halleri</a> dahi fırıldak çevrilen yerlere dönüşmüş. Ancak fırıldakçılar en çok mahalle aralarında, yaz günleri ise -tıpkı Küçüksu’da olduğu gibi- mesire yerlerinde görülürlerdi. Boyunlarında bir torba, koltuklarının altında portatif bir sehpa, bir elinde yuvarlak ve geniş bir tabla sürekli dolaşır, kalabalıkça bir yer bulduğunda tezgâhını kurardı.Tablanın içinde ufak tefek çeşitli gözler yer alırdı. Fırıldakçı bu gözlere <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1932-02-27/8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">saat, ipekli çorap, kolonya, çikolata</a> gibi şeyler koyardı. Tablayı kurduktan sonra müşteri çekmek için bağırmaya başlar, önce birkaç kişi ilgi gösterirken kısa bir süre sonra sayı giderek artardı. Tablanın ortasına bir mihver geçirilir, bu mihverin üzerine ortası delinmiş bir demir takılırdı.&nbsp;Parayı veren fırıldağı çevirmeye başlar. Herkes pürdikkat fırıldağın nerede duracağını izlemektedir. Çünkü fırıldak kendi kendine durduğunda ucu hangi eşyayı gösterirse fırıldağı çeviren o eşyayı kazanmış olacaktır. Fakat ne hikmetse fırıldak bir türlü saatin ya da ipek çorabın önünde durmaz, ya çikolatayı veyahut adi bir sabun kalıbını gösterir!&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/7/2/1660641182678.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1934/milliyet_1934_nisan_/milliyet_1934_nisan_7_.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yüksek Kaldırım’da bir fırıldakçıyı izleyen öğrenciler, 1934</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ama vazgeçmek olmaz! 50 defa, 100 defa fırıldak döndürülür. Tam artık vazgeçecekken yeni bir müşteri gelir, 10 kuruşu verip fırıldağı çevirir. Tesadüfün böylesi! Fırıldak saatin önünde durmasın mı? Adam saati alır gider. Fırıldakçı da hemen tablaya yeni bir saat koyar. Diğerlerinin iştahı ise yeniden kabarmıştır. Öyle ya, o adam saati kazanabiliyorsa onlar neden kazanamasın? Ancak boşuna uğraşmaktadırlar. İstediğiniz kadar çevirsinler çikolata veya sabundan başka bir şey kazanamayacaklardır. Çünkü fırıldak öyle bir yapılmıştır ki çevirip bırakıldıktan sonra ya boş bir yerde ya da bir çikolatanın önünde duracaktır.&nbsp;Peki o adam saati nasıl kazanmıştır? Adam gelir, parasını verip fırıldağı çevirir. Fırıldak döner, döner, döner… Fırıldakçı o esnada çaktırmadan elini tablanın altına sokmuştur bile. Demir tam saatin önünden geçerken fırıldakçının alttan müdahalesiyle saatin önünde duruverir. Yani saati kazanan fırıldakçının ortağından başkası değildir. Böylece iştahı kabaranlar başına geleceklerden habersiz tablanın etrafını iyice çevirir. Şimdi sıra papelcilerdedir…O da başka bir yazının konusu olsun…

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

İnsanları kandırmak çocuk oyuncağı!

<img data-fr-image-pasted="true" src="https://lh3.googleusercontent.com/o58dwwrNkTh_vaplgXOxW_unfu_1AvlXRg_ca8rYkW6tyAddSlo8KdisKK5BGSTFURj7h128xrjb8ivddPCjJopIJuMDm07mgUYmnTTyNZ9DsjIVI7Czx4t9aizmQl0VbO5cGdkW5dPvV5PlZVnLcTE" width="550" height="383" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.44" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.turkiyeturizm.com/ataturk-icmelerde-unutturamaz-onu-hicbir-sey-56398h.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İçmeler için hazırlanmış bir broşür</a>&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Haftaya Göksu ve Küçüksu'ya gideceğiz. Flörtleşirken mendil vermek nereden çıktı, bunu öğreneceğiz. Fırıldak oyununun kökeni, Göksu'nun kağıt helvalarını ve "Mavi boncuk" şarkısı üzerine konuşacağız. Görüşmek üzere...E-posta: <a fr-original-style="" href="mailto:istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istanbuldanasilegleniyorduk@gmail.com</a> Instagram: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/istanbuldanasilegleniyorduk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk?</a>

Fırıldak ile ilgili hikayeler