<a fr-original-style="" href="http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1932/milliyet_1932_mart_/milliyet_1932_mart_19_.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Selahattin, 19 Mart 1932</a>Gülhane Parkı’na bu yakınlarda uğradığınız var mı? Canım bahçe âdeta balta girmemiş bir Afrika ormanına dönmüş. Hani şu meşhur bir mısra vardır: “Bülbül hamûş, havz tehi, gülistan harap!”. İşte Gülhane Parkı’nın bugünkü manzarası.Senelerden beri temizlenmemiş yosunlu suyu ve içinde dolaşan kırmızı balıklarıyla zavallı bir zamanki mamur havuz ve kopuk kuyruğu, delik deşik olmuş vücuduyla uzaktan bir iskeleti andıran zavallı aslan heykeli. Suyu akmayan zavallı çeşme, tarhlarını yabani otlar bürüyen zavallı patika yollar ve hele hepsinden fecisi, bir tek çocuğun bile ziyaret etmediği zavallı çocuk bahçesi…Kim bilir nerelerden bulup buluşturulup ve kim bilir ne kadar itinalarla bahçenin en göze çarpacak taraflarına serpilmiş bu yeşil şemsiyeli ağaçlar niçin göz göre göre ölüme terk ediliyor?Şu havuz küçük bir el emeğiyle temizlenemez mi? Şu çeşmeye su veren boruyu açmak o kadar güç bir iş mi? Şu delik deşik heykelin yenisini tedarik etmek mümkün olmuyorsa iskeletini ortadan kaldırmak da mı akla gelmiyor? Şu çocuk bahçesini sahici çocuk bahçesi yapmak için devlet şûrasının kararı mı lazım? Sözün kısası bugünkü harap haliyle Gülhane bir park değil bir mezbeledir!Ziyaretçilerine şöyle bir göz gezdiriniz. Bütün boşta gezenleri burada bulursunuz. Dün bir aralık yolum düştü, parkta şöyle bir dolaşayım dedim. Daha beş on adım atmadan yırtık pantolonlu bir çocuk karşıma çıktı: “Efendi amca bir cigaran var mı?”Boş bulunup paketi uzattım. İçinde bir değil, iki sigara aldıktan sonra teşekkür ederek çekildi. Meğer vereceğimiz haraç bu kadarla kalmayacakmış. Biraz daha ilerleyince bu sefer yarım iskarpinli bir sürtükle karşılaştım. Ağzını büzerek yanıma yaklaştı: “Beyefendi, affedersiniz. İcra dairesine nasıl gidilir?” Yolu gösterdim. Fakat arkamdan ayrılmadı. “Şey için uğrayacaktım da. Birinde alacağım var. İnat etti, vermiyor. Dilekçe lazım dediler. Yanımda pul parası…” demeye kalmadan ayaklarım suya erdi. Sen misin parka giren! Ters yüzüne döndüm. Kim bilir belki daha ileride insanı boğuntuya da getirirler?Ben kapıdan çıkarken baktım arkadan bir ses: “Pist pist!”Acaba bu “pist pist” ben miyim dersiniz? Dönüp baktım, hayır. Aşna fişnelerden biri sırık hamalı kıyafetli bir erkeğe işmar ediyor. Herifin keyfinden ağzı kulaklarına vardı. Cebinden yorgan çarşafı büyüklüğünde kırmızı bir mendil çıkararak hora oyununa çıkmış gibi bir iki defa salladıktan sonra müzeye giden yolun üstünde kayboldu.Şu küçük hanıma da bakın: Elinde bir menekşe demeti, koklaya koklaya geçiyor. Belli ki koklayanın burnunu düşürecek çiçeklerden biri de kendisi. Hızlı hızlı yürürken etraftan öksürenler oldu: “Ehem!” “Öhhü!” “Ahha ahha!” “Kühhü kühhü!”Ve lakin menekşeli kız hiçbirine iltifat etmedi. Beklediği varmış meğerse. Uzaktan görünce koşup karşıladı. Beraberce sık ağaçlıkların arasına daldılar.Ya kapının önündeki satıcılara ne dersiniz: “Sevda bademi verelim! Çıtır çıtır yeniyor beyler!” “Hani ya hararet söndürüyor!” İçlerinden biri mâni bile düzmüş, makamla mırıldanıyor: “Leblebi, şeker, Şam fıstık Gel buluşalım sık sık sık.”***Tramvay Şehzade durak yerine gelmeden durdu. Önümüzde omuz omuzu sökmeyen bir kalabalık toplanmıştı. “Sakın bir kaza filan?” Şapkasız bir herif etrafına toplananlara avazı çıktığı kadar bağırıyordu: “Görün beyler, görün hanımlar, görün polis efendiler! Rezaleti görün, ahlaksızlığı görün, kepazeliği görün. Kendi halinde bir adama sululuk edenleri görün!”Bu hitabeyi irat eden şapkasız herif zilzurna sarhoştu. Yolda iki yanına sallanarak giderken birine çarpmış. Dirseği yiyen adamın “Kör müsün, önüne baksana!” demesi sarhoşu kızdırmış. Şimdi herkese atıp tutuyor. Kopuklardan biri yüksek sesle atıldı: “On paralık rakı içtim diye yüz paralık çalım atmaya kalkma!” “Ben ha? Çalım, çalım mı atıyorum ben? İşitin beyler, işitin hanımlar, işitin polis efendiler!” Açıkgözün biri bilmem nasıl bulmuş, elindeki küçük çıngırağı sallamaya başladı: “Seyri kırk paraya! Yeni icat bu, sokakta sinema!” Herkes kahkaha ile gülüyordu.***Tramvayda iki hanım konuşuyorlar: “Aman ne güzel krep birmanlar çıkmış. Bir görsen ağzının suyu akar.” “Bu sene onların modası yok. Krep ankalar daha fazla geçiyor.” “Hiç de öyle değil! Krep ankanın yüzüne bakan yok.”Münakaşa büyüdü ve bir türlü halledilemedi. Renk meselesi de ayrıca ihtilafa sebep oldu. “Elektrik rengi, canım elektrik rengi!” “Hadiiii, geç elektrik rengini! Bu senenin modası kumru göğsü.” “Leylağa bayılıyorum ben.” “Kumru göğsünden sonra en sevdiğim renk gri-bej.”Bunca renk arasından bir tanesini seçebilseler yüreğim yanmayacaktı. Kendi kendime düşündüm: Hanımefendileri İpekiş’in bürosuna göndermeli. Belki müşküllerini orada kolayca hallederlerdi.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Mehmet Selahattin Güngör’ün yazılarındaki bazı kelimelerin yerine, okumayı kolaylaştırmak için günümüzdeki karşılıkları yazıldı. Selahattin’in tüm ifadelerine katılmasak da anlamı ve anlatımı bozacak ya da değiştirecek herhangi bir değişiklik yapılmadı. Dönemin anlam dünyasına sadık kalındı. ‘İstanbul’da Nasıl Eğleniyorduk’un amaçlarından biri de, yazara hak ettiği değeri vererek İstanbul’un geçmişine dair zengin bilgiler içeren bu yazıları gün yüzüne çıkarmak.

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

“Bülbül hamûş, havz tehi, gülistan harap!” Bütün boşta gezenler burada-Yanımda pul parası yok da-Pist pist!-Leblebi, şeker, Şam fıstık-Görün beyler, görün hanımlar!

Güzelim Gülhane Parkı’nın bugünkü hâli

James Bond serisi, Boğaz ve Haliç manzaraları, Tarihî Yarımada ve kovalamaca sahneleri… İstanbul’un daracık ve bazen de çıkmaz sokakları, çoğunlukla bol aksiyonlu film setlerine dönüşmüş şimdiye kadar. Bu hafta onlar yerine, içinden İstanbul geçen ama yeni veya yeniden keşfedeceğimiz filmlerden bahsedelim mi?Sizi bilmem ama ben ekranda tanıdığım bir mekân görünce heyecanlananlardanım. Bir de o gördüğüm, tanıdığım bir yerin eski hâliyse… Bond serisinin ikincisi; İstanbul’a uğrayan ilk filmi olan From Russia with Love, Sean Connery’e Yeşilköy’den Kapalıçarşı’ya, Gülhane’den Topkapı ve Haliç’e kadar eşlik etmek isteyenleri 1960’ların İstanbul’una götürür mesela. Zaman donmuş gibi. İstanbul’un Hollywood’daki imajı ne noktada “tarihî yapılar arasında koşuşturan insanlar” temasına indirgenmiş bilemiyorum ama iyi ki bize başka tatlar sunan filmler var.&nbsp;L’immortelle (1963): Alain Robbe-Grillet yönetmenliğinde çekilen filmde 1963 yılının İstanbul’u başrolde; hipnotik cazibesiyle filmi sarıp sarmalıyor. İstanbul’da tatil yapan, Fransa'dan gelen bir profesörün gizemli bir kadına âşık olması ve kadının ortadan kaybolmasıyla başlayan, sürreal bir hikâyesi var. Yalan söylemeyeceğim; filmde bazen ne olduğunu tam olarak anlayamadığım ve akışı kaçırdığım zamanlar oldu. Ama İstanbul'un o dönemki ses manzarasını duymak, yer yer oryantalist öğeler içerse de siyah-beyaz sokaklarda dolaşmak için izlenmeye değer. Ayrıca film, Nouvelle Vague (Yeni Dalga) akımının da ilk örneklerinden sayılıyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-11T13:33:06.249Z.png" alt="L’immortelle (1963)"><figcaption>L’immortelle (1963)</figcaption></figure>Topkapi (1964): Yok, yanlış yazmadım. Filmin orijinal adı gerçekten de Topkapi. Eric Ambler’in The Light of Day romanından uyarlanan hikâyesi, Hollywood’un suç ve İstanbul arasında kurduğu ilişkiye ilk örneklerden. Film, Topkapı Sarayı Müzesi’nden zümrüt kaplı bir hançeri çalma planları yapan uluslararası çapta bir çetenin başından geçenleri anlatıyor. Melina Mercouri, soygunun arkasındaki beyni Elizabeth Lipp'i canlandırıyor. Peter Ustinov, filme komik detayları katan Arthur Simon Simpson rolünde. Hatta film, bu rolüyle Peter Ustinov’a En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar’ını getirmiş. Ayrıca IMDb’ye göre Topkapi, ünlü yönetmen Christopher Nolan’ın en sevdiği filmler arasında yer alıyormuş.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-12-11T13:33:32.168Z.jpeg" alt="Topkapi (1964)"><figcaption>Topkapi (1964)</figcaption></figure>Tinker Tailor Soldier Spy (2011): Filmde sadece İstanbul’a aşina değiliz; her köşesinde tanıdık yüzler görüyoruz. Meşhur aktörler Gary Oldman, Colin Firth, Tom Hardy ve Benedict Cumberbatch’e; Boğaz’ı, tersanesi, İstiklâl’deki tramvayıyla İstanbul eşlik ediyor. Heyecan verici araba kovalamacaları ve büyük aksiyon sahneleri bekleyenleri hayal kırıklığına uğratacak filmde, tüm bunlar yerine bir muammayı çevreleyen bir dizi diyalog, sigarayla çay veya viski içen bir dizi yorgun adam izliyoruz. John le Carré'nin aynı adlı romanının modern uyarlaması olan ve Türkçeye Köstebek ismiyle çevrilen film, 1970'lerin Soğuk Savaş atmosferinde hayal kırıklığı, uzlaşma ve gerginlik üzerine.&nbsp;Bonus: İran doğumlu yönetmen Hossein Amini’nin gözünden Yunanistan ve İstanbul’u görmek isteyenlere: The Two Faces of January (2014). Patricia Highsmith romanından uyarlanan filmde Viggo Mortensen, Oscar Isaac ve Kirsten Dunst’ı izliyoruz.

Gülhane ile ilgili hikayeler