<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkçe köken biliminin en yeni durağı olan haftalık yayın Kelime Köşesi, kelimelerin kökleri, tarihlerini ve anlamlarını keşfediyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Lunapark1901 yılında ABD’nın New York eyaletinin başkenti Buffalo’da “Pan-Amerikan Fuarı” (Pan-American Exposition) <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/i33mzYE_Uw6a?c=HuwxJcyUyDORcdZxf4N-q&sub=61d831bdb717c300073cd282&s=web" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düzenlenmiştir</a>.Fuarın bir parçası olarak Frederic Thompson ve Eric Dundy adlı iki kişi “Ay’a Yolculuk” (A Trip to the Moon) adlı bir eğlence tasarladılar. Ziyaretçilerin bindikleri uzay aracının adı, Latince “Ay” anlamına gelen Luna idi.1902 yılında Thompson ve Dundy, Kuzey Amerika’nın ilk kalıcı eğlence parkı olan “Denizaslanı Parkı”nı (Sea Lion Park) kiraladılar ve yeniden <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/ZgaLkQWeOvK7?c=HuwxJcyUyDORcdZxf4N-q&sub=61d831bdb717c300073cd282&s=web" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düzenlediler</a>.Böylece 16 Mayıs 1903’te, ABD’nin New York şehrinin Coney Island ilçesinde ilk Luna Park açılmış <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/ZgaLkQWeOvK7?c=HuwxJcyUyDORcdZxf4N-q&sub=61d831bdb717c300073cd282&s=web" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oldu</a>.1933 yılına kadar park defalarca iflas etti, parkı devralan yönetici ardına yönetici, bir türlü parkı kârlı bir şekilde işletemiyordu.1944 yılında çıkan bir yangınla parkın çoğu zarar gördü, 1946’nın Ağustos ayında yıkılmak üzere satıldı, ve aynı yılın Ekim ayında bir başka yangınla kalan kısımları da tarihe <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/HYwZ805wY1ls?c=HuwxJcyUyDORcdZxf4N-q&sub=61d831bdb717c300073cd282&s=web" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">karıştı</a>.Türkçede lunapark kelimesinin muhtemel ilk kullanımı 1930 yılında bir Cumhuriyet gazetesi haberinde <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/Ak1oEEaMUcXz?c=HuwxJcyUyDORcdZxf4N-q&sub=61d831bdb717c300073cd282&s=web" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görülür</a>. Haberin ilgi çekici kısmı, parkın adının Lünapark diye yazılması ve bulunduğu Coney Island semtinin “Konyalant” şeklinde Türkçeleştirilmesidir.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/i/lunapark" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Devamını oku</a><p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#effe75 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/n/kelime-kosesi" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(239, 254, 117) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Abone ol</a>

Editörün Seçkisi

Lunapark kelimesi ilk kez 1903 yılında New York'un Coney Adası'nda açılan bir eğlence parkında kullanıldı. Buradan yola çıkarak içinde devasa oyuncakların olduğu alanlara zamanla lunapark denmeye başlandı.&nbsp;Lunaparklardaki oyuncaklar iki özelliği ile dikkati çekiyor. Bunlardan ilki, oyuncakların fizik kurallarını kullanarak insanın sıradan hayatında olmayan heyecanları yaşatması. Mesela dönen salıncaklardaki merkezkaç kuvveti, sıradan olmayan bir his yaratıyor. Çarpışan arabalardaki momentum, hızlı trenlerde ivmelenme, kimi oyuncaklarda serbest düşme sebebiyle insanın kendini ağırlıksız hissetmesi… Lunaparklar fizik kurallarının kullanarak insanı dünyadan koparır ve başka bir gezegende yaşam hissi verir… Belki bu sebeple ismi ay anlamına gelen “Luna”dır, bu parkların.&nbsp;Aynı zamanda tam da yaşamın simülasyonudur, lunaparklar. Sürekli hareket halindeki cisimler, sadece kendini tekrar eder. Oyuncaktan indikten sonra, bunca harekete rağmen bir gıdım yol kat edilmemiştir. Bütün hafta boyunca, günde 10 saate yakın çalışan işçinin hayatı gibi, sadece zevk ve mutluluk veren hormonlar salgılaması gibi küçük bir farkla.Hem yaşamın simülasyonu hem de dünya dışı olan bu tesislerin Türkiye’ye gelmesi için yaklaşık 30 yıl geçmesi gerekecekti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456256160.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Seda_Ozen/status/1309045898459127810/photo/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Bahçesi’nde, 1930’lar, dans ve müzik</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi</h3>Türkiye, “lunapark” kelimesiyle <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1929-06-12/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">12 Haziran 1929</a> tarihli Vakit gazetesindeki bir haberde tanışır. Habere göre, “bir Alman şirketi İstanbul'da büyük bir lunapark için Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne (bugünkü Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü) başvurmuş, kabul edilmesi durumunda buraya bir lunapark bir milyon liraya inşa edecektir.”&nbsp;Sekiz ay sonra, 1930’un Şubatında haberin devamı gelir: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/yar%C4%B1n/1930-02-18/2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gazeteler</a>&nbsp;“yabancı grubun bu sefer emniyete başvurduğunu, Gülhane Parkı'nda, Tepebaşı Bahçesi'nde, Taksim Bahçesi'nde birer lunapark açmayı planladığını”&nbsp;yazar. Grup şehirde eğlence yerleri olmadığını, büyük küçük, kadın erkek, her sınıftan halkın çeşitli şekillerde eğlenebilmesi için lunaparklara ihtiyaç duyduğunu ileri sürmekte, bunu telafi etmek istediklerini beyan etmektedir. <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-09-28/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1931 yılının Eylül</a> ayında lunapark açmak isteyen zattın ismi M. Richard Meinhardt’tır ve kendisinin Londra, Berlin, Viyana, Bükreş ve Washington’da lunaparklarının bulunduğu, Atina'da bir lunapark kurma çalışmalarına başladığını öğreniriz.&nbsp;1938 yılına kadar Taksim Bahçesi’ne yapılması planlanan lunapark için birçok haber çıkar. Kimi haberlerde yabancı grubun Taksim’deki lunaparktan vazgeçtiği, başka bir haberde ise görüşmelerin olumlu yönde ilerlediği yazar. Belediyenin istediği aidattan, Dolmabahçe’ye inen arazinin hak sahiplerinden, arsanın eski kiracısından, tulumbalarla deniz suyu çekilip yapılacak havuzdan, tesis içindeki restoranların özelliklerine kadar her şey yazılır gazete kupürlerine… Okuyucu, hiçbir zaman gerçekleşmemiş bir projenin tüm detaylarını öğrenir…<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456581208.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ansızın ortaya çıkan bir lunapark&nbsp;</h3>Taksim Bahçesi’nde yapılması planlanan lunapark gündemi işgal ededursun,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1932-08-07/8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">7 Ağustos 1932</a> tarihli Cumhuriyet gazetesindeki bir ilan dikkati çeker. İlanda yer alan ifadelerden o gün Tepebaşı Bahçesi’nde bir lunaparkın açıldığını okuruz. İlana göre, bu lunapark hem Türkiye’nin hem de İstanbul’un ilk lunaparkıdır.&nbsp;Peki kim bu lunaparkın sahibi, kim bu İstanbul’da ilk lunaparkı açan girişimci? Maalesef bu soruların cevabı henüz yok.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456691347.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.28" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/IsmailKaya26/status/1221500127631814656" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bugün TRT binasının ve otoparkın olduğu Tepebaşı Bahçesi, Fotoğraf Selahattin Giz</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Mehmet Selahattin’in bu sayıda yayımladığız, 17 Eylül 1932 tarihli yazısı dışında bu lunapark ile ilgili gazete ilanları hariç hiçbir bilgiye rastlamıyoruz. Gazete ilanlarından bir süre sonra lunaparkın adresinin Şişhane olarak değiştirildiğini görüyoruz. &nbsp;Bir diğer değişiklik ise motosiklet koşucusu. İlk olarak Billy Williams ismindeki bir motosiklet koşucusunun hünerlerini Ölüm Kulesi’nde sergilediğini, birkaç ay sonra ise İtalya’dan getirilen Italo isimli motosiklet koşucusunun Ölüm Küresi’nde heyecan dolu atraksiyonlara girdiğini okuyoruz. Motorcunu ismiyle birlikte, ölümün şekli de değişiyor...&nbsp;Girişinin 6 kuruş olduğunu öğrendiğimiz ilanlarda “Amerikanvari eğlenceler” ifadesi de dikkati çeker. Bunların arasında elektrikli otomobiller, uçan sandalyeler, hediyeli nişan talimleri, sıhhi müze, mıknatıslı balık avı, halka atmalı ördek avı ve dans cambazı bulunur.&nbsp;Tepebaşı'nda kurulan lunaparktan bir fotoğraf maalesef bugünlere gelmemiş.&nbsp;

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi yaklaşık on yıl boyunca gazete kupürlerinde kendine yer bulurken 1932 yılında Tepebaşı’nda ansızın bir lunapark açılır. Türkiye’nin ilk lunaparkının sahibi kimdir, içinde hangi oyuncaklar yer alır?

Lunapark ile ilgili hikayeler