1962’den beri şehrin simgesel mekanlarından olan Rexx Sineması, İstanbul’un sinema kültüründe apayrı bir yer tutuyordu. Rexx herhangi bir sinema salonu değil, bir hafıza mekanıydı. 2020’de kapılarını kapatmasının ardından, geçen ay tamamen yıkılmasıyla birlikte de bir dönem resmen sona erdi.Rexx aslında bir bir perde kapattıklarına şahit olduğumuz bağımsız sinemalar zincirinin son halkasıydı. 1960’ta açılan Ankara’daki Kızılırmak Sineması da geçen yıl kapanmıştı. Bunlar, Türkiye’nin büyük şehirlerinde ardı ardına kapanan pek çok salondan yalnızca ikisi. Özellikle Beyoğlu gibi bir dönem Türk sinemasının kalbi kabul edilen bir semtte başka pek çok örnek olduğunu düşündüğümüzde bu kayıpların bir gidişatın habercisi olduğunu görüyoruz.&nbsp;2013 yılında Emek Sineması’nın Grand Pera alışveriş merkezinin inşası için yıkılması ve Emek’i kurtarmak için başlatılan protestoların birkaç ay sonra Gezi protestolarıyla birbirini beslemesi, sinemanın birçok kişi tarafından İstanbul’un kültürel dokusunun vazgeçilmez bir parçası olarak görüldüğünü açıkça ortaya koyuyordu.Emek, bir zamanlar “Türkiye’nin Hollywood’u” olarak anılan Yeşilçam Sokağı’nda yer alıyordu. Bir zamanlar sinemacıların uğrak noktası olan bu sembolik cadde, bugün Pendor Corner dışında neredeyse boş. Emek’in yıkılması ve Yeşilçam’ın sessizliği, sadece bir mekanın değil, bir kültürün geri çekilişini de temsil ediyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/2/5/1743154343015.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.42" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">2013 yılındaki Emek Sineması protestolarıİstiklal Caddesi üzerinde bulunan ve 1948’den beri açık olan Atlas Sineması, birkaç yıl önce Turizm ve Kültür Bakanlığı tarafından satın alınarak Sinema Müzesi’ne dönüştürüldü; düzenli gösterimler yapan tek bir salon açık tutuldu. Halep Pasajı’nın hemen karşısındaki Beyoğlu Sineması&nbsp;ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından devralınmasaydı kapanacaktı.Bunun dışında Beyoğlu’nda kalan tek bağımsız salon, 2003 yılında açılan ancak nostaljik bir ambiyansa sahip olan Cinemajestic. Cinemajestic’in bir çalışanı bana sinemanın eski nesil film yapımcılarına ait olduğunu ve son dört-beş yıldır zarar etseler de kapılarını açık tutmaya kararlı olduklarını söyledi. Eğer binanın sahibi olmayıp kiracı olsalardı çoktan perdelerini kapatmak zorunda kalırlardı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birkaç yıl önce bir Türk filmini izlemek için gittiğimde kimse bilet almadığı için gösterime devam etmeme kararı almışlardı, ben de üzülerek ayrılmıştım.</li></ul>Ankara’da Büyülü Fener Sineması’nın iki şubesi zorlukla da olsa halen faaliyet gösteriyor. İzmir’de ayakta kalan son bağımsız sinemaysa eskiden şehrin göbeğinde olan Karaca Sineması.&nbsp;Acı gerçek şu ki bugün Türkiye’deki sinema salonlarının çoğu alışveriş merkezlerinde yer alıyor ve büyük şirketlere ait. Film dağıtım sektöründe de büyük payı olan Mars Cinema Grubu, Türkiye genelinde 29 şehirde 77 sinema salonunun sahibi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/2/5/1743154388193.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.55" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Rexx Sineması, 1960’lardan beri hizmet veriyordu.Senarist, yönetmen ve sinema yazarı Murat Emir Eren, durumu şöyle özetliyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Çoklu ve acil çözüm gerektiren bir kriz ortamındayız. Kültürel çölleşme ve dönüşüm de bu kriz başlıklarından biri elbette. Ayrıca sinemanın kendisi de büyük bir değişim geçiriyor; yapım ve dağıtım olanakları yalnızca 5-6 yıl öncesine kıyasla bile farklı bir noktada. Bu dönüşüm, büyük ölçüde teknolojik sermayenin dayatmasıyla gerçekleşti ve bu durum devam ediyor.”</blockquote>Bu zorlu ortamın, Türkiye’de AVM’lerde yer alma ve büyük bir şirket tarafından desteklenme lüksüne sahip olmayan az sayıdaki bağımsız sinemayı da etkilediğini anlatarak devam ediyor sözlerine:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kapanan işletmeleri bu gelişmelerden bağımsız düşünemeyiz. Tüm bunlar kültür hayatımızı olumsuz etkileyen ve kamu yararı göremediğimiz değişimler. Bugün sinema salonlarının hamilerinden biri olmaları gerekirken Avrupa’daki A sınıfı festivaller dahi tutup AVM sinemalarında gösterimler düzenliyor; birçok köklü sinema salonu dünyanın her yanında işlemez hâle geliyor. Bu sürecin sonuçlarını ve olası çıkış yollarını toplumsal hareketler belirleyecek.”</blockquote>Elbette bu sadece Türkiye’yi etkileyen bir trend değil. Dünya çapında geniş film seçkileri sunan ve film izleyicisini evlerinin konforundan vazgeçirmeyen&nbsp;“streaming” platformlarının yaygınlaşması, tabiri caizse filmi sinema salonundan çıkardı. Eren’e göre, bu bir yanılsama:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Artık ‘film her yerde tüketilebilir,’ ‘Şurada izlenecek film var, burada izlenecek film var,’ ‘X filmi sinemada izlemeye değmez’ gibi düşünceler yaygınlaştı. Artık bir filmi onlarca, yüzlerce kişiyle birlikte izlemenin yarattığı etki ve o ortak deneyim hissi, neredeyse yalnızca film festivallerine (ve onların da yalnızca bir kısmına) sıkışmış durumda.”</blockquote>Bir yabancı olarak, 2011 yılında Türkiye’ye döndüğümde Türkçemi geliştirmek için çok sayıda Türk filmi izlemeye başladım. Aslında hiçbir zaman bir film insanı olmamıştım ancak film izlemenin bir ülke ve dili hakkında bilgi edinmek için harika bir yol olduğunu çabucak fark ettim.&nbsp;O zamanlar İstanbul’da filmlerin kaçak DVD’lerini çok ucuza satan pek çok dükkan vardı. Yavuz Turgul, Yılmaz Güney, Zeki Demirkubuz, Yeşim Ustaoğlu ve Nuri Bilge Ceylan gibi yönetmenlerin filmlerinden alabildiğim kadarını aldım ve bu süreçte dünyanın en güçlü sinema kültürlerinden birine sahip olduğuna inandığım Türk sinemasının büyük bir hayranı oldum. Bağımsız sinema salonlarının giderek azalması ve pek çok filmin sansüre uğraması, bu kültür için büyük bir tehdit oluşturuyor.Son sözü yine Eren'e bırakalım:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bir kesim bunun büyük bir kayıp olduğunu düşünürken, bir diğer kesim sinemanın zaten böyle dönüşmesi gerektiğini savunuyor. Ancak kesin olan bir şey var: Sinemanın kitlesel bir medya olma özelliği, teknokapitalizm tarafından elimizden alındı. Ancak senin saydığın salonlar, bu deneyimin varlığını sürdürebilmesi için hâlâ çok önemli.”</blockquote>

Duende

1962’den beri Kadıköy’de sinemaseverlerle buluşan Rexx Sineması, İstanbul’un sinema kültüründe apayrı bir yer tutuyordu. Rexx herhangi bir sinema salonu değil, bir hafıza mekanıydı. 2020’de kapılarını kapatmasının ardından, geçen ay tamamen yıkılmasıyla birlikte de bir dönem resmen sona erdi.

Kızılırmak Sineması ile ilgili hikayeler