Toplumsal Tarih

Yeniçerilerin ortadan kaldırılması sırasında hayaliler ve meddahlar da önemli ölçüde şiddete maruz kalmış, takip eden dönemde geleneksel eğlencelikler alışılmışın ötesinde devletin müdahalesine açık hale gelmişti. Okuduğunuz makale 1826 sonrasında Karagöz ve orta oyununda siyasi taşlamanın gerilemesinin sebepleri üzerinde duruyor.

Yeniçerilerden Sonra Karagöz ve Ortaoyununda Siyasi Taşlama

“Göz nadiren takılır bir şeye. Yalnızca, onu, başka bir şeyin işareti olarak tanıdığı zaman: kumdaki iz kaplanın geçişini anlatır; sazlık, bir su damarını haber verir; japongülü kışın bittiğini muştular. Bunlar dışında her şey dilsiz, her şey aynıdır; ağaçlar ve taşlar sadece ağaç, sadece taştır.”&nbsp;Italo Calvino, Görünmez KentlerŞehirdeki tüm hikâyeleri oluşturan bütüne ayakta duran yapılar kadar yıkımlar da dâhil. Bir nevi şehrin belleğini hâlâ ayakta duran duvarlar kadar çeşitli sebeplerle ve çoğu zaman plansız biçimde yıkılmış ve artık var olmayan yapılar oluşturuyor diyebiliriz. Bu hafta not defteri, İstanbul’un yara bereleri üzerinden hem yıkım kavramını tartışmaya açmaya hem de şehrin belleğinden silinmiş yapıları geri çağırmaya davet ediyor.• Galata Surları: Cenevizliler, Frenk tüccarlar, denizciler, meyhaneciler, “hayat kadınları”... Galata’daki surlar bu insanları ve daha fazlasını çevrelemiş zamanında. İlk kez erken Bizans döneminde inşa edilmiş, Orta Çağ’da Ceneviz yerleşimiyle son hâlini almış. Dış tehditlere karşı bir avantaj sağlamanın yanı sıra Azapkapı, Tophane ve Galata Kulesi ile bir üçgen oluşturan surlar, Müslüman ve gayrimüslim mahalleleri birbirinden ayırma gibi bir işlev de üstlenmiş. Yıllar içinde ömrünü zamana teslim etmiş. 1864-65 yılları arasında artık giderek genişleyen semtin altyapı çalışmaları sebebiyle tamamen yıkılmış.• Taksim Topçu Kışlası: Günümüzün Gezi Parkı’nın yerinde III. Selim döneminde askerî etkinlikler için inşa edilmiş. Çok geniş avlusu sebebiyle de farklı işlevlerde kullanılmış, envaiçeşit anıya mekân olmuş. Cambaz gösterileri, at yarışları, konserler, futbol maçları... İstanbul’un işgal altında olduğu yıllarda Fransız kuvvetlerindeki Senegalli askerler tarafından kullanılmış. 1940 yılında Fransız şehir planlamacı Henri Prost'un tavsiyesi üzerine yerine konut ve etkinlik alanları yapılmak üzere yıkılmış. Kışla günümüzde var olmasa da hâlâ hafızamızda.• Direklerarası: Pera’nın alafrangalığına alternatif bir eğlence anlayışı sunan Direklerarası; kıraathaneleri ve cambazhaneleriyle sur içi İstanbul’unda temaşa geleneklerini yaşatmış uzunca bir süre. Günümüzde Vezneciler Caddesi’nin başıyla Şehzadebaşı Camisi arasında kalan yerde, Lale Devri sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1728-29 yılları arasında inşa ettirilmiş külliyenin sütunlardan ve 82 dükkândan oluşan çarşısı da denebilir. Farklı dönemlerde Şems, Mınakyan ve Abdürrezzak Tiyatrosu ile Benliyan Kumpanyası’na ve daha nice sahneye ev sahipliği yapmış, 1910 yılında elektrikli tramvay hattının yapımı sırasında kısmen yıkılmış.• Darülfünun: İnşası 1845’ten 1863’e dek süren neoklasik tarzdaki yapı, bir “bilimler sarayı” işlevi görmesi için Ayasofya yakınında Antik Senato’nun bulunduğu yerde yapılmış. Mimar Gaspare T. Fossati ve kardeşinin tasarladığı bina, üniversite işlevini sadece iki yıl sürdürdükten sonra 1864’te Maliye Nezareti’ne, sonra da Adliye ve Evkaf nezaretlerinin kullanımına verilmiş. Sonrasında ilk Meclis-i Mebusan olarak kullanılan bina, 1933’te tamamen yanmış.

III. Selim ile ilgili hikayeler