Şu günlerde küresel ölçekte gelişmeler yaşanıyor: Bunlardan ilki Amerika ile Suudi Arabistan arasında 1 trilyon doları aşan çok boyutlu ticari sözleşme ve siyasi anlaşmaların imzalanmış olmasıydı. Diğeri ise Ukrayna’da savaşın sona erdirilmesi adına Trump’ın 28 maddelik barış girişimiydi.

Bölgenin köşe taşı ve merkez üssü: Suudi Arabistan

Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed bin Selman bin Abdülaziz, yedi yıllık bir aradan sonra 18 Kasım 2025 tarihinde Washington’a geldiğinde, ABD-Suudi Arabistan ilişkileri tarihinin en önemli anlarından birine tanık oldu.

Bu ziyaret, uluslararası gündem çerçevesinde gerçekleştirilen diplomatik bir toplantıdan öte, Veliaht Prens’in de belirttiği üzere resmî bir etkinlik ve ABD Başkanı Donald Trump’ın "geleceğin ortaklığı" olarak adlandırdığı girişimin başlatılması için olağanüstü bir fırsattı.

Savunma anlaşması; enerji, madencilik, sağlık, yapay zeka, nükleer işbirliği, hava savunması, kara ordusunun modernizasyonu alanlarını kapsayan bazı maddelerin hemen ardından imzalandı. Beyaz Saray’a göre toplam değeri 600 milyar doları aşan bu anlaşma, iki ülke arasında kayıtlara geçen en büyük ticaret anlaşması oldu.

Açıklamaya göre bu devasa anlaşma beş ana kategoriden oluşuyor ve bunlardan ilki "Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri’nin ve uzay yeteneklerinin geliştirilmesi". Anlaşmanın Suudi Arabistan ve bölge ülkelerinin yıllardır satın almak istediği F-35 savaş uçaklarının satışını içerip içermediği henüz belli değil, ancak bu çabalar ABD’nin İsrail’e niteliksel askerî üstünlüğünü sürdürme taahhüdüyle defalarca kez çatıştı.

Suudi Arabistan’ın bir dönüm noktasında olduğu görülüyor. Yeni Suudlu olma tahayyülü ise hem vatandaşlarına hem de dünyaya farklı bir İslami modernlik yansıtıyor.

Bölgeye siyasi kayyum ve himaye

Bu anlaşmalara ek olarak Suudi Arabistan, ABD ile birlikte Ortadoğu bölgesindeki tüm gelişmelerde söz sahibi olacak; Lübnan, Filistin, Suriye ve Irak’taki İran bağlantılı silahlı örgütleri devre dışı bırakacak. Böylece “Şii Hilali” projesi sona erdirilecek yerine “Sünni Dolunayı” ikame edilecek.

Bağlantılı olarak iki devletli çözüm hususunda Filistin yönetimi köklü bir reforma tabi tutularak ABD-Suudi siyasetine uyum gösterecek şekilde dizayn edilecek. Bu arada Mısır’ın Gazze üzerindeki tarihî vesayeti ile Ürdün’ün Batı Şeria üzerindeki vesayeti de sona erdirilecek. Suudi Arabistan’ın bölgedeki “Kayyum/Vasi’ rolü pekiştirilmiş olacak.

Görülüyor ki F35’lerin Suudilere verilmesi, İsrail’in itirazlarına rağmen gerçekleşecek. Bu sayede Körfez ülkeleri tümüyle ABD'nin askerî ve siyasi himayesinde olacaktır. Anlaşmanın en büyük kurbanı ise Müslüman Kardeşler olacak. Bundan böyle İhvan hareketi hem ABD hem de Batılılarca yasa dışı terör örgütü ilan edilecek. Nitekim Teksas eyaleti bunları şimdiden terör örgütü listesine aldı.

Ukrayna’da 28 maddelik barış planı

Ukrayna konusunda ise henüz herhangi bir anlaşma imzalanmamış olsa da her an masaya oturulabileceği görülüyor. Beklentilere göre Herson ve Zaporijya cephe hattı boyunca çatışmalar dondurulacak; Ukrayna’nın doğusundaki Luhansk ve Donetsk ile Kırım, ABD dahil tüm ülkeler tarafından fiilen Rus toprağı olarak tanınacak.

Washington yönetimi, Kiev’e NATO’nun kolektif savunmasını düzenleyen 5. maddesine benzer bir güvenlik garantisi sunuyor. Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik herhangi bir saldırısında ABD ve Avrupalı müttefikleri, askerî güç kullanımı dahil gerekli yanıtı verecek.

ABD ve Avrupa, Ukrayna’nın yeniden inşası için yatırım paketi başlatırken dondurulmuş 100 milyar dolarlık Rus varlığı, Ukrayna’nın onarılmasında kullanılacak. ABD, bu girişimden elde edilen kârın %50’sini alacak.

Rusya’ya yaptırımlar aşamalı olarak kaldırılırken Trump’ın küresel ekonomiye yeniden dahil etmek istediği Rusya, G8’e geri dönecek. Planda Rusya’nın ABD ile uzun vadeli ekonomik işbirliği yapması da öngörülüyor. ABD ve Rusya arasında enerji, doğal kaynaklar, altyapı, yapay zeka, Arktik bölgesindeki nadir elementlerin çıkarılması gibi kapsamlı anlaşmalar yapılacak.

Ukrayna AB üyesi olabilecek ama NATO’ya girmesi mümkün görünmüyor. NATO, Ukrayna’da herhangi bir güç bulundurmayacak. Ukrayna’nın 800 binlik ordusu 600 bine indirilecek.

Trump’ın barış planı, Kiev’in Avrupalı müttefiklerinin tepkisine neden oldu. Avrupa bunu "teslimiyet" olarak adlandırıyor. ABD’nin “savaşı sona erdirme çabalarını memnuniyetle karşılayan” liderler ise “uzun vadede Avrupa ve Ukrayna’nın hayati çıkarlarını korumayı sürdüreceklerini” kaydediyor.

Washington’ın hazırladığı ve büyük ölçüde Moskova’nın talepleriyle örtüşen taslak planın Kiev’e “günler içinde” imzalanması için baskı yapılması, sadece savaşın geleceğini değil, Avrupa güvenlik mimarisinin genel yönünü de tartışmaya açıyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Zelenski yönetimine doğrudan ve sert bir takvim dayatması, savaşın bitirilmesinden çok, çatışmayı kendi siyasi öncelikleri doğrultusunda hızla kapatma arzusuna işaret ediyor. Nitekim biz bunları yazarken anlaşmanın imzalandığı haberi de geldi.

Duhok’ta Ortadoğu Barış ve Güvenlik Forumu

Suudi Arabistan’da ve Ukrayna ile ilgili gelişmeler yaşanırken Kürtler de yakından izledikleri değişimlere ayak uydurma çabasında görünüyorlar. Kürtler, Davos ruhunu kendi topraklarında canlandırıp diplomasi yapıyorlar. Davet edilenler arasında çok sayıda siyasetçi, uzman ve diplomat dikkat çekiyor. Bu maksatla Süleymaniye, Erbil ve Dohuk’ta uluslararası konferanslar düzenlemekteler.

Türkiye’deki barış sürecine paralel olarak düzenlenen bu etkinlikler, aynı zamanda Suriye ile Irak’ı da ilgilendiren Kürt meselesine barışçıl bir çözüm arayışının bir parçası olarak adlandırılıyor. TBMM’nin ilgili komisyonunun İmralı’ya gidip Öcalan’la görüşme kararı alması da aynı zamana denk düşüyor. SDG komutanı Mazlum Abdi ile dış ilişkiler sorumlusu İlham Ahmed’in Duhok’taki konferansa sürpriz katılımı dikkat çekiciydi.

Görünen o ki Şam yönetimi ile görüşmeleri sürdürmekte olan SDG yetkilileri buraya katılmakla iki önemli yarar sağlamak istiyorlardı: Türkiyeli ve bilhassa AKP’li yetkililerle görüşmek ve uluslararası diplomatlarla buluşarak meşruiyet elde edebilmek. Ancak açıklanmayan bir organizasyona göre Kürt meselesinin çözümüne sıcak bakan Ahmet Davutoğlu ile Mazlum Abdi’nin aynı karede görünmesi mümkün olmadı.

İlham Ahmed, Şam yönetimi ile yürütülen müzakerelerin hassas doğasına, yeni bir Suriye inşası için toplumsal uzlaşının gerekliliğine ve kalıcı bir barış için atılması gereken somut adımlara dikkat çekti. Konuşmasının merkezinde, Şam ile varılan son anlaşmanın ardından sürecin yavaşlaması ve bunun sorumluluğunun Özerk Yönetim’e atılmasına yönelik eleştiriler yer aldı.

Şam ile müzakerelerde kritik eşik

İlham Ahmed, yaklaşık bir ay önce Şam yönetimi ile kritik bir anlaşmaya varıldığını kamuoyuyla paylaştı. Bu anlaşmanın, Demokratik Suriye Güçleri (DSG) ve iç güvenlik güçlerinin (Asayiş) katılımını içerdiğini belirtti. Ancak bu önemli adıma rağmen, müzakere sürecinin istenen hızda ilerlemediğini ve yer yer kopukluklar yaşandığını vurguladı.

Bu aksaklıkların, yaklaşık bir yıl önce imzalanan ve daha geniş bir çerçeve sunan 10 Mart Anlaşması’nın ruhuna aykırı olduğunu belirten Ahmed, uluslararası aktörlerin de devrede olduğunu belirtti. Özellikle ABD ve Fransa’nın anlaşmanın uygulanmasını ciddiyetle istediğini ve bu yönde çaba sarf ettiğini ifade etti.

Askerî güçlerin tek bir yapı altında entegrasyonu konusunda bir ilke kabulü olduğunu ancak bunun hayata geçirilmesi için gereken diyalog ve toplantıların ağır ilerlediğini söyleyen Ahmed, gecikmenin kaynağı olarak net bir şekilde Şam yönetimini işaret etti.

Ahmed, askerî ve siyasi müzakerelerin ötesinde, Suriye’nin geleceği için toplumsal bir barışın ve karşılıklı anlayışın şart olduğunu vurguladı. Bu noktada, özellikle Arap toplumuna yönelik samimi bir empati çağrısında bulundu. Suriye’deki farklı halkların birbirini anlamasının, barışın temel taşı olduğunu söyleyen İlham Ahmed, bir etnik grubun kendi dilinde eğitim görme veya kendi kültürünü özgürce yaşama talebinin, diğerleri tarafından bir tehdit olarak algılanmasının problemli bir yaklaşım olduğunu belirtti.

Yönetim şekli konusundaki temel anlaşmazlığa da değinen Ahmed, Özerk Yönetim’in ademi merkeziyetçi bir model talep ettiğini, Şam’ın ise eski rejimin mirası olan 107. maddeye dayalı, merkezin güçlü olduğu bir yapıda ısrar ettiğini belirtti. Bu yasanın artık Suriye’nin gerçeklerine yanıt vermediğini ve nüfusun büyük bir kısmının bu görüşte olduğunu ifade etti.

Duhok Zirvesi, sadece bir toplantı değil, bir kutlama değil, yeni bir dönemin doğuşuydu. Kürt siyasi kimliği, daha fazla bilinç, derin vizyon ve geniş birlik ile şekillenmeye başladı. Mesud Barzani’nin ustalığı, Mazlum Abdi’nin vizyonu ve Kürt halkının iradesi bir araya gelerek dünyaya şunu ilan etti: Kürtler, coğrafyanın yükü değil, kendi geleceğini ve bölgenin geleceğini inşa eden bir ortaktır.

Barış için yeni bir güç birliği

Mazlum Abdi’nin konferanstaki konuşması sahadan siyasete güçlü bir köprü oluşturdu. Abdi, Suriye meselesini gerçek çerçevesinde sundu. Abdi’nin vurgusu, Kuzey ve Doğu Suriye’deki demokratik projenin sadece Kürt projesi değil, geniş bir Suriye projesi olduğuydu. Abdi, “Kürtler ve Araplar birlikte yönetim projelerinde yer almalı. Güvenliği savaşta yer alanlar sağlar ve terörle savaşanlar, ülkelerinin geleceğini şekillendirme hakkına sahiptir” diyerek sözlerini bitirdi.

Ortadoğu’daki barış toplantıları (MEPS); savaşlar, yeni ittifak arayışları ve Suriye’nin Esad sonrası geçiş sürecine ilişkin tartışmaların yoğunlaştığı bir dönemde Irak’ın Duhok kentinde toplandı. Forumun bu yılki ana teması: “Yönetilen Kaos: Yeni Ortadoğu mu?”

MEPS 2025, çok sayıda üst düzey katılımcıyı ağırlıyor. Mesud Barzani, Kürdistan Bölgesi Başkanı Neçirvan Barzani ve Başbakan Mesrur Barzani’nin yanı sıra Irak Başbakanı Muhammed Şiya el Sudani de zirvenin önde gelen isimleri arasında yer alıyor. Irak ve çeşitli ülkelerden yüzlerce lider, siyasi temsilci, diplomat ve akademisyen de forumda hazır bulundu. Tüm yüzler arasında, manevi lider Mesud Barzani öne çıkıyor. Türkiye’den ise Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, DEM Parti ve AK Parti Batman Milletvekili Ferhat Nasıroğlu gibi siyasi figürler konferansa katıldı.

Duhok Zirvesi olağanüstü bir etkinlik olarak ortaya çıktı. Kürtlerin, isterse kendi söylemini şekillendirebileceğini, varlığını gösterebileceğini ve hem kendi geleceğine hem de bölgenin geleceğine yeni bir kapı açabileceğini ilan etti.

Zamanlamanın önemi

Zirve zamanlaması Kürtlerin olayları şekillendirdiğini gösteren siyasi bir mesajdır. Başlıca sonuçları şunlar oldu:

Irak seçimlerinden sonra güçlerini koruyan Kürt partileri, Kürtler sadece sandıklarda temsil edilmekle kalmayıp, Irak sınırlarının ötesine geçen bir siyaset inşa etmeye niyetli olduklarını gösterdiler.
ABD’deki Colani toplantısı, Kuzey Suriye’de nüfuz ve harita yeniden çizim sürecini başlattı. Bu ortamda Kürt güçlerinin sessiz kalması mümkün değildi. Duhok toplantısı ABD, Türkiye ve Batılılara verilmiş güçlü bir mesajdı.
Türkiye’de ilerleyen barış girişimi tayin edicidir. Zirve bu sürece ortak bir vizyon sundu ve Kürtlerin barışı kararlı, birleşik ve bilinçli şekilde karşıladığını gösterdi.
Değişik yerlerden gelen Kürtler müstesna bir görüntü verdiler. Aralarındaki selamlaşmalar, “Yeni Kürt zamanı başladı” sloganının anlamı şuydu: Bölünmeler ne kadar büyütülürse büyütülsün, halkın geleceğini isteyen iradeye kimse engel olamayacaktır.

'Kürtlerin Davos’u'

Duhok Konferansı, "Kürtlerin Davos’u" olarak nitelendirilebilir. Her şeyden önce mevcut gelişmeler karşısında her kesimden Kürt siyaset erbabının ortak sesi ve dışarıya yönelik mesajı niteliğindedir. Şöyle ki: “Bu oyunda biz de varız, ortak hareket ediyoruz, kimse bizi görmezden gelerek başarıya ulaşamaz.”

Ortak aklın ürünü olan bu organizasyonun orkestra şefi Mesut Barzani idi. Neçirvan Barzani, Türkiye ve Suriye ile SDG arasındaki arabuluculuğu üstlenmişti. Mesrur Barzani ise KDP’nin kalesi sayılan Duhok’ta Kürtler arası birliğin zemininin hazırlamıştı.

Son anda davet edilen Mazlum Abdi üst düzeyde kabul gördü. Böylelikle de uluslararası siyasi alanda takdim edilmiş oldu. Nitekim konuşmasında Batılı diplomatlara yönelik olarak “Şam’da Colani’ye gösterdiğiniz teveccühü bize de göstermelisiniz” dedi.

Türkiye'den siyasetçiler ve diplomatlar Mazlum Abdi’nin konuşması sırasında salonu terk ettilerse de kulislerde Mazlum Abdi ve İlham Ahmed’in yakın bir zamanda Ankara’yı ziyaret edeceği konuşuluyordu. Türkiye hâlâ SDG’yi kabul etmekte ayak diretiyorsa da son ABD-Türkiye-Colani görüşmesi sırasında Türk tarafının tavrını yumuşatıldığı da gözleniyor.

Yukarıdakilere ek olarak—İmralı’da düzenlenecek komisyon görüşmesinin sonuçları da hesaba katılarak—Suriye, Türkiye ve Irak’taki Kürt meselesinin birbiriyle bağlantılı olarak ele alınması gerektiği açıktır. Bu hâliyle Türkiye ve Suriye’deki sürecin birinci aşaması bitmiş sayılır. Yani Kürtleri ikinci eşik ve dönemeçteki müzakerelere hazırlık yapacaklar.

Kürtler Sykes-Picot antlaşması ile kendilerine biçilen kefeni yırtmak zorundadır. Bu da halkların kardeşliği el ve gönül birliğiyle olacaktır.

Muhammed Bin Selman Bin Abdülaziz ile ilgili hikayeler